Николас Гильен Лотин Америкаси шеъриятида катта мавқе эгаллаган ва Оврупо билан Африка маданиятини ўзида ифода этган «қора шеърият» оқимининг энг йирик вакилларидан биридир. ХХ аср испанча шеъриятнинг ёрқин шоирлари сафидан муносиб ўрин эгаллаган шоир ижоди бундан 40 йил аввал менинг диққатимни жалб этган ва унинг бир сонетига эргашиб «Гул ҳақида қўшиқ» номли шеъримни ёзган эдим. Ушбу шеър билан боғлиқ бир воқеа умримнинг охиригача ёдимдан чиқмаса керак.

НИКОЛАС ГИЛЬЕН ҲАҚИДА
Хуршид ДАВРОН

Николас Гильен 1902 йилнинг 10 июлида Кубанинг Камагуэй деб аталган шаҳарчасида таваллуд топиб, 1989 йил 16 июнида Гаванада вафот этган. Дастлаб ҳуқуқшунослик бўйича ўқиган,аммо кейинчалик адабий ижод билан шуғулланган. 1930 йили илк шеърий тўплами чоп этилган. Николас Гильен Лотин Америкаси шеъриятида катта мавқе эгаллаган ва Оврупо билан Африка маданиятини ўзида ифода этган «қора шеърият» оқимининг энг йирик вакилларидан биридир.

ХХ аср испанча шеъриятнинг ёрқин шоирлари сафидан муносиб ўрин эгаллаган шоир ижоди бундан 40 йил аввал менинг диққатимни жалб этган ва унинг бир сонетига эргашиб «Гул ҳақида қўшиқ» номли шеъримни ёзган эдим. Ушбу шеър билан боғлиқ бир воқеа умримнинг охиригача ёдимдан чиқмаса керак.

1987 йилнинг баҳорида тўртовлон шоир (Шавкат Раҳмон,Усмон Азим, Муҳаммад Солиҳ ва камина Фарғона водийси бўйлаб ижодий сафарга чиққан эдик. Водийнинг шаҳару қишлоқларини кезиб, мушоираларда иштирок этдик. Сафарни Андижонда қаритдик. Сўнгги учрашувларнинг бири Андижон чет тиллар институтида бўлиб ўтди. Ўшанда шеър ўқиш навбати менга келгач, мен «Гул ҳақида қўшиқ» номли шеъримни ўқий бошладим. Ўшанда ҳаётимда илк ва охирги маротиба рўй берган воқеа юз берди. Мен шеърни ўқий бошлашим билан зал менга қўшилиб, шеърни такрорлай бошлади. Жуда қаттиқ ҳаяжонга тушган эдим ўшанда. Мана ўша шеър:

ГУЛ ҲАҚИДА ҚЎШИҚ
(Николас Гильенга эргашиб)

Биласизми, баъзан тунлари
соғинаман сизни жудаям…
Истайман мен шунда:
Тун каби
Сизни маҳкам бағримга боссам.

Истайман мен: томчи
ёш каби
Юзингиздан ўтсам сирғалиб.
Рашк қиламан сизни: қанчалар
Чиройингиз очар сирғалар.

Шамол сочган сочларингизнинг
Оловида кетсайдим куйиб.
Кечалари босиб бағримга,
Умр қисқа эканин туйиб –

Далли, телба бўлгим келади
Ишқингиздан, ҳасратингиздан
Ва соғинчдан ўлгим келади
Кўзим узмай суратингиздан.

Эс-ҳушини йўқотган мастдай,
Йиғлай дейман маҳкам қучоқлаб,
Ўлгим,
Ўлгим,
Ўлгим келади
Ўз-ўзимни тиғлаб, пичоқлаб.

Қонимдан-да бир гул ундириб
(Баҳорнингмас, бўлсин кузники)
Шивирлагим келади аста:
“Олинг, олинг…
Бу гул сизники!..”

1986

Николас ГИЛЬЕН
ШЕЪРЛАР

СОЗ

Шом жимлигин чертиб узоқда
Бундай тиниқ, бундай лаззатли,
Э, воҳ, у соз қандай ҳасратни
Куйлаётир, инграр не ҳақда?

Кимнинг моҳир қўлларида у
Сўйлаётир бундай даҳшатли?
Аллақандай латиф ҳасрат-ла
Сескантирар юракни, ёҳу!

Шамол эса мудроқ нафасда
Шаффоф нола шиддатин аста
Келтирару ўйимга сингар.

Фиғон қилар юрак ҳам бесас,
Симлар гўё қайдадир эмас,
Худди менинг кўксимда инграр…

ТЎРТИНЧИ МОТАМ*

1. ФЕДЕРИКО

Мен чертаман оҳанг эшигин:
— Федерико!.. — Тўқ, тўқ, тўқ.
Бир тўтидан жавоб эшитдим:
— Федерико йўқ, йўқ, йўқ.

Мен ойнабанд эшикни чертдим:
— Федерико! Бормисан?.. — Аммо
Бир қўл имо қилар тун сари:
— Уни олиб кетди бир дарё.

Мен лўлининг уйига келдим,
Чертдим эшик, деразани боз:
— Федерико!.. — Садо йўқ, билдим,
Зулмат ҳоким бу уйда, холос.

Деворларни мох босиб кетган,
Пақир йўқдир қудуқда бу кун.
Пўпанакдай — калтакесаклар
Босиб кетган ҳовлини бутун.

Юмшоқ шиллиққуртлар тўлғониб
Нураб кетган ўчоқда ётар.
Қирмиз-қирмиз жавзо шамоли
Харобалар хокини титар.

Қайдадир у? Қайда совийдир
Оташ лўли нигоҳи, маъюс?!
Федерико, сенга не бўлди?
Нечун, нечун келмайсан ҳануз?!

2. ҚЎШИҚ

Бир якшанба туни у кетди,
Ҳануз, ҳануз келмайдир, э, дод!

Қўлларида гулсафсар эди,
Кўзларида — бутун самовот,

Гули қонга бўялди, энди
Қони музлаб қолибдир, ҳайҳот!

3. ГАРСИА ЛОРКА

Қўнғир нард*, қип-қизил қалампирмунчоқ,
Музлаган моҳтобнинг остида зайтун; —
Сен, Гранадада, Федерико, оҳ.

Улар-ла хаёллар сурардинг ҳар тун;
Лимонзорнинг маккор қоронғусида
Ойнинг торларида янграрди гардун.

Юлдузлар анқийдир. Дашт уйқусида.
Тун ҳарир этагин элтиб тумандан,
Ошиқлар сўқмоғин ёпар осуда.

Банди лўлиларни кўрдинг дафъатан.
«Федерико!..» — жимжит ташлашар нигоҳ,
Лекин қон чинқирар очиқ  ярадан.

Ғубору ғам босган юзлари ҳам, оҳ,
Куйган оёқлар ҳам ғариб ҳасратда
Ночор қадам босиб қичқирар, э, воҳ!

Ойнинг доғларидек кўкиш суратда
Каттаю кичиги паришон мутлоқ —
Судралиб боришар тунд сукунатда.

Федерико, улар узра сен шу чоқ
Барча баҳорларнинг рангига чўмган
Мовий қуш бўлиб уч! Сеникидир шан
Ой ва нард, зайтун ва қалампирмунчоқ!

* Нард — бир хил хушбўй ўсимлик.
Ушбу туркум шеърларини Аҳмад Тошхўжа ҳам таржима қилган. Икки таржимани қиёсланг. Аҳмад Тошхўжа таржималари мана бу саҳифада.

ЙЎЛ БЎЙЛАБ

Йўлда, йўлда,
йўлда!
Мен кетяпман, қаён — билмайман,
йўлда;
мен кетяпман, кетяпман пулсиз,
йўлда;
мен кетяпман зўр қайғу билан
йўлда;

Узоқдадир мени ахтарган —
йўлда;
кутган одам буткул йироқда —
йўлда;
мен гитарни қўйдим кўндаланг
йўлда.

Қандай чаққон бўлмиш оёқлар
йўлда;
узоқни ҳам аён кўрурсан
йўлда;
қўлни қаттиқ қисади барча
йўлда.

Ўз ғуссамни тута олсайдим
йўлда;
айлар мени бу ғусса адо
йўлда;
умуртқамни синдирдим шундан
йўлда.

Майли, узр сўргай у мендан
йўлда;
мен ўлдиргум яшамоқ учун,
куйламоқ ва яшнамоқ учун
ўлдираман қайғуни йўлда,
йўлда,
йўлда.

ЖАВОБ БЕР!

Сен Ватанни тарк этдингми, айт,
Жавоб бер:
Бундай яшил диёр қайда бор,
Бундай зангор ер,
Қайда бундай хурмо ва осмон? —
Жавоб бер?

Сен унутдинг она тилингни,
Жавоб бер.
«Ю энд ай» деб ўзга тилда ё қиласан такбир?
Соқов бўлиб яшайсанми ё —
Жавоб бер?!

Отанг сенинг бу юрт ҳақида,
Жавоб бер.
Ўла туриб айтмаганмиди:
«Жаннатдир!»
қайда чирир сенинг суягинг,
Жавоб бер?!

Сўйла, бадбахт, сўйла, жавоб бер,
Жавоб бер!
Бундай яшил диёр қайда бор,
Бундай зангор ер,
Қайда чирир сенинг суягинг, —
Жавоб бер!

ЧИЛИ БИЛАН ХАЙРЛАШУВ

Алвидо!.. Боз қанот қоқмоқда дилим.
Лекин мис қиёфанг маъюс нур каби
Менинг юрагимда кетгайдир, Чилим!

Очиқ хат сингари очурман қалбим:
Сен менинг юртимсан! Мен учун ҳам ғам
Бахтсиз одамларнинг гезарган лаби.

Олиб кетмоқдаман: мен билан ҳамдам
Ипак ва темиринг, каптар, вулқонинг,
Чўғланиб ёнгувчи ул қорларинг ҳам.

Мен олиб кетурман қирлар армонин
Ва дайди ит каби елиб-югурган
Магеллан бўғози шамол-бўронин;

Копнуэ гулин ҳам — хушбўй уфурган
Ва янги бир тонгнинг алвон тусида
Овлоқда мен учун таъзимда турган.

Бир малак ётаркан тинч уйқусида,
Осон элтди мени узум шароби
Хуш ифор таратган гўзал изидан;

Олиб кетгум кўплаб яра ҳисобин, —
Кўрдим гоҳ йиқилиб, гоҳ  турганингни,
Очкўз оломондан тортган азобинг;

Ул бўри тўдасин қутурганини,
Лашкарлар тўлқинин исёнин кўрдим,
Асов ғалаёнинг ўкирганини.

Туз, дори йилтираб ғаройиб нурдан,
Оқшом мен даштларда титраркан елиб,
Очиққан кўзларнинг ғуссасин кўрдим.

Кўмир дўзахига, туриб-йиқилиб,
Тушдим ва кончилар билан мен тотдим
Ажал ҳавосидан, юрак сиқилиб.

Дарддошман, қуролдош. Душманлар зотин
Гарчи яшолмасман сен билан қириб,
Лек шаҳид аскар — Мануэль* отин
Олиб кетажакман бир байроқ қилиб!

* Мануэль Родригес (1786—1818) — Чили мустақиллиги учун курашган.

ҚОРА ДЕНГИЗ

Паришон ва бир бинафшаранг
Денгиз узра тун.
Балиқчилар овозидан танг —
Безовтадир тун.
Денгиздан тун сари кўтарилар ой,
Ойни қучар тун.

Денгиз — мисли тун.

Тун қаърида фақат бир қўшиқ
Сокин тўлқин узра таралар;
Тун қаърида фақат бир қўшиқ.

Балиқлар ҳам тинглар: сузмоқда
Тун бағрида фақат бир қўшиқ
Ёқиб-ёқиб муздайин сувни.

Тун қаърида фақат бир қўшиқ…
Тун қаърида фақат бир қўшиқ…
Тун қаърида фақат бир қўшиқ…

Денгиз — мисли тун.

Оҳ, мулаткам*, олтин севгилим,
Оҳ, мулаткам, севгилим, нурим,
Олтинда ҳам, кумушда ҳам — сен;

Қалампирмунчоғу пўртаҳол гул-ла
Оч эркак денгизнинг бўйидасан сен,
Шу денгизнинг қўйнидасан сен.

• Мулатка —  оқ ва қора ирқ вакили никоҳидан туғилган аёл;  улар Жанубий Америка ва Африканинг айрим мамлакатларида кўпроқ учрайди.

ЯЛПИ ҚЎШИҚ

Қарағайга чиқ, кабутарим,
Назар солгин энг баланд шохдан:
Кўринмасми менин дилбарим,
Келмасмикин у ўрмон ёқдан?

— Нелар кезар боз сизнинг ўйда?
Дилбарингиз ҳозир у замон
Ёнғоқ чақиб ўлтирар уйда!

Кабутарим, кутарман ўпич,
Дилбаримга эслатгин буни.
Кўп бор ваъда берди-ю, у ҳеч
Бир бор ҳадя этмади уни.

— Нелар кезар боз сизнинг ўйда?
Дилбарингиз ҳозир бу замон
Қаҳва ичиб ўтирар уйда!

Дилбарга айт, кабутарим, тез,
Кўммоқдалар — мен бўлдим адо,
Тобутимнинг бошида шу кез
Айтиб қолсин сўнгги алвидо!

— Нелар кезар боз сизнинг ўйда?
Дилбарингиз маккажўхори
Еб ўлтирар бу замон уйда.

Рус тилидан Мирза Кенжабек таржималари

ТОПИШМОҚЛАР

Тиши — тонгдир, териси — нақ тун,
тери — булут, тиш — худди қордир.
Ким бўлиши мумкин бу?
— Негр.

Ўзи заиф, лекин бош эгар
унга бари — қарилик, ёшлик.
Ким бўлиши мумкин бу?
— Очлик.

Қулга қул-у, хўжалар учун
гоҳ ҳалокат, гоҳо тоғ-тоғ зар.
Ким бўлиши мумкин бу?
— Шакар.

Ирғитарлар боёнлар уни
қилганида шафқат дағдаға.
Ким бўлиши мумкин бу?
— Садақа.

Юрагимга қамаб кўзёшин,
у кулмоқни ўрганди қасддан.
Ким бўлиши мумкин бу?
— Менман.

СОЛДАТ, ОТИШНИ ЎРГАН

Солдат, отишни ўрган,
шунда сен ярадор қилмайсан мени.
Йўлга ўхшаш узундир ҳаёт.
Мўлжалга ол юксакни, қуйини эмас,
ўқинг менга тегмасин учун.

Қуйида сену мен, биз — ёнма-ёнмиз,
эй солдат-ўртоқ.
Қуйида сену мен, биз — елкадошмиз
битта ботқоқда.

Қуйига қараб отмоқ мумкин эмас ҳеч:
қуйида — мен бор.
Солдат, отишни ўрган,
шунда сен ярадор қилмайсан мени.
Йўлга ўхшаш узундир ҳаёт…

МЕҲНАТ ВА ҚАМЧИ

Қамчи,
меҳнат ва қамчи.

Қуёш барвақт уйғонди
ва кўрди негрни қулликда танҳо.
Яланғоч бадан қондир
яланғоч пайкал аро.

Қамчи,
меҳнат ва қамчи.

Учиб ўтди қичқириб шамол:
«Бу қўлларда, эҳ, қанча қудрат!»
Қони унга деди: «Кетдик, бас!»
У қонга деди: «Кетдик, бас!»
У тик турди қонга беланиб.

Шакарқамиш денгизи чўчиб, унга йўл очиб берди.
Сўнгра — чўмди сукутга осмон,
осмоннинг остида — қонга ботган қул,
бироқ бу қон — қулдорнинг қони.

Қамчи,
меҳнат ва қамчи,
бироқ бу қон — қулдорнинг қони,
қамчи,
меҳнат ва қамчи,
бироқ бу қон — қулдорнинг қони,
бироқ бу қон — қулдорнинг қони.

Рус тилидан Абдулла Шер таржимлари

NIKOLAS GILYEN HAQIDA
Xurshid DAVRON

Nikolas Gilyen 1902 yilning 10 iyulida Kubaning Kamaguey deb atalgan shaharchasida tavallud topib, 1989 yil 16 iyunida Gavanada vafot etgan. Dastlab huquqshunoslik bo’yicha o’qigan,ammo keyinchalik adabiy ijod bilan shug’ullangan. 1930 yili ilk she’riy to’plami chop etilgan. Nikolas Gilyen Lotin Amerikasi she’riyatida katta mavqe egallagan va Ovrupo bilan Afrika madaniyatini o’zida ifoda etgan «qora she’riyat» oqimining eng yirik vakillaridan biridir.

XX asr ispancha she’riyatning yorqin shoirlari safidan munosib o’rin egallagan shoir ijodi bundan 40 yil avval mening diqqatimni jalb etgan va uning bir sonetiga ergashib «Gul haqida qo’shiq» nomli she’rimni yozgan edim. Ushbu she’r bilan bog’liq bir voqea umrimning oxirigacha yodimdan chiqmasa kerak.

1987 yilning bahorida to’rtovlon shoir (Shavkat Rahmon,Usmon Azim, Muhammad Solih va kamina Farg’ona vodiysi bo’ylab ijodiy safarga chiqqan edik. Vodiyning shaharu qishloqlarini kezib, mushoiralarda ishtirok etdik. Safarni Andijonda qaritdik. So’nggi uchrashuvlarning biri Andijon chet tillar institutida bo’lib o’tdi. O’shanda she’r o’qish navbati menga kelgach, men «Gul haqida qo’shiq» nomli she’rimni o’qiy boshladim. O’shanda hayotimda ilk va oxirgi marotiba ro’y bergan voqea yuz berdi. Men she’rni o’qiy boshlashim bilan zal menga qo’shilib, she’rni takrorlay boshladi. Juda qattiq hayajonga tushgan edim o’shanda. Mana o’sha she’r:

GUL HAQIDA QO’SHIQ
(Nikolas Gil`enga ergashib)

Bilasizmi, ba’zan tunlari
sog’inaman sizni judayam…
Istayman men shunda:
Tun kabi
Sizni mahkam bag’rimga bossam.

Istayman men: tomchi
yosh kabi
Yuzingizdan o’tsam sirg’alib.
Rashk qilaman sizni: qanchalar
Chiroyingiz ochar sirg’alar.

Shamol sochgan sochlaringizning
Olovida ketsaydim kuyib.
Kechalari bosib bag’rimga,
Umr qisqa ekanin tuyib –

Dalli, telba bo’lgim keladi
Ishqingizdan, hasratingizdan
Va sog’inchdan o’lgim keladi
Ko’zim uzmay suratingizdan.

Es-hushini yo’qotgan mastday,
Yig’lay deyman mahkam quchoqlab,
O’lgim,
O’lgim,
O’lgim keladi
O’z-o’zimni tig’lab, pichoqlab.

Qonimdan-da bir gul undirib
(Bahorningmas, bo’lsin kuzniki)
Shivirlagim keladi asta:
“Oling, oling…
Bu gul sizniki!..”

1986

Nikolas GILYEN
SHE’RLAR

SOZ

Shom jimligin chertib uzoqda
Bunday tiniq, bunday lazzatli,
E, voh, u soz qanday hasratni
Kuylayotir, ingrar ne haqda?

Kimning mohir qo’llarida u
So’ylayotir bunday dahshatli?
Allaqanday latif hasrat-la
Seskantirar yurakni, yohu!

Shamol esa mudroq nafasda
Shaffof nola shiddatin asta
Keltiraru o’yimga singar.

Fig’on qilar yurak ham besas,
Simlar go’yo qaydadir emas,
Xuddi mening ko’ksimda ingrar…

TO’RTINCHI MOTAM*

1. FEDERIKO

Men chertaman ohang eshigin:
— Federiko!.. — To’q, to’q, to’q.
Bir to’tidan javob eshitdim:
— Federiko yo’q, yo’q, yo’q.

Men oynaband eshikni chertdim:
— Federiko! Bormisan?.. — Ammo
Bir qo’l imo qilar tun sari:
— Uni olib ketdi bir daryo.

Men lo’lining uyiga keldim,
Chertdim eshik, derazani boz:
— Federiko!.. — Sado yo’q, bildim,
Zulmat hokim bu uyda, xolos.

Devorlarni mox bosib ketgan,
Paqir yo’qdir quduqda bu kun.
Po’panakday — kaltakesaklar
Bosib ketgan hovlini butun.

Yumshoq shilliqqurtlar to’lg’onib
Nurab ketgan o’choqda yotar.
Qirmiz-qirmiz javzo shamoli
Xarobalar xokini titar.

Qaydadir u? Qayda soviydir
Otash lo’li nigohi, ma’yus?!
Federiko, senga ne bo’ldi?
Nechun, nechun kelmaysan hanuz?!

2. QO’SHIQ

Bir yakshanba tuni u ketdi,
Hanuz, hanuz kelmaydir, e, dod!

Qo’llarida gulsafsar edi,
Ko’zlarida — butun samovot,

Guli qonga bo’yaldi, endi
Qoni muzlab qolibdir, hayhot!

3. GARSIA LORKA

Qo’ng’ir nard*, qip-qizil qalampirmunchoq,
Muzlagan mohtobning ostida zaytun; —
Sen, Granadada, Federiko, oh.

Ular-la xayollar surarding har tun;
Limonzorning makkor qorong’usida
Oyning torlarida yangrardi gardun.

Yulduzlar anqiydir. Dasht uyqusida.
Tun harir etagin eltib tumandan,
Oshiqlar so’qmog’in yopar osuda.

Bandi lo’lilarni ko’rding daf’atan.
«Federiko!..» — jimjit tashlashar nigoh,
Lekin qon chinqirar ochiq yaradan.

G’uboru g’am bosgan yuzlari ham, oh,
Kuygan oyoqlar ham g’arib hasratda
Nochor qadam bosib qichqirar, e, voh!

Oyning dog’laridek ko’kish suratda
Kattayu kichigi parishon mutloq —
Sudralib borishar tund sukunatda.

Federiko, ular uzra sen shu choq
Barcha bahorlarning rangiga cho’mgan
Moviy qush bo’lib uch! Senikidir shan
Oy va nard, zaytun va qalampirmunchoq!

* Nard — bir xil xushbo’y o’simlik.
Ushbu turkum she’rlarini Ahmad Toshxo’ja ham tarjima qilgan. Ikki tarjimani qiyoslang. Ahmad Toshxo’ja tarjimalari mana bu sahifada.

YO’L BO’YLAB

Yo’lda, yo’lda,
yo’lda!
Men ketyapman, qayon — bilmayman,
yo’lda;
men ketyapman, ketyapman pulsiz,
yo’lda;
men ketyapman zo’r qayg’u bilan
yo’lda;

Uzoqdadir meni axtargan —
yo’lda;
kutgan odam butkul yiroqda —
yo’lda;
men gitarni qo’ydim ko’ndalang
yo’lda.

Qanday chaqqon bo’lmish oyoqlar
yo’lda;
uzoqni ham ayon ko’rursan
yo’lda;
qo’lni qattiq qisadi barcha
yo’lda.

O’z g’ussamni tuta olsaydim
yo’lda;
aylar meni bu g’ussa ado
yo’lda;
umurtqamni sindirdim shundan
yo’lda.

Mayli, uzr so’rgay u mendan
yo’lda;
men o’ldirgum yashamoq uchun,
kuylamoq va yashnamoq uchun
o’ldiraman qayg’uni yo’lda,
yo’lda,
yo’lda.

JAVOB BER!

Sen Vatanni tark etdingmi, ayt,
Javob ber:
Bunday yashil diyor qayda bor,
Bunday zangor yer,
Qayda bunday xurmo va osmon? —
Javob ber?

Sen unutding ona tilingni,
Javob ber.
«YU end ay» deb o’zga tilda yo qilasan takbir?
Soqov bo’lib yashaysanmi yo —
Javob ber?!

Otang sening bu yurt haqida,
Javob ber.
O’la turib aytmaganmidi:
«Jannatdir!»
qayda chirir sening suyaging,
Javob ber?!

So’yla, badbaxt, so’yla, javob ber,
Javob ber!
Bunday yashil diyor qayda bor,
Bunday zangor yer,
Qayda chirir sening suyaging, —
Javob ber!

CHILI BILAN XAYRLASHUV

Alvido!.. Boz qanot qoqmoqda dilim.
Lekin mis qiyofang ma’yus nur kabi
Mening yuragimda ketgaydir, Chilim!

Ochiq xat singari ochurman qalbim:
Sen mening yurtimsan! Men uchun ham g’am
Baxtsiz odamlarning gezargan labi.

Olib ketmoqdaman: men bilan hamdam
Ipak va temiring, kaptar, vulqoning,
Cho’g’lanib yonguvchi ul qorlaring ham.

Men olib keturman qirlar armonin
Va daydi it kabi yelib-yugurgan
Magellan bo’g’ozi shamol-bo’ronin;

Kopnue gulin ham — xushbo’y ufurgan
Va yangi bir tongning alvon tusida
Ovloqda men uchun ta’zimda turgan.

Bir malak yotarkan tinch uyqusida,
Oson eltdi meni uzum sharobi
Xush ifor taratgan go’zal izidan;

Olib ketgum ko’plab yara hisobin, —
Ko’rdim goh yiqilib, goh turganingni,
Ochko’z olomondan tortgan azobing;

Ul bo’ri to’dasin quturganini,
Lashkarlar to’lqinin isyonin ko’rdim,
Asov g’alayoning o’kirganini.

Tuz, dori yiltirab g’aroyib nurdan,
Oqshom men dashtlarda titrarkan yelib,
Ochiqqan ko’zlarning g’ussasin ko’rdim.

Ko’mir do’zaxiga, turib-yiqilib,
Tushdim va konchilar bilan men totdim
Ajal havosidan, yurak siqilib.

Darddoshman, quroldosh. Dushmanlar zotin
Garchi yasholmasman sen bilan qirib,
Lek shahid askar — Manuel`* otin
Olib ketajakman bir bayroq qilib!

* Manuel` Rodriges (1786—1818) — Chili mustaqilligi uchun kurashgan.

QORA DENGIZ

Parishon va bir binafsharang
Dengiz uzra tun.
Baliqchilar ovozidan tang —
Bezovtadir tun.
Dengizdan tun sari ko’tarilar oy,
Oyni quchar tun.

Dengiz — misli tun.

Tun qa’rida faqat bir qo’shiq
Sokin to’lqin uzra taralar;
Tun qa’rida faqat bir qo’shiq.

Baliqlar ham tinglar: suzmoqda
Tun bag’rida faqat bir qo’shiq
Yoqib-yoqib muzdayin suvni.

Tun qa’rida faqat bir qo’shiq…
Tun qa’rida faqat bir qo’shiq…
Tun qa’rida faqat bir qo’shiq…

Dengiz — misli tun.

Oh, mulatkam*, oltin sevgilim,
Oh, mulatkam, sevgilim, nurim,
Oltinda ham, kumushda ham — sen;

Qalampirmunchog’u po’rtahol gul-la
Och erkak dengizning bo’yidasan sen,
Shu dengizning qo’ynidasan sen.

• Mulatka — oq va qora irq vakili nikohidan tug’ilgan ayol; ular Janubiy Amerika va Afrikaning ayrim mamlakatlarida ko’proq uchraydi.

YALPI QO’SHIQ

Qarag’ayga chiq, kabutarim,
Nazar solgin eng baland shoxdan:
Ko’rinmasmi menin dilbarim,
Kelmasmikin u o’rmon yoqdan?

— Nelar kezar boz sizning o’yda?
Dilbaringiz hozir u zamon
Yong’oq chaqib o’ltirar uyda!

Kabutarim, kutarman o’pich,
Dilbarimga eslatgin buni.
Ko’p bor va’da berdi-yu, u hech
Bir bor hadya etmadi uni.

— Nelar kezar boz sizning o’yda?
Dilbaringiz hozir bu zamon
Qahva ichib o’tirar uyda!

Dilbarga ayt, kabutarim, tez,
Ko’mmoqdalar — men bo’ldim ado,
Tobutimning boshida shu kez
Aytib qolsin so’nggi alvido!

— Nelar kezar boz sizning o’yda?
Dilbaringiz makkajo’xori
Yeb o’ltirar bu zamon uyda.

Rus tilidan Mirza Kenjabek tarjimalari

TOPISHMOQLAR

Tishi — tongdir, terisi — naq tun,
teri — bulut, tish — xuddi qordir.
Kim bo’lishi mumkin bu?
— Negr.

O’zi zaif, lekin bosh egar
unga bari — qarilik, yoshlik.
Kim bo’lishi mumkin bu?
— Ochlik.

Qulga qul-u, xo’jalar uchun
goh halokat, goho tog’-tog’ zar.
Kim bo’lishi mumkin bu?
— Shakar.

Irg’itarlar boyonlar uni
qilganida shafqat dag’dag’a.
Kim bo’lishi mumkin bu?
— Sadaqa.

Yuragimga qamab ko’zyoshin,
u kulmoqni o’rgandi qasddan.
Kim bo’lishi mumkin bu?
— Menman.

SOLDAT, OTISHNI O’RGAN

Soldat, otishni o’rgan,
shunda sen yarador qilmaysan meni.
Yo’lga o’xshash uzundir hayot.
Mo’ljalga ol yuksakni, quyini emas,
o’qing menga tegmasin uchun.

Quyida senu men, biz — yonma-yonmiz,
ey soldat-o’rtoq.
Quyida senu men, biz — yelkadoshmiz
bitta botqoqda.

Quyiga qarab otmoq mumkin emas hech:
quyida — men bor.
Soldat, otishni o’rgan,
shunda sen yarador qilmaysan meni.
Yo’lga o’xshash uzundir hayot…

MEHNAT VA QAMCHI

Qamchi,
mehnat va qamchi.

Quyosh barvaqt uyg’ondi
va ko’rdi negrni qullikda tanho.
Yalang’och badan qondir
yalang’och paykal aro.

Qamchi,
mehnat va qamchi.

Uchib o’tdi qichqirib shamol:
«Bu qo’llarda, eh, qancha qudrat!»
Qoni unga dedi: «Ketdik, bas!»
U qonga dedi: «Ketdik, bas!»
U tik turdi qonga belanib.

Shakarqamish dengizi cho’chib, unga yo’l ochib berdi.
So’ngra — cho’mdi sukutga osmon,
osmonning ostida — qonga botgan qul,
biroq bu qon — quldorning qoni.

Qamchi,
mehnat va qamchi,
biroq bu qon — quldorning qoni,
qamchi,
mehnat va qamchi,
biroq bu qon — quldorning qoni,
biroq bu qon — quldorning qoni.

Rus tilidan Abdulla Sher tarjimlari