HURŞID DAVRAN

1952 yılında Semerkand’da doğdu. 1977 yılında Taşkent Devlet Üniversitesinin Gazetecilik bölümünü bitirdi. 1974 yılında «Kemelek» yayınlarında çalışmaya başladı. Bugüne kadar aşağıdaki şiir ve nesir kitapları yayımlandı: «Qadrdan Quyaş» (1979), «Şeherdegi Alma Daraxtı» 1979, «Tüngi Bağlar» (1981), «Uçıp Baramen Quşlar Bilen» (1983), «Balaliknin Avazı» (1984), «Tomaris’nin Közleri (1985), «Qaqnüs» (1987), «Semerkand Xayali» (1991), «Bahardan Bir Kün Aidin» (1992). X. Devran, tercüme alanında da çalışmalar yapmaktadır. O, ilk defa klasik Japon şiir örneklerinden Özbekçe’ye çeviri yapan Özbek mütercimi oldu. Bunun yanında Baltık ülkeleri ile Çin çağdaş edebiyatlarından şiir aktarmaları yaptı. Türk edebiyatından Karacaoğlan, Aşık Veysel ve Yunus Emre’nin şiirlerini de Özbekçe’ye aktarmıştır. Şiirleri Rus, Uygur, İspanyol, Polonya, Bulgar ve Türk dillerine çevrilmiştir.

«DEVONUL LUG»ATIT TURK» OHANGLARI

I
Kеtaman «Dеvonul lug’atit-turk»ka,
Hasratim, quvonchim olib kеtaman.
Moziyni bugunga, zaminni ko`kka,
Qalbimni «Dеvonul lug’atit-turk»ka
Ulay dеb kеtaman, bir kun yеtaman.

Qoyalarga chiqib qushdеk boqaman,
Ko’kshin yaproqlarda nurdеk oqaman.
Qora ko’k chodirin so’z bilan tilib,
Mangraygan chaqmoqni olaman yulib,
Ko’ksimga tilmochdеk uni taqaman.

Qop-qora tun chiqib kеlar botordan,
Qip-qizil kun chiqib kеlar tug’ordan.
Ularga basma-bas yеlib boraman,
Boychеchaklar chanqab chiqar qoshimga,
Tomirimni yorib, qonim bеraman.

Arko’zlardan hatlab, soylarni ichib,
Yatika shu’lasin bolamdеk quchib,
O’tloqlar qo’ynini ohudеk kеchib
Yetaman — eshikni asta chеrtaman,
Koshg’ariy chiqadi eshikni ochib.

U aytmas:-Shayton,-dеb, u aytar:-Bayot.
U aytmas:-O`lim,-dеb, u aytar:-Hayot.
U aytmas:-Kеcham,-dеb, u aytar:-Ertam.
U aytmas:-Bugunim. Aytar:-Budunim.
-Xayr!-dеmas.-Salom,-dеr,-salom, nabiram!

II

«Dеvonul lug’atit-turk»da quyosh sochar nur,
Ko’kshin yaproqlarda yangraydi bahor.
Tumanlar siljiydi misli oq uyur,
Barchin bulutlaru o’tloqlar bеdor.

«Dеvonul Lug’atit-turk»da sayrar sanduvoch,
Totlig’ qo’shiqlarin aytar sanduloch.
Qarg’iloch aylanur, qimiz to’la mеsh
Shivirlar:-Sog’inchni so’qmoqlarga soch!

«Dеvonul lug’atit-turk»da oqarar tunlar,
Yabkinlar qo’ynida yеlar qulunlar.
Yam-yashil o`tlarni qo`mitib shamol,
Yomg’ir taqib kеtgan durlarni yular.

«Dеvonul lug’atit-turk»da ochun yorug’dir,
Yo’llar xo`b uzundir, yulduzlar yirik.
Yetmoqlik — gumondir, kеtmaklik -zarur,
Yuraklar-dolg’ali, orzular tirik.

1981-1983

«ДЕВОНУЛ ЛУҒАТИТ-ТУРК» ОҲАНГЛАРИ

I

Кетаман «Девонул луғатит-турк»ка,
Ҳасратим, қувончим олиб кетаман.
Мозийни бугунга, заминни кўкка,
Қалбимни «Девонул луғатит-турк»ка
Улай деб кетаман, бир кун етаман.

Қояларга чиқиб қушдек боқаман,
Кўкшин япроқларда нурдек оқаман.
Қора кўк чодирин сўз билан тилиб,
Манграйган чақмоқни оламан юлиб,
Кўксимга тилмочдек уни тақаман.

Қоп-қора тун чиқиб келар ботордан,
Қип-қизил кун чиқиб келар туғордан.
Уларга басма-бас елиб бораман,
Бойчечаклар чанқаб чиқар қошимга,
Томиримни ёриб, қоним бераман.

Арккўзлардан ҳатлаб, сойларни ичиб,
Ятика шуъласин боламдек қучиб,
Ўтлоқлар қўйнини оҳудек кечиб
Етаман – эшикни аста чертаман,
Кошғарий чиқади эшикни очиб.

У айтмас:-Шайтон,-деб, у айтар:-Баёт.
У айтмас:-Ўлим,-деб, у айтар:-Ҳаёт.
У айтмас:-Кечам,-деб, у айтар:-Эртам.
У айтмас:-Бугуним. Айтар:-Будуним.
-Хайр!-демас.-Салом,-дер,-салом, набирам!

II

«Девонул луғатит-турк»да қуёш сочар нур,
Кўкшин япроқларда янграйди баҳор.
Туманлар силжийди мисли оқ уюр,
Барчин булутлару ўтлоқлар бедор.

«Девонул луғатит-турк»да сайрар сандувоч,
Тотлиғ қўшиқларин айтар сандулоч.
Қарғилоч айланур, қимиз тўла меш
Шивирлар:-Соғинчни сўқмоқларга соч!

«Девонул луғатит-турк»да оқарар тунлар,
Ябкинлар қўйнида елар қулунлар.
Ям-яшил ўтларни қўмитиб шамол,
Ёмғир тақиб кетган дурларни юлар.

«Девонул луғатит-турк»да очун ёруғдир,
Йўллар хўб узундир, юлдузлар йирик.
Етмоқлик-гумондир, кетмаклик – зарур,
Юраклар-долғали, орзулар тирик.

«DEVANUL LUĞATİT TÜRK» AHANGLARİ
(Turkcha alifboda)

I

Ketaman «Devanul Luğatit — Türk»ka,
Hasratim, kuvançim alib ketaman.
Maziyni bugunga, zaminni gökka,
Kalbimni «Devanul Luğatit — Türk»ka
Ulay deb ketaman, bir kun yetaman.

Kayalarga çikib kuşdek bakaman,
Kökşjn yapraklarda nurdek akaman.
Kara kök çadirin söz biian tilib,
Mangraygan çakmakni alaman yulib,
Köksimga tilmaçdek uni takaman.

Kap-kara tun çikib kelar batardan,
Kip-kizil kun çikib kelar tuğardan.
Ularga basma-bas yelib baraman,
Bayçeçaklar çankab çikar kaşimga,
Tamirimni yarib, kanim beraman.

Argozlardan hatlab, saylarni içib,
Yatika şu’lasin balamdek kuçib,
Otlaklar koynini ahudek keçib,
Yetaman — eşikni asta çertaman,
Kaşgariy çikadi eşikni açib.

U aytmas: -Şaytan, — deb, u aytar: -Bayat.
U aytmas: -Olim,- deb, u aytar: -Hayat
U aytmas: -Keçam, — deb, u aytar: -Ertam.
U aytmas: -Bugunim, Aytar: -Budunim. —
— Hayr! — demas. — Salam, — der, . Salam, nabiram!

II

«Devanul Luğatit — Türk»da kuyaş saçar nur,
Kokşin yapraklarda yangraydi bahar.
Tumanlar siljiydi misli ak uyur,
Barçin bulutlaru otlaklar bedar.

«Devanul Luğatit — Türk»da sayrar sanduvaç,
Tatliğ koşiklarin aytar sundulaç.
Karğilaç aylanur, kimiz tola meş
Şivirlar: -Sağinçni sokmaklarga saç!

«Devanul Luğatit — Türk»da akarar tunlar,
Yabkinlar koynida elar kulunlar.
Yam-yaşil otlarni komitib şamal,
Yamğir takib ketgan durlarnf yular.

«Devanul Luğatit — Türk»da açun yaruğdir,
Yollar hub uzundir, yulduzlar yirik.
Yetmaklik — gumandir, ketmaklik — zarur,
Yuraklar — dalgali, arzular — tirik.

«DEVANUL LUĞAT-İT TÜRK» AHENKLERİ
(Turkcha tarjimada)

I

Giderim «Divanül Lugat — it Türk»e,
Hasretim, sevincim alarak giderim.
Maziyi bugüne, zemini gökyüzüne,
Kalbimi «Divanül Lugat — it Türk»e,
Eklemek, bir gün yetişmek umuduyla giderim.

Kayalara çıkarak kuşlar gibi bakarım,
Yeşil yapraklarda nur gibi akarım.
Kara gökyüzü çadlrını söz ile dilimleyerek,
Dik duran çakmagı alırım koparcasma
Gögsüme tercüman niyetiyle onu takarım.

Kap-kara gece çıkarak gelir batıdan,
Kıp-kızıl gün çıkarak gelir doğudan,
Rüzgarlaşır onlarla yarışa girerim.
Başçiçekler susayarak çıkar karşıma,
Yararak damarımı, kanımı veririm.

Kapilardan atlayarak, dere sularını içerek,
Yatika sulesini çocuğum diyerek,
Otlakların koynunu ahu gibi geçerek,
Yatarım, kapıyı yavaşça vururum,
Kaşgari çıkar kapıyı açarak.

O söylemez: Şeytan, diyerek, 0 söyler: Tengri,
O söylemez: Ölüm, diyerek, 0 söyler: Hayat
O söylemez: Gecem, diyerek, 0 söyler: Sabahim
O söylemez: Bugünüm, söyler: Kelajayim
Hayır demez, Selam der, Selam, torunum!

II

«Divanül Lugatit-Türk’te güneş saçar nur,
Yeşil yapraklarda yayılır bahar.
Dumanlar dağılır tay sürusü gibi
Kartal bulutlar, otlaklar halsiz.

«Divanül Lugat-it Türk»te ater bülbül,
Tatlı şarkıları şöyler bülbül.
Kırlangıç dolaşır, kımız dolu tulum
Fısıldar: Özlemi patika yollara yay!

«Divanül Lugat-it Türk»te ağarır geceler,
Yabkınlar koynunda koşar taylar.
Yemyeşil otları dalgalandırır rüzgar,
Yağmur takarak giden durları yular.

«Divanüi Lugat-it Türk»te acun aydınlıktır,
Yollar çok uzundur, ylldlzlar büyük.
Yetmek şüphelidir, gitmek zarür,
Yürekler dalgalı, arzular diri.

1981-1983

P.S. Mazkur she’rning turkcha alifboda berilgan nusxasi va tarjimasi Irfon Unver Nasriddinogli (İrfan Ünver Nasrattınoğlu) tomonidan tayyorlangan «Çağdaş Özbekistan Şiiri Antolojisi» (Ankara.,1988 yil) dan olindi. Afsuski,mazkur she’rning turkcha tarjimasini «Devonul Lug’atit turk»ni bilmagan kishi qilgani bilinib turibdi.