ХХ аср шеъриятининг ёрқин вакили Жак Превер шеърларини ўзбек тилига ўндан ортиқ ижодкорлар таржима қилишган. Шу далилнинг ўзи француз шоири нечоғли таниқли ва суюкли бўлиб қолаётганини исботлайди.

Жак Превер
ШЕЪРЛАР

Жаҳонга машҳур француз шоири Жак Превер (Jacques Prévert) 1900 йил 4 февралда Франциянинг Нёйи-сюр-Сен шахрида туғилган. Унинг «Оилавий хотиралар ёки қўриқловчи Фаришта» (1930) ва «Францияда, Парижда каллалар тушлигини тасвирлашга уриниш» (1931) илк йирик достонларида сюрреализм таъсири намоён бўлган. «Тупроққа санчилган найзапичоқ» (1936), «Воцеалар» (1937), «Сўзлар» (1946), | «Эртаклар» (1947), «Томоша» (1951), «Ёмғир ва челак» (1955) каби тўпламлар |муаллифи. Францияда, айниқса, Превернинг ишкцй, фалсафий, ҳазил-мутойибали лирикаси машҳурдир. Шоир асосан верлибр-сарбастда ижод қилган. У француз киносидаги «шеърий реализм» йўналишининг вакилларидан бири. Шеърияти болаларча соддаликни, сўлимлик ва гўзал тароватни ўзига сингдирганлиги билан ажралиб туради.
Жак Превер 1977 йил Франциянинг Нёйи-сюр-Сен шахрида вафот этган.

СЕНИНГ УЧУН, СЕВГИЛИМ

Қуш бозорига бордим мен бугун,
Сенга деб қуш сотиб олдим,
Севгилим.

Гул бозорига бордим мен бугун,
Сенга деб  гул сотиб олдим,
Севгилим.

Темир бозорига бордим мен кейин,
Занжир сотиб олдим,
Оғир занжир олдим
Сенинг учун,
Севгилим.

Қул бозорига бордим кейин,
Сени ахтардим,
Аммо, тополмадим сени,
Севгилим.

ТУНГИ ПАРИЖ

Бирин-кетин
Ёндираман
Уч  гугурт чўпин:

Юзларингни кўрмоқ учун
Ёндираман биринчисини,

Кўзларингни кўрмоқ учун
Ёндираман иккинчисини,

Лабларингни топмоқ учун
Ёндираман учинчисини.

Сўнг кўрганим унутмай дея
Сени қучоқлайман
Зим-зиё тунда

КАЛЛАМДА БИР ҚУШ

Калламда тўхтамай бир қуш  сайрайди
Такрор-такрор сайрар севгим ҳақида
Тиним билмай сайрар  севгим ҳақида
Зерикарли тарзда тинмай сайрайди
Ўлдирмасам бўлмас уни  эрта тонг отса

МАЁҚБОН ҚУШЛАРНИ БЕҲАД СЕВАРДИ

Маёқ томон учар беҳисоб  оч қуш
Учар беҳисоб  қуш кўзи кўр бўлиб
Маёққа тўқнашиб минглаб бетоб қуш
Жон берар беҳисоб  яраланган қуш
Тошларга урилиб чилпарчин.

Маёқбон чидолмас, кўзларида ёш,
Маёқбон азобга беролмайди дош
Қушларни беҳад севгани учун —
Нима бўлса бўлар, деб
Маёқни ўчирар маёқбон.

Ўша дам тўлқинли тунги денгизда
Олисдаги яшил  ороллардан
Беҳисоб қуш билан сузган  оқ кема
Қояга урилиб парчинланади
Олис-олис ороллардан
Келаётган беҳисоб қушларни
шафқатсиз тўлқинлар ютади

Русчадан Хуршид Даврон таржимаси

* * *

Мен бугун бозорга бордим,
Қуш бозорига
Ва сенга атаб сотиб олдим қушлардан,
Менинг севгилим.

Мен бугун бозорга бордим,
Гул бозорига
Ва сенга атаб сотиб олдим гуллардан,
Менинг севгилим.

Мен бугун бозорга бордим,
Темирчилар растасига
Ва сенга атаб сотиб олдим занжирдан,
Оғир занжирдан,
Менинг севгилим.

Сўнг…
Қул бозорига бордим
Ва сени узоқ ахтардим,
Аммо тополмадим изингни,
Менинг севгилим.

Русчадан Ҳабибулло Саидғани таржимаси

МУҲАББАТКИ…

Муҳаббатки,
Шунча тутаққан
Шунчалар нозик
Ва шундайин хушсуврат
Нафислиги поёнсиз ўта,
Шунчалар кўнгилсиз
Авзойи бузилган ҳаводек
Қачон ҳаво бўлади нурсиз…

Яшовчандир фақат муҳаббат!
Истаклардай қайноқ,
Қатгиққўл у хотиралардай
Пушаймонлик уқувсизларча
Мармар каби совуқ
Тонгдайин гўзал,
Нозик ва дилбар,
Чайқалаётган нафис жимжима.

Сўзлашади бесас, товушсиз,
Кўзлар қарар табассум ила
Титроқлар-ла қуршалган акси,
Мен уни тинглайман
Чорлайман,
Ҳайқираман у билан сенга,
Ҳайқираман, ўзимга-ўзим,
Тиз чўкаман, тиз.
Сен,
Мен,
Севаётган ҳар битта кўнгил,
Ҳали сени танимаган-у
Бошқа барча юраклар ҳаққи
Ҳайқиргум:
Бизда яшаб қол!
Қадамларинг теккан жойда бўл,
Ўтинаман, тўхта,
Тарк этма, бизни!
Нимжон хотиралар
Унутма, бизни!

Ер юзида ёлғиз сен борсан!
Раво кўрма, бизга совуқьи,
Кун-кундан
Ҳаммаси олис кўринар,
Дахлсиз
Хотиралар чангалзоридан,
Ёки зим-зиё ўрмонларданми
Қўлингни узат,
Қутқар бизни,
Севгисизликдан.

Муҳаббатки…
Жуда тўғрисўз,
Қувонч сочар хушрўй, бичимли…
Муҳаббатки,
Шунчалар пешонаси шўр,
Адашган боладай
Ўзин йўқотган,
Шундай хотиржамки,
Ҳеч вақт енгилмаган паҳлавон каби…

Муҳаббатки,
Хавотир сингитан томирларига,
Маҳкум бўлган юрак очишга
Азоб еган ишқтаёғидан.
Севги у тилсиз, овозсиз
Ахир биз сукутда яшардик…
Ишқцир у топталган, хўрланган, унут,
Олислатан оёқ остида…

Муҳаббат нафас олар
Борича, борича!
Гард юқмаган боши, охири,
Мангу ҳаётчан у,
Абадий янги,
Қуёш нурларидан гул-гул тўйинган,
Юзин тутган боқий умидга.

Муҳаббатки,
Сену,
Мен,
Ҳали туғилмаган гўдаклар учун,
Ўтмишники, у ҳамманики,
Майсалардек яшиллангувчи
Қушлар каби титроқ парвозда
Ловуллаган ёздир у асли.
Кетаяпмиз узоқ йўл босиб,
Қайтмоқликка яна шу йўлдан,
Ухлаб, уйғонишга
Унутмоқ ва кексаймоқ
Кўринмас на олам, на гулгун
Қуёш… Кўз юмамиз,
Қаршилаймиз сўнгги нафасни,
Яна кўз очамиз масъум жилмайиб,

Рус тилидан Гўзал Бегим таржимаси

XX asr sheʼriyatining yorqin vakili Jak Prever sheʼrlarini oʻzbek tiliga oʻndan ortiq ijodkorlar tarjima qilishgan. Shu dalilning oʻzi fransuz shoiri nechogʻli taniqli va suyukli boʻlib qolayotganini isbotlaydi.

Jak Prever
SHE’RLAR

Jahonga mashhur frantsuz shoiri Jak Prever (Jacques Prevert) 1900 yil 4 fevralda Frantsiyaning Nyoyi-syur-Sen shaxrida tug’ilgan. Uning «Oilaviy xotiralar yoki qo’riqlovchi Farishta» (1930) va «Frantsiyada, Parijda kallalar tushligini tasvirlashga urinish» (1931) ilk yirik dostonlarida syurrealizm ta’siri namoyon bo’lgan. «Tuproqqa sanchilgan nayzapichoq» (1936), «Votsealar» (1937), «So’zlar» (1946), | «Ertaklar» (1947), «Tomosha» (1951), «Yomg’ir va chelak» (1955) kabi to’plamlar |muallifi. Frantsiyada, ayniqsa, Preverning ishktsy, falsafiy, hazil-mutoyibali lirikasi mashhurdir. Shoir asosan verlibr-sarbastda ijod qilgan. U frantsuz kinosidagi «she’riy realizm» yo’nalishining vakillaridan biri. She’riyati bolalarcha soddalikni, so’limlik va go’zal tarovatni o’ziga singdirganligi bilan ajralib turadi.Jak Prever 1977 yil Frantsiyaning Nyoyi-syur-Sen shaxrida vafot etgan.

SENING UCHUN, SEVGILIM

Qush bozoriga bordim men bugun,
Senga deb qush oldim,
Sevgilim.

Gul bozoriga bordim men bugun,
Sen uchun gul oldim,
Sevgilim.

Temir bozoriga bordim,
Zanjir oldim,
Og’ir zanjir oldim
Sening uchun,
Sevgilim.

Qul bozoriga bordim keyin,
Seni axtardim,
Ammo, topolmadim,
Sevgilim.

TUNGI PARIJ

Birin-ketin
Yondiraman
Uch gugurt cho’pin:

Yuzlaringni ko’rmoq uchun
Yondiraman birinchisini,

Ko’zlaringni ko’rmoq uchun
Yondiraman ikkinchisini,

Lablaringni topmoq uchun
Yondiraman uchinchisini.

So’ng ko’rganim unutmay deya
Seni quchoqlayman
Zim-ziyo tunda

KALLAMDA BIR QUSH

Kallamda to’xtamay bir qush sayraydi
Takror-takror sayrar sevgim haqida
Tinim bilmay sayrar sevgim haqida
Zerikarli tarzda tinmay sayraydi
O’ldirmasam bo’lmas erta tong otsa

MAYOQBON QUSHLARNI BEHAD SEVARDI

Mayoq tomon uchar behisob och qush
Uchar behisob qush ko’zi ko’r bo’lib
Mayoqqa to’qnashib minglab betob qush
Jon berar behisob yaralangan qush
Toshlarga urilib chilparchin.

Mayoqbon chidolmas, ko’zlarida yosh,
Mayoqbon azobga berolmaydi dosh
Qushlarni behad sevgani uchun —
Nima bo’lsa bo’lar, deb
Mayoqni o’chirar mayoqbon.

O’sha dam to’lqinli tungi dengizda
Olisdagi yashil orollardan
Behisob qush bilan suzgan oq kema
Qoyaga urilib parchinlanadi
Olis-olis orollardan
Kelayotgan behisob qushlarni
shafqatsiz to’lqinlar yutadi

Ruschadan Xurshid Davron tarjimasi

* * *

Men bugun bozorga bordim,
Qush bozoriga
Va senga atab sotib oldim qushlardan,
Mening sevgilim.

Men bugun bozorga bordim,
Gul bozoriga
Va senga atab sotib oldim gullardan,
Mening sevgilim.

Men bugun bozorga bordim,
Temirchilar rastasiga
Va senga atab sotib oldim zanjirdan,
Og’ir zanjirdan,
Mening sevgilim.

So’ng…
Qul bozoriga bordim
Va seni uzoq axtardim,
Ammo topolmadim izingni,
Mening sevgilim.

Ruschadan Habibullo Saidg’ani tarjimasi

MUHABBATKI…

Muhabbatki,
Shuncha tutaqqan
Shunchalar nozik
Va shundayin xushsuvrat
Nafisligi poyonsiz o’ta,
Shunchalar ko’ngilsiz
Avzoyi buzilgan havodek
Qachon havo bo’ladi nursiz…

Yashovchandir faqat muhabbat!
Istaklarday qaynoq,
Qatgiqqo’l u xotiralarday
Pushaymonlik uquvsizlarcha
Marmar kabi sovuq
Tongdayin go’zal,
Nozik va dilbar,
Chayqalayotgan nafis jimjima.

So’zlashadi besas, tovushsiz,
Ko’zlar qarar tabassum ila
Titroqlar-la qurshalgan aksi,
Men uni tinglayman
Chorlayman,
Hayqiraman u bilan senga,
Hayqiraman, o’zimga-o’zim,
Tiz cho’kaman, tiz.
Sen,
Men,
Sevayotgan har bitta ko’ngil,
Hali seni tanimagan-u
Boshqa barcha yuraklar haqqi
Hayqirgum:
Bizda yashab qol!
Qadamlaring tekkan joyda bo’l,
O’tinaman, to’xta,
Tark etma, bizni!
Nimjon xotiralar
Unutma, bizni!

Yer yuzida yolg’iz sen borsan!
Ravo ko’rma, bizga sovuq`i,
Kun-kundan
Hammasi olis ko’rinar,
Daxlsiz
Xotiralar changalzoridan,
Yoki zim-ziyo o’rmonlardanmi
Qo’lingni uzat,
Qutqar bizni,
Sevgisizlikdan.

Muhabbatki…
Juda to’g’riso’z,
Quvonch sochar xushro’y, bichimli…
Muhabbatki,
Shunchalar peshonasi sho’r,
Adashgan boladay
O’zin yo’qotgan,
Shunday xotirjamki,
Hech vaqt yengilmagan pahlavon kabi…

Muhabbatki,
Xavotir singitan tomirlariga,
Mahkum bo’lgan yurak ochishga
Azob yegan ishqtayog’idan.
Sevgi u tilsiz, ovozsiz
Axir biz sukutda yashardik…
Ishqtsir u toptalgan, xo’rlangan, unut,
Olislatan oyoq ostida…

Muhabbat nafas olar
Boricha, boricha!
Gard yuqmagan boshi, oxiri,
Mangu hayotchan u,
Abadiy yangi,
Quyosh nurlaridan gul-gul to’yingan,
Yuzin tutgan boqiy umidga.

Muhabbatki,
Senu,
Men,
Hali tug’ilmagan go’daklar uchun,
O’tmishniki, u hammaniki,
Maysalardek yashillanguvchi
Qushlar kabi titroq parvozda
Lovullagan yozdir u asli.
Ketayapmiz uzoq yo’l bosib,
Qaytmoqlikka yana shu yo’ldan,
Uxlab, uyg’onishga
Unutmoq va keksaymoq
Ko’rinmas na olam, na gulgun
Quyosh… Ko’z yumamiz,
Qarshilaymiz so’nggi nafasni,
Yana ko’z ochamiz mas’um jilmayib,

Rus tilidan Go’zal Begim tarjimasi