16 август — улуғ озарбайжон шоири Бахтиёр Ваҳобзода таваллудига 90 йил тўлади.
Роппа-роса икки йил аввал ҳар йили ўтказиладиган Шоирлар кунига таклиф этилганим муносабати билан Бокуда бўлганимда, Фахрий хиёбон деб аталгувчи мемориал мажмуада дафн этилган атоқли давлат арбоблари,машҳур олимлару адиблар,тенгсиз санъаткорлар қабрларини ҳам зиёрат қилган эдим. Хусусан, ёшликдан суйган шоирларим Халил Ризо Улуғтурк, Самад Вурғун, Бахтиёр Ваҳобзода, ардоқли адиб Юсуф Самадўғли, бетакрор санъаткор Муслим Магомаев мозорларини ҳам.
Туркий шеърият боғининг энг азамат оғочларидан бири бўлмиш Бахтиёр Ваҳобзода — фан доктори, профессор, академик мақомига эришган, Озарбайжон халқ шоири унвонига муяссар бўлган зот. Шоирнинг шеърлари сонсиз севимли қўшиқларга айланиб, ҳар соатда озарбайжон хонадонларида жаранглаб туради. Унинг шеърларини ёд билмаган озарбайжон оламда топилмаса керак. Шу жумладан, 30 йилча аввал таниқли хонанда Зайнаб Хонларованинг Тошкент гастроллари туфайли шоир шеърлари ўзбекларга ҳам етиб келган, кейинчалик, 1981 йили «Менинг йўлим» номли алоҳида китоб шаклида нашр этилган асарлари ўзбек шеърият ихлосмандлари томонидан катта ихлос билан кутиб олинган эди.
Илк китобларимнинг бирида эълон қилинган Бахтиёр Ваҳобзода ғазалига битган мухаммасим ҳам менинг устоз шоирга — Муаллимга бўлган ихлосмандлигимнинг далолатидир.
Бахтиёр Ваҳобзода 1925 йилнинг 16 августида дунёга келган. Унинг ижод йўли 2-жаҳон уруши пайтида бошланган эди. У 40 йил давомида Баку Давлат Университетида ёшларга адабиётдан сабоқ берди. 1980 йилда Озарбайжон Фанлар Академияси мухбир-аъзолигига сайланди. Шоир 70 дан ортиқ шеърлар ва достонлардан иборат китоблар, 2 монография, 10 дан ортиқ илмий асарлар муаллифи. Унинг асарлари асосида бадиий ва мусиқий филмлар тасвирга олинган, спектаклллар саҳналаштирилган.
Улуғ шоир 2009 йилнинг 13 февралида вафот этган.
Хуршид Даврон
Ўзбекистон халқ шоири
ЎЗБЕК ЎҚУВЧИЛАРИГА
БАХТИЁР ВАҲОБЗОДА
Биз ўзбек халқи билан теран томирли бир дарахтнинг қўш бутоқларимиз. Бизни бирлаштирувчи жиҳатлар фарқлантирувчи жиҳатлардан кўпдир. Тарихан, руҳан, қалбан менга яқин бўлган бир халқнинг, яъни ўзбек халқининг тилида шеърларимнинг жаранглашини кўпдан орзу қилардим. Менинг бу орзумни амалга оширганликлари учун ўзбек ҳамкасбларим Жуманиёз Жабборов ва Жамол Қамолларга чуқур миннатдорчилик билдираман. Бу китобнинг чоп қилиниши мени ўзбек халқи билан унинг ўз тилида сўзлашишдай бахтга муяссар этди. Ҳурматли таржимачиларим менинг қалбим ила буюк ва гўзал халқнинг қалби орасида кўприк солдилар. Юраклардан юракларга шундай кўприклар солишга қодир қалам соҳибларига минг тасанно!..
Ҳозир ўз ижоди билан бир қаторда жаҳон адабиётининг ажойиб намуналарини она тилига ўгирмаган шоир бўлмаса керак. Мен ҳам бу шоирлардан бири сифатида жаҳон халқларининг, шу жумладан, менга жондош-қондош ўзбек халқи шеърияти намуналарини озарбайжон тилига таржима қилганман. Келажакда ҳам бу ишни давом этдираман, албатта.
Ўзбек классик шоирлари Лутфий, Навоий, Бобир, Машраб, Мунис жаҳон адабиётининг ҳам даҳо санъаткорларидир. Биз бу туганмас чашмалардан сув ичган сайин, бу юксак тоғларга суянган сайин ўзимиз қувватга тўламиз, сўзимиз салмоқ касб этади.
Ҳозирги ўзбек шеъриятининг Зулфия, Шукрулло, Шуҳрат, Асқад Мухтор, Жуманиёз Жабборов, Абдулла Орипов, Эркин Воҳидов, Рауф Парфи, Жамол Камол, Омон Матжон каби намояндалари юқорида айтилган устозларнинг улуғ анъанасига суянганликлари учун бу кун қудратли адабиёт яратганлар. Мен шеър ва санъатда бу йўлнинг — яъни анъанадан туғилиб, замонавий руҳ билан бойиган йўлнинг тарафдориман.
Шундай буюк санъат анъанасига молик бир халқнинг инжа ва ширин тилида асарларимнинг жаранглаши мен учун ҳам шараф, ҳам синов, имтиҳондир.
Қалбимнинг акс-садоси бўлган шеърларим ҳассос ўзбек ўқувчиларининг қалбига йўл топа олса, ўзимни чиндан бахтиёр деб биламан.
«МЕНИНГ ЙЎЛИМ» КИТОБИДАН ШЕЪРЛАР
Жуманиёз Жабборов таржималари
Ш ЕЪ Р И М
Абадий бир ўт янглиғ ич-ичидан қизариб,
Гурлайди шеърим маним.
Ўтиб тилдан-тилларга,
Ўтиб элдан-элларга,
Бугунимдан эртамга, эртамдан индинимга
Ўрлайди шеърим маним.
Идрокимнинг кўзлари,
Ақидамнинг энг тамиз, энг маъноли сўзлари —
Эзгу ниятим, шеърим.
Барча тилакларимнинг
Энг асли, энг тозаси —
Самимиятим, шеърим.
Сен ойнинг, юлдузларнинг
Нурисан, инъомисан.
Тунларимнинг очилган
Тонгларга саломисан.
Истайман сатрларнинг
Ҳаётдан куч олмоғин.
Улар акс эттиролса
Асримнинг нафасию
Оқанглари салмоғин.
Розимасман, шеърларим
Толма-нозик қизларнинг
Сочида атир бўлса.
Истайман: кун тиғида
Пахта терган қизларнинг
Бошида чодир бўлса.
Ҳар ўткинчи қадардан
Қақшама, шеърим маним,
Сатанг, танноз гўзалга
Ўхшама, шеърим маним.
Сен оташ бўл, ўт бўлгил,
Ёндиргил сен, ёқил сен,
Чақмоқ янглиғ чақил сен!
Кўрсат ўз чироғингда
Бу дунёнинг ўзини,
Бир дам юмма кўзингни,
Ҳам ўзлигинг кўрсату ҳам аниқ кўр оламни,
Ўз шаклида бера бил шодлик билан аламни.
Демайманки:
Заррани чексиз куррада кўрсат!
Қудратинг етса агао,
Етса истеъдод, фурсат,
Сен куррани кичкина,
Митти заррада кўрсат!
Сен тушун теран-теран, тушунтир теран-теран:
Ватан, элидан тонган
Виждонфуруш ётларнинг,
Ватан эмас, пул дея ёнган
Тубан «зотлар»нинг
Мушт бўлгил сен бошида.
Соқчи бўлгил бу юртнинг тупроғида, тошида.
Виқорли бўл, азми бўл эгилмаган бошларнинг,
Қўксида ватан меҳри бўл асл ватандошларнинг.
Сўнгсиз тушунчаларим,
Бу дунёга саволим,
Ҳар истагим, хаёлим,
Ишқим, ҳасратим маним.
Ҳадсиз шодликлариму
Илк муҳаббатим маним,
Бу дунёда абадий
Тарки роҳатим маним.
Шеърим, сенинг йўлингда берсам ҳаётимни кам.
Ёлғиз, ёлғиз кунимнинг
Чексиз ҳаяжонларин
Қўшиққа солмоқ учун
Етмагай ўн умр ҳам!
Онам мен учун ёнди:
«Боламнинг роҳати йўқ»—
Дея сендан қизғонди.
Мен сен учун ёнаман
Чунки, сенга онаман,
Сен ташвишли ўйлардан,
Туйғулардан туғилдинг.
Мени онамдан олиб,
Ватанимга, халқимга
Фарзанд этиб йўғрилдинг!
Ҳ А Й Р А Т
«Ҳайрат, эй бут!»* демиш дунёга қалам,
Оламни бир кезмоқ юз ҳайратимдир.
Мен ҳайратга тушмай ёзмасман калом,
Менинг ҳар қўшигим ўз ҳайратимдир.
Баъзан дейдиларки, бизнинг замонда
Дилга ҳайрат солгай на севинч, на ғам.
Ҳар нарса аниқдир,
Мўъжиза кайда?
Ҳайратдан не чоғлик олисдир одам!
Сен бу ожизлигинг кўрма замондан,
Қалбингга яхши боқ,
Қалбинг мисли кул —
Ҳайратки йўқолган бўлса жаҳондан
Оламдан гўзаллик кетибди буткул!
Сен кўра олмасанг гўзалликларни,
Нечук олам сенга гуноҳкор бўлур?
Кўзин муз боғлаган булоқлар каби
Совуҳ одамнинг ҳам қалби кўр бўлур.
Қўклар жимир-жимир,
Ер кўкси рангин…
Бу ҳайрат, бу жило, бу ғаройиб ҳол.
Гўдаклик чоғимдан оламнинг зангин
Ранго-ранг мавжига мен боқурман лол.
Мен ўз ҳайратимнинг чаманзоридан
Саволлар ёғдириб, жавоб ахтардим.
Ҳайратга тушмасам дунё коридан
Ҳайратсиз ҳолимга ҳайратланардим.
Ҳайронман очилиб минг варақ-варақ
Сочилган гулларнинг алвон рангига.
Мумкинмидир ҳайрон қолмаслик мутлақ
Оҳангсиз дунёнинг ўз оҳангига?!
Не сўзлаб,
Нимани тилга олмайин,
Дунё сирга тўла, дунё — мўъжиза.
Сиз айтинг,
Мен нечун ҳайрон қолмайин,
Ўрнида айтилган гўзал бир сўзга?..
Ҳайронман ҳамиша лов этса кўнглим,
Олови шеъримдир, кули кўринмас.
Ҳайратга лиммолим сўлим ва ўнгим,
Зарралар мағзида дунёлар туташ.
Майсалар шивири,
Шамолнинг атри,
Тупроқнинг нафаси — ҳайрат нидоси!
Булбуллар чах-чахи
Ва гуллар атри —
Сувлар замзамаси — ҳайрат нидоси!
Ҳайрондир,
Бутоқлар япроққа ҳайрон,
Тупроқ тошга ҳайрон, тош тоққа ҳайрон.
Сел денгизга ҳайрон,
Сув чўлга ҳайрон.
Чўл чаманга ҳайрон, гул гулга ҳайрон!
Ўзига ҳайрон-ку бу жонснз олам,
Ҳайрат йўқ деганинг,
Ёлғондир, инсон!
Дилда ардоқлайман бу ҳайрат ҳиссин,
Яша ҳайрон-ҳайрон, ўл ҳайрон-ҳайрон.
Мени совуқ сўз-ла тинчитгунча сен,
«Жон» дебон жонимни ол, ҳайрон-ҳайрон.
Сен ўзгадан ўту оташ кутмаёқ,
Оламни кўра бил кўз — юрагингдан.
Сўқир кўзларингни кенгроқ очиб боқ,
Ахтаргил ҳайратни ўз юрагингдан.
Ҳайратим яшайди дардисаримда,
Ўлсам…
кўзларимни ёпмагайман тез.
Боқинг кўзларимга —
Қорачиғимда
Бир ҳайрат чироғин кўражаксиз сиз.
Ҳайратсиз бир лаҳза яшамасман мен,
Ҳайрат — бу ҳаётга, ўлимга ҳайрат.
Ҳайратсиз — дунёда яшнамасман мсн,
Нур сочгай босилган йўлимга ҳайраг!
* Фузулийнинг «Ҳайрат, эй бут, суратинг кўрганда лол айлар мани» мисрасига ишора.
НИМАСАН?
Ёдинг билан кечган бу умрнинг
Ҳам шуҳратию ҳам шони сенсан.
Минг дардга гирифтор бу кўнгилнинг
Ҳам дардию ҳам дармони сенсан.
Умрим безаги, зийнатисан сен,
Маъноси, яна ҳикматисан сен.
Сен ҳам шакарим, ҳам заҳаримсан,
Сен манфаатим, ҳам зараримсан,
Сен ҳам савобим, ҳам гуноҳимсан,
Сен тунлариму ҳам сабоҳимсан,
Кўпдир парилар, ягонасан сен,
Қалбим уйида фарзонасан сен.
Учмоқ тилагим, кўк сари учмоқ!
Ханжар каби қиндан чиқиб шул чоқ
Ҳар азму қароримни кесар сен,
Бир дўстми, ё душманми, несан сен?
Ҳукминг-ла сен олдинг мени мендан,
Султону хоқоним ўзи сенсан.
Кўнглимдаги қай орзуни кўрмай,
Ҳар орзунинг илк орзуси сенсан.
Сенсиз бу ҳаёт заққум бўларди,
Умрим уйининг ёғдуси сенсан.
Бир жон каби тан ичра кезарсан,
Руҳимми, хаёлимми, несан сен?
МЕН СЕВАРМАН
Мен севарман… дарада
Оққан селлар қонимдир.
Денгиздаги долғалар
Менинг ҳаяжонимдир.
Мен севарман… севгимни
Куйлар тоғда булоқлар.
Менинг тилакларимдир
Куртак ёзган бутоқлар.
Мен севарман… адирлар
Чечак очар, гул очар.
Кўксимдаги туйғулар
Амалларга йўл очар.
Мен севарман… ёнимдан
Ўта билмас ғам менинг.
Мен севарман… қушларнинг
Нағмаси нағмам менинг.
Мен севарман… юрагим
Ўз сийнамга тор келар.
Мен севарман қалбимга
Севгидан баҳор келар.
СЕН КЕТДИНГ
Сен кетдинг, гўёким дунё бўшалди,
Ёз ҳам кўчиб кетди, ўрни бўш қолди,
Баҳордек қалбимни сенсиз қиш олди,
Мен ёзни севарман, қишни найлайин?
Сен кетдинг, ишқим ҳам сен билан, демак,
Ишқсиз қолган кўнгил кимга ҳам керак?
Совуқ тошга ўхшар севгисиз юрак,
Сийнамга осилган гўштни найлайин?
Ҳамиша айримиз кеча-кундуздек,
Зидликда бамисли оловдек, муздек,
Ёқут кўзи билан машҳурдир узук,
Гар узук бўлмаса, тошни найлайин?
Нега яшай сенсиз, яшайин нега?
На ерга, на кўкка бўлмайин эга.
Сенсиз кўр бўлурман, эй нозли бека,
Кўзсиз қолган оддий бошни найлайин?
БИРИ СЕНСАН, БИРИ МЕН
Бир булоқнинг икки кўзи —
Бири сенсан, бири мен.
Бир олманинг икки юзи —
Бири сенсан, бири мен.
Қўша торнинг титрамаси —
Бири сенсан, бири мен.
Бир парданинг икки саси —
Бири сенсан, бири мен.
Ойдин само, кўк қучоғи —
Бири сенсан, бири мен.
Тонг юлдузи, саҳар чоғи —
Бири сенсан, бири мен.
Ҳаётда жуфт ранг ҳокимдир —
Бири севинч, бири ғам.
Севинч киму, қайғу кимдир?
У сенсану у мен ҳам.
Бу дунёга келдик шайдо,
Гоҳ шодон, гоҳ дилхаста.
Сен мендасан, мен сенда жо,
Тақдиримиз пайваста.
ЯШАМОҚ УЧУН
Қуёш чиққанидан оқшомгача то
Янги бир эртакни дил истар ҳамон.
Эртакдан мен имдод қилурман пайдо
Хаёлим уфқига тор келса замон.
Бир эртак истарман, равшан бир нақл,
Ўзим ўз ўйим-ла ёлғиз қолган дам.
Кунда бир мўъжиза яратган ақл
Эртак-ла забт этди, ахир, ойни ҳам.
Бир эртак истарман ҳар кеча, ҳар кун,
Эртак бу инсонга мисли қанотдир.
Эртак истайдирман яшамоқ учун,
Эртакнинг мағзида ахир ҳаётдир!..
* * *
Йигитликда —
қўллар узун, тиллар қисқа.
Қариликда —
тиллар узун, қўллар қисқа.
Йигитликда —
кунлар қисқа, йиллар узун.
Қариликда —
кунлар узун, йиллар қисқа.
ҒАЗАЛ
Бу қадар солди мени ҳасрат, омонлардан омон,
Дил уйин маҳв айлади минг хил гумонлардан гумон.
Неча олим дардини изҳор этиб зикр айлади,
Ўтди ошиқ саргузашти, лек замонлардан замон.
Дарду ғамдан ўртаниб, кўнглим куяр ҳажр ўтида,
Қилмоғинг энди шикоятлар — ёмонлардан ёмон.
Кўзларимдан тўкилур ашким жамолинг кўрмасам,
Ёғилиб кўкда булутлардек аёнлардан аён.
Кўрмадим кўпдан сени, эй гул, десам — ноҳаҳ бўлур,
Суратинг минг номаю минг хил баёнлардан баён.
Неча бор аҳдлар қилиб, аҳдга вафо ҳеч қилмадинг,
Бахтиёрнинг қалбини айлаб талонлардан талон.
ҒАЗАЛ
Тағин боғлар чечак боғлар, фақат боғда гулим йўқдир,
Гулим йўқдир, бу дунёда ойим йўқдир,йилим йўқдир.
Замон қайтмайди ҳукминдан, биз айрилдик,тез айрилдик,
Дилим йўл бермас, эй дўстлар, демоққа севгилим йўқдир.
Чсчаклардан, саболардан мен олғум атрини ёрнинг,
Тилак ўлмас, юрак ўлмас, ошиқларга ўлим йўқдир.
Гулим, ағёр қиличи-ла, севаркан, айру тушдик биз,
Бу ҳасратдан, бу заҳматдан зиёд мудҳиш зулм йўқдир.
Севиб ёндим, куйиб ёндим, кулим соврилди афлокка,
Тополмассан бу дунёда, ўтим сўнган, кулим йўқдир.
Ёғоч ёнса фиғон айлар, деяр ўз дардини ошкор,
Демак-чун ёра дардимни забон йўқдир, тилим йўқдир.
Сенинг-ла Бахтиёрман мен, ойим сенсан, йилим сенсан,
Бу дунёда маним сенсиз ойим йўқдир, йилим йўқдир.
16 avgust — ulug’ ozarbayjon shoiri Baxtiyor Vahobzoda tavalludiga 90 yil to’ladi.
Roppa-rosa ikki yil avval har yili o’tkaziladigan Shoirlar kuniga taklif etilganim munosabati bilan Bokuda bo’lganimda, Faxriy xiyobon deb atalguvchi memorial majmuada dafn etilgan atoqli davlat arboblari,mashhur olimlaru adiblar,tengsiz san’atkorlar qabrlarini ham ziyorat qilgan edim. Xususan, yoshlikdan suygan shoirlarim Xalil Rizo Ulug’turk, Samad Vurg’un, Baxtiyor Vahobzoda, ardoqli adib Yusuf Samado’g’li, betakror san’atkor Muslim Magomaev mozorlarini ham.
Turkiy she’riyat bog’ining eng azamat og’ochlaridan biri bo’lmish Baxtiyor Vahobzoda — fan doktori, professor, akademik maqomiga erishgan, Ozarbayjon xalq shoiri unvoniga muyassar bo’lgan zot. Shoirning she’rlari sonsiz sevimli qo’shiqlarga aylanib, har soatda ozarbayjon xonadonlarida jaranglab turadi. Uning she’rlarini yod bilmagan ozarbayjon olamda topilmasa kerak. Shu jumladan, 30 yilcha avval taniqli xonanda Zaynab Xonlarovaning Toshkent gastrollari tufayli shoir she’rlari o’zbeklarga ham yetib kelgan, keyinchalik, 1981 yili «Mening yo’lim» nomli alohida kitob shaklida nashr etilgan asarlari o’zbek she’riyat ixlosmandlari tomonidan katta ixlos bilan kutib olingan edi.
Ilk kitoblarimning birida e’lon qilingan Baxtiyor Vahobzoda g’azaliga bitgan muxammasim ham mening ustoz shoirga — Muallimga bo’lgan ixlosmandligimning dalolatidir.
Baxtiyor Vahobzoda 1925 yilning 16 avgustida dunyoga kelgan. Uning ijod yo’li 2-jahon urushi paytida boshlangan edi. U 40 yil davomida Baku Davlat Universitetida yoshlarga adabiyotdan saboq berdi. 1980 yilda Ozarbayjon Fanlar Akademiyasi muxbir-a’zoligiga saylandi. Shoir 70 dan ortiq she’rlar va dostonlardan iborat kitoblar, 2 monografiya, 10 dan ortiq ilmiy asarlar muallifi. Uning asarlari asosida badiiy va musiqiy filmlar tasvirga olingan, spektaklllar sahnalashtirilgan.
Ulug’ shoir 2009 yilning 13 fevralida vafot etgan.
Xurshid Davron
O’zbekiston xalq shoiri
O’ZBEK O’QUVCHILARIGA
BAXTIYOR VAHOBZODA
Biz o’zbek xalqi bilan teran tomirli bir daraxtning qo’sh butoqlarimiz. Bizni birlashtiruvchi jihatlar farqlantiruvchi jihatlardan ko’pdir. Tarixan, ruhan, qalban menga yaqin bo’lgan bir xalqning, ya’ni o’zbek xalqining tilida she’rlarimning jaranglashini ko’pdan orzu qilardim. Mening bu orzumni amalga oshirganliklari uchun o’zbek hamkasblarim Jumaniyoz Jabborov va Jamol Qamollarga chuqur minnatdorchilik bildiraman. Bu kitobning chop qilinishi meni o’zbek xalqi bilan uning o’z tilida so’zlashishday baxtga muyassar etdi. Hurmatli tarjimachilarim mening qalbim ila buyuk va go’zal xalqning qalbi orasida ko’prik soldilar. Yuraklardan yuraklarga shunday ko’priklar solishga qodir qalam sohiblariga ming tasanno!..
Hozir o’z ijodi bilan bir qatorda jahon adabiyotining ajoyib namunalarini ona tiliga o’girmagan shoir bo’lmasa kerak. Men ham bu shoirlardan biri sifatida jahon xalqlarining, shu jumladan, menga jondosh-qondosh o’zbek xalqi she’riyati namunalarini ozarbayjon tiliga tarjima qilganman. Kelajakda ham bu ishni davom etdiraman, albatta.
O’zbek klassik shoirlari Lutfiy, Navoiy, Bobir, Mashrab, Munis jahon adabiyotining ham daho san’atkorlaridir. Biz bu tuganmas chashmalardan suv ichgan sayin, bu yuksak tog’larga suyangan sayin o’zimiz quvvatga to’lamiz, so’zimiz salmoq kasb etadi.
Hozirgi o’zbek she’riyatining Zulfiya, Shukrullo, Shuhrat, Asqad Muxtor, Jumaniyoz Jabborov, Abdulla Oripov, Erkin Vohidov, Rauf Parfi, Jamol Kamol, Omon Matjon kabi namoyandalari yuqorida aytilgan ustozlarning ulug’ an’anasiga suyanganliklari uchun bu kun qudratli adabiyot yaratganlar. Men she’r va san’atda bu yo’lning — ya’ni an’anadan tug’ilib, zamonaviy ruh bilan boyigan yo’lning tarafdoriman.
Shunday buyuk san’at an’anasiga molik bir xalqning inja va shirin tilida asarlarimning jaranglashi men uchun ham sharaf, ham sinov, imtihondir.
Qalbimning aks-sadosi bo’lgan she’rlarim hassos o’zbek o’quvchilarining qalbiga yo’l topa olsa, o’zimni chindan baxtiyor deb bilaman.
«MENING YO’LIM» KITOBIDAN SHE’RLAR
Jumaniyoz Jabborov tarjimalari
SH YE’ R I M
Abadiy bir o’t yanglig’ ich-ichidan qizarib,
Gurlaydi she’rim manim.
O’tib tildan-tillarga,
O’tib eldan-ellarga,
Bugunimdan ertamga, ertamdan indinimga
O’rlaydi she’rim manim.
Idrokimning ko’zlari,
Aqidamning eng tamiz, eng ma’noli so’zlari —
Ezgu niyatim, she’rim.
Barcha tilaklarimning
Eng asli, eng tozasi —
Samimiyatim, she’rim.
Sen oyning, yulduzlarning
Nurisan, in’omisan.
Tunlarimning ochilgan
Tonglarga salomisan.
Istayman satrlarning
Hayotdan kuch olmog’in.
Ular aks ettirolsa
Asrimning nafasiyu
Oqanglari salmog’in.
Rozimasman, she’rlarim
Tolma-nozik qizlarning
Sochida atir bo’lsa.
Istayman: kun tig’ida
Paxta tergan qizlarning
Boshida chodir bo’lsa.
Har o’tkinchi qadardan
Qaqshama, she’rim manim,
Satang, tannoz go’zalga
O’xshama, she’rim manim.
Sen otash bo’l, o’t bo’lgil,
Yondirgil sen, yoqil sen,
Chaqmoq yanglig’ chaqil sen!
Ko’rsat o’z chirog’ingda
Bu dunyoning o’zini,
Bir dam yumma ko’zingni,
Ham o’zliging ko’rsatu ham aniq ko’r olamni,
O’z shaklida bera bil shodlik bilan alamni.
Demaymanki:
Zarrani cheksiz kurrada ko’rsat!
Qudrating yetsa agao,
Yetsa iste’dod, fursat,
Sen kurrani kichkina,
Mitti zarrada ko’rsat!
Sen tushun teran-teran, tushuntir teran-teran:
Vatan, elidan tongan
Vijdonfurush yotlarning,
Vatan emas, pul deya yongan
Tuban «zotlar»ning
Musht bo’lgil sen boshida.
Soqchi bo’lgil bu yurtning tuprog’ida, toshida.
Viqorli bo’l, azmi bo’l egilmagan boshlarning,
Qo’ksida vatan mehri bo’l asl vatandoshlarning.
So’ngsiz tushunchalarim,
Bu dunyoga savolim,
Har istagim, xayolim,
Ishqim, hasratim manim.
Hadsiz shodliklarimu
Ilk muhabbatim manim,
Bu dunyoda abadiy
Tarki rohatim manim.
She’rim, sening yo’lingda bersam hayotimni kam.
Yolg’iz, yolg’iz kunimning
Cheksiz hayajonlarin
Qo’shiqqa solmoq uchun
Yetmagay o’n umr ham!
Onam men uchun yondi:
«Bolamning rohati yo’q»—
Deya sendan qizg’ondi.
Men sen uchun yonaman
Chunki, senga onaman,
Sen tashvishli o’ylardan,
Tuyg’ulardan tug’ilding.
Meni onamdan olib,
Vatanimga, xalqimga
Farzand etib yo’g’rilding!
H A Y R A T
«Hayrat, ey but!»* demish dunyoga qalam,
Olamni bir kezmoq yuz hayratimdir.
Men hayratga tushmay yozmasman kalom,
Mening har qo’shigim o’z hayratimdir.
Ba’zan deydilarki, bizning zamonda
Dilga hayrat solgay na sevinch, na g’am.
Har narsa aniqdir,
Mo»jiza kayda?
Hayratdan ne chog’lik olisdir odam!
Sen bu ojizliging ko’rma zamondan,
Qalbingga yaxshi boq,
Qalbing misli kul —
Hayratki yo’qolgan bo’lsa jahondan
Olamdan go’zallik ketibdi butkul!
Sen ko’ra olmasang go’zalliklarni,
Nechuk olam senga gunohkor bo’lur?
Ko’zin muz bog’lagan buloqlar kabi
Sovuh odamning ham qalbi ko’r bo’lur.
Qo’klar jimir-jimir,
Yer ko’ksi rangin…
Bu hayrat, bu jilo, bu g’aroyib hol.
Go’daklik chog’imdan olamning zangin
Rango-rang mavjiga men boqurman lol.
Men o’z hayratimning chamanzoridan
Savollar yog’dirib, javob axtardim.
Hayratga tushmasam dunyo koridan
Hayratsiz holimga hayratlanardim.
Hayronman ochilib ming varaq-varaq
Sochilgan gullarning alvon rangiga.
Mumkinmidir hayron qolmaslik mutlaq
Ohangsiz dunyoning o’z ohangiga?!
Ne so’zlab,
Nimani tilga olmayin,
Dunyo sirga to’la, dunyo — mo»jiza.
Siz ayting,
Men nechun hayron qolmayin,
O’rnida aytilgan go’zal bir so’zga?..
Hayronman hamisha lov etsa ko’nglim,
Olovi she’rimdir, kuli ko’rinmas.
Hayratga limmolim so’lim va o’ngim,
Zarralar mag’zida dunyolar tutash.
Maysalar shiviri,
Shamolning atri,
Tuproqning nafasi — hayrat nidosi!
Bulbullar chax-chaxi
Va gullar atri —
Suvlar zamzamasi — hayrat nidosi!
Hayrondir,
Butoqlar yaproqqa hayron,
Tuproq toshga hayron, tosh toqqa hayron.
Sel dengizga hayron,
Suv cho’lga hayron.
Cho’l chamanga hayron, gul gulga hayron!
O’ziga hayron-ku bu jonsnz olam,
Hayrat yo’q deganing,
Yolg’ondir, inson!
Dilda ardoqlayman bu hayrat hissin,
Yasha hayron-hayron, o’l hayron-hayron.
Meni sovuq so’z-la tinchitguncha sen,
«Jon» debon jonimni ol, hayron-hayron.
Sen o’zgadan o’tu otash kutmayoq,
Olamni ko’ra bil ko’z — yuragingdan.
So’qir ko’zlaringni kengroq ochib boq,
Axtargil hayratni o’z yuragingdan.
Hayratim yashaydi dardisarimda,
O’lsam…
ko’zlarimni yopmagayman tez.
Boqing ko’zlarimga —
Qorachig’imda
Bir hayrat chirog’in ko’rajaksiz siz.
Hayratsiz bir lahza yashamasman men,
Hayrat — bu hayotga, o’limga hayrat.
Hayratsiz — dunyoda yashnamasman msn,
Nur sochgay bosilgan yo’limga hayrag!
* Fuzuliyning «Hayrat, ey but, surating ko’rganda lol aylar mani» misrasiga ishora.
NIMASAN?
Yoding bilan kechgan bu umrning
Ham shuhratiyu ham shoni sensan.
Ming dardga giriftor bu ko’ngilning
Ham dardiyu ham darmoni sensan.
Umrim bezagi, ziynatisan sen,
Ma’nosi, yana hikmatisan sen.
Sen ham shakarim, ham zaharimsan,
Sen manfaatim, ham zararimsan,
Sen ham savobim, ham gunohimsan,
Sen tunlarimu ham sabohimsan,
Ko’pdir parilar, yagonasan sen,
Qalbim uyida farzonasan sen.
Uchmoq tilagim, ko’k sari uchmoq!
Xanjar kabi qindan chiqib shul choq
Har azmu qarorimni kesar sen,
Bir do’stmi, yo dushmanmi, nesan sen?
Hukming-la sen olding meni mendan,
Sultonu xoqonim o’zi sensan.
Ko’nglimdagi qay orzuni ko’rmay,
Har orzuning ilk orzusi sensan.
Sensiz bu hayot zaqqum bo’lardi,
Umrim uyining yog’dusi sensan.
Bir jon kabi tan ichra kezarsan,
Ruhimmi, xayolimmi, nesan sen?
MEN SEVARMAN
Men sevarman… darada
Oqqan sellar qonimdir.
Dengizdagi dolg’alar
Mening hayajonimdir.
Men sevarman… sevgimni
Kuylar tog’da buloqlar.
Mening tilaklarimdir
Kurtak yozgan butoqlar.
Men sevarman… adirlar
Chechak ochar, gul ochar.
Ko’ksimdagi tuyg’ular
Amallarga yo’l ochar.
Men sevarman… yonimdan
O’ta bilmas g’am mening.
Men sevarman… qushlarning
Nag’masi nag’mam mening.
Men sevarman… yuragim
O’z siynamga tor kelar.
Men sevarman qalbimga
Sevgidan bahor kelar.
SEN KETDING
Sen ketding, go’yokim dunyo bo’shaldi,
Yoz ham ko’chib ketdi, o’rni bo’sh qoldi,
Bahordek qalbimni sensiz qish oldi,
Men yozni sevarman, qishni naylayin?
Sen ketding, ishqim ham sen bilan, demak,
Ishqsiz qolgan ko’ngil kimga ham kerak?
Sovuq toshga o’xshar sevgisiz yurak,
Siynamga osilgan go’shtni naylayin?
Hamisha ayrimiz kecha-kunduzdek,
Zidlikda bamisli olovdek, muzdek,
Yoqut ko’zi bilan mashhurdir uzuk,
Gar uzuk bo’lmasa, toshni naylayin?
Nega yashay sensiz, yashayin nega?
Na yerga, na ko’kka bo’lmayin ega.
Sensiz ko’r bo’lurman, ey nozli beka,
Ko’zsiz qolgan oddiy boshni naylayin?
BIRI SENSAN, BIRI MEN
Bir buloqning ikki ko’zi —
Biri sensan, biri men.
Bir olmaning ikki yuzi —
Biri sensan, biri men.
Qo’sha torning titramasi —
Biri sensan, biri men.
Bir pardaning ikki sasi —
Biri sensan, biri men.
Oydin samo, ko’k quchog’i —
Biri sensan, biri men.
Tong yulduzi, sahar chog’i —
Biri sensan, biri men.
Hayotda juft rang hokimdir —
Biri sevinch, biri g’am.
Sevinch kimu, qayg’u kimdir?
U sensanu u men ham.
Bu dunyoga keldik shaydo,
Goh shodon, goh dilxasta.
Sen mendasan, men senda jo,
Taqdirimiz payvasta.
YASHAMOQ UCHUN
Quyosh chiqqanidan oqshomgacha to
Yangi bir ertakni dil istar hamon.
Ertakdan men imdod qilurman paydo
Xayolim ufqiga tor kelsa zamon.
Bir ertak istarman, ravshan bir naql,
O’zim o’z o’yim-la yolg’iz qolgan dam.
Kunda bir mo»jiza yaratgan aql
Ertak-la zabt etdi, axir, oyni ham.
Bir ertak istarman har kecha, har kun,
Ertak bu insonga misli qanotdir.
Ertak istaydirman yashamoq uchun,
Ertakning mag’zida axir hayotdir!..
* * *
Yigitlikda —
qo’llar uzun, tillar qisqa.
Qarilikda —
tillar uzun, qo’llar qisqa.
Yigitlikda —
kunlar qisqa, yillar uzun.
Qarilikda —
kunlar uzun, yillar qisqa.
G’AZAL
Bu qadar soldi meni hasrat, omonlardan omon,
Dil uyin mahv ayladi ming xil gumonlardan gumon.
Necha olim dardini izhor etib zikr ayladi,
O’tdi oshiq sarguzashti, lek zamonlardan zamon.
Dardu g’amdan o’rtanib, ko’nglim kuyar hajr o’tida,
Qilmog’ing endi shikoyatlar — yomonlardan yomon.
Ko’zlarimdan to’kilur ashkim jamoling ko’rmasam,
Yog’ilib ko’kda bulutlardek ayonlardan ayon.
Ko’rmadim ko’pdan seni, ey gul, desam — nohah bo’lur,
Surating ming nomayu ming xil bayonlardan bayon.
Necha bor ahdlar qilib, ahdga vafo hech qilmading,
Baxtiyorning qalbini aylab talonlardan talon.
G’AZAL
Tag’in bog’lar chechak bog’lar, faqat bog’da gulim yo’qdir,
Gulim yo’qdir, bu dunyoda oyim yo’qdir,yilim yo’qdir.
Zamon qaytmaydi hukmindan, biz ayrildik,tez ayrildik,
Dilim yo’l bermas, ey do’stlar, demoqqa sevgilim yo’qdir.
Chschaklardan, sabolardan men olg’um atrini yorning,
Tilak o’lmas, yurak o’lmas, oshiqlarga o’lim yo’qdir.
Gulim, ag’yor qilichi-la, sevarkan, ayru tushdik biz,
Bu hasratdan, bu zahmatdan ziyod mudhish zulm yo’qdir.
Sevib yondim, kuyib yondim, kulim sovrildi aflokka,
Topolmassan bu dunyoda, o’tim so’ngan, kulim yo’qdir.
Yog’och yonsa fig’on aylar, deyar o’z dardini oshkor,
Demak-chun yora dardimni zabon yo’qdir, tilim yo’qdir.
Sening-la Baxtiyorman men, oyim sensan, yilim sensan,
Bu dunyoda manim sensiz oyim yo’qdir, yilim yo’qdir.
