ГУЛ ПОЧА УЛФАТ
РУБОИЙЛАР
Эркин Воҳидов таржималари
Гул Поча Улфат (1909-1977) (Гулпоча Улфат тарзида ҳам ёзилади) Афғонистоннинг Машриқий вилоятига қарашли Лағмон қишлоғида руҳоний оилада дунёга келади. Дастлабки таълимни қишлоғида якунлагач,Жалолобод ва Кобилда таҳсил олади. Пушту тилида ижод қилган. Шеърият билан баробар илм билан машғул бўлади. Унинг қуйидаги шеърий,насрий ва адабиётшуносликка оид асарлари босилиб чиққан: «Баҳор нағмаси»,»Ёнган чироқ»,»Луғавий тадқиқот»,»Афғон қўшиқлари», «Олий фикрлар», «Нима ёзиш керак ёки стилистика», «Адабий баҳслар»,»Озодлик хабари», «Танланган шеърлар», «Олий хаёллар ва теран фикрлар», «Ёзув илми» ва ҳ.к.
Гул Поча Улфат 1956 йилда Афғон Тарих ва Адабиёт Академияси («Пушту тўлана») нинг Президентлигига тайинланади. Унинг ташабббуси билан бу даврда мамлакатда илмий,маданий ва адабий ҳаёт янги босқичга кўтарилади.
Гул Поча Улфатнинг ижодида қисқа аллегорик ҳикоялар муҳим ўрин тутади. Бу ҳикояларни белгилаб турувчи,ўзига хос хусусиятлар сабабини адибни ўраб турган ижтимоий муҳитнинг характеридан излаш керак бўлади.
***
Яхши одам бўлса ёмонга улфат,
Ўшал даврага мос касб этар одат.
Инсоний фазилат ўрнини аста
Эгаллай бошлайди ҳайвоний хислат.
***
Дер қирғоқда ётган бир синиқ сопол:
Мен лой эдим, кўза ясади кулол.
Бир гўдак тош уриб синдирди, мени
Кўтариб келарди бир соҳибжамол.
***
Балиқ дер: ҳаётнинг боши дарёда,
Самандар дер: борлиқ — ўтла ифода.
Қушлар дер: тириклик фақат ҳавога,
Ҳақиқат бормикин, дўстлар, дунёда.
***
Атрофда сукунат эди ҳукмрон,
Ҳатто гўдаклар ҳам қилмасди сурон.
Ногоҳ бир девона пайдо бўлди-ю
Шодлик ва хандага тўлди ҳар томон.
***
Тўти сўйласа ҳам қанчалик бийрон,
Одам эмаслиги барчага аён.
Одамнинг одамлик фазли бўлмаса
Сўзлашига қараб санама инсон.
***
Шамда ёнмас эса, парвонами ул,
Гул деб ўртанмаса, ул нечук булбул?
Бир синиқ кўнгилни кўриб ўзи ҳам
Шикаста бўлмаса, у қандай кўнгил?
***
Кулфатдан қўрқмагай сабрли одам,
Боладек бесабаб севинмагай ҳам.
Сабрсиз кишининг бўлмас меъёри
Шодмон бўлганда ҳам, чекканда ҳам ғам.
***
Қайнар кўзгу каби мусаффо чашма,
Кўзалар сўзлашар. Бири дер: ошна,
Биз-ку сув ичамиз чанқамасак ҳам,
Қандоқ бўлур экан сув ичса ташна.
***
Юрак кулбасида яшар муҳаббат,
Бошни макон этмиш ақл ва фикрат.
Баланд қасрлардан ақл изла-ю
Ва лекин муҳаббат излама фақат.
***
Гул рангин мақтайди булбул доимо,
Гул бўйин ардоқлар тонг эсган сабо.
Рангу бўй савдоси тушиб бўлдилар:
Сабо саргардону булбул сернаво.
Gul Pocha Ulfatning ijodida qisqa allegorik hikoyalar muhim o’rin tutadi. Bu hikoyalarni belgilab turuvchi,o’ziga xos xususiyatlar sababini adibni o’rab turgan ijtimoiy muhitning xarakteridan izlash kerak bo’ladi. Yaqin kunlar ichida Gul Pocha Ulfatning qisqa hikoyalaridan namunalarni sahifamizgaga yangilab joylashtiramiz, bugun esa uning ruboiylarini sizga taqdim etmoqchiman. Ruboiylarni ustoz Erkin Vohidov tarjima qilgan.
GUL POCHA ULFAT
RUBOIYLAR
Erkin Vohidov tarjimalari
Gul Pocha Ulfat (1909-1977) (Gulpocha Ulfat tarzidayam yoziladi; pushtucha: گل پاچا الفت ) Afg’onistonning Mashriqiy viloyatiga qarashli Lag’mon qishlog’ida ruhoniy oilada dunyoga keladi. Dastlabki ta’limni qishlog’ida yakunlagach,Jalolobod va Kobilda tahsil oladi. Pushtu tilida ijod qilgan. She’riyat bilan barobar ilm bilan mashg’ul bo’ladi. Uning quyidagi she’riy,nasriy va adabiyotshunoslikka oid asarlari bosilib chiqqan: «Bahor nag’masi»,»Yongan chiroq»,»Lug’aviy tadqiqot»,»Afg’on qo’shiqlari», «Oliy fikrlar», «Nima yozish kerak yoki stilistika», «Adabiy bahslar»,»Ozodlik xabari», «Tanlangan she’rlar», «Oliy xayollar va teran fikrlar», «Yozuv ilmi» va h.k.
Gul Pocha Ulfat 1956 yilda Afg’on Tarix va Adabiyot Akademiyasi («Pushtu to’lana») ning Prezidentligiga tayinlanadi. Uning tashabbbusi bilan bu davrda mamlakatda ilmiy,madaniy va adabiy hayot yangi bosqichga ko’tariladi. Gul Pocha Ulfatning ijodida qisqa allegorik hikoyalar muhim o’rin tutadi. Bu hikoyalarni belgilab turuvchi,o’ziga xos xususiyatlar sababini adibni o’rab turgan ijtimoiy muhitning xarakteridan izlash kerak bo’ladi.
***
Yaxshi odam bo`lsa yomonga ulfat,
O`shal davraga mos kasb etar odat.
Insoniy fazilat o`rnini asta
Egallay boshlaydi hayvoniy xislat.
***
Der qirg`oqda yotgan bir siniq sopol:
Men loy edim, ko`za yasadi kulol.
Bir go`dak tosh urib sindirdi, meni
Ko`tarib kelardi bir sohibjamol.
***
Baliq der: hayotning boshi daryoda,
Samandar der: borliq — o`tla ifoda.
Qushlar der: tiriklik faqat havoga,
Haqiqat bormikin, do`stlar, dunyoda.
***
Atrofda sukunat edi hukmron,
Hatto go`daklar ham qilmasdi suron.
Nogoh bir devona paydo bo`ldi-yu
Shodlik va xandaga to`ldi har tomon.
***
To`ti so`ylasa ham qanchalik biyron,
Odam emasligi barchaga ayon.
Odamning odamlik fazli bo`lmasa
So`zlashiga qarab sanama inson.
***
Shamda yonmas esa, parvonami ul,
Gul deb o`rtanmasa, ul nechuk bulbul?
Bir siniq ko`ngilni ko`rib o`zi ham
Shikasta bo`lmasa, u qanday ko`ngil?
***
Kulfatdan qo`rqmagay sabrli odam,
Boladek besabab sevinmagay ham.
Sabrsiz kishining bo`lmas me’yori
Shodmon bo`lganda ham, chekkanda ham g`am.
***
Qaynar ko`zgu kabi musaffo chashma,
Ko`zalar so`zlashar. Biri der: oshna,
Biz-ku suv ichamiz chanqamasak ham,
Qandoq bo`lur ekan suv ichsa tashna.
***
Yurak kulbasida yashar muhabbat,
Boshni makon etmish aql va fikrat.
Baland qasrlardan aql izla-yu
Va lekin muhabbat izlama faqat.
***
Gul rangin maqtaydi bulbul doimo,
Gul bo`yin ardoqlar tong esgan sabo.
Rangu bo`y savdosi tushib bo`ldilar:
Sabo sargardonu bulbul sernavo.
