Болалигида чечак хасталигидан кўзи ожиз бўлиб қолган Вaйсал созга меҳр қўйди. Отаси ва онасидан эрта ажралгани, бирин-кетин оламдан ўтган икки фарзанди доғи туфайли Вейсел дардли-дардли қўшиқлар куйлай бошлади.  Унинг «Менинг содиқ ёрим қора тупроқдир», «Дўстлар мени хотирласин», «Узун-қисқа бир йўлдаман» шеърлари шу даврда ёзилган.

Ошиқ ВАЙСАЛ
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари

Халқ оғзаки ижоди руҳида ижод қилган машҳур шоир Ошиқ Вайсал Шатирўғли Туркиянинг Сивас вилоятида 1894 йил 25 октябрда туғилган. У ҳам шоир, ҳам бахши, ҳам созанда эди. Онадўли халқ қўшиқларини янги усулда ижро этгани билан танилган. Унинг шеър ва қўшиқлари асосан тасаввуфий йўналишдадир. Болалигида чечак хасталигидан кўзи ожиз бўлиб қолган Вайсал созга меҳр қўйди.Отаси ва онасидан эрта ажралгани, бирин-кетин оламдан ўтган икки фарзанди доғи туфайли Вайсел дардли-дардли қўшиқлар куйлай бошлади. Унинг «Менинг содиқ ёрим қора тупроқдир», «Дўстлар мени хотирласин», «Узун-қисқа бир йўлдаман» шеърлари шу даврда ёзилган.Ошиқ Вайсал дастлаб халқ сўзи ҳамда бошқа шоирларнинг шеърларини куйга солган бўлса, 1933 йилдан бошлаб ўз шеърларини куйга сола бошлади.
Шоирнинг шеърлари «Изоҳлар» (1944), «Созимдан саслар» (1950), «Дўстлар мени хотирласин» (1970) номлари билан нашр этилган. 1973 йилнинг март ойида Ошиқ Вайсел ўзи туғилиб ўсган Шарқишла қишлоғида вафот этди. Вафотидан сўнг «Мукаммал асарлари тўплами» (1984) чоп этилди. Бугунги кунда унинг юздан ортиқ шеърий тўпламлари эълон қилинган.

САНИНГ ЙЎЛИНГДА

Хатар бўлди ёшлик чоғим
Санинг йўлингда-йўлингда,
Сўлди чечагим, япроғим
Санинг йўлингда-йўлингда.

Ман на эдим? Ман на бўлдим?
Гоҳ бўшалдим, гоҳо тўлдим,
Ёндим, куйдим, оташ бўлдим,
Санинг йўлингда-йўлингда.

Мана, келди сўнг баҳорим,
Мани истар содиқ ёрим,
Хатар бўлди номус-орим
Санинг йўлингда-йўлингда.

Қўлингдан бир бода ичдим,
Турли –турли дардга тушдим,
Жумла борлиғимдан кечдим
Санинг йўлингда-йўлингда.

Дилсиз бўлдим: кўкаландим,
Ёмғир бўлдим: сафоландим,
Тупроқ бўлдим: тепаландим,
Санинг йўлингда-йўлингда.

Санга чўзилган қўл бўлдим,
Гоҳ оқил, гоҳо дол бўлдим,
Ожизликда Вайсал бўлдим
Санинг йўлингда-йўлингда.

САН БИР ЧЕЧАК БЎЛСАНГ…

Ҳар саҳар оқарса, сувга кетаркан
Ёр йўлингда тупроқ бўлсам, туз бўлсам!
Боқиб тўрт тарафа сайр этаркан,
Қорақош олдида ола кўз бўлсам.

Нозлана-нозлана чиқаркан йўлга,
Неча дилсизларни келтирар дилга,
Яшилбош ўрдакдек сузаркан кўлда
Ё бир бургут бўлсам, ё бир боз бўлсам.

Вайсал, ўрдак бўлсин, сен-да кўл, ёрим,
Басдир, менга карам айла, кел, ёрим,
Лола, сумбул, мор бинафша, гул, ёрим,
Сан бир чечак бўлсанг, ман бир ёз бўлсам.

ПАРВОНАЛАР ОВОРАДИР…

Келган йўқ, кетган йўқ, узоқдир ора,
Илгаз тоғи йўл бермади, кечолмам.
Ҳаволаниб йўлдош бўлсам қушлара,
Қўлларим йўқ, қанотим йўқ, учолмам.

Баҳор келиб, турналарга эш бўлсам,
Ёмғир бўлиб, кўздан оққан ёш бўлсам,
Ола кўзли бир гўзалга қош бўлсам,
Ул замоннинг қийматини бичолмам.

Бу йил яна Қўйқўй манга юрт бўлди,
Илгаз тоғи орамизда сад бўлди,
Сандан айрилганим манга дард бўлди,
Дардим сандан бошқасига очолмам.

Дард бир ёна чекар, савдо бир ёна,
Ёнмоқ учун оворадир парвона,
Қаён боқсам, сани кўрдим ҳар ёна,
Ёр Вайсалдан, ман ёримдан кечолмам.

БЎЛОЛМАДИМ

Санинг ишқинг-ла Мажнун
Бўлай дедим, бўлолмадим.
Ман бу ишқда жону дармон
Бўлай, дедим, бўлолмадим.

Ишқинг мани этди гирён,
Гоҳ бошяланг, гоҳо ҳайрон,
Жондан севган гўзалимни
Олай, дедим, ололмадим.

Ман бир жисму сан бир жонсан,
Ҳам динимсан, ҳам имонсан,
Манга мандек яқин сансан,
Дўст йўлида ўлолмадим.

Борим-йўғим бир Вайсалим,
Этагингда қолди қўлим,
Эй, маним шонли гўзалим,
Хаёлингда қололмадим.

САН БЎЛМАСАНГ…

Сан бир ишқсан, ман бир Мажнун,
Сан бўлмасанг, ман бўлмасдим.
Сан бир гулсан, ман бир булбул,
Сан бўлмасанг, ман бўлмасдим.

Қалбимда яшарсан ҳар он,
Борим-йўғим сансан, инон,
Қалбимдаги азиз меҳмон,
Сан бўлмасанг, ман бўлмасдим.

Ғафлатда қалбимга кирдинг,
Турли-турли дардлар бердинг,
Дунёдан азиз бу дардим!
Сан бўлмасанг, ман бўлмасдим.

Сансан маним жумла борим,
Йўқдир бошқа касбу корим,
Ҳам ёзимсан, ҳам баҳорим,
Сан бўлмасанг, ман бўлмасдим.

Қувон, Вайсал қувон тағин,
Жўшди кўнгил, етди оҳинг,
Сансан манга мандек яқин,
Сан бўлмасанг, ман бўлмасдим.

БУ МАНДАГИ ИШҚ БЎЛМАСА…

Гўзаллигинг билинмасди
Бу мандаги ишқ бўлмаса,
Айланажак ерим бўлмас,
Кўнглимдаги кўшк бўлмаса.

Таърифинг сиғмас қаламга,
Дардинг дармондир ярамга,
Отинг ёйилмас оламга
Ошиқларда машқ бўлмаса.

Ким ўқирди, ким ёзарди?!
Бу дунёни ким чизарди?!
Қўйинг гурд ила кезарди
Фикр бошқа-бошқа бўлмаса.

Гўзал юзинг кўрилмасди,
Ишқинг манда тирилмасди,
Гулга қиммат берилмасди
Ошиқ ва маъшуқ бўлмаса.

Сандан олдим бу фарёдни,
Бу эрур дунёнинг доди!
Ёйилмасди Вайсал оти,
Ул санга ошиқ бўлмаса.

БУ КЕЧА

Билмам ўнгиммиди, йўқса тушмиди,
Кўнглим орзусини билди бу кеча,
Сочинг қиличмиди ё оташмиди?! –
Юрагим кўз ила тўлди бу кеча.

Билолмадим кеча ила кундузни,
Кўролмадим қуёш ила юлдузни,
Мастона кўзлари маст этди бизни,
Ақлимни бошимдан олди бу кеча.

Ой ўзина боққан била тўёлмас,
Юлдуз-юлдуз холлари бор, уялмас,
Ишқ майидан ичган ошиқлар ўлмас,
Билмам, манга нима бўлди бу кеча?

Сўнмай ёнур тўғриларнинг чироғи,
Яқин бўлур аҳлиишқнинг йироғи,
Вайсал бўлди Вайсалларнинг фироғи.
Хаёли қаршимга келди бу кеча.

АГАР КЎРСАМ ЭДИ КЎЗ ИЛА САНИ

Сан бир жийрон бўлсанг, ман-да бир овчи,
Овласам чўлларда соз ила сани.
Бўлинмас дармони, йўқдир иложи –
Тутсам, яраласам сўз ила сани.

Кел, сани севдигим, гўзалим, дейин,
Беланма қарога, ол-алвон кийин,
Мен бир чўпон бўлай, сан маним қўйим,
Боғласам олдимда туз ила сани.

Қўйим бўлсанг, ўтлатардим яйловда,
Тилларини юлдирмасдан ҳар ёнда,
Балиқ бўлиб сузсанг агар дарёда
Ушлардим дарёдан тезликда сани.

Вайсал дер; отинг тушмас тилимдан,
Айри тушдим, ватанимдан, элимдан,
Қуш бўлсанг-да, қутулмасдинг қўлимдан,
Агар кўрсам эдим кўз ила сани.

Манба: «Қирқ ошиқ дафтари».Жаҳон шоирларининг муҳаббат ҳақидаги шеърлари.»Ёш гвардия» нашриёти. Тошкент. 1989

Oshiq VAYSAL
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari

 

Xalq og’zaki ijodi ruhida ijod qilgan mashhur shoir Oshiq Vaysal Shatiro’g’li Turkiyaning Sivas viloyatida 1894 yil 25 oktyabrda tug’ilgan. U ham shoir, ham baхshi, ham sozchi edi. Onado’li xalq qo’shiqlarini yangi usulda ijro etgani bilan tanilgan. Uning she’r va qo’shiqlari asosan tasavvufiy yo’nalishdadir.
Bolaligida da chechak xastaligidan ko’zi ojiz bo’lib qolgan Vaysal sozga mehr qo’ydi. Otasi va onasidan erta ajralgani, birin-ketin olamdan o’tgan ikki farzandi dog’i tufayli Vaysal dardli-dardli qo’shiqlar kuylay boshladi. Uning «Mening sodiq yorim qora tuproqdir», «Do’stlar meni xotirlasin», «Uzun-qisqa bir yo’ldaman» she’rlari shu davrda yozilgan.Oshiq Vaysal dastlab xalq so’zi hamda boshqa shoirlarning she’rlarini kuyga solgan bo’lsa, 1933 yildan boshlab o’z she’rlarini kuyga sola boshladi.
Shoirning she’rlari «Izohlar» (1944), «Sozimdan saslar» (1950), «Do’stlar meni xotirlasin» (1970) nomlari bilan nashr etilgan. 1973 yilning mart oyida Oshiq Vaysal o’zi tug’ilib o’sgan Sharqishla qishlog’ida vafot etdi. Vafotidan so’ng «Mukammal asarlari to’plami» (1984) chop etildi. Bugungi kunda uning yuzdan ortiq she’riy to’plamlari e’lon qilingan.

SANING YO’LINGDA

Xatar bo’ldi yoshlik chog’im
Saning yo’lingda-yo’lingda,
So’ldi chechagim, yaprog’im
Saning yo’lingda-yo’lingda.

Man na edim? Man na bo’ldim?
Goh bo’shaldim, goho to’ldim,
Yondim, kuydim, otash bo’ldim,
Saning yo’lingda-yo’lingda.

Mana, keldi so’ng bahorim,
Mani istar sodiq yorim,
Xatar bo’ldi nomus-orim
Saning yo’lingda-yo’lingda.

Qo’lingdan bir boda ichdim,
Turli –turli dardga tushdim,
Jumla borlig’imdan kechdim
Saning yo’lingda-yo’lingda.

Dilsiz bo’ldim: ko’kalandim,
Yomg’ir bo’ldim: safolandim,
Tuproq bo’ldim: tepalandim,
Saning yo’lingda-yo’lingda.

Sanga cho’zilgan qo’l bo’ldim,
Goh oqil, goho dol bo’ldim,
Ojizlikda Vaysal bo’ldim
Saning yo’lingda-yo’lingda.

SAN BIR CHECHAK BO’LSANG…

Har sahar oqarsa, suvga ketarkan
Yor yo’lingda tuproq bo’lsam, tuz bo’lsam!
Boqib to’rt tarafa sayr etarkan,
Qoraqosh oldida ola ko’z bo’lsam.

Nozlana-nozlana chiqarkan yo’lga,
Necha dilsizlarni keltirar dilga,
Yashilbosh o’rdakdek suzarkan ko’lda
YO bir burgut bo’lsam, yo bir boz bo’lsam.

Vaysal, o’rdak bo’lsin, sen-da ko’l, yorim,
Basdir, menga karam ayla, kel, yorim,
Lola, sumbul, mor binafsha, gul, yorim,
San bir chechak bo’lsang, man bir yoz bo’lsam.

PARVONALAR OVORADIR…

Kelgan yo’q, ketgan yo’q, uzoqdir ora,
Ilgaz tog’i yo’l bermadi, kecholmam.
Havolanib yo’ldosh bo’lsam qushlara,
Qo’llarim yo’q, qanotim yo’q, ucholmam.

Bahor kelib, turnalarga esh bo’lsam,
Yomg’ir bo’lib, ko’zdan oqqan yosh bo’lsam,
Ola ko’zli bir go’zalga qosh bo’lsam,
Ul zamonning qiymatini bicholmam.

Bu yil yana Qo’yqo’y manga yurt bo’ldi,
Ilgaz tog’i oramizda sad bo’ldi,
Sandan ayrilganim manga dard bo’ldi,
Dardim sandan boshqasiga ocholmam.

Dard bir yona chekar, savdo bir yona,
Yonmoq uchun ovoradir parvona,
Qayon boqsam, sani ko’rdim har yona,
Yor Vaysaldan, man yorimdan kecholmam.

BO’LOLMADIM

Saning ishqing-la Majnun
Bo’lay dedim, bo’lolmadim.
Man bu ishqda jonu darmon
Bo’lay, dedim, bo’lolmadim.

Ishqing mani etdi giryon,
Goh boshyalang, goho hayron,
Jondan sevgan go’zalimni
Olay, dedim, ololmadim.

Man bir jismu san bir jonsan,
Ham dinimsan, ham imonsan,
Manga mandek yaqin sansan,
Do’st yo’lida o’lolmadim.

Borim-yo’g’im bir Vaysalim
Etagingda qoldi qo’lim,
Ey, manim shonli go’zalim,
Xayolingda qololmadim.

SAN BO’LMASANG…

San bir ishqsan, man bir Majnun,
San bo’lmasang, man bo’lmasdim.
San bir gulsan, man bir bulbul,
San bo’lmasang, man bo’lmasdim.

Qalbimda yasharsan har on,
Borim-yo’g’im sansan, inon,
Qalbimdagi aziz mehmon,
San bo’lmasang, man bo’lmasdim.

G’aflatda qalbimga kirding,
Turli-turli dardlar berding,
Dunyodan aziz bu dardim!
San bo’lmasang, man bo’lmasdim.

Sansan manim jumla borim,
Yo’qdir boshqa kasbu korim,
Ham yozimsan, ham bahorim,
San bo’lmasang, man bo’lmasdim.

Quvon, Vaysal quvon tag’in,
Jo’shdi ko’ngil, yetdi ohing,
Sansan manga mandek yaqin,
San bo’lmasang, man bo’lmasdim.

BU MANDAGI ISHQ BO’LMASA…

Go’zalliging bilinmasdi
Bu mandagi ishq bo’lmasa,
Aylanajak yerim bo’lmas,
Ko’nglimdagi ko’shk bo’lmasa.

Ta’rifing sig’mas qalamga,
Darding darmondir yaramga,
Oting yoyilmas olamga
Oshiqlarda mashq bo’lmasa.

Kim o’qirdi, kim yozardi?!
Bu dunyoni kim chizardi?!
Qo’ying gurd ila kezardi
Fikr boshqa-boshqa bo’lmasa.

Go’zal yuzing ko’rilmasdi,
Ishqing manda tirilmasdi,
Gulga qimmat berilmasdi
Oshiq va ma’shuq bo’lmasa.

Sandan oldim bu faryodni,
Bu erur dunyoning dodi!
Yoyilmasdi Vaysal oti,
Ul sanga oshiq bo’lmasa.

BU KECHA

Bilmam o’ngimmidi, yo’qsa tushmidi,
Ko’nglim orzusini bildi bu kecha,
Soching qilichmidi yo otashmidi?! –
Yuragim ko’z ila to’ldi bu kecha.

Bilolmadim kecha ila kunduzni,
Ko’rolmadim quyosh ila yulduzni,
Mastona ko’zlari mast etdi bizni,
Aqlimni boshimdan oldi bu kecha.

Oy o’zina boqqan bila to’yolmas,
Yulduz-yulduz xollari bor, uyalmas,
Ishq mayidan ichgan oshiqlar o’lmas,
Bilmam, manga nima bo’ldi bu kecha?

So’nmay yonur to’g’rilarning chirog’i,
Yaqin bo’lur ahliishqning yirog’i,
Veysal bo’ldi Vaysallarning firog’i.
Xayoli qarshimga keldi bu kecha.

AGAR KO’RSAM EDI KO’Z ILA SANI

San bir jiyron bo’lsang, man-da bir ovchi,
Ovlasam cho’llarda soz ila sani.
Bo’linmas darmoni, yo’qdir iloji –
Tutsam, yaralasam so’z ila sani.

Kel, sani sevdigim, go’zalim, deyin,
Belanma qaroga, ol-alvon kiyin,
Men bir cho’pon bo’lay, san manim qo’yim,
Bog’lasam oldimda tuz ila sani.

Qo’yim bo’lsang, o’tlatardim yaylovda,
Tillarini yuldirmasdan har yonda,
Baliq bo’lib suzsang agar daryoda
Ushlardim daryodan tezlikda sani.

Vaysal der; oting tushmas tilimdan,
Ayri tushdim, vatanimdan, elimdan,
Qush bo’lsang-da, qutulmasding qo’limdan,
Agar ko’rsam edim ko’z ila sani.

Manba: «Qirq oshiq daftari».Jahon shoirlarining muhabbat haqidagi she’rlari.»Yosh gvardiya» nashriyoti. Toshkent. 1989