Ислом иқлимидаги энг машҳур нутқлардан бўлмиш ( 1981—2003 йилларда Малайзия Бош вазири)  Махатхир Муҳаммаднинг Ислом конференцияси ташкилотининг олий даражадаги 10-сессияси очилиш маросимидаги нутқи (2003 йил 16 октябр)   «Маънавий ҳаёт» журналида эълон қилинган қисқартирилган нусхасидан фарқли равишда илк марта тўлиқ эълон қилинмоқда.

Маҳатхир МУҲАММАД
БУ ИШ ҚЎЛИМИЗДАН КЕЛАДИ!*

   Махатхир Муҳаммад 1925 йилнинг 20 декабрида Малайзиянинг Алор-Сетар шаҳрида ўқитувчи оиласида туғилган. 1953 йилда Сингапурдаги Малайа университетининг тиббиёт факултетини тугаллаган. Узоқ йиллар шифокорлик амалиёти билан  шуғулланган. 1972 йилда мамлакат сенатининг аъзоси — сенаторликка сайланган. Кейинчалик мамлакат ҳукумати таркибида таълим вазири, бош вазир ўринбосари, савдо ва саноат вазири бўлиб ишлаган. 1981-2003 йилларда  партия  мақомидаги  Малайа миллий бирлашган ташкилотининг  президенти ва мамлакат бош вазири сифатида фаолият юритган. Айни ўша йиллари ғарб дастурларини рад этганча, Осиёга хос ривожланиш дастурини амалиётга киритган. Қисқа муддатда қолоқ аграр иқтисодиётли мамлакат бўлган Малайзия унинг даврида Жанубий Корея, Сингапур, Гонконг ва Тайвань қаторида «осиё йўлбарслари»дан бирига айланган. Махатхир Муҳаммад ғарбий қадриятларга зид ўлароқ, «осиёча қадриятлар»нинг ташвиқотчиларидан бири бўлган ҳамда ҳалқаро қўшилмаслик ҳаракатини раҳбари ҳисобланган.ва йиллар ўтиб фақат деҳқончилик ривожланган Малайзия иқтисоди юксак ривож топган давлат қаторига киради («Хуршид Даврон кутубхонаси» маълумоти).

Алҳамдулиллоҳ, Аллоҳга шукурлар бўлсин, биз – Аллоҳнинг марҳамати билан Ислом конференцияси ташкилотига аъзо мамлакатлар раҳбарлари – маслаҳатлашиш ва умид қиламанки, исломнинг ва бутун дунёдаги мусулмон умматининг келажак режасини ишлаб чиқиш учун бугун шу ерга тўпландик.

Ҳукуматимиз ҳамда турли миллат ва эътиқодга мансуб Малайзия гражданлари номидан Ислом конференцияси ташкилотининг Малайзия маъмурий пойтахти бўлмиш Путражайада ўтказилаётган ушбу олий даражадаги 10-сессиясида ҳозир бўлган барча меҳмонларга хуш келибсиз дейман.

Ушбу сессияни ўз ҳудудида ўтказиш, шунингдек Ислом конференцияси ташкилоти раислигини зиммасига олиш Малайзия учун ҳақиқатан ҳам улкан шараф. Ишонч билдиришгани учун мен ташкилот аъзоларидан миннатдорман.

Мезбон давлат сифатида Малайзия бугунги сессияда Ислом конференцияси ташкилотига аъзо давлатлар юксак даражада иштирок этаётганидан мамнундир. Бу – бизнинг ўз ишимизга бўлган ишончимиз нақадар мустаҳкамлигини, ташкилотимиз унга содиқлигини, барчамизнинг муштарак иродамиз ва мусулмон уммати тақдиридаги ролимизни кучайтириш йўлидаги қатъиятимизни яққол намоён этади.

Мен, шунингдек, ўз юртида кўп сонли мусулмонлар истиқомат қилувчи мамлакатларнинг раҳбарлари ва вакилларини ҳам бугунги учрашувда кузатувчи сифатида иштирок этиш истагини билдиргани учун қутламоқчиман. Мусулмон ё мусулмон эмаслигидан қатъи назар, уларнинг учрашувимизда иштирок этиши ислом ва мусулмонларни тушунишга хизмат қилади, шу тариқа ислом – қолоқлик ва террор дини деган қарашнинг нотўғрилигини кўрсатишга ёрдам беради.

Ҳозир бутун дунёнинг кўзи бизда. Шубҳасиз, 1,3 миллиард нуфусли мусулмонлар – ер юзи аҳолисининг олтидан бир қисми – зулм, истибдод ва хўрликдан азоб чекаётган биродарларимиз ва опа-сингилларимизни озод қилиш у ёқда турсин, бизнинг ислом ва мусулмонлар шон-шарафини тиклашга интилишимиз ва қодирлигимизга шубҳа қилиши мумкин бўлгани ҳолда, биздан ва ушбу учрашувимиздан кўп нарса умид қилиб турибди.

Мен бизнинг камситилиш ва эзилишимизга мисолларни қалаштириб ташламоқчи, душманларимиз ва эзувчиларимизни тағин қораламоқчи эмасман. Бундай қилиш беҳуда сўзламоқдан бошқа нарса бўлмас эди, чунки душманларни айблайверган билан уларнинг бизга муносабати ўзгариб қолмайди. Агар ўз қадр-қимматимиз ва ислом динининг шаънини тиклашни хоҳласак, айнан биз бир қарорга келиб, айнан биз ҳаракат бошламоғимиз керак.

Келинг, шундан бошлаймиз: барча мусулмон мамлакатлар ҳукуматлари жипслашиб, ҳамма масалаларда бўлмаса ҳам, ҳеч бўлмаганда баъзи асосий масалаларда, масалан, Фаластин масаласида муштарак нуқтаи назарга эга бўлишимиз шарт. Биз ҳаммамиз мусулмонмиз. Ҳаммамизга жабр-зулм қилишмоқда. Ҳаммамизни таҳқирлашмоқда. Аммо биз — диндош биродарларимиз орасидан Аллоҳ азизу мукаррам қилиб мамлакатлар бошқарувини раво кўрганлар — ислом талаб қилганидек бирлик ва биродарлигимизни намоён қилиш учун ҳеч қачон мақомимизга яраша биргаликда ҳаракат қилишга уриниб ҳам кўрмадик.

Лекин нафақат бизнинг ҳукуматлар, балки мусулмон умматининг ўзи ҳам тарқоқдир ва уммат ҳамон бўлинишда давом этмоқда. Охирги 1400 йил мобайнида ислом шориҳлари, уламолар пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи васаллам келтирган ягона ислом динини шунчалик турли-туман талқин қилишдики, ҳозир биз кўпинча бир-бирига зид келадиган минг хил динга эгамиз, шу ихтилофларни деб бир-биримиз билан урушмаган, бир-биримизни ўлдирмаган кунимиз йўқ.

Биз ягона умматимизнинг жуда кўп мазҳаб ва тариқатларга бўлиниб кетишига йўл қўйганмиз, уларнинг ҳар бири ўзини ҳақиқий мусулмон қилиб кўрсатишга тиришиб, бошқаларни – бутун умматни адашганга чиқармоқда. Биз душманларимиз ва ғанимларимизни кимнинг ҳақиқий мусулмон ёки ҳақиқий мусулмон эмаслиги ҳақидаги масала мутлақо қизиқтирмаслигини сира англамаймиз. Уларнинг тушунчасига кўра ҳаммамиз терроризмни тарғиб қилувчи дин ва пайғамбарга эргашувчи мусулмонлармиз, барчамиз уларнинг ашаддий душманимиз. Биз сунний ё шиа, алавий ё друзлигимиз ёки яна ким деб аталишимиздан қатъи назар, улар бизга ҳужум қилаверишади, бизни ўлдираверишади, тупроғимизга бостириб кираверишади, ҳукуматларимизни ағдараверишади. Биз эса бир-биримизга ҳужум қилиб, бир-биримизни кучсизлантириб, баъзан эса уларнинг амрини бажо келтириб мусулмон биродарларимизга тажовуз қилишда ўзимизни уларнинг ишончли вакилидай тутиб, душманларимизга ёрдам берамиз. Биз ўз ҳукуматларимизни куч билан ағдаришга интиламиз, шу тариқа ўз мамлакатимизни заифлаштирамиз ва хароб қиламиз.

Биз исломнинг бирлашинг, бир-бирингиз билан биродар бўлинг деган талабини ислом мамлакатларининг ҳукуматлари ва ислом уммати мутлақо менсимаймиз ва эътиборсиз қолдиришда давом этаяпмиз.

Аммо ислом таълимотидан биз эътиборсиз қолдираётган нарсалар шу билан тугамайди. Бизга «иқро», яъни ўқи, билим ол деб насиҳат қилинган эди. Илк мусулмонлар шу ўгитга риоя этиб, қадимги юнон олимлари ва исломгача яшаб ўтган барча олимларнинг асарларини таржима қилиб, ўрганишган. Шу усулда мусулмон олимлари ўз тадқиқотлари билан фан хазинасига ҳисса қўшган.

Илк мусулмонлар орасидан буюк математик ва тадқиқотчилар, олимлар, врачлар, астрономлар ва бошқа алломалар етишиб чиқди. Улар ўз дини бўлмиш исломни ўрганиш ва ҳаётга жорий этиш билан бирга замонасидаги барча фан соҳаларида ҳам муваффақият қозонишди. Натижада мусулмонлар ўз ерларининг бойликларидан фойдаланишга, ташқи савдодан фойда олишга, мудофаа қобилиятини мустаҳкамлашга, ўз халқларини ҳимоя қилишга муваффақ бўлди ва исломга мувофиқ ҳаёт кечириш имкониятини яратди. Ўрта асрлар Европаси хурофот ва қолоқлик ботқоғида ётган бир пайтда маърифатли мусулмонлар ҳурматга лойиқ ва қудратли, дунёнинг қолган қисми билан рақобатлашишга ва ўз умматини ташқи агрессиялардан ҳимоя қилишга қодир буюк ислом цивилизациясини барпо этиб бўлган эди. Европаликлар ўз илмий меросига эга бўлиш учун мусулмон олимларга қуллуқ қилиб, шогирд тушишга мажбур бўлган.

Мусулмонларнинг ислом диёри ва умматни ҳимоя қилиш учун қўшинларни жанг майдонларига бошлаб кирган Учинчи Абдураҳмон, ал-Мансур, Салоҳиддин Айюбий сингари буюк раҳнамолари бор эди.

Бироқ ислом цивилизацияси тараққиётининг ярим йўлида исломни янгича талқин қилувчилар пайдо бўлдики, улар маърифат деганда фақат илоҳиётни ўрганишни тушуниб, шуни тарғиб қила бошлади. Табиий фанлар, тиббиёт ва бошқа илмларни ўрганишга эътибор сусайди.

Мусулмон жамиятида маънавий-маърифий таназзул бошланди. Таназзул туфайли ислом цивилизацияси заифлашиб, инқироз бошланди. Агар Усмонийлар империяси лашкари аралашмаса эди, ислом цивилизацияси Гренада қўлдан кетган 1492 йилдаёқ йўқ бўлиб кетар эди.

Бироқ Усмонийлар империясининг илк муваффақиятлари маънавий тикланиш билан бирга кечди деб бўлмайди. Бунинг ўрнига мусулмонлар «тор шим ва соябонли кепка кийиш исломга тўғри келадими?», «босма машинадан фойдаланиш жоизми?», «мачитларни ёритиш учун электр чироқдан фойдаланса бўладими?» каби арзимас масалалар устидаги тортишувларга ўралашиб қолди. Дунёда саноат инқилоби юз берганида улар ухлаб ётар эди. Инқироз инглизлар ва французлар одамларни турк ҳукмронлигига қарши қайраб, қўзғолонга оёқлантириб, мусулмонларнинг энг сўнгги буюк давлати — Усмонийлар империясини ағдариб, унинг ерларини мустамлака қилиб олгунча давом этди. Ҳолбуки, улар одамларни исёнга ундар экан, ўз мустақил давлатларингизни қуриш имконига эга бўласизлар деб ёлғон ваъда беришар эди. Иккинчи жаҳон урушидан кейингина ушбу мустамлакалар мустақилликка эришди.

Янги миллий давлатларга қўшиб биз ғарбча демократик тизимни ҳам қабул қилдик. Бўлинишимизга бу ҳам қўшимча туртки бўлди, чунки демократия йўлида тузган кўпгина сиёсий партия ва гуруҳларимиз ўз мақсади йўлида исломий шиорлардан фойдаланди, бошқа партияларнинг исломий партия деб аталиш ҳуқуқини рад қилди ва ҳукумат таркибига киришга муваффақ бўлолмаса, демократик сайлов натижасини тан олишдан бўйин товлади. Зўравонлик йўлини тутиб, беқарорлик пайдо қилди, натижада мусулмон давлатлари баттар заифлашди.

Неча асрлар давом этган шундай воқеалар туфайли уммат ва ислом цивилизацияси шу қадар кучсизландики, европаликлар мустамлака қилмаган ва уларга тобе бўлмаган биронта ҳам мусулмон давлати қолмади. Бироқ эришилган мустақиллик ҳам мусулмонларнинг кучайишига ёрдам бермади. Доимий нотинчлик гирдобида қолган давлатлар заиф бўлиб, ёмон идора қилинишдан азият чекарди.

Европаликлар мусулмонларнинг ерлари билан кўнглига келган ишни қилиши мумкин эди. Улар яҳудийлар масаласини ҳал қилиш учун Исроил давлатини тузиш мақсадида мусулмонлар ерининг бир қисмини тортиб олганига ажабланмаса ҳам бўлади. Бўлиниб кетган мусулмонлар Балфурнинг кирдикорлари ва сионистик жиноятларнинг олдини олиш учун айтарли ҳеч нима қила олмади.

Шунга қарамай айримлар бизни турмушимиз ғанимларникидан яхшироқ эканига ишонтирмоқчи бўлишади. Баъзилар ислом бизни камбағал бўлишга буюрган, азоб-уқубат чекишга мойиллик ҳам мусулмонларга хос деб ишонади. «Бу дунё биз учун эмас. Нариги дунёда бизни ҳузур-ҳаловат кутиб турибди. Бизнинг ишимиз — муайян тартиб-таомилларга риоя қилиш, муайян кийимларни кийиш ва муайян ташқи кўринишга эга бўлишдир. Бизнинг заифлигимиз, қолоқлигимиз ва жабр-зулм чекаётган биродарларимизу опа-сингилларимизга ёрдам беришга ноқобиллигимиз Оллоҳнинг иродаси биландир, у дунёда жаннатга ноил бўлиш учун бу дунёда мана шу уқубатларни бошдан кечиришимиз керак. Биз пешонамизга ёзилган тақдирга рози бўлишимиз шарт. Нимадир қилишга зарурат йўқ. Оллоҳнинг иродасига қарши ҳеч нима қила олмаймиз» дейишади.

Аммо буларнинг ҳаммаси Оллоҳнинг иродаси, биз ҳеч нима қилмаслигимиз керак деган гап тўғрими? Оллоҳ «Раъд» сурасининг 11-оятида бизга «Албатта, Аллоҳ бирор қавм ўзларидаги нарсани (неъматларга нисбатан муносабатни) ўзгартирмагунларича, улардаги нарсани (ҳолатни ёмон ҳолатга) ўзгартирмас» деб насиҳат қилади.

Биз ҳозир қандай эзилаётган бўлсак, илк мусулмонлар ҳам шундай эзилган эди. Аммо улар ислом таълимотига мувофиқ ўзларига ўзлари ёрдам бермоқ учун астойдил ва жидду-жаҳд билан ҳаракат қилганларидан сўнг Оллоҳ уларга душманларини тор-мор қилиш ва қудратли ислом цивилизациясини барпо этишда ёрдам берди. Қўлимизда Оллоҳ берган шунча имконият, бойлик бўла туриб биз нима қилдик?

Бизнинг кучимиз – сон жиҳатидан кўплигимизда. Биз 1,3 миллиард нафармиз. Бутун дунёдаги нефт захираларининг катта қисми бизники. Сон-саноқсиз бойликларимиз бор. Биз жоҳилият даврида исломга кирган арабларчалик билимсиз эмасмиз. Жаҳон иқтисодиёти ва молия тизими қандай ишлашини биламиз. Жаҳондаги 180 та мамлакатнинг 50 таси бизнинг қўлимизда. Бизнинг овозларимиз халқаро ташкилотларни бор ёки йўқ қилиши мумкин. Лекин биз жоҳилият даврида исломга кириб, пайғамбарни раҳнамо деб қабул қилган камсонли араблардан ҳам ожизу нотавон кўринамиз. Нега? Бу Оллоҳнинг иродасими ёки динимизни нотўғри тушуниб, унинг тўғри йўл-йўриқларига риоя қилмаганимиз, шунингдек, қилаётган нотўғри ишларимизнинг натижасими?

Динимиз бизга ўз умматингни ҳимоя қил деб насиҳат қилади. Афсуски, биз мудофаа қобилиятини оширишга эмас, пайғамбар давридаги қуролларга эътибор қаратамиз. Бу қуроллар ва отлар энди бизни ҳимоя қила олмайди. Ўзимизни мудофаа қилиш учун энди бизга ўқотар қуроллар ва ракеталар, бомбалар ва самолётлар, танклар ва ҳарбий кемалар керак. Бироқ нариги дунёда бизга заррача фойда бермайди деб табиий фанлар ва математикани ўрганишга лоқайд қараганимиз туфайли бугун мудофаа учун сув ила ҳаводек зарур бўлган қурол-яроғларни мустақил ишлаб чиқаришга қодир эмасмиз. Қурол-яроғларни ғанимлар ва душманларимиздан сотиб олишга мажбурмиз. Қуръонни юзаки тушуниш ва керакли нарсаларга эътибор қаратмаслик натижасида, мана, қандай аҳволга тушиб қолдик; Қуръон ва пайғамбаримиз суннатининг моҳиятига эмас, ҳижрий биринчи асрда қўлланган шакл, усул ва воситаларга маҳкам ёпишиб олишнинг оқибати бу. Исломнинг бошқа ўгитлари хусусида ҳам шундай дейиш мумкин. Бизни Оллоҳ ўгитларининг моҳияти эмас, зоҳири кўпроқ қизиқтиради ва биз пайғамбар суннатига зоҳиран амал қиламиз.

Эҳтимол, биз ҳижрий биринчи асрдаги исломий турмуш тарзини энг тўғри деб ҳисоблаганимиз учун ўша турмуш тарзини, ўша даврни тиклашни хоҳлагандирмиз. Бироқ бундай қилишимизга имкон беришмайди. Бизнинг ғанимларимиз ва душманларимиз устимиздан ҳукмронлик қилиш учун қолоқлигимиз ва заифлигимиздан фойдаланишмоқда. Ислом фақат эрамизнинг еттинчи асри учун эмас, барча замонлар учун туширилган. Замонлар эса ўзгарди. Хоҳлаймизми, йўқми, биз ҳам ўзгаришимиз керак, динимизни ўзгартириш йўли билан эмас, унинг йўл-йўриқларини ҳижрий биринчи асрдагидан тубдан фарқ қилувчи янги муҳитда қўллаш йўли билан ўзгаришимиз шарт. Ислом нотўғри дин эмас, аммо уламо талқинларида хатолар бўлиши эҳтимолдан холи эмас, чунки улар ниҳоятда билимдон бўлишлари мумкин, лекин пайғамбар эмаслар. Биз исломнинг фундаментал таълимотига қайтиб, ҳақиқатан ҳам пайғамбар ўргатган динга эътиқод қилаяпмизми-йўқми, айнан ўша диннинг кўрсатмаларини бажараяпмизми-йўқми деб ўзимиздан сўраб кўришимиз даркор. Илло, эътиқодларимиз бир-биридан шунчалик фарқ қилиб турган ҳолатда ҳаммамиз чин ва ҳақиқий ислом динига эътиқод қилаяпмиз деб айтишимиз қийин.

Бугунги кунда бутун мусулмон умматига нафрат билан қарашади. У маломатга қолган. Динимизни камситишади. Муқаддас жойларимизни булғашади. Мамлакатларимиз босиб олинган. Одамларимизни ўлдиришмоқда, очлик билан қийнашмоқда.

Давлатларимизнинг ҳеч бири тўлиқ мустақил эмас. Ситамгарларимиз бизни ўз хоҳишлари йўлида мажбурлаб, ўзимизни қандай тутишни, ўз ерларимизни қандай бошқаришни ва ҳатто қандай ўйлашни ўргатиш мақсадида бизга тазйиқ ўтказмоқда.

Бугунги кунда агар улар мамлакатимизга бостириб кирмоқчи, ватандошларимизни ўлдирмоқчи, шаҳар ва қишлоқларимизни вайрон қилмоқчи бўлса, бунга қарши айтарли ҳеч нима қилолмаймиз. Наҳотки, шу ҳолга тушишимизга ислом дини сабабчи бўлса? Балки ўзимиз диний бурчларимизни бажара олмаётгандирмиз?

Қўлимиздан келадиган биргина иш ғазаб ўтида ёниш бўлиб қолаётир. Ғазабланган кишилар эса тўғри фикрлай олмайди. Шу сабабли айримлар воқеликка калтабин қарамоқда. Бундайлар ҳужум уюштириб, ғайридин бўладими, диндоши бўладими, дуч келган одамни ўлдириб, ўзларича ўч олмоқчи бўлишаяпти. Уларнинг ҳукуматлари бундайларни тўхтатиш учун ҳеч нарса қилолмаётир. Душман эса жавоб зарбасини бериб, ҳукуматларни сиқувга олмоқда. Ҳукуматларнинг ғанимларга ён бериш ва улар шартини қабул қилишдан бошқа чораси қолмаяпти.

Буни кўриб ватандошлар ва уммат янаям ғазабланиб, ўз ҳукуматларига қарши оёқланмоқда. Муаммони тинч йўл билан ҳал қилиш йўлидаги ҳар қандай уриниш қаршиликка учраяпти: душманнинг жиғига тегиш ва муаммони осойишта ҳал қилишга халақит бериш мақсадида янгидан палапартиш ҳужумлар уюштирилаётир. Аммо бу ҳужумлар ҳеч нимани ҳал қилмайди. Мусулмонларга нисбатан зулм янада кучаяди, холос.

Мусулмон мамлакатлари ва халқларини иложсизлик ҳисси қийнамоқда. Улар ҳеч бир тўғри иш қила олмасликларини фаҳмлаб турибди. Улар вазият бундан ҳам баттар бўлиши мумкин деб ҳисобламоқда. Мусулмонлар ҳар доим ғарбнинг истибдоди ва ҳукмронлиги остида бўлади, ҳар доим камбағал, қолоқ ва заифлигича қолади деб ўйлайди. Айримлар эса, юқорида айтиб ўтганимдек, буларнинг бари — Оллоҳнинг иродаси, мусулмонларга бу дунёда қашшоқликда жабру-ситам чекиб яшаб ўтиш буюрилган деб ишонади.

Ўзимизни ҳимоя қилиш учун нимадир қилишимиз зарур, бироқ қўлимиздан ҳеч иш келмайди деган гап тўғрими? 1,3 миллиардлик уммат сон жиҳатидан анча кам душманнинг камситиш ва зулмига қарши ҳеч нарса қилолмаслиги тўғрими? Наҳотки, кўр-кўрона ғазабланишдан бошқа чора қолмаган бўлса? Наҳотки, ёшларни ўзини ўзи портлатиб, одамларни ўлдиришга чорлаш ва шу тариқа ўз халқининг жуда кўп вакиллари ғаним томонидан ўлдирилишига сабабчи бўлишдан бошқа йўл йўқ бўлса?

1,3 миллиард мусулмон бир неча миллион нафар душмандан енгилиши мумкин эмас. Қандайдир бир йўли бўлиши керак. Биз мулоҳаза қилиш, ожиз ва кучли тарафларимизга баҳо бериш, қарши ҳужумимизни режалаштириш ва унинг стратегиясини ишлаб чиқиш учун тўхтаб, ўзимизни босиб олсаккина ўша йўлни топамиз. Мусулмон сифатида биз Қуръон ва пайғамбаримизнинг суннатидан йўл-йўриқ излашимиз лозим. Шак-шубҳасиз, пайғамбаримизнинг 23 йиллик кураши қандай йўл тутиш борасида бизга ибрат бўла олади.

Биламизки, пайғамбаримиз ва илк саҳобалар қурайшийларнинг таъқибига дучор бўлишган. У жавоб зарбаларини берганмиди? Йўқ. У стратегик чекинишга тайёр эди. У илк саҳобаларини христиан мамлакатига жўнатди, ўзи эса кейинроқ Мадинага кўчиб ўтди. У ерда тарафдорлар йиғиб, мудофаа қобилиятини мустаҳкамлади ва умматининг хавфсизлигини таъминлади. Ҳудайбия урушида дўстлари ва саҳобалари қарши чиқса ҳам душманнинг мусулмонлар учун ўнғайсиз бўлган шартларини қабул қилди. Сулҳ тузилгандан кейин ўз кучларини бирлаштирди ва охир-оқибат Маккага киришга ва унда ҳам исломни эълон қилишга муваффақ бўлди. Ҳатто шундан кейин ҳам у қасос олишга интилмади. Оқибатда Макка аҳли исломни қабул қилди, уларнинг кўпчилиги эса мусулмонларнинг ашаддий ҳимоячиларига айланди.

Пайғамбар курашининг қисқача тарихи шундай. Биз унинг суннатига амал қилиш кераклиги ҳақида кўп гапирамиз, кўплаб мисоллар, ҳадислар келтирамиз. Лекин амалда бирортасига ҳам риоя қилмаймиз.

Агар Оллоҳ берган ақлимизни ишлатиб ўйлаб кўрсак, нотўғри иш қилаётганимизни тушунамиз. Душман бизга зиён етказгани учун унга ҳам зиён етказиш истагимизни ҳисобга олмаганда, биз ҳеч қандай мақсадсиз курашмоқдамиз. Душман ён беради деб нодонларча фикрлаймиз. Беҳуда қурбонлар берамиз ва шу билан душманнинг жавоб зарбалари ва ҳақоратлари янада кучайишига эришамиз, холос.

Тўхтаб, яхшилаб ўйлаб олиш вақти аллақачон етди. Аммо бу вақтни бекорга йўқотишни англатмайди. Ярим асрдан зиёд Фаластин учун курашиб нимага эришдик? Ҳеч нимага. Аҳволимиз олдингидан ҳам ёмонлашди. Агарда тўхтаб, яхшилаб ўйлаб олганимизда эди, узил-кесил ғалабага эришиш имконини берувчи режа, стратегияни ишлаб чиқишимиз мумкин бўларди. Тўхташ ва хотиржам мулоҳаза қилиш вақтни бекорга йўқотишни билдирмайди. Вазиятга хотиржамлик билан баҳо бериш учун биз стратегик жиҳатдан ён беришимиз керак.

Ҳақиқатда биз жуда қудратлимиз. 1,3 миллиард кишини шунчаки ер юзидан йўқотиб бўлмайди. Европаликлар 12 миллион яҳудийнинг 6 миллионини ўлдирган эди. Бироқ бугун яҳудийлар дунёни қандай хоҳласа шундай бошқармоқда. Улар бошқаларни ўзлари учун урушиш ва ўлишга мажбур қилаяпти.

Эҳтимол, бу бизнинг қўлимиздан келмас. Балки биз 1,3 миллиард мусулмоннинг ҳаммасини ҳам бирлаштира олмасмиз. Балки барча мусулмон ҳукуматларини биргаликда ҳаракат қилишга мажбурлай олмасмиз. Бироқ ҳатто умматнинг учдан бирини ва мусулмон давлатларининг учдан бир қисмини бирлаштира олсак ҳам нимадир қилишга қурбимиз етади. Эсланг, пайғамбаримиз Мадинага отланганида издошлари жуда кам эди. Аммо у ансорлар билан муҳожирларни бирлаштира олди ва охир-оқибатда исломни муҳофаза қилиш учун етарли кучга эга бўлди.
Биз қисман бирлигимиздан ташқари қўлимиздаги бойликларнинг ҳам ҳисобини олишимиз керак. Мен юқорида одамларимиз сони, нефт бойликларимиз ҳақида гапириб ўтдим. Ҳозирги замонда биз ҳарбий жиҳатдан заифлигимизнинг ўрнини босишга етарли бўлган улкан сиёсий, иқтисодий ва молиявий қудратга эгамиз.

Биз шунингдек номусулмонларнинг ҳаммаси ҳам бизга қарши эмаслигини биламиз. Баъзилари биз билан жуда яхши муносабатда. Айримлари ҳатто бизнинг душманларимизни ўз душманлари деб билишади. Ҳатто яҳудийлар орасида ҳам Исроил қилаётган ишни қўлламайдиганлар кўп.

Биз ҳаммани ўзимизга қарши қилиб қўйишимиз керак эмас. Уларнинг ақли ва қалбларини забт этишимиз шарт. Уларни ёрдам сўраб эмас, ўз манфаатимиз учун курашда намоён қиладиган фазилатларимиз билан оғдириб олишимиз зарур. Исломга тўғри келмайдиган ҳаракатлар билан одамларни ўзимиздан бездириб, душман томонга оғиб кетишига, шу тариқа ғанимларимиз кучайишига йўл қўймаслигимиз шарт. Султон Салоҳиддинни, у салибчиларга, хусусан Англия қироли Ричардга қарши қандай курашганини эсланг. Пайғамбаримиз ислом душманларига ҳам кўрсатган ғамхўрликни ёдга олайлик. Биз ҳам худди шундай қилишимиз керак. Биз учун айнан курашдаги ғалаба муҳим, ғазаб билан қарши ҳужумлар уюштириш ва ўч олиш эмас.

Фақат қуролланиш соҳасида эмас, барча жабҳада қудратимизни ошириб боришимиз лозим. Мамлакатларимиз барқарор, ҳукуматлар салоҳиятли, иқтисодий ва молиявий жиҳатдан бақувват, саноат ривожланган ва технологик жиҳатдан илғор бўлиши шарт. Бунинг учун вақт керак бўлса ҳам шунга эришишимиз зарур, шунда вақтни бекорга кетказмаган бўламиз. Динимиз бизни сабрли бўлишга буюрган. Шубҳасиз, сабрли бўлиш – улуғ фазилат.

Бироқ умматнинг ҳимояси, қарши ҳужум ўз уйимизда тартиб ўрнатиш биланоқ бошланмаслиги лозим. Ҳатто ҳозир ҳам биз ғанимларга қарши қўйиш мумкин бўлган салмоқли мол-мулк ва воситаларга эгамиз. Фақат уларни баҳолашимиз ва душман амалга ошираётган хунрезликларга барҳам бериш учун улардан қандай фойдаланишни билишимиз керак, холос. Агар яхшилаб мулоҳаза қилиш, режа тузиш, стратегия ишлаб чиқиш ва энг зарур биринчи қадамларни қўйиш учун тўхтаб олсак, буни бемалол уддаласак бўлади. Ҳатто шу қадамларнинг ўзиёқ ижобий натижа бериши мумкин.

Биламизки, жоҳилият даврида араблар бор-йўғи турли қабилаларнинг вакиллари бўлгани учунгина ўзаро адоватлашиб, бир-бирларининг қонини тўкар эди. Пайғамбар уларга исломий биродарликни тарғиб қилди ва улар бир-бирларига бўлган нафратни енгишга, бирлашишга ва буюк мусулмон цивилизациясини барпо этишда бир-бирларига ёрдам беришга муваффақ бўлди. Жоҳилият давридаги қолоқ араблар қилолган иш биз, ҳозирги мусулмонларнинг қўлидан келмайдими? Биз ҳам нимадир қила оламиз, ўзимизнинг буюк цивилизациямизни қайта тиклай олмасак ҳам, ҳеч бўлмаганда уммат хавфсизлигини таъминлай оламиз.

Буни амалга ошириш учун биздан халқларимизга хос турли-туман хусусиятлардан воз кечиш талаб қилинмайди. Бизга фақат умумий манфаатлар йўлида, фақат Фаластин муаммоси сингари умумий муаммолар устида биргаликда ҳаракат қила олишимиз учун сулҳга чақиришнинг ўзи кифоя.

Ҳар қандай жангда, ҳар қандай урушда ҳеч нарса жамоавий ҳаракатлардан ҳам муҳимроқ аҳамиятга эга бўлмайди. Талаб қилинадиган биргина нарса муайян даражадаги интизомга риоя қилишдир. Пайғамбаримиз Уҳуд жангида аскарларининг бир қисми сафни тарк этгани учун мағлубиятга учраган эди. Биз буни биламизу шунга қарамай интизомга риоя қилишни, номунтазам ва мувофиқлаштирилмаган ҳаракатлардан ўзимизни тийишни хоҳламаймиз. Биз ботир бўлишимиз керак, лекин бемулоҳаза эмас. Биз нариги дунёдаги ажрлар ҳақидагина эмас, бу дунёдаги миссиямизнинг натижалари ҳақида ҳам қайғуришимиз лозим.

Қуръон бизга агар душманингиз сизга ярашишни таклиф қилса, унинг таклифини қабул қилинг деб ўргатади. Ҳа, таклиф этилаётган шартлар биз учун номақбул. Аммо биз музокарага боришимиз шарт. Пайғамбаримиз Ҳудайбияда шундай қилган ва охир-оқибатда ғалаба қозонган эди.

Тушунаман, ушбу ғояларнинг ҳаммаси ҳам кенг тарқалмайди. Қаҳру ғазабини босолмаганлар гап нимадалигини англамай турибоқ уларни рад қилишдан хурсанд бўлади. Улар ҳатто ким ушбу йўлни қўллаб-қувватласа унинг оғзига уришни хоҳлашади. Уларга қолса янгидан-янги йигит-қизлар ўзларини қурбон қилишда давом этаверишса. Лекин буларнинг барчаси нимага олиб келади? Албатта ғалабага эмас. Охирги 50 йил мобайнида Фаластиндаги жангларда ҳеч қандай натижага эришмадик. Қайтанга вазиятни ёмонлаштирдик холос.

Эҳтимол душман бу таклифларни маъқуллар ва биз тарғиботчилар ғаним фойдасига ишлаяпти деган хулосага келармиз. Лекин ўйлаб кўринг. Биз ақлли одамларга қарши курашаяпмиз. Улар 2000 йиллик қирғиндан қарши ҳужумлар туфайли эмас, ақл билан иш юритишлари сабабли омон қолишган. Улар социализм, коммунизм, инсон ҳуқуқлари ва демократия ғояларини ўйлаб топиб, ҳаётга шундай муваффақият билан жорий этишдики, уларни таъқиб қилиш қонунга хилоф бўлиб қолди, чунки улар бошқалар билан тенг ҳуқуққа эга бўлишди. Буларнинг ҳаммасидан фойдаланиб ҳозирги вақтда улар энг қудратли давлатлар устидан назоратни ўз қўлларига олди ва кичкинагина тўда шу тариқа дунёга ҳукмронлик қила бошлади. Биз фақатгина мушт билан уларга қарши курашолмаймиз, ақлимизни ҳам ишлатишимиз керак.

Ўзларининг қудратли эканлиги ва очиқ-ойдин кўриниб турган муваффақиятлари туфайли улар кеккайиб кетган. Барча ғазабнок кишилар сингари кеккайганлар ҳам албатта хато қилади, мулоҳаза қилишни унутади.

Улар аллақачон хатога йўл қўя бошлади. Бундан кейин хатолари янада кўпаяди. Биз учун – ҳозир ҳам, келажакда ҳам – алоҳида имкониятлар пайдо бўлади. Улардан албатта фойдаланишимиз шарт.

Аммо бунинг учун тўғри ҳаракат қилишимиз даркор. Риторика яхши нарса. У бизга нисбатан қилинган адолатсизликларни кўрсатиш ва, эҳтимол, одамларни озроқ бўлса ҳам ўзимизга мойил қилиш ва қўллаб-қувватлашига эришишга ёрдам беради. У бизнинг руҳимизни кўтариши, иродамизни, қатъиятимизни мустаҳкамлаши мумкин, бу бизга душманнинг кўзига тик қарашимиз учун керак.

Биз нусрат сўраб Оллоҳ таолога сиғинишимиз лозим, чунки ғалаба қозонамизми ёки мағлуб бўламизми, охир-оқибатда айнан у ҳал қилади. Ниятимизга етиш учун унинг марҳамати ва ёрдамига муҳтожмиз.

Бироқ унинг бизни қўллаб, ғалаба инъом қилиш-қилмаслиги ўзимизнинг нима қилишимиз ва қандай ҳаракат бошлашимизга боғлиқ. Тағин «Раъд» сурасини(нг 11-оятини) ёдга оламиз.

Сўзимнинг бошида айтиб ўтганимдек, ҳозир бутун дунёнинг кўзи бизда, бутун мусулмон уммати ислом давлатлари раҳбарларининг ушбу конференциясини умид билан кузатиб турибди. Улар биздан қаҳру ғазабимизни қуруқ гап ё ишоралар билан тўкиб солишимизни ҳам, Оллоҳнинг марҳаматига ноил бўлиш учун унга илтижо қилишимизни ҳам кутаётгани йўқ. Улар биздан нимадир қилишимизни, ишга киришишимизни кутишмоқда. Биз, мусулмон миллатларнинг раҳбарлари, уларга қўлимиздан ҳеч нима келмайди дея олмаймиз. Ҳатто динимиздаги ва умматимиздаги тарқоқлик билан тўқнаш келаётган бўлсак ҳам уларга биз бирлаша олмаймиз дея олмаймиз.

Биламиз, бу иш қўлимиздан келади. Биз амалга ошира оладиган кўп ишлар бор. Ихтиёримизда улкан ресурслар мавжуд. Биздан талаб қилинадигани – интилиш, холос. Мусулмон сифатида динимиз кўрсатаётган йўл-йўриқлар учун шукур қилишимиз, биздан талаб қилинаётган ишни қатъият ва ирода билан бажаришимиз лозим. Ҳокимиятдан ўз мақсадимиз йўлида фойдаланишимиз учунгина Оллоҳ бизни одамларга раҳбар қилиб қўйгани йўқ. Қўлимиздаги ҳокимиятдан халқимиз, умматимиз, ислом манфаати йўлида ақл билан, ҳамжиҳатлик билан фойдаланишимиз шарт. Шунда, иншооллоҳ, ғалаба қозонамиз.

Мен Оллоҳдан Ислом конференцияси ташкилоти Малайзиянинг Путражайа шаҳрида ўтказаётган ушбу 10-конференцияси бизга янги куч-ғайрат бахш этишини, қудратли, марҳаматли, раҳмли Оллоҳнинг ўзи ушбу анжуманимизни хайрли қилишини сўраб қоламан.

Ҳасан Карвонли таржимаси

* «ХДК» изоҳи: Ислом иқлимидаги энг машҳур нутқлардан бўлмиш ( 1981—2003 йилларда Малайзия Бош вазири)  Махатхир Муҳаммаднинг Ислом конференцияси ташкилотининг олий даражадаги 10-сессияси очилиш маросимидаги нутқи (2003 йил 16 октябр)   «Маънавий ҳаёт» журналида эълон қилинган қисқартирилган нусхасидан фарқли равишда илк марта тўлиқ эълон қилинмоқда

Islom iqlimidagi eng mashhur nutqlardan bo‘lmish ( 1981—2003 yillarda Malayziya Bosh vaziri) Maxatxir Muhammadning Islom konferensiyasi tashkilotining oliy darajadagi 10-sessiyasi ochilish marosimidagi nutqi (2003 yil 16 oktyabr) “Ma’naviy hayot” jurnalida e’lon qilingan qisqartirilgan nusxasidan farqli ravishda ilk marta to‘liq e’lon qilinmoqda.

Mahatxir MUHAMMAD
BU ISH QO‘LIMIZDAN KЕLADI!*

 Maxatxir Muhammad 1925 yilning 20 dekabrida Malayziyaning Alor-Setar shahrida o‘qituvchi oilasida tug‘ilgan. 1953 yilda Singapurdagi Malaya universitetining tibbiyot fakultetini tugallagan. Uzoq yillar shifokorlik amaliyoti bilan shug‘ullangan. 1972 yilda mamlakat senatining a’zosi — senatorlikka saylangan. Keyinchalik mamlakat hukumati tarkibida ta’lim vaziri, bosh vazir o‘rinbosari, savdo va sanoat vaziri bo‘lib ishlagan. 1981-2003 yillarda partiya maqomidagi Malaya milliy birlashgan tashkilotining prezidenti va mamlakat bosh vaziri sifatida faoliyat yuritgan. Ayni o‘sha yillari g‘arb dasturlarini rad etgancha, Osiyoga xos rivojlanish dasturini amaliyotga kiritgan. Qisqa muddatda qoloq agrar iqtisodiyotli mamlakat bo‘lgan Malayziya uning davrida Janubiy Koreya, Singapur, Gonkong va Tayvan qatorida “osiyo yo‘lbarslari”dan biriga aylangan. Maxatxir Muhammad g‘arbiy qadriyatlarga zid o‘laroq, “osiyocha qadriyatlar”ning tashviqotchilaridan biri bo‘lgan hamda halqaro qo‘shilmaslik harakatini rahbari hisoblangan.va yillar o‘tib faqat dehqonchilik rivojlangan Malayziya iqtisodi yuksak rivoj topgan davlat qatoriga kiradi (“Xurshid Davron kutubxonasi” ma’lumoti).

Alhamdulilloh, Allohga shukurlar bo‘lsin, biz – Allohning marhamati bilan Islom konferensiyasi tashkilotiga a’zo mamlakatlar rahbarlari – maslahatlashish va umid qilamanki, islomning va butun dunyodagi musulmon ummatining kelajak rejasini ishlab chiqish uchun bugun shu yerga to‘plandik.

Hukumatimiz hamda turli millat va e’tiqodga mansub Malayziya grajdanlari nomidan Islom konferensiyasi tashkilotining Malayziya ma’muriy poytaxti bo‘lmish Putrajayada o‘tkazilayotgan ushbu oliy darajadagi 10-sessiyasida hozir bo‘lgan barcha mehmonlarga xush kelibsiz deyman.

Ushbu sessiyani o‘z hududida o‘tkazish, shuningdek Islom konferensiyasi tashkiloti raisligini zimmasiga olish Malayziya uchun haqiqatan ham ulkan sharaf. Ishonch bildirishgani uchun men tashkilot a’zolaridan minnatdorman.

Mezbon davlat sifatida Malayziya bugungi sessiyada Islom konferensiyasi tashkilotiga a’zo davlatlar yuksak darajada ishtirok etayotganidan mamnundir. Bu – bizning o‘z ishimizga bo‘lgan ishonchimiz naqadar mustahkamligini, tashkilotimiz unga sodiqligini, barchamizning mushtarak irodamiz va musulmon ummati taqdiridagi rolimizni kuchaytirish yo‘lidagi qat’iyatimizni yaqqol namoyon etadi.

Men, shuningdek, o‘z yurtida ko‘p sonli musulmonlar istiqomat qiluvchi mamlakatlarning rahbarlari va vakillarini ham bugungi uchrashuvda kuzatuvchi sifatida ishtirok etish istagini bildirgani uchun qutlamoqchiman. Musulmon yo musulmon emasligidan qat’i nazar, ularning uchrashuvimizda ishtirok etishi islom va musulmonlarni tushunishga xizmat qiladi, shu tariqa islom – qoloqlik va terror dini degan qarashning noto‘g‘riligini ko‘rsatishga yordam beradi.

Hozir butun dunyoning ko‘zi bizda. Shubhasiz, 1,3 milliard nufusli musulmonlar – yer yuzi aholisining oltidan bir qismi – zulm, istibdod va xo‘rlikdan azob chekayotgan birodarlarimiz va opa-singillarimizni ozod qilish u yoqda tursin, bizning islom va musulmonlar shon-sharafini tiklashga intilishimiz va qodirligimizga shubha qilishi mumkin bo‘lgani holda, bizdan va ushbu uchrashuvimizdan ko‘p narsa umid qilib turibdi.

Men bizning kamsitilish va ezilishimizga misollarni qalashtirib tashlamoqchi, dushmanlarimiz va ezuvchilarimizni tag‘in qoralamoqchi emasman. Bunday qilish behuda so‘zlamoqdan boshqa narsa bo‘lmas edi, chunki dushmanlarni ayblayvergan bilan ularning bizga munosabati o‘zgarib qolmaydi. Agar o‘z qadr-qimmatimiz va islom dinining sha’nini tiklashni xohlasak, aynan biz bir qarorga kelib, aynan biz harakat boshlamog‘imiz kerak.

Keling, shundan boshlaymiz: barcha musulmon mamlakatlar hukumatlari jipslashib, hamma masalalarda bo‘lmasa ham, hech bo‘lmaganda ba’zi asosiy masalalarda, masalan, Falastin masalasida mushtarak nuqtai nazarga ega bo‘lishimiz shart. Biz hammamiz musulmonmiz. Hammamizga jabr-zulm qilishmoqda. Hammamizni tahqirlashmoqda. Ammo biz — dindosh birodarlarimiz orasidan Alloh azizu mukarram qilib mamlakatlar boshqaruvini ravo ko‘rganlar — islom talab qilganidek birlik va birodarligimizni namoyon qilish uchun hech qachon maqomimizga yarasha birgalikda harakat qilishga urinib ham ko‘rmadik.

Lekin nafaqat bizning hukumatlar, balki musulmon ummatining o‘zi ham tarqoqdir va ummat hamon bo‘linishda davom etmoqda. Oxirgi 1400 yil mobaynida islom shorihlari, ulamolar payg‘ambarimiz Muhammad sallollohu alayhi vasallam keltirgan yagona islom dinini shunchalik turli-tuman talqin qilishdiki, hozir biz ko‘pincha bir-biriga zid keladigan ming xil dinga egamiz, shu ixtiloflarni deb bir-birimiz bilan urushmagan, bir-birimizni o‘ldirmagan kunimiz yo‘q.

Biz yagona ummatimizning juda ko‘p mazhab va tariqatlarga bo‘linib ketishiga yo‘l qo‘yganmiz, ularning har biri o‘zini haqiqiy musulmon qilib ko‘rsatishga tirishib, boshqalarni – butun ummatni adashganga chiqarmoqda. Biz dushmanlarimiz va g‘animlarimizni kimning haqiqiy musulmon yoki haqiqiy musulmon emasligi haqidagi masala mutlaqo qiziqtirmasligini sira anglamaymiz. Ularning tushunchasiga ko‘ra hammamiz terrorizmni targ‘ib qiluvchi din va payg‘ambarga ergashuvchi musulmonlarmiz, barchamiz ularning ashaddiy dushmanimiz. Biz sunniy yo shia, alaviy yo druzligimiz yoki yana kim deb atalishimizdan qat’i nazar, ular bizga hujum qilaverishadi, bizni o‘ldiraverishadi, tuprog‘imizga bostirib kiraverishadi, hukumatlarimizni ag‘daraverishadi. Biz esa bir-birimizga hujum qilib, bir-birimizni kuchsizlantirib, ba’zan esa ularning amrini bajo keltirib musulmon birodarlarimizga tajovuz qilishda o‘zimizni ularning ishonchli vakiliday tutib, dushmanlarimizga yordam beramiz. Biz o‘z hukumatlarimizni kuch bilan ag‘darishga intilamiz, shu tariqa o‘z mamlakatimizni zaiflashtiramiz va xarob qilamiz.

Biz islomning birlashing, bir-biringiz bilan birodar bo‘ling degan talabini islom mamlakatlarining hukumatlari va islom ummati mutlaqo mensimaymiz va e’tiborsiz qoldirishda davom etayapmiz.

Ammo islom ta’limotidan biz e’tiborsiz qoldirayotgan narsalar shu bilan tugamaydi. Bizga “iqro”, ya’ni o‘qi, bilim ol deb nasihat qilingan edi. Ilk musulmonlar shu o‘gitga rioya etib, qadimgi yunon olimlari va islomgacha yashab o‘tgan barcha olimlarning asarlarini tarjima qilib, o‘rganishgan. Shu usulda musulmon olimlari o‘z tadqiqotlari bilan fan xazinasiga hissa qo‘shgan.

Ilk musulmonlar orasidan buyuk matematik va tadqiqotchilar, olimlar, vrachlar, astronomlar va boshqa allomalar yetishib chiqdi. Ular o‘z dini bo‘lmish islomni o‘rganish va hayotga joriy etish bilan birga zamonasidagi barcha fan sohalarida ham muvaffaqiyat qozonishdi. Natijada musulmonlar o‘z yerlarining boyliklaridan foydalanishga, tashqi savdodan foyda olishga, mudofaa qobiliyatini mustahkamlashga, o‘z xalqlarini himoya qilishga muvaffaq bo‘ldi va islomga muvofiq hayot kechirish imkoniyatini yaratdi. O‘rta asrlar Yevropasi xurofot va qoloqlik botqog‘ida yotgan bir paytda ma’rifatli musulmonlar hurmatga loyiq va qudratli, dunyoning qolgan qismi bilan raqobatlashishga va o‘z ummatini tashqi agressiyalardan himoya qilishga qodir buyuk islom sivilizatsiyasini barpo etib bo‘lgan edi. Yevropaliklar o‘z ilmiy merosiga ega bo‘lish uchun musulmon olimlarga qulluq qilib, shogird tushishga majbur bo‘lgan.

Musulmonlarning islom diyori va ummatni himoya qilish uchun qo‘shinlarni jang maydonlariga boshlab kirgan Uchinchi Abdurahmon, al-Mansur, Salohiddin Ayyubiy singari buyuk rahnamolari bor edi.

Biroq islom sivilizatsiyasi taraqqiyotining yarim yo‘lida islomni yangicha talqin qiluvchilar paydo bo‘ldiki, ular ma’rifat deganda faqat ilohiyotni o‘rganishni tushunib, shuni targ‘ib qila boshladi. Tabiiy fanlar, tibbiyot va boshqa ilmlarni o‘rganishga e’tibor susaydi.

Musulmon jamiyatida ma’naviy-ma’rifiy tanazzul boshlandi. Tanazzul tufayli islom sivilizatsiyasi zaiflashib, inqiroz boshlandi. Agar Usmoniylar imperiyasi lashkari aralashmasa edi, islom sivilizatsiyasi Grenada qo‘ldan ketgan 1492 yildayoq yo‘q bo‘lib ketar edi.

Biroq Usmoniylar imperiyasining ilk muvaffaqiyatlari ma’naviy tiklanish bilan birga kechdi deb bo‘lmaydi. Buning o‘rniga musulmonlar “tor shim va soyabonli kepka kiyish islomga to‘g‘ri keladimi?”, “bosma mashinadan foydalanish joizmi?”, “machitlarni yoritish uchun elektr chiroqdan foydalansa bo‘ladimi?” kabi arzimas masalalar ustidagi tortishuvlarga o‘ralashib qoldi. Dunyoda sanoat inqilobi yuz berganida ular uxlab yotar edi. Inqiroz inglizlar va fransuzlar odamlarni turk hukmronligiga qarshi qayrab, qo‘zg‘olonga oyoqlantirib, musulmonlarning eng so‘nggi buyuk davlati — Usmoniylar imperiyasini ag‘darib, uning yerlarini mustamlaka qilib olguncha davom etdi. Holbuki, ular odamlarni isyonga undar ekan, o‘z mustaqil davlatlaringizni qurish imkoniga ega bo‘lasizlar deb yolg‘on va’da berishar edi. Ikkinchi jahon urushidan keyingina ushbu mustamlakalar mustaqillikka erishdi.

Yangi milliy davlatlarga qo‘shib biz g‘arbcha demokratik tizimni ham qabul qildik. Bo‘linishimizga bu ham qo‘shimcha turtki bo‘ldi, chunki demokratiya yo‘lida tuzgan ko‘pgina siyosiy partiya va guruhlarimiz o‘z maqsadi yo‘lida islomiy shiorlardan foydalandi, boshqa partiyalarning islomiy partiya deb atalish huquqini rad qildi va hukumat tarkibiga kirishga muvaffaq bo‘lolmasa, demokratik saylov natijasini tan olishdan bo‘yin tovladi. Zo‘ravonlik yo‘lini tutib, beqarorlik paydo qildi, natijada musulmon davlatlari battar zaiflashdi.

Necha asrlar davom etgan shunday voqealar tufayli ummat va islom sivilizatsiyasi shu qadar kuchsizlandiki, yevropaliklar mustamlaka qilmagan va ularga tobe bo‘lmagan bironta ham musulmon davlati qolmadi. Biroq erishilgan mustaqillik ham musulmonlarning kuchayishiga yordam bermadi. Doimiy notinchlik girdobida qolgan davlatlar zaif bo‘lib, yomon idora qilinishdan aziyat chekardi.

Yevropaliklar musulmonlarning yerlari bilan ko‘ngliga kelgan ishni qilishi mumkin edi. Ular yahudiylar masalasini hal qilish uchun Isroil davlatini tuzish maqsadida musulmonlar yerining bir qismini tortib olganiga ajablanmasa ham bo‘ladi. Bo‘linib ketgan musulmonlar Balfurning kirdikorlari va sionistik jinoyatlarning oldini olish uchun aytarli hech nima qila olmadi.

Shunga qaramay ayrimlar bizni turmushimiz g‘animlarnikidan yaxshiroq ekaniga ishontirmoqchi bo‘lishadi. Ba’zilar islom bizni kambag‘al bo‘lishga buyurgan, azob-uqubat chekishga moyillik ham musulmonlarga xos deb ishonadi. “Bu dunyo biz uchun emas. Narigi dunyoda bizni huzur-halovat kutib turibdi. Bizning ishimiz — muayyan tartib-taomillarga rioya qilish, muayyan kiyimlarni kiyish va muayyan tashqi ko‘rinishga ega bo‘lishdir. Bizning zaifligimiz, qoloqligimiz va jabr-zulm chekayotgan birodarlarimizu opa-singillarimizga yordam berishga noqobilligimiz Ollohning irodasi bilandir, u dunyoda jannatga noil bo‘lish uchun bu dunyoda mana shu uqubatlarni boshdan kechirishimiz kerak. Biz peshonamizga yozilgan taqdirga rozi bo‘lishimiz shart. Nimadir qilishga zarurat yo‘q. Ollohning irodasiga qarshi hech nima qila olmaymiz” deyishadi.

Ammo bularning hammasi Ollohning irodasi, biz hech nima qilmasligimiz kerak degan gap to‘g‘rimi? Olloh “Ra’d” surasining 11-oyatida bizga “Albatta, Alloh biror qavm o‘zlaridagi narsani (ne’matlarga nisbatan munosabatni) o‘zgartirmagunlaricha, ulardagi narsani (holatni yomon holatga) o‘zgartirmas” deb nasihat qiladi.

Biz hozir qanday ezilayotgan bo‘lsak, ilk musulmonlar ham shunday ezilgan edi. Ammo ular islom ta’limotiga muvofiq o‘zlariga o‘zlari yordam bermoq uchun astoydil va jiddu-jahd bilan harakat qilganlaridan so‘ng Olloh ularga dushmanlarini tor-mor qilish va qudratli islom sivilizatsiyasini barpo etishda yordam berdi. Qo‘limizda Olloh bergan shuncha imkoniyat, boylik bo‘la turib biz nima qildik?

Bizning kuchimiz – son jihatidan ko‘pligimizda. Biz 1,3 milliard nafarmiz. Butun dunyodagi neft zaxiralarining katta qismi bizniki. Son-sanoqsiz boyliklarimiz bor. Biz johiliyat davrida islomga kirgan arablarchalik bilimsiz emasmiz. Jahon iqtisodiyoti va moliya tizimi qanday ishlashini bilamiz. Jahondagi 180 ta mamlakatning 50 tasi bizning qo‘limizda. Bizning ovozlarimiz xalqaro tashkilotlarni bor yoki yo‘q qilishi mumkin. Lekin biz johiliyat davrida islomga kirib, payg‘ambarni rahnamo deb qabul qilgan kamsonli arablardan ham ojizu notavon ko‘rinamiz. Nega? Bu Ollohning irodasimi yoki dinimizni noto‘g‘ri tushunib, uning to‘g‘ri yo‘l-yo‘riqlariga rioya qilmaganimiz, shuningdek, qilayotgan noto‘g‘ri ishlarimizning natijasimi?

Dinimiz bizga o‘z ummatingni himoya qil deb nasihat qiladi. Afsuski, biz mudofaa qobiliyatini oshirishga emas, payg‘ambar davridagi qurollarga e’tibor qaratamiz. Bu qurollar va otlar endi bizni himoya qila olmaydi. O‘zimizni mudofaa qilish uchun endi bizga o‘qotar qurollar va raketalar, bombalar va samolyotlar, tanklar va harbiy kemalar kerak. Biroq narigi dunyoda bizga zarracha foyda bermaydi deb tabiiy fanlar va matematikani o‘rganishga loqayd qaraganimiz tufayli bugun mudofaa uchun suv ila havodek zarur bo‘lgan qurol-yarog‘larni mustaqil ishlab chiqarishga qodir emasmiz. Qurol-yarog‘larni g‘animlar va dushmanlarimizdan sotib olishga majburmiz. Qur’onni yuzaki tushunish va kerakli narsalarga e’tibor qaratmaslik natijasida, mana, qanday ahvolga tushib qoldik; Qur’on va payg‘ambarimiz sunnatining mohiyatiga emas, hijriy birinchi asrda qo‘llangan shakl, usul va vositalarga mahkam yopishib olishning oqibati bu. Islomning boshqa o‘gitlari xususida ham shunday deyish mumkin. Bizni Olloh o‘gitlarining mohiyati emas, zohiri ko‘proq qiziqtiradi va biz payg‘ambar sunnatiga zohiran amal qilamiz.

Ehtimol, biz hijriy birinchi asrdagi islomiy turmush tarzini eng to‘g‘ri deb hisoblaganimiz uchun o‘sha turmush tarzini, o‘sha davrni tiklashni xohlagandirmiz. Biroq bunday qilishimizga imkon berishmaydi. Bizning g‘animlarimiz va dushmanlarimiz ustimizdan hukmronlik qilish uchun qoloqligimiz va zaifligimizdan foydalanishmoqda. Islom faqat eramizning yettinchi asri uchun emas, barcha zamonlar uchun tushirilgan. Zamonlar esa o‘zgardi. Xohlaymizmi, yo‘qmi, biz ham o‘zgarishimiz kerak, dinimizni o‘zgartirish yo‘li bilan emas, uning yo‘l-yo‘riqlarini hijriy birinchi asrdagidan tubdan farq qiluvchi yangi muhitda qo‘llash yo‘li bilan o‘zgarishimiz shart. Islom noto‘g‘ri din emas, ammo ulamo talqinlarida xatolar bo‘lishi ehtimoldan xoli emas, chunki ular nihoyatda bilimdon bo‘lishlari mumkin, lekin payg‘ambar emaslar. Biz islomning fundamental ta’limotiga qaytib, haqiqatan ham payg‘ambar o‘rgatgan dinga e’tiqod qilayapmizmi-yo‘qmi, aynan o‘sha dinning ko‘rsatmalarini bajarayapmizmi-yo‘qmi deb o‘zimizdan so‘rab ko‘rishimiz darkor. Illo, e’tiqodlarimiz bir-biridan shunchalik farq qilib turgan holatda hammamiz chin va haqiqiy islom diniga e’tiqod qilayapmiz deb aytishimiz qiyin.

Bugungi kunda butun musulmon ummatiga nafrat bilan qarashadi. U malomatga qolgan. Dinimizni kamsitishadi. Muqaddas joylarimizni bulg‘ashadi. Mamlakatlarimiz bosib olingan. Odamlarimizni o‘ldirishmoqda, ochlik bilan qiynashmoqda.

Davlatlarimizning hech biri to‘liq mustaqil emas. Sitamgarlarimiz bizni o‘z xohishlari yo‘lida majburlab, o‘zimizni qanday tutishni, o‘z yerlarimizni qanday boshqarishni va hatto qanday o‘ylashni o‘rgatish maqsadida bizga tazyiq o‘tkazmoqda.

Bugungi kunda agar ular mamlakatimizga bostirib kirmoqchi, vatandoshlarimizni o‘ldirmoqchi, shahar va qishloqlarimizni vayron qilmoqchi bo‘lsa, bunga qarshi aytarli hech nima qilolmaymiz. Nahotki, shu holga tushishimizga islom dini sababchi bo‘lsa? Balki o‘zimiz diniy burchlarimizni bajara olmayotgandirmiz?

Qo‘limizdan keladigan birgina ish g‘azab o‘tida yonish bo‘lib qolayotir. G‘azablangan kishilar esa to‘g‘ri fikrlay olmaydi. Shu sababli ayrimlar voqelikka kaltabin qaramoqda. Bundaylar hujum uyushtirib, g‘ayridin bo‘ladimi, dindoshi bo‘ladimi, duch kelgan odamni o‘ldirib, o‘zlaricha o‘ch olmoqchi bo‘lishayapti. Ularning hukumatlari bundaylarni to‘xtatish uchun hech narsa qilolmayotir. Dushman esa javob zarbasini berib, hukumatlarni siquvga olmoqda. Hukumatlarning g‘animlarga yon berish va ular shartini qabul qilishdan boshqa chorasi qolmayapti.

Buni ko‘rib vatandoshlar va ummat yanayam g‘azablanib, o‘z hukumatlariga qarshi oyoqlanmoqda. Muammoni tinch yo‘l bilan hal qilish yo‘lidagi har qanday urinish qarshilikka uchrayapti: dushmanning jig‘iga tegish va muammoni osoyishta hal qilishga xalaqit berish maqsadida yangidan palapartish hujumlar uyushtirilayotir. Ammo bu hujumlar hech nimani hal qilmaydi. Musulmonlarga nisbatan zulm yanada kuchayadi, xolos.

Musulmon mamlakatlari va xalqlarini ilojsizlik hissi qiynamoqda. Ular hech bir to‘g‘ri ish qila olmasliklarini fahmlab turibdi. Ular vaziyat bundan ham battar bo‘lishi mumkin deb hisoblamoqda. Musulmonlar har doim g‘arbning istibdodi va hukmronligi ostida bo‘ladi, har doim kambag‘al, qoloq va zaifligicha qoladi deb o‘ylaydi. Ayrimlar esa, yuqorida aytib o‘tganimdek, bularning bari — Ollohning irodasi, musulmonlarga bu dunyoda qashshoqlikda jabru-sitam chekib yashab o‘tish buyurilgan deb ishonadi.

O‘zimizni himoya qilish uchun nimadir qilishimiz zarur, biroq qo‘limizdan hech ish kelmaydi degan gap to‘g‘rimi? 1,3 milliardlik ummat son jihatidan ancha kam dushmanning kamsitish va zulmiga qarshi hech narsa qilolmasligi to‘g‘rimi? Nahotki, ko‘r-ko‘rona g‘azablanishdan boshqa chora qolmagan bo‘lsa? Nahotki, yoshlarni o‘zini o‘zi portlatib, odamlarni o‘ldirishga chorlash va shu tariqa o‘z xalqining juda ko‘p vakillari g‘anim tomonidan o‘ldirilishiga sababchi bo‘lishdan boshqa yo‘l yo‘q bo‘lsa?

1,3 milliard musulmon bir necha million nafar dushmandan yengilishi mumkin emas. Qandaydir bir yo‘li bo‘lishi kerak. Biz mulohaza qilish, ojiz va kuchli taraflarimizga baho berish, qarshi hujumimizni rejalashtirish va uning strategiyasini ishlab chiqish uchun to‘xtab, o‘zimizni bosib olsakkina o‘sha yo‘lni topamiz. Musulmon sifatida biz Qur’on va payg‘ambarimizning sunnatidan yo‘l-yo‘riq izlashimiz lozim. Shak-shubhasiz, payg‘ambarimizning 23 yillik kurashi qanday yo‘l tutish borasida bizga ibrat bo‘la oladi.

Bilamizki, payg‘ambarimiz va ilk sahobalar qurayshiylarning ta’qibiga duchor bo‘lishgan. U javob zarbalarini berganmidi? Yo‘q. U strategik chekinishga tayyor edi. U ilk sahobalarini xristian mamlakatiga jo‘natdi, o‘zi esa keyinroq Madinaga ko‘chib o‘tdi. U yerda tarafdorlar yig‘ib, mudofaa qobiliyatini mustahkamladi va ummatining xavfsizligini ta’minladi. Hudaybiya urushida do‘stlari va sahobalari qarshi chiqsa ham dushmanning musulmonlar uchun o‘ng‘aysiz bo‘lgan shartlarini qabul qildi. Sulh tuzilgandan keyin o‘z kuchlarini birlashtirdi va oxir-oqibat Makkaga kirishga va unda ham islomni e’lon qilishga muvaffaq bo‘ldi. Hatto shundan keyin ham u qasos olishga intilmadi. Oqibatda Makka ahli islomni qabul qildi, ularning ko‘pchiligi esa musulmonlarning ashaddiy himoyachilariga aylandi.

Payg‘ambar kurashining qisqacha tarixi shunday. Biz uning sunnatiga amal qilish kerakligi haqida ko‘p gapiramiz, ko‘plab misollar, hadislar keltiramiz. Lekin amalda birortasiga ham rioya qilmaymiz.

Agar Olloh bergan aqlimizni ishlatib o‘ylab ko‘rsak, noto‘g‘ri ish qilayotganimizni tushunamiz. Dushman bizga ziyon yetkazgani uchun unga ham ziyon yetkazish istagimizni hisobga olmaganda, biz hech qanday maqsadsiz kurashmoqdamiz. Dushman yon beradi deb nodonlarcha fikrlaymiz. Behuda qurbonlar beramiz va shu bilan dushmanning javob zarbalari va haqoratlari yanada kuchayishiga erishamiz, xolos.

To‘xtab, yaxshilab o‘ylab olish vaqti allaqachon yetdi. Ammo bu vaqtni bekorga yo‘qotishni anglatmaydi. Yarim asrdan ziyod Falastin uchun kurashib nimaga erishdik? Hech nimaga. Ahvolimiz oldingidan ham yomonlashdi. Agarda to‘xtab, yaxshilab o‘ylab olganimizda edi, uzil-kesil g‘alabaga erishish imkonini beruvchi reja, strategiyani ishlab chiqishimiz mumkin bo‘lardi. To‘xtash va xotirjam mulohaza qilish vaqtni bekorga yo‘qotishni bildirmaydi. Vaziyatga xotirjamlik bilan baho berish uchun biz strategik jihatdan yon berishimiz kerak.

Haqiqatda biz juda qudratlimiz. 1,3 milliard kishini shunchaki yer yuzidan yo‘qotib bo‘lmaydi. Yevropaliklar 12 million yahudiyning 6 millionini o‘ldirgan edi. Biroq bugun yahudiylar dunyoni qanday xohlasa shunday boshqarmoqda. Ular boshqalarni o‘zlari uchun urushish va o‘lishga majbur qilayapti.

Ehtimol, bu bizning qo‘limizdan kelmas. Balki biz 1,3 milliard musulmonning hammasini ham birlashtira olmasmiz. Balki barcha musulmon hukumatlarini birgalikda harakat qilishga majburlay olmasmiz. Biroq hatto ummatning uchdan birini va musulmon davlatlarining uchdan bir qismini birlashtira olsak ham nimadir qilishga qurbimiz yetadi. Eslang, payg‘ambarimiz Madinaga otlanganida izdoshlari juda kam edi. Ammo u ansorlar bilan muhojirlarni birlashtira oldi va oxir-oqibatda islomni muhofaza qilish uchun yetarli kuchga ega bo‘ldi.
Biz qisman birligimizdan tashqari qo‘limizdagi boyliklarning ham hisobini olishimiz kerak. Men yuqorida odamlarimiz soni, neft boyliklarimiz haqida gapirib o‘tdim. Hozirgi zamonda biz harbiy jihatdan zaifligimizning o‘rnini bosishga yetarli bo‘lgan ulkan siyosiy, iqtisodiy va moliyaviy qudratga egamiz.

Biz shuningdek nomusulmonlarning hammasi ham bizga qarshi emasligini bilamiz. Ba’zilari biz bilan juda yaxshi munosabatda. Ayrimlari hatto bizning dushmanlarimizni o‘z dushmanlari deb bilishadi. Hatto yahudiylar orasida ham Isroil qilayotgan ishni qo‘llamaydiganlar ko‘p.

Biz hammani o‘zimizga qarshi qilib qo‘yishimiz kerak emas. Ularning aqli va qalblarini zabt etishimiz shart. Ularni yordam so‘rab emas, o‘z manfaatimiz uchun kurashda namoyon qiladigan fazilatlarimiz bilan og‘dirib olishimiz zarur. Islomga to‘g‘ri kelmaydigan harakatlar bilan odamlarni o‘zimizdan bezdirib, dushman tomonga og‘ib ketishiga, shu tariqa g‘animlarimiz kuchayishiga yo‘l qo‘ymasligimiz shart. Sulton Salohiddinni, u salibchilarga, xususan Angliya qiroli Richardga qarshi qanday kurashganini eslang. Payg‘ambarimiz islom dushmanlariga ham ko‘rsatgan g‘amxo‘rlikni yodga olaylik. Biz ham xuddi shunday qilishimiz kerak. Biz uchun aynan kurashdagi g‘alaba muhim, g‘azab bilan qarshi hujumlar uyushtirish va o‘ch olish emas.

Faqat qurollanish sohasida emas, barcha jabhada qudratimizni oshirib borishimiz lozim. Mamlakatlarimiz barqaror, hukumatlar salohiyatli, iqtisodiy va moliyaviy jihatdan baquvvat, sanoat rivojlangan va texnologik jihatdan ilg‘or bo‘lishi shart. Buning uchun vaqt kerak bo‘lsa ham shunga erishishimiz zarur, shunda vaqtni bekorga ketkazmagan bo‘lamiz. Dinimiz bizni sabrli bo‘lishga buyurgan. Shubhasiz, sabrli bo‘lish – ulug‘ fazilat.

Biroq ummatning himoyasi, qarshi hujum o‘z uyimizda tartib o‘rnatish bilanoq boshlanmasligi lozim. Hatto hozir ham biz g‘animlarga qarshi qo‘yish mumkin bo‘lgan salmoqli mol-mulk va vositalarga egamiz. Faqat ularni baholashimiz va dushman amalga oshirayotgan xunrezliklarga barham berish uchun ulardan qanday foydalanishni bilishimiz kerak, xolos. Agar yaxshilab mulohaza qilish, reja tuzish, strategiya ishlab chiqish va eng zarur birinchi qadamlarni qo‘yish uchun to‘xtab olsak, buni bemalol uddalasak bo‘ladi. Hatto shu qadamlarning o‘ziyoq ijobiy natija berishi mumkin.

Bilamizki, johiliyat davrida arablar bor-yo‘g‘i turli qabilalarning vakillari bo‘lgani uchungina o‘zaro adovatlashib, bir-birlarining qonini to‘kar edi. Payg‘ambar ularga islomiy birodarlikni targ‘ib qildi va ular bir-birlariga bo‘lgan nafratni yengishga, birlashishga va buyuk musulmon sivilizatsiyasini barpo etishda bir-birlariga yordam berishga muvaffaq bo‘ldi. Johiliyat davridagi qoloq arablar qilolgan ish biz, hozirgi musulmonlarning qo‘lidan kelmaydimi? Biz ham nimadir qila olamiz, o‘zimizning buyuk sivilizatsiyamizni qayta tiklay olmasak ham, hech bo‘lmaganda ummat xavfsizligini ta’minlay olamiz.

Buni amalga oshirish uchun bizdan xalqlarimizga xos turli-tuman xususiyatlardan voz kechish talab qilinmaydi. Bizga faqat umumiy manfaatlar yo‘lida, faqat Falastin muammosi singari umumiy muammolar ustida birgalikda harakat qila olishimiz uchun sulhga chaqirishning o‘zi kifoya.

Har qanday jangda, har qanday urushda hech narsa jamoaviy harakatlardan ham muhimroq ahamiyatga ega bo‘lmaydi. Talab qilinadigan birgina narsa muayyan darajadagi intizomga rioya qilishdir. Payg‘ambarimiz Uhud jangida askarlarining bir qismi safni tark etgani uchun mag‘lubiyatga uchragan edi. Biz buni bilamizu shunga qaramay intizomga rioya qilishni, nomuntazam va muvofiqlashtirilmagan harakatlardan o‘zimizni tiyishni xohlamaymiz. Biz botir bo‘lishimiz kerak, lekin bemulohaza emas. Biz narigi dunyodagi ajrlar haqidagina emas, bu dunyodagi missiyamizning natijalari haqida ham qayg‘urishimiz lozim.

Qur’on bizga agar dushmaningiz sizga yarashishni taklif qilsa, uning taklifini qabul qiling deb o‘rgatadi. Ha, taklif etilayotgan shartlar biz uchun nomaqbul. Ammo biz muzokaraga borishimiz shart. Payg‘ambarimiz Hudaybiyada shunday qilgan va oxir-oqibatda g‘alaba qozongan edi.

Tushunaman, ushbu g‘oyalarning hammasi ham keng tarqalmaydi. Qahru g‘azabini bosolmaganlar gap nimadaligini anglamay turiboq ularni rad qilishdan xursand bo‘ladi. Ular hatto kim ushbu yo‘lni qo‘llab-quvvatlasa uning og‘ziga urishni xohlashadi. Ularga qolsa yangidan-yangi yigit-qizlar o‘zlarini qurbon qilishda davom etaverishsa. Lekin bularning barchasi nimaga olib keladi? Albatta g‘alabaga emas. Oxirgi 50 yil mobaynida Falastindagi janglarda hech qanday natijaga erishmadik. Qaytanga vaziyatni yomonlashtirdik xolos.

Ehtimol dushman bu takliflarni ma’qullar va biz targ‘ibotchilar g‘anim foydasiga ishlayapti degan xulosaga kelarmiz. Lekin o‘ylab ko‘ring. Biz aqlli odamlarga qarshi kurashayapmiz. Ular 2000 yillik qirg‘indan qarshi hujumlar tufayli emas, aql bilan ish yuritishlari sababli omon qolishgan. Ular sotsializm, kommunizm, inson huquqlari va demokratiya g‘oyalarini o‘ylab topib, hayotga shunday muvaffaqiyat bilan joriy etishdiki, ularni ta’qib qilish qonunga xilof bo‘lib qoldi, chunki ular boshqalar bilan teng huquqqa ega bo‘lishdi. Bularning hammasidan foydalanib hozirgi vaqtda ular eng qudratli davlatlar ustidan nazoratni o‘z qo‘llariga oldi va kichkinagina to‘da shu tariqa dunyoga hukmronlik qila boshladi. Biz faqatgina musht bilan ularga qarshi kurasholmaymiz, aqlimizni ham ishlatishimiz kerak.

O‘zlarining qudratli ekanligi va ochiq-oydin ko‘rinib turgan muvaffaqiyatlari tufayli ular kekkayib ketgan. Barcha g‘azabnok kishilar singari kekkayganlar ham albatta xato qiladi, mulohaza qilishni unutadi.

Ular allaqachon xatoga yo‘l qo‘ya boshladi. Bundan keyin xatolari yanada ko‘payadi. Biz uchun – hozir ham, kelajakda ham – alohida imkoniyatlar paydo bo‘ladi. Ulardan albatta foydalanishimiz shart.

Ammo buning uchun to‘g‘ri harakat qilishimiz darkor. Ritorika yaxshi narsa. U bizga nisbatan qilingan adolatsizliklarni ko‘rsatish va, ehtimol, odamlarni ozroq bo‘lsa ham o‘zimizga moyil qilish va qo‘llab-quvvatlashiga erishishga yordam beradi. U bizning ruhimizni ko‘tarishi, irodamizni, qat’iyatimizni mustahkamlashi mumkin, bu bizga dushmanning ko‘ziga tik qarashimiz uchun kerak.

Biz nusrat so‘rab Olloh taologa sig‘inishimiz lozim, chunki g‘alaba qozonamizmi yoki mag‘lub bo‘lamizmi, oxir-oqibatda aynan u hal qiladi. Niyatimizga yetish uchun uning marhamati va yordamiga muhtojmiz.

Biroq uning bizni qo‘llab, g‘alaba in’om qilish-qilmasligi o‘zimizning nima qilishimiz va qanday harakat boshlashimizga bog‘liq. Tag‘in “Ra’d” surasini(ng 11-oyatini) yodga olamiz.

So‘zimning boshida aytib o‘tganimdek, hozir butun dunyoning ko‘zi bizda, butun musulmon ummati islom davlatlari rahbarlarining ushbu konferensiyasini umid bilan kuzatib turibdi. Ular bizdan qahru g‘azabimizni quruq gap yo ishoralar bilan to‘kib solishimizni ham, Ollohning marhamatiga noil bo‘lish uchun unga iltijo qilishimizni ham kutayotgani yo‘q. Ular bizdan nimadir qilishimizni, ishga kirishishimizni kutishmoqda. Biz, musulmon millatlarning rahbarlari, ularga qo‘limizdan hech nima kelmaydi deya olmaymiz. Hatto dinimizdagi va ummatimizdagi tarqoqlik bilan to‘qnash kelayotgan bo‘lsak ham ularga biz birlasha olmaymiz deya olmaymiz.

Bilamiz, bu ish qo‘limizdan keladi. Biz amalga oshira oladigan ko‘p ishlar bor. Ixtiyorimizda ulkan resurslar mavjud. Bizdan talab qilinadigani – intilish, xolos. Musulmon sifatida dinimiz ko‘rsatayotgan yo‘l-yo‘riqlar uchun shukur qilishimiz, bizdan talab qilinayotgan ishni qat’iyat va iroda bilan bajarishimiz lozim. Hokimiyatdan o‘z maqsadimiz yo‘lida foydalanishimiz uchungina Olloh bizni odamlarga rahbar qilib qo‘ygani yo‘q. Qo‘limizdagi hokimiyatdan xalqimiz, ummatimiz, islom manfaati yo‘lida aql bilan, hamjihatlik bilan foydalanishimiz shart. Shunda, inshoolloh, g‘alaba qozonamiz.

Men Ollohdan Islom konferensiyasi tashkiloti Malayziyaning Putrajaya shahrida o‘tkazayotgan ushbu 10-konferensiyasi bizga yangi kuch-g‘ayrat baxsh etishini, qudratli, marhamatli, rahmli Ollohning o‘zi ushbu anjumanimizni xayrli qilishini so‘rab qolaman.

Hasan Karvonli tarjimasi

* “XDK” izohi: Islom iqlimidagi eng mashhur nutqlardan bo‘lmish ( 1981—2003 yillarda Malayziya Bosh vaziri) Maxatxir Muhammadning Islom konferensiyasi tashkilotining oliy darajadagi 10-sessiyasi ochilish marosimidagi nutqi (2003 yil 16 oktyabr) “Ma’naviy hayot” jurnalida e’lon qilingan qisqartirilgan nusxasidan farqli ravishda ilk marta to‘liq e’lon qilinmoqda