6 март — Уйғониш даврининг буюк сиймоси  Микеланжело Буонарроти таваллуд топган кун.

   Ғарб Уйғониш даврининг буюк арбобларидан.Микеланжело Буонарроти  ҳайкалтарош, рассом, меъморгина эмас, инсонга муҳаббат  билан йўғрилган ва унинг гўзаллигини куйлаган шоир сифатида ўлмас  мерос қолдирди 

МИКЕЛАНЖЕЛО
ИККИ СОНЕТ
Хуршид Даврон таржимаси

   МИКЕЛАНЖЕЛО Буонарроти (Michelangelo Buonarroti) (тўлиқ номи Микеланьоло ди Лодовико Лионардо ди Буонаррото Симони; 1475.6.3, ҳоз. Капрезе—Микеланжело, Тоскана — 1564. 18.2, Рим) — итальян ҳайкалтароши, рассоми, меъмори ва шоири; Уйғониш даврининг буюк арбобларидан. Микеланжелонинг дастлабки асарларидаёқ унинг ижодига хос асосий хусусиятлар — маҳобатлилик, образлар шаклининг қудрати ва драматизми, инсон гўзаллигига эҳтиром кўзга ташланади: «Зинапоя олдида турган Мадонна» ва «Кентаврлар» рельефлари (иккаласи ҳам мармар, тахм. 1490—92). «Вакх» ҳайкали (1496—97, Рим), «Исога мотам» ҳайкаллар гуруҳи (1498— 1501, Римдаги Авлиё Пётр ибодатхонаси)да анъанавий готика тасвирига янги инсонпарварлик мазмунини сингдирган. 1501 й.да Флоренцияга қайтган Микеланжело республика фуқароларининг жасоратини ифодаловчи «Давид» ҳайкали (1501—04), «Мадонна» (1503), «Муқаддас оила» («Мадонна Дони», 1503—05) картиналарини яратди. Бу асарларидаги образлар ёрқинлиги билан қимматлидир.
1520 й.дан Микеланжелонинг қарашлари фожиали тус ола бошлади. Ижодидаги бу оҳанглар Флоренциядаги Сан-Лоренце черковида Лоренцо ва Жулиано Медичи қабрларига ишлаган ёдгорликларида ўз ифодасини топди (1520—34). Римдаги Сикст капелласида «Даҳшатли суд» фрескасини яратди. Умрининг охиригача ўзининг қабрига ўрнатиладиган ёдгорлик — «Исога мотам» ҳайкаллар гуруҳи устида ишлади (1555—64), унинг лойиҳасини шогирдлари ниҳоясига етказган.
Микеланжело умрининг охирги йилларида шеърият ва меъморлик билан шуғулланди. 1546 й.дан Римдаги Авлиё Пётр Собори, Капитолий майдони ансамбли меъморлиги устида ишлади, ўлимидан сўнг унинг лойиҳаси асосида қуриб битказилган. «Шеърлар» китоби вафотидан сўнг дастлаб 1623 й.да нашр қилинган. Микеланжело ғоялари инсонпарварлик, халқчиллик, реализмнинг кейинги ривожига хизмат қилди. Микеланжело асарларида инсонга муҳаббат ва унинг улуғворлиги ҳамда гўзаллигига ишончни сақлаб қола олди ва ифода эта олди.

* * *

Ҳикматни қаърида асрагай мармар —
Унга сўз қўшолмас ҳатто даҳо зот.
Мармар ҳикматини айлагай озод
Фақат теран ақл элчиси — қўллар.

Қувончми кутарман, ё чекарман ғам —
Марҳаматли донна*, қарздорман — сизни
Кўрсам уяламан — жамолингизни
Мадҳ этмоққа ожиз маним қўлим ҳам.

На ишқ, на юзингизда балқиган сеҳр,
На қаҳр, на лаънат, на бу изтироб
Айбдордир! Фақат мен — ўзим гуноҳкор!

Зеро сизда яшар ўлим ва меҳр,
Мен бўлсам — алдадим бамисли сароб:
Мен фақат ўлимни айладим ошкор.

* * *

О, донна,гарчи тан олмоқлик қийин –
Аммо ҳақиқат шу: мармарда аён
Бўлган чеҳра яшар абадул омон
Ҳатто яратгани ўлгандан кейин?!

Ҳа, шундай! Одамзод абадий қолмас!
Санъатнинг қисмати юксак,мисли бахт!
Ҳатто табиатдан юксак! Ҳатто вақт
Санъат яратганин ўлдира олмас!

Шу сабаб мармарга ва бўёқ-рангда
Сизни ва ўзимни этиб намоён
Боқийлик қудратин бағишлай дейман.

Асрлар ўтса-да,одамлар англар:
Сиз қандай гўзалсиз! Мен қандай гирён!
Нақадар дономан: Сизни суйибман!

Донна — итальян тилида хонимларга мурожаат

MIKELANJELO
IKKI SONET
Xurshid Davron tarjimasi

MIKELANJELO Buonarroti (Michelangelo Buonarroti) (to’liq nomi Mikelan`olo di Lodoviko Lionardo di Buonarroto Simoni; 1475.6.3, hoz. Kapreze—Mikelanjelo, Toskana — 1564. 18.2, Rim) — italyan haykaltaroshi, rassomi, me’mori va shoiri; Uyg’onish davrining buyuk arboblaridan. Mikelanjeloning dastlabki asarlaridayoq uning ijodiga xos asosiy xususiyatlar — mahobatlilik, obrazlar shaklining qudrati va dramatizmi, inson go’zalligiga ehtirom ko’zga tashlanadi: «Zinapoya oldida turgan Madonna» va «Kentavrlar» rel`eflari (ikkalasi ham marmar, taxm. 1490—92). «Vakx» haykali (1496—97, Rim), «Isoga motam» haykallar guruhi (1498— 1501, Rimdagi Avliyo Pyotr ibodatxonasi)da an’anaviy gotika tasviriga yangi insonparvarlik mazmunini singdirgan. 1501 y.da Florentsiyaga qaytgan Mikelanjelo respublika fuqarolarining jasoratini ifodalovchi «David» haykali (1501—04), «Madonna» (1503), «Muqaddas oila» («Madonna Doni», 1503—05) kartinalarini yaratdi. Bu asarlaridagi obrazlar yorqinligi bilan qimmatlidir.
1520 y.dan Mikelanjeloning qarashlari fojiali tus ola boshladi. Ijodidagi bu ohanglar Florentsiyadagi San-Lorentse cherkovida Lorentso va Juliano Medichi qabrlariga ishlagan yodgorliklarida o’z ifodasini topdi (1520—34). Rimdagi Sikst kapellasida «Dahshatli sud» freskasini yaratdi. Umrining oxirigacha o’zining qabriga o’rnatiladigan yodgorlik — «Isoga motam» haykallar guruhi ustida ishladi (1555—64), uning loyihasini shogirdlari nihoyasiga yetkazgan.Mikelanjelo umrining oxirgi yillarida she’riyat va me’morlik bilan shug’ullandi. 1546 y.dan Rimdagi Avliyo Pyotr Sobori, Kapitoliy maydoni ansambli me’morligi ustida ishladi, o’limidan so’ng uning loyihasi asosida qurib bitkazilgan. «She’rlar» kitobi vafotidan so’ng dastlab 1623 y.da nashr qilingan. Mikelanjelo g’oyalari insonparvarlik, xalqchillik, realizmning keyingi rivojiga xizmat qildi. Mikelanjelo asarlarida insonga muhabbat va uning ulug’vorligi hamda go’zalligiga ishonchni saqlab qola oldi va ifoda eta oldi.

* * *

Hikmatni qa’rida asragay marmar —
Unga so’z qo’sholmas daho zot.
Marmar hikmatini aylagay ozod
Faqat teran aql elchisi — qo’llar.

Quvonchmi kutarman, yo chekarman g’am —
Marhamatli donna*, qarzdorman — sizni
Ko’rsam uyalaman — jamolingizni
Madh etmoqqa ojiz manim qo’lim ham.

Na ishq, na yuzingizda balqigan sehr,
Na qahr, na la’nat, na bu iztirob
Aybdordir! Faqat men — o’zim gunohkor!

Zero sizda yashar o’lim va mehr,
Men bo’lsam — aldadim bamisli sarob:
Men faqat o’limni ayladim oshkor.

* * *

O, donna,garchi tan olmoqlik qiyin –
Ammo haqiqat shu: marmarda ayon
Bo’lgan chehra yashar abadul omon
Hatto yaratgani o’lgandan keyin?!

Ha, shunday! Odamzod abadiy qolmas!
San’atning qismati yuksak,misli baxt!
Hatto tabiatdan yuksak! Hatto vaqt
San’at yaratganin o’ldira olmas!

Shu sabab marmarga va bo’yoq-rangda
Sizni va o’zimni etib namoyon
Boqiylik qudratin bag’ishlay deyman.

Asrlar o’tsa-da,odamlar anglar:
Siz qanday go’zalsiz! Men qanday giryon!
Naqadar donoman: Sizni suyibman!

Donna — ital`yan tilida xonimlarga murojаat