Буюк испан шоири Рафаел Алберти 1902 йилнинг 16 декабрида Кадис вилоятининг Пуерто-де-Санта-Мария шаҳарчасида туғилган. Кейинчалик Мадридга келиб тасвирий санъат сирларини ўргана бошлайди. 1922 йилда унинг биринчи шахсий кўргазмасо бўлиб ўтади. Аммо, мана шу вақтдан бошлаб у шеърият билан шуғулланади. 1925 йилда нашр этилган ЪҚуруқликдаги денгизчиъ номли шеърий китоби катта шов-шувга сабаб бўлиб, Миллий мукофот билан тақдирланади. Шоирнинг бутун ижоди сюрреализм оҳанглари билан йўғрилган.
Испанияда бошланган фуқаролар уруши пайтида шоир ватанини ташлаб кетишга мажбур бўлади ва 1939-1977 йиллар мобайнида Аргентинада яшайди. 1983 йилда у Испаниянинг оилй адабий мукофоти — Сервантес мукофоти билан тақдирланади.
Рафаел Алберти 1999 йилнинг 27 октабрида она маскани — Пуерто-де-Санта-Мария шаҳарчасида вафот этади.
Шоирнинг шеърларини ўзбек тилига илк маротиба буюк ўзбек шоири Шавкат Раҳмон таржима қилган.
Рафаел Алберти
ШЕЪРЛАР
Шавкат Раҳмон таржималари
КУЙЛАМОҒИМ ШАРТ
Очлик олиб кетар орзуни,
аммо доим куйламоғим шарт.
Турма тўсиб қўяр орзуни,
аммо доим куйламоғим шарт.
Ўлим ҳалок қилар орзуни,
аммоки мен
ўшандаям куйламоғим шарт.
ГИЁҲ
Қичқирворди уйғониб тонгда:
мен гиёҳман,
бир ҳўл гиёҳман.
Мен гиёҳман,
қат-қат япроқли,
гултож бўлгум улғайганимда.
Мен гиёҳман,
сакрасам агар
шовиллашим мумкин дарахтдай.
Мен бақириб қушга дўнаман,
агар учиб чиқсам…
Шу кечаси нозик гиёҳнинг
товушини эшитди осмон.
ДЕНГИЗДАГИ БУҚА
Бу ўлкани шундай деб,
атардилар кадимдан.
Қара, буқа териси
кўринади баҳрдан.
Гўё мовий уммонга
бошсиз жасадин суқа,
ялпайганча ётибди
ям-яшил ўлик буқа.
* * *
Ҳали оёқда туриб, сукунатни хўрлайсан,
ёввойи, тағин қайсар, шохларинг кўкка суқа,
майсаларни топтайсан, адирларга ўрлайсан,
тирилган яшил буқа.
Шунда барча қишлоқлар
йўлларидан қочиб келар сен билан кўришгани.
Қадларин ростлаб қолар букчайган дарёлар ҳам,
чиқажак ер қинидан ирмоқлар ханжарлари,
шодликдай гулласин деб, қуриган оғочларнинг
жони йўқ панжалари.
Шунда барча куйлар
чўпонлардан қочиб келар сен билан кўришгани.
Денгизлар юва туриб сенга олқиш айтажак,
тағин эркин ўтларсан тоғлар, дузларда такрор,
эркин буқа, сен тағин ўз ҳолингга қайтасан,
ўз-ўзингга ҳукмдор.
Шунда барча йўллар
шаҳарлардан қочиб келар сен билан кўришгани.
* * *
Очлик олиб кетар орзуни,
аммо доим куйламоғим шарт.
Турма тўсиб қўяр орзуни,
аммо доим куйламоғим шарт.
Ўлим ҳалок қилар орзуни,
аммоки мен
ўшандаям куйламоғим шарт.
* * *
Қичқирворди уйғониб тонгда:
мен гиёҳман,
бир ҳўл гиёҳман.
Мен гиёҳман,
қат-қат япроқли,
гултож бўлгум улғайганимда.
Мен гиёҳман,
сакрасам агар
шовиллашим мумкин дарахтдай.
Мен бақириб қушга дўнаман,
агар учиб чиқсам…
Шу кечаси нозик гиёҳнинг
товушини эшитди осмон.
Buyuk ispan shoiri Rafael Alberti 1902 yilning 16 dekabrida Kadis viloyatining Puerto-de-Santa-Mariya shaharchasida tug’ilgan. Keyinchalik Madridga kelib tasviriy san’at sirlarini o’rgana boshlaydi. 1922 yilda uning birinchi shaxsiy ko’rgazmaso bo’lib o’tadi. Ammo, mana shu vaqtdan boshlab u she’riyat bilan shug’ullanadi. 1925 yilda nashr etilgan ‘Quruqlikdagi dengizchi’ nomli she’riy kitobi katta shov-shuvga sabab bo’lib, Milliy mukofot bilan taqdirlanadi. Shoirning butun ijodi syurrealizm ohanglari bilan yo’g’rilgan.
Ispaniyada boshlangan fuqarolar urushi paytida shoir vatanini tashlab ketishga majbur bo’ladi va 1939-1977 yillar mobaynida Argentinada yashaydi. 1983 yilda u Ispaniyaning oily adabiy mukofoti — Servantes mukofoti bilan taqdirlanadi. Rafael Alberti 1999 yilning 27 oktabrida ona maskani — Puerto-de-Santa-Mariya shaharchasida vafot etadi.
Shoirning she’rlarini o’zbek tiliga ilk marotiba buyuk o’zbek shoiri Shavkat Rahmon tarjima qilgan.
Rafael Alberti
SHE’RLAR
Shavkat Rahmon tarjimalari
KUYLAMOG’IM SHART
Ochlik olib ketar orzuni,
ammo doim kuylamog’im shart.
Turma to’sib qo’yar orzuni,
ammo doim kuylamog’im shart.
O’lim halok qilar orzuni,
ammoki men
o’shandayam kuylamog’im shart.
GIYOH
Qichqirvordi uyg’onib tongda:
men giyohman,
bir ho’l giyohman.
Men giyohman,
qat-qat yaproqli,
gultoj bo’lgum ulg’ayganimda.
Men giyohman,
sakrasam agar
shovillashim mumkin daraxtday.
Men baqirib qushga do’naman,
agar uchib chiqsam…
Shu kechasi nozik giyohning
tovushini eshitdi osmon.
DENGIZDAGI BUQA
Bu o’lkani shunday deb,
atardilar kadimdan.
Qara, buqa terisi
ko’rinadi bahrdan.
Go’yo moviy ummonga
boshsiz jasadin suqa,
yalpaygancha yotibdi
yam-yashil o’lik buqa.
* * *
Hali oyoqda turib, sukunatni xo’rlaysan,
yovvoyi, tag’in qaysar, shoxlaring ko’kka suqa,
maysalarni toptaysan, adirlarga o’rlaysan,
tirilgan yashil buqa.
Shunda barcha qishloqlar
yo’llaridan qochib kelar sen bilan ko’rishgani.
Qadlarin rostlab qolar bukchaygan daryolar ham,
chiqajak yer qinidan irmoqlar xanjarlari,
shodlikday gullasin deb, qurigan og’ochlarning
joni yo’q panjalari.
Shunda barcha kuylar
cho’ponlardan qochib kelar sen bilan ko’rishgani.
Dengizlar yuva turib senga olqish aytajak,
tag’in erkin o’tlarsan tog’lar, duzlarda takror,
erkin buqa, sen tag’in o’z holingga qaytasan,
o’z-o’zingga hukmdor.
Shunda barcha yo’llar
shaharlardan qochib kelar sen bilan ko’rishgani.
* * *
Ochlik olib ketar orzuni,
ammo doim kuylamog’im shart.
Turma to’sib qo’yar orzuni,
ammo doim kuylamog’im shart.
O’lim halok qilar orzuni,
ammoki men
o’shandayam kuylamog’im shart.
* * *
Qichqirvordi uyg’onib tongda:
men giyohman,
bir ho’l giyohman.
Men giyohman,
qat-qat yaproqli,
gultoj bo’lgum ulg’ayganimda.
Men giyohman,
sakrasam agar
shovillashim mumkin daraxtday.
Men baqirib qushga do’naman,
agar uchib chiqsam…
Shu kechasi nozik giyohning
tovushini eshitdi osmon.
RAFAEL ALBERTI O’Z SHE»RLARINI O’QIYDI(ISPAN TILIDA)
