Сен лом-мим демадинг, бироқ бирдан чопиб келиб, бўйнимдан қучоқлаб олиб, мени ўпа кетдинг. Сенинг қўлчаларинг мени меҳр-муҳаббат билан қисар, Худованди каримнинг кўнглингга солган бу меҳри менинг эҳтиётсизлик билан йўл қўйган муносабатимни ҳам буткул ювиб юборган, адойи тамом қилган эди. Шундан сўнг сен жажжи оёқчаларингни бир-бир босиб, зинадан юқорига чиқиб кетдинг.
Шундан кейин менинг қўлларимдан газета сирғалиб тушиб кетди, бутун вужудим даҳшатли, кўнгилни айнитадиган бир қўрқув қамраб олди.

“Бу асар илк бор бундан ўн беш йил муқаддам босилган бўлиб, шундан буён юзлаб журнал ва фирма нашриётларида, шунингдек, мамлакатнинг турли бурчакларидаги газеталарда чоп этилди, – деган эди ўша пайтда “Отанинг пушаймони” муаллифи У.Ливингстон Ларнед. – Чет эл тилларида ҳам босилиб чиққан. Менинг ўзим шахсан минглаб одамларга уни мактаблар, ибодатхона ва кафедраларда ўқиб берилишига ижозат бердим. Турли радиодастурлар “Отанинг пушаймони”ни сон-саноқсиз эшиттиришларда истифода этди. Ундан коллежларнинг даврий нашрлари ва ўрта мактаблар журналлари ҳам фойдаланди. Бундан ажабланмаслик керак. Баъзан унча катта бўлмаган асар ҳам ақл бовар қилмайдиган даражада муваффақият қозонади. Мазкур мақола ҳам шубҳасиз, ана шундай мавқега эришди”.

Уильям Ливингстон Ларнед
ОТАНИНГ ПУШАЙМОНИ
Рус тилидан Фатҳулла Намозов таржимаси

“Қулоқ сол, ўғлим. Бу сўзларни сен ухлаётган пайтда айтяпман; сенинг жажжи қўлларинг чекканг тагида, сарғиш сочларинг эса терлаган пешананг узра ёйилган. Мен хонангга ёлғиз ўзим, билдирмасдан кириб олдим. Бир неча дақиқа аввал кутубхонада газета ўқиб ўтирганимда, мени пушаймонликнинг оғир тўлқини шиддат билан қамраб олди. Мен ўз айбимни ҳис этган ҳолда сенинг жажжи каравотинг тепасига келдим.

Мана, мен нималар ҳақида ўйладим, ўғлим. Мен ўзимнинг нохуш кайфиятимни сенинг устингга гўё тўкиб юборибман. Кийинаётганингда сени сўкиб, ҳақорат қилдим, мактабга отланаётгандинг, юзингни ҳўл сочиқ билан артаётгандинг. Мен сени пойафзалимни тозаламаганинг учун қаттиқ койидим. Эгнингдан ниманидир олиб, полга ташлаганингда, ниҳоятда жаҳлим чиқиб бақириб юбордим.

Мен нонушта устида ҳам сенга ёпишиб олдим. Сен чойни полга тўкиб юбординг. Овқатни очофатларча тановул қила бошладинг. Бармоқларингни дастурхон устига қўйдинг. Нонга ёғни кўпроқ суртиб юбординг. Шундан сўнг ўйнаш учун ташқарига чиқиб кетаётганингда, мен поездга чиқиш учун шошаётгандим. Сен менга бурилиб қараб, қўлингни силкитдинг ва: “Дада, хайр, кўришгунча!” — дединг. Мен эса қовоғимни уйганимча: “Елкаларингни тўғрила”, деб жавоб бердим.

Сўнгра кун охирида бари яна қайтадан бошланди. Йўлак бўйлаб уйга одимлар эканман, сенинг соққачалар билан тиззалаб ўйнаганингга кўзим тушди. Пайпоғингда тешиклар бор эди. Мен сени ўртоқларинг олдида камситдим, олдимга тушиб уйга юришга мажбур этдим. Пайпоқлар жуда қиммат туради, агар сен шахсий пулингга олганингда бу ниҳоятда ёқимли бўларди! Англаяпсанми, ўғлим, бу гапларни мен, сенинг отанг айтяпти!

Эсингдами, кейин сен кутубхонага кирдинг. У ерда мен мутолаа билан банд эдим. Сен оҳиста қадам қўйдинг, мен эса халақит бераётганингни айтдим. Сен гангиб, эшик ёнида тўхтаб қолдинг. “Сенга нима керак ўзи?” деб кескин сўрадим мен.

Сен лом-мим демадинг, бироқ бирдан чопиб келиб, бўйнимдан қучоқлаб олиб, мени ўпа кетдинг. Сенинг қўлчаларинг мени меҳр-муҳаббат билан қисар, Худованди каримнинг кўнглингга солган бу меҳри менинг эҳтиётсизлик билан йўл қўйган муносабатимни ҳам буткул ювиб юборган, адойи тамом қилган эди. Шундан сўнг сен жажжи оёқчаларингни бир-бир босиб, зинадан юқорига чиқиб кетдинг.

Шундан кейин менинг қўлларимдан газета сирғалиб тушиб кетди, бутун вужудим даҳшатли, кўнгилни айнитадиган бир қўрқув қамраб олди. Бу одатлар мени қандай аҳволга солиб қўйди ўзи? Хархаша одати, ҳадеб койийвериш – кичкина бўлганинг учун менинг сенга берган мукофотим ана шу эди. Сени яхши кўрмайман, дейишим мумкин эмас, аммо гап шундаки, мен ёшлик чоғингдан кўп нарсани кутганман ва сени шахсан ўзимнинг йилларим билан ўлчабман.

Сенинг табиатингда эса соғлом, гўзал, самимий жиҳатлар шунчалик бисёрки, бу – митти кўнглингнинг улканлигидан далолат беради, у ҳов анови тепаликлар ортидаги субҳидам нурларига ўхшайди. Бу сенинг беихтиёр менга бирдан шиддат билан бағримга ўзингни отганингда намоён бўлганди. Сен ухлашдан олдин мени ўпиш учун кирган эдинг. Бугун бундан бошқа ҳеч нарсанинг аҳамияти қолмади, ўғлим! Мен қоронғида каравотинг тепасига келиб, минг бир хижолатга тушиб, олдингда тиз чўкаман!

Бу жуда заиф ҳолда гуноҳни ювиш демакдир. Биламан, сен уйғонганингда, бу гапларнинг ҳаммасини айтганимда ҳам тушунмас эдинг, ўғлим. Аммо эртага мен ҳақиқий ота бўлмоқчиман! Мен сен билан дўст бўламан, қийналсанг, ранжисанг, бирга қийналаман, кулсанг, мен ҳам бирга куламан. Жаҳлим чиққанида, бирорта аччиқ сўз чиқадиган бўлса, тилимни тишлайман. Мен: “У ҳали бола-ку, сенинг зурриёдинг”, деган гапни худди қасамёд каби тинмай такрорлайман.

Мен сени фикран вояга етган эркак ўрнида кўрганимдан қўрқиб кетдим. Ҳозир эса, сенга тикилиб, ўғлим, каравотинг тепасида ҳорғин турар эканман, тушунаман, сен ҳам кичкинтойсан. Кечагина онангнинг қўлида, бошинг эса унинг елкасида эди. Мен сенга ҳаддан зиёд талабчанлик қилганман, сенга ҳаддан ортиқ талаб қўйганман”.

“Bu asar ilk bor bundan o’n besh yil muqaddam bosilgan bo’lib, shundan buyon yuzlab jurnal va firma nashriyotlarida, shuningdek, mamlakatning turli burchaklaridagi gazetalarda chop etildi, – degan edi o’sha paytda “Otaning pushaymoni” muallifi U.Livingston Larned. – Chet el tillarida ham bosilib chiqqan. Mening o’zim shaxsan minglab odamlarga uni maktablar, ibodatxona va kafedralarda o’qib berilishiga ijozat berdim. Turli radiodasturlar “Otaning pushaymoni”ni son-sanoqsiz eshittirishlarda istifoda etdi. Undan kollejlarning davriy nashrlari va o’rta maktablar jurnallari ham foydalandi. Bundan ajablanmaslik kerak. Ba’zan uncha katta bo’lmagan asar ham aql bovar qilmaydigan darajada muvaffaqiyat qozonadi. Mazkur maqola ham shubhasiz, ana shunday mavqega erishdi”.

Uil`yam Livingston Larned
OTANING PUSHAYMONI
Rus tilidan Fathulla Namozov tarjimasi

“Quloq sol, o’g’lim. Bu so’zlarni sen uxlayotgan paytda aytyapman; sening jajji qo’llaring chekkang tagida, sarg’ish sochlaring esa terlagan peshanang uzra yoyilgan. Men xonangga yolg’iz o’zim, bildirmasdan kirib oldim. Bir necha daqiqa avval kutubxonada gazeta o’qib o’tirganimda, meni pushaymonlikning og’ir to’lqini shiddat bilan qamrab oldi. Men o’z aybimni his etgan holda sening jajji karavoting tepasiga keldim.

Mana, men nimalar haqida o’yladim, o’g’lim. Men o’zimning noxush kayfiyatimni sening ustingga go’yo to’kib yuboribman. Kiyinayotganingda seni so’kib, haqorat qildim, maktabga otlanayotganding, yuzingni ho’l sochiq bilan artayotganding. Men seni poyafzalimni tozalamaganing uchun qattiq koyidim. Egningdan nimanidir olib, polga tashlaganingda, nihoyatda jahlim chiqib baqirib yubordim.

Men nonushta ustida ham senga yopishib oldim. Sen choyni polga to’kib yubording. Ovqatni ochofatlarcha tanovul qila boshlading. Barmoqlaringni dasturxon ustiga qo’yding. Nonga yog’ni ko’proq surtib yubording. Shundan so’ng o’ynash uchun tashqariga chiqib ketayotganingda, men poezdga chiqish uchun shoshayotgandim. Sen menga burilib qarab, qo’lingni silkitding va: “Dada, xayr, ko’rishguncha!” — deding. Men esa qovog’imni uyganimcha: “Elkalaringni to’g’rila”, deb javob berdim.

So’ngra kun oxirida bari yana qaytadan boshlandi. Yo’lak bo’ylab uyga odimlar ekanman, sening soqqachalar bilan tizzalab o’ynaganingga ko’zim tushdi. Paypog’ingda teshiklar bor edi. Men seni o’rtoqlaring oldida kamsitdim, oldimga tushib uyga yurishga majbur etdim. Paypoqlar juda qimmat turadi, agar sen shaxsiy pulingga olganingda bu nihoyatda yoqimli bo’lardi! Anglayapsanmi, o’g’lim, bu gaplarni men, sening otang aytyapti!

Esingdami, keyin sen kutubxonaga kirding. U yerda men mutolaa bilan band edim. Sen ohista qadam qo’yding, men esa xalaqit berayotganingni aytdim. Sen gangib, eshik yonida to’xtab qolding. “Senga nima kerak o’zi?” deb keskin so’radim men.

Sen lom-mim demading, biroq birdan chopib kelib, bo’ynimdan quchoqlab olib, meni o’pa ketding. Sening qo’lchalaring meni mehr-muhabbat bilan qisar, Xudovandi karimning ko’nglingga solgan bu mehri mening ehtiyotsizlik bilan yo’l qo’ygan munosabatimni ham butkul yuvib yuborgan, adoyi tamom qilgan edi. Shundan so’ng sen jajji oyoqchalaringni bir-bir bosib, zinadan yuqoriga chiqib ketding.

Shundan keyin mening qo’llarimdan gazeta sirg’alib tushib ketdi, butun vujudim dahshatli, ko’ngilni aynitadigan bir qo’rquv qamrab oldi. Bu odatlar meni qanday ahvolga solib qo’ydi o’zi? Xarxasha odati, hadeb koyiyverish – kichkina bo’lganing uchun mening senga bergan mukofotim ana shu edi. Seni yaxshi ko’rmayman, deyishim mumkin emas, ammo gap shundaki, men yoshlik chog’ingdan ko’p narsani kutganman va seni shaxsan o’zimning yillarim bilan o’lchabman.

Sening tabiatingda esa sog’lom, go’zal, samimiy jihatlar shunchalik bisyorki, bu – mitti ko’nglingning ulkanligidan dalolat beradi, u hov anovi tepaliklar ortidagi subhidam nurlariga o’xshaydi. Bu sening beixtiyor menga birdan shiddat bilan bag’rimga o’zingni otganingda namoyon bo’lgandi. Sen uxlashdan oldin meni o’pish uchun kirgan eding. Bugun bundan boshqa hech narsaning ahamiyati qolmadi, o’g’lim! Men qorong’ida karavoting tepasiga kelib, ming bir xijolatga tushib, oldingda tiz cho’kaman!

Bu juda zaif holda gunohni yuvish demakdir. Bilaman, sen uyg’onganingda, bu gaplarning hammasini aytganimda ham tushunmas eding, o’g’lim. Ammo ertaga men haqiqiy ota bo’lmoqchiman! Men sen bilan do’st bo’laman, qiynalsang, ranjisang, birga qiynalaman, kulsang, men ham birga kulaman. Jahlim chiqqanida, birorta achchiq so’z chiqadigan bo’lsa, tilimni tishlayman. Men: “U hali bola-ku, sening zurriyoding”, degan gapni xuddi qasamyod kabi tinmay takrorlayman.

Men seni fikran voyaga yetgan erkak o’rnida ko’rganimdan qo’rqib ketdim. Hozir esa, senga tikilib, o’g’lim, karavoting tepasida horg’in turar ekanman, tushunaman, sen ham kichkintoysan. Kechagina onangning qo’lida, boshing esa uning yelkasida edi. Men senga haddan ziyod talabchanlik qilganman, senga haddan ortiq talab qo’yganman”.