Дугонам Розия мен умуман танимаган, ғалатироқ ясаниб олган ўрта ёшлардаги бир хотинни бошлаб келибди. Меҳмонлар билан дастурхонга ўтирдик. Бир пайт қарасам, бояги хотиннинг ҳолати бошқача. Қош-қовоқларини сузиб, бўялган лабларини буриштириб, дастурхонга қия бўлиб ўтирибди. Ўнғайсизланган Розия уни дастурхонга таклиф қилди.
Гулбаҳор Сиддиқ
СОҒИНЧ
Уйғур тилидан Ҳабибулла Зайниддин таржимаси
Турмуш оворагарчилиги ва хизмат билан бўлиб анчадан буён кўришолмай юрган дўстларим ҳайит куни уйимга йиғилдилар. Қўлимдан келганича дастурхон тузадим.
Дугонам Розия мен умуман танимаган, ғалатироқ ясаниб олган ўрта ёшлардаги бир хотинни бошлаб келибди. Меҳмонлар билан дастурхонга ўтирдик. Бир пайт қарасам, бояги хотиннинг ҳолати бошқача. Қош-қовоқларини сузиб, бўялган лабларини буриштириб, дастурхонга қия бўлиб ўтирибди. Ўнғайсизланган Розия уни дастурхонга таклиф қилди:
— Ўртоқ, бундай тузукроқ ўтир, ширинликлардан ол.
— Кўп зўрлама! — деди у хотин қовоқларини янада сузиб. — Биз қачонгача мана шундай нарсаларни худди от жўхори егандек қисирлатиб еб юрамиз? Ҳозир маданиятли уйларда колбасаларни ялтираб турган вилкаларга чиройли санчиб, шундай сиполик билан ейишар, ажойиб ичимликларни ичишар экан. Зерикдим бу ердан. Вайгу дегани нечоғли яхши!
— Ўртоқ, нималар деб алжираяпсан? — деди Розия аламдан қизариб. — Вайгу деганинг нима ўзи?
— Шуни ҳам билмайсанми? Вайгу чет эл деган гап, чет эл!
Хотин шундай деди-да, оғзига солиб олган сақичини худди аравакаш қамчи ургандек қарсиллата бошлади.
Ҳаммамиз анчагача жим бўлиб қолдик. Кайфиятимизни бузган бояги аёлга ер остидан қарадим.
— Ҳайит байрамига йиғилиб, мотамга келгандек ўтираверамизми? — деди Розия чидамай. — Қачондан бери энди кўришдик, бундай гаплашиб ўтирайлик. Қани, Сабоҳат, гапни аввал ўзинг бошла.
— Маъқул, — дедим мен. — Биз-ку, ойда-йилда бир кўришсак ҳам, ўз ватанимизда яшаймиз. Лекин болалик дугонамиз Чамангул биздан, Ватандан айрилиб чет элда яшаяпти. Шу дугонамиздан кеча хат келди.
Ичимизда энг таъсирчанимиз бўлгани учун Шамсия:
— Жон ўртоқ, аввал шу хатни ўқиб бер! — деди юзлари ловуллаб ёнган ҳолда.
— Майли, — дедим-да, хатни ўқий бошладим.
«Ассалому алайкум, азиз дугонажоним Сабоҳат. Айёминг муборак бўлсин!
Шу топда Ватанда байрам шодлигига чўмиб, қариндош-уруғ, ёр-биродарлар билан жам бўлгандирсизлар?
Мана, мен ҳам ўзимнинг каттагина дачамда байрамни кутмоқдаман. Эримнинг башанг кийинган дўстларининг аслзода хонимларини байрам билан табриклаётган, уларнинг табрикларини қабул қилиб, юзимда қувонч билан ўтирган бўлсам-да, ўз юртимизнинг ҳайит дастурхонидаги ширинликлар, пишириқлар ҳиди димоғимга урилаётгандек бўляпти.
Ҳайит кунлари баланд пештоқларда янграйдиган ноғора, сурнайларга жўр бўлиб байрам нишонлайдиган оташқалб юртдошларимизни, сочларини майда ўриб, ҳайитга атаб тиктирган кўйлакларини кийиб, кўчага чиқадиган бепардоз, табиий гўзал қизларни соғиндим.
Мана, олдимда Франциянинг аташга одамнинг тили келмайдиган турфа ноз-неъматлари турибди. Лекин Турфоннинг ёз қуёшига тобланиб пишадиган узум, қовун-тарвузлари кўз олдимдан кетмайди. Уйимга тили, дили бошқача талай меҳмонларни чақириб қўйиб, ўзим ёлғиз балконда, кўзларимни олисларга — Ватан томонга тикиб сизларни эслаяпман.
Болалик чоғларимизда айём кунлари онам кўзёш қилсалар, нимага йиғларканлар, деб ҳайрон бўлардим. Энди ўйласам, одам улғайган сари юртини, ота-онасини, қариндош-уруғларини соғиниб, гурунглашгиси, ўтган ишларни эслаб кулишгиси, йиғлагиси келаркан. Гоҳида, машинамни озода йўлларда ҳайдаб келаётиб, эшак аравада қизилча ташиган вақтларимни соғинаман. Эрим, болаларим билан денгиз соҳилига бориб, уйимиз ёнидаги биз доим чўмиладиган анҳорни соғинаман. Эски тегирмон, маҳалламиздаги ромлари қийшайиб қолган қоронғи жувозхона ҳануз кўз олдимда.
Энг хавотирланадиганим, болаларимнинг ўз тилини билмай улғайишидир. Уйда болаларим билан доимо ўз тилимизда гаплашаман. Бу ерда менга ўз тилимни эшитиш имконияти жуда оз бўлгани учун ҳам, тилимиздаги чиройли гап-сўзларнигина эмас, кўчага чиқиб олиб, бир-бири билан талашадиган вайсақи хотинларнинг гапларини ҳам соғиндим. Агар, мана шу кунларда бу ернинг кўчаларида мени биронтаси соф уйғур тилида сўкса ҳам, хурсанд бўлардим.
Сабоҳат, мен турмушга чиқиб, чет элга кетадиган пайтимда сен менга ҳавас қилган бўлсанг, мана, энди мен сенга ҳавас қиляпман. Оллоҳ насиб қилса, Қурбон ҳайитига қадар болаларим билан Ватанга бориб, ота-онамни, яқинларимни кўрмоқ, она заминнинг тупроқларини кўзларимга суртмоқ ниятидаман. Соғинчли саломларимни айём аҳлларига етказиб қўйгайсан. Олисдаги мусофир дугонанг Чамангулдан.»
Хатни кўнглим бузилган ҳолда ўқиб бўлиб, стол атрофида ўтирган меҳмонларга қарасам, ҳаммасининг кўзларида ёш. Лекин барчамизнинг ёшли кўзларимизда недир бир мамнунлик бор эди. «Ўзга юртда султон бўлгунча, ўз юртингда ултон бўл», деган ҳикматнинг тагига етгандек эдик. Шу лаҳзада дўстларим билан бир-биримизга авалгидан ҳам қадрдон эдик. Бояги «вайгупараст» хотин ҳам нимагадир кўзларидаги ёшларини тўхтатолмай, энтикиб-энтикиб йиғларди…
“Гулистон” журналининг 2006 йил, 2-сонидан олинди.
Гулбаҳор Сиддиқ Аббос 1967-йил 18-март куни Майтағда туғилгҳан. 1991-йили Шинжон унивеситетиининг адабиёт факултетини битиргач, “Майтағ нефт – кимё газетаси” идорасига ишлай бошлаган. Гулбаҳор Сиддиқ газетада долзарб мавзудаги мақолалар ёзиш билан, уйғур адабиётига сезиларли ҳикоялари кириб келган.»Охирзамон аёллари» қиссаси муаллифи.
Gulbahor Siddiq Abbos 1967-yil 18-mart kuni Maytag’da tug’ilghan. 1991-yili Shinjon univesitetiining adabiyot fakultetini bitirgach, “Maytag’ neft – kimyo gazetasi” idorasiga
ishlay boshlagan. Gulbahor Siddiq gazetada dolzarb mavzudagi maqolalar yozish bilan, uyg’ur adabiyotiga sezilarli hikoyalari kirib kelgan. «Oxirzamon ayollari» qissasi muallifi.
Gulbahor Siddiq
SOG’INCH
Uyg’ur tilidan Habibulla Zayniddin tarjimasi
Turmush ovoragarchiligi va xizmat bilan bo’lib anchadan buyon ko’risholmay yurgan do’stlarim hayit kuni uyimga yig’ildilar. Qo’limdan kelganicha dasturxon tuzadim.
Dugonam Roziya men umuman tanimagan, g’alatiroq yasanib olgan o’rta yoshlardagi bir xotinni boshlab kelibdi. Mehmonlar bilan dasturxonga o’tirdik. Bir payt qarasam, boyagi xotinning holati boshqacha. Qosh-qovoqlarini suzib, bo’yalgan lablarini burishtirib, dasturxonga qiya bo’lib o’tiribdi. O’ng’aysizlangan Roziya uni dasturxonga taklif qildi:
— O’rtoq, bunday tuzukroq o’tir, shirinliklardan ol.
— Ko’p zo’rlama! — dedi u xotin qovoqlarini yanada suzib. — Biz qachongacha mana shunday narsalarni xuddi ot jo’xori yegandek qisirlatib yeb yuramiz? Hozir madaniyatli uylarda kolbasalarni yaltirab turgan vilkalarga chiroyli sanchib, shunday sipolik bilan yeyishar, ajoyib ichimliklarni ichishar ekan. Zerikdim bu yerdan. Vaygu degani nechog’li yaxshi!
— O’rtoq, nimalar deb aljirayapsan? — dedi Roziya alamdan qizarib. — Vaygu deganing nima o’zi?
— Shuni ham bilmaysanmi? Vaygu chet el degan gap, chet el!
Xotin shunday dedi-da, og’ziga solib olgan saqichini xuddi aravakash qamchi urgandek qarsillata boshladi. Hammamiz anchagacha jim bo’lib qoldik. Kayfiyatimizni buzgan boyagi ayolga yer ostidan qaradim.
— Hayit bayramiga yig’ilib, motamga kelgandek o’tiraveramizmi? — dedi Roziya chidamay. — Qachondan beri endi ko’rishdik, bunday gaplashib o’tiraylik. Qani, Sabohat, gapni avval o’zing boshla.
— Ma’qul, — dedim men. — Biz-ku, oyda-yilda bir ko’rishsak ham, o’z vatanimizda yashaymiz. Lekin bolalik dugonamiz Chamangul bizdan, Vatandan ayrilib chet elda yashayapti. Shu dugonamizdan kecha xat keldi.
Ichimizda eng ta’sirchanimiz bo’lgani uchun Shamsiya:
— Jon o’rtoq, avval shu xatni o’qib ber! — dedi yuzlari lovullab yongan holda.
— Mayli, — dedim-da, xatni o’qiy boshladim.
«Assalomu alaykum, aziz dugonajonim Sabohat. Ayyoming muborak bo’lsin!
Shu topda Vatanda bayram shodligiga cho’mib, qarindosh-urug’, yor-birodarlar bilan jam bo’lgandirsizlar?
Mana, men ham o’zimning kattagina dachamda bayramni kutmoqdaman. Erimning bashang kiyingan do’stlarining aslzoda xonimlarini bayram bilan tabriklayotgan, ularning tabriklarini qabul qilib, yuzimda quvonch bilan o’tirgan bo’lsam-da, o’z yurtimizning hayit dasturxonidagi shirinliklar, pishiriqlar hidi dimog’imga urilayotgandek bo’lyapti.
Hayit kunlari baland peshtoqlarda yangraydigan nog’ora, surnaylarga jo’r bo’lib bayram nishonlaydigan otashqalb yurtdoshlarimizni, sochlarini mayda o’rib, hayitga atab tiktirgan ko’ylaklarini kiyib, ko’chaga chiqadigan bepardoz, tabiiy go’zal qizlarni sog’indim.
Mana, oldimda Frantsiyaning atashga odamning tili kelmaydigan turfa noz-ne’matlari turibdi. Lekin Turfonning yoz quyoshiga toblanib pishadigan uzum, qovun-tarvuzlari ko’z oldimdan ketmaydi. Uyimga tili, dili boshqacha talay mehmonlarni chaqirib qo’yib, o’zim yolg’iz balkonda, ko’zlarimni olislarga — Vatan tomonga tikib sizlarni eslayapman.
Bolalik chog’larimizda ayyom kunlari onam ko’zyosh qilsalar, nimaga yig’larkanlar, deb hayron bo’lardim. Endi o’ylasam, odam ulg’aygan sari yurtini, ota-onasini, qarindosh-urug’larini sog’inib, gurunglashgisi, o’tgan ishlarni eslab kulishgisi, yig’lagisi kelarkan. Gohida, mashinamni ozoda yo’llarda haydab kelayotib, eshak aravada qizilcha tashigan vaqtlarimni sog’inaman. Erim, bolalarim bilan dengiz sohiliga borib, uyimiz yonidagi biz doim cho’miladigan anhorni sog’inaman. Eski tegirmon, mahallamizdagi romlari qiyshayib qolgan qorong’i juvozxona hanuz ko’z oldimda.
Eng xavotirlanadiganim, bolalarimning o’z tilini bilmay ulg’ayishidir. Uyda bolalarim bilan doimo o’z tilimizda gaplashaman. Bu yerda menga o’z tilimni eshitish imkoniyati juda oz bo’lgani uchun ham, tilimizdagi chiroyli gap-so’zlarnigina emas, ko’chaga chiqib olib, bir-biri bilan talashadigan vaysaqi xotinlarning gaplarini ham sog’indim. Agar, mana shu kunlarda bu yerning ko’chalarida meni birontasi sof uyg’ur tilida so’ksa ham, xursand bo’lardim.
Sabohat, men turmushga chiqib, chet elga ketadigan paytimda sen menga havas qilgan bo’lsang, mana, endi men senga havas qilyapman. Olloh nasib qilsa, Qurbon hayitiga qadar bolalarim bilan Vatanga borib, ota-onamni, yaqinlarimni ko’rmoq, ona zaminning tuproqlarini ko’zlarimga surtmoq niyatidaman. Sog’inchli salomlarimni ayyom ahllariga yetkazib qo’ygaysan. Olisdagi musofir dugonang Chamanguldan.»
Xatni ko’nglim buzilgan holda o’qib bo’lib, stol atrofida o’tirgan mehmonlarga qarasam, hammasining ko’zlarida yosh. Lekin barchamizning yoshli ko’zlarimizda nedir bir mamnunlik bor edi. «O’zga yurtda sulton bo’lguncha, o’z yurtingda ulton bo’l», degan hikmatning tagiga yetgandek edik. Shu lahzada do’stlarim bilan bir-birimizga avalgidan ham qadrdon edik. Boyagi «vayguparast» xotin ham nimagadir ko’zlaridagi yoshlarini to’xtatolmay, entikib-entikib yig’lardi…
“Guliston” jurnalining 2006 yil, 2-sonidan olindi.
