Бўлмаса ишқ,икки жаҳон бўлмасун,
Икки жаҳон демаки,жон бўлмасун.
Ишқ ул танки, анинг жони йўқ,
Ҳуснни нетсун кишиким, они йўқ.
Улуғ бобомиз ҳазрат Алишер Навоийнинг ушбу сатрлари бу оламнинг ижодкори,кўнглимиз санъаткори бўлган ишқ ҳақидадир.
«Қирқ ошиқ дафтари» деб аталган ушбу китоб жаҳоннинг улуғ шоирлари томонидан битилган ишқий шеърлардан тузилган.Ниятимиз кўксингизда мудраб ётган туйғуларни уйғотиш,уйғоқ ҳисларни эса бу китоб оҳагларига ҳамроҳ этмоқдир.Яна улуғ шоир ва мутафаккир бобомизнинг сатрларини ёдга олсак кифоя:
Ошиқ они билки, эрур дарднок,
Ҳам тили, ҳам кўзию ҳам кўнгли пок.
Ким бу сифат ишқда мағлуб эрур,
Ҳар неки андин келур, ул хўб эрур.
(Таржимоннинг тўпламга ёзган муқаддимасидан)
ҚАДИМ ҲИНД ШEЪРИЯТИДАН
Хуршид Даврон таржималари
ХАЛА
(I-II асрлар)
«Етти юз шеър» китобидан
* * *
Қоп-қора кечада зангори қабо
Остидан оқ кўксинг порлади ногоҳ,
Булутлар қўйнидан ялт этиб гўё
Кўрингандек бўлди олтин юзли моҳ.
* * *
Ғамлар аро, ташвиш, қувончлар аро
Одамлар қарийди, севги қаримас:
Ошиқ ўлгандаям бўлмагай фано,
Тиригида ўлик — қайси дил севмас.
* * *
Мен ишқимни яширар эдим
Қўлдан келса… Аммо,нетай ман:
Гулга кирган дарахтдек энди
Мен бахтимни яширолмайман.
* * *
Қизим, ишқинг яширмоқ бўлиб
Ўртанасан қоп-қора тунлар.
Ишқ чироқдир, нури тўкилиб
Олисдан ҳам кўриниб турар.
* * *
Оҳ, бузилди тўсатдан тинчим,
Тирнаб дилда қонли ярани,
Ҳув, адирда куйлар бир йўлчи
Ёдга олиб олис ёрини.
ТИРУКУРАЛ
(III-IV асрлар)
«МУҲАББАТ» КИТОБИДАН
ЁР ҚУЧОҒИН РОҲАТИ
* * *
Негаким кўзу гулоғим, тилу забарим зор эрур,
Барчаси суюкли ёр ҳусни-хатида бор эрур.
* * *
Ул ҳийлагар ёр кўксида мангу ҳаёт чашмаси бор,
Мавжудот ул чашмадан сачраган томчига зор.
* * *
Ул пари кўксида ўт ёнган сари ҳайрон этар,
Кетсанг узоқ – куйдиради, ёнига борсанг музлатар.
* * *
Дил аро ёнган ўтим сўндиргали ёрим зарур,
На оғу, на доривор шарбат манга шифо берур.
* * *
Ишқ – бу фан-дониш эрур, сан уни билган сайин
Кўрлигинг маълум бўлар, нодонлигинг ортар санинг.
* * *
Ёрга ёр кўксин босиб бир тан бўлиб қолса агар,
Орадан ўтмас шамол – ханжар бўлиб елса агар.
АМАРУ
(III-IV аср)
«ЮЗ ШEЪР» китобидан
Бу сев дея чорлаган, жовдираган, ўт, хумор,
Асир олган, қул этган, гоҳ тик боққан, гоҳ ёмон,
Ҳеч қачон алдамаган, қуралай, меҳрга кон
Кўзлар ила сен кимнинг дилига боқарсан, ёр?
“Кетган қайтади, хотин! Йиғлама, йиғи бекор,
Қара, ранг йўқ юзингда!” – дедим мен ёримга зор.
Ўзининг ёшлигидан уялиб, ғамза ила
Шивирлади: “Сен кетсанг, мен ҳам ўлимга тайёр!”
“Айт, тезда қайтасанми? Балки тонг, балки пешин,
Балки шомда қайтарсан? Жавоб бер, келмай малол!”
Юз кунлик олис йўлга отланиб чиққан эрин
Остонада тўхтатиб шивирлар ғамгин аёл.
У мени севмас энди: бепарво менга боқар,
У мени суяр эди, энди келмас кўрмакка.
Дугонажон, куну-тун қайғулар дилим ёқар,
Билмадим нега дилим бўлинмас юз бўлакка!
“О жим турма, раҳм эт! Боққил фарёд этганга!
Сен ҳеч қачон бунчалик ғазаб этмагандинг, ёр!”
У тош қотиб, кўзларин кўзга эмас, заминга
Тикиб туриб йиғларди ёрига ёлвориб зор.
Ёдингдами, ўша чоғлар битта эди биздаги юрак,
Кейин-чи, сен ёрим бўлдинг, маъшуқанг бўлдим охир.
Биз эр-хотин бўлдик – наҳот, биз муродга етган бўлсак,
Энди юрак тошдек қотган, қувонч, шодлик унда йўқдир.
Йўлга қарайвериб кўзлари толди, эрини қўмсар дили,
Чор атрофга зулумот аста тўшалган пайтлар
Уйи томон йўл олди – борар экан у бирдан
Орқасига қаради: “Балки у энди қайтар…”
Ёш маъшуқа сафардан қайтиб келган эрининг
Эркалашига ташна хонага шошиб кириб,
“Чивинлар кўпайибди!” дея гўё билмасдан
Шамни ўчириб қўйди рўмолин силкиб туриб.
У шамни ўчирай деб пуфларди – шам ўчмасди,
Нилуфарлар отсаям – ўчмай: дилин ёқарди.
У пиқиллаб эрининг кўзига кафтин босди,
Эри бўлса жилмайиб унга тўймай боқарди.
У билар ёри ила уларнинг ўртасида қанча тоғу денгиз бор,
У биларди нигоҳи қанча ўткир бўлмасин, кўролмайди ҳеч қачон –
Бироқ эсдан оғгандек, ақлини йўқотгандек, оёқ учида туриб
Олис-олис ёқларга боқар эди, боқарди дилдори кетган томон.
БХАРТРИХАРИ
( IV-V асрлар)
«МУҲАББАТ ҲАҚИДА ЮЗ ШEЪР» китобидан
* * *
Шоирлар тўқиган афсонадир бу!
Аёлни ожиза демоқ бу хато:
Бир киприк қоқаркан, ҳаттоки худо –
Индруни юзтубан қила олар у!
* * *
Парирўйлар ҳақда сўзим ушбудур,
Яширмай айтурман: Бу тирик гуллар
Қучоғи дунёда энг ширин кўшкдур,
Бахт ила бадбахтлик манбаи улар.
* * *
Сочига тақилган ясмин ғунчаси,
Ним очиқ лабининг қизғалдоқзори,
Заъфаргул ва сандал мойи суртилган
Баданин сеҳрли, сирли ифори
Ва олма кўкракка пинҳон фароғат –
Мана шу жаннатдир, мана шу жаннат,
Қолган ҳамма нарса – бекорчи суҳбат…
* * *
Сулув қиз кўзидан кўра, кўрилон –
Нилурфар рангидек хира-зангори
Танаси товланиб турган кўрилон
Чаққани яхшидур – Илон чаққанда
Табиб бу жонимга дармон бўлар, о,
Аммо сулув кўзлар менга боққанда
На дору, на оғу бўлажак шифо!
Bo’lmasa ishq, ikki jahon bo’lmasun,
Ikki jahon demaki, jon bo’lmasun.
Ishq ul tanki, aning joni yo’q,
Husnni netsun kishikim, oni yo’q.
Ulug’ bobomiz hazrat Alisher Navoiyning ushbu satrlari bu olamning ijodkori,ko’nglimiz san’atkori bo’lgan ishq haqidadir.
“Qirq oshiq daftari” deb atalgan ushbu kitob jahonning ulug’ shoirlari tomonidan bitilgan ishqiy she’rlardan tuzilgan.Niyatimiz ko’ksingizda mudrab yotgan tuyg’ularni uyg’otish,uyg’oq hislarni esa bu kitob ohaglariga hamroh etmoqdir.Yana ulug’ shoir va mutafakkir bobomizning satrlarini yodga olsak kifoya:
Oshiq oni bilki, erur dardnok,
Ham tili, ham ko’ziyu ham ko’ngli pok.
Kim bu sifat ishqda mag’lub erur,
Har neki andin kelur, ul xo’b erur.
(Tarjimonning to’plamga yozgan muqaddimasidan)
QADIM HIND SHE’RIYATIDAN
Xurshid Davron tarjimalari
XALA
(I-II asrlar)
“Yetti yuz she’r” kitobidan
* * *
Qop-qora kechada zangori qabo
Ostidan oq ko’ksing porladi nogoh,
Bulutlar qo’ynidan yalt etib go’yo
Ko’ringandek bo’ldi oltin yuzli moh.
* * *
G’amlar aro,tashvish,quvonchlar aro
Odamlar qariydi,sevgi qarimas:
Oshiq o’lgandayam bo’lmagay fano,
Tirigida o’lik — qaysi dil sevmas.
* * *
Men ishqimni yashirar edim
Qo’ldan kelsa… Ammo,netay man:
Gulga kirgan daraxtdek endi
Men baxtimni yashirolmayman.
* * *
Qizim, ishqing yashirmoq bo‘lib
O‘rtanasan qop-qora tunlar.
Ishq chiroqdir, nuri to‘kilib
Olisdan ham ko‘rinib turar.
* * *
Oh, buzildi to‘satdan tinchim,
Tirnab dilda qonli yarani,
Huv, adirda kuylar bir yo‘lchi
Yodga olib olis yorini.
TIRUKURAL
(III-IV asrlar)
“MUHABBAT” KITOBIDAN
YOR QUCHOG’IN ROHATI
* * *
Negakim ko‘zu gulog‘im, tilu zabarim zor erur,
Barchasi suyukli yor husni-xatida bor erur.
* * *
Ul hiylagar yor ko‘ksida mangu hayot chashmasi bor,
Mavjudot ul chashmadan sachragan tomchiga zor.
* * *
Ul pari ko‘ksida o‘t yongan sari hayron etar,
Ketsang uzoq – kuydiradi, yoniga borsang muzlatar.
* * *
Dil aro yongan o‘tim so‘ndirgali yorim zarur,
Na og‘u, na dorivor sharbat manga shifo berur.
* * *
Ishq – bu fan-donish erur, san uni bilgan sayin
Ko‘rliging ma’lum bo‘lar, nodonliging ortar saning.
* * *
Yorga yor ko‘ksin bosib bir tan bo‘lib qolsa agar,
Oradan o‘tmas shamol – xanjar bo‘lib yelsa agar.
AMARU
(III-IV asr)
“YUZ SHE’R” kitobidan
Bu sev deya chorlagan, jovdiragan, o‘t, xumor,
Asir olgan, qul etgan, goh tik boqqan, goh yomon,
Hech qachon aldamagan, quralay, mehrga kon
Ko‘zlar ila sen kimning diliga boqarsan, yor?
“Ketgan qaytadi, xotin! Yig‘lama, yig‘i bekor,
Qara, rang yo‘q yuzingda!” – dedim men yorimga zor.
O‘zining yoshligidan uyalib, g‘amza ila
Shivirladi: “Sen ketsang, men ham o‘limga tayyor!”
“Ayt, tezda qaytasanmi? Balki tong, balki peshin,
Balki shomda qaytarsan? Javob ber, kelmay malol!”
Yuz kunlik olis yo‘lga otlanib chiqqan erin
Ostonada to‘xtatib shivirlar g‘amgin ayol.
U meni sevmas endi: beparvo menga boqar,
U meni suyar edi, endi kelmas ko‘rmakka.
Dugonajon, kunu-tun qayg‘ular dilim yoqar,
Bilmadim nega dilim bo‘linmas yuz bo‘lakka!
“O jim turma, rahm et! Boqqil faryod etganga!
Sen hech qachon bunchalik g‘azab etmaganding, yor!”
U tosh qotib, ko‘zlarin ko‘zga emas, zaminga
Tikib turib yig‘lardi yoriga yolvorib zor.
Yodingdami, o‘sha chog‘lar bitta edi bizdagi yurak,
Keyin-chi, sen yorim bo‘lding, ma’shuqang bo‘ldim oxir.
Biz er-xotin bo‘ldik – nahot, biz murodga yetgan bo‘lsak,
Endi yurak toshdek qotgan, quvonch, shodlik unda yo‘qdir.
Yo‘lga qarayverib ko‘zlari toldi, erini qo‘msar dili,
Chor atrofga zulumot asta to‘shalgan paytlar
Uyi tomon yo‘l oldi – borar ekan u birdan
Orqasiga qaradi: “Balki u endi qaytar…”
Yosh ma’shuqa safardan qaytib kelgan erining
Erkalashiga tashna xonaga shoshib kirib,
“Chivinlar ko‘payibdi!” deya go‘yo bilmasdan
Shamni o‘chirib qo‘ydi ro‘molin silkib turib.
U shamni o‘chiray deb puflardi – sham o‘chmasdi,
Nilufarlar otsayam – o‘chmay: dilin yoqardi.
U piqillab erining ko‘ziga kaftin bosdi,
Eri bo‘lsa jilmayib unga to‘ymay boqardi.
U bilar yori ila ularning o‘rtasida qancha tog‘u dengiz bor,
U bilardi nigohi qancha o‘tkir bo‘lmasin, ko‘rolmaydi hech qachon –
Biroq esdan og‘gandek, aqlini yo‘qotgandek, oyoq uchida turib
Olis-olis yoqlarga boqar edi, boqardi dildori ketgan tomon.
BXARTRIXARI
( IV-V asrlar)
“MUHABBAT HAQIDA YUZ SHE’R” kitobidan
* * *
Shoirlar to’qigan afsonadir bu!
Ayolni ojiza demoq bu xato:
Bir kiprik qoqarkan,hattoki xudo –
Indruni yuztuban qila olar u!
* * *
Pariro’ylar haqda so’zim ushbudur,
Yashirmay ayturman: Bu tirik gullar
Quchog’i dunyoda eng shirin ko’shkdur,
Baxt ila badbaxtlik manbai ular.
* * *
Sochiga taqilgan yasmin g‘unchasi,
Nim ochiq labining qizg‘aldoqzori,
Za’fargul va sandal moyi surtilgan
Badanin sehrli, sirli ifori
Va olma ko‘krakka pinhon farog‘at –
Mana shu jannatdir, mana shu jannat,
Qolgan hamma narsa – bekorchi suhbat…
* * *
Suluv qiz ko‘zidan ko‘ra, ko‘rilon –
Nilurfar rangidek xira-zangori
Tanasi tovlanib turgan ko‘rilon
Chaqqani yaxshidur – Ilon chaqqanda
Tabib bu jonimga darmon bo‘lar, o,
Ammo suluv ko‘zlar menga boqqanda
Na doru, na og‘u bo‘lajak shifo!
