Бугунги кунда Восифи Бохтарий нафақат забардаст шоир, шунингдек, форсий-дарий адабиёти ва тарихи илми бўйича тенгсиз олим ҳамдир. Унинг Фирдавсий, Жалолиддин Румий ва Гургонийнинг “Вис ва Ромин” – и ҳақида ёзганлари муҳим илмий аҳамиятга эга. Шоир ғазал ёзишда ажойиб форс шоири Маликушшуаро Баҳор ва янги шеър ижодида Маҳди Ахавони Солис билан тенг мартабада туради.

ВОСИФИ БОХТАРИЙ
УЧ ҒАЗАЛ

Афғонистондаги ҳозирги замон форсий — дарий адабиётининг забардаст вакилларидан бири – олим, шоир, ёзувчи ва таржимон Устод Восифи Бохтарий (استاد واصف باختری‎‎) ҳисобланади. У 1942 йил Балхда туғилган. Илк маълумотни шу ердан олиб, 1967 — йил Кобул институтининг форс тили ва адабиёти факултетини тугатган. 1975 — йилда билимларини ошириш мақсадида АҚШ даги Колумбия институтининг таълим – тарбия соҳасида ҳам ўқиган. Ҳозирда Америкада яшайди.
Бугунги кунда Бохтарий форсий — дарий адабиёти ва тарихи илми бўйича тенгсиз олим ҳамдир. Унинг Фирдавсий, Жалолиддин Румий ва Гургонийнинг “Вис ва Ромин” – и ҳақида ёзганлари муҳим илмий аҳамиятга эга. Шоир ғазал ёзишда ажойиб форс шоири Маликушшуаро Баҳор ва янги шеър ижодида Маҳди Ахавони Солис билан тенг мартабада туради.
Шоирдан ҳозиргача еттита шеърий тўплам ва битта сайлама чоп эттирилган. Булар «…Ва офтоб намемирад» (…Ва қуёш ўлмайди)(1983 й.), «Аз меъод то ҳаргиз» (Учрашувдан ҳеч вақтгача), «Аз ин оинаи бишкастаи торих» (Бу тарихнинг синиқ оинасидан), «То шаҳри панж зулъи озоди» (Озодликнинг беш шаҳри томонигача), «Дебочаи бефаржом» (Тугалланмаган муқаддима), «Дар устураи фасли шикастан» (Афсонада синиш ҳақидаги боб), «Мўяҳои Исфандиёри гумшуда» (Йўқолган Исфандиёрнинг нолалари) ва «Дарвозаҳои бастаи тақвим» (Тақвимнинг боғланган (ёпиқ) дарвозалари) — лардир. Шунингдек бир неча илмий асарлари Афғонистон ва хорижий давлатларда нашрдан чиққан.

ГУЛ ТАБАССУМИ

Лола сачратар учқунин ғамгин ул ошиқ дилига,
“Боғ-у чаман қафас эрур қаноти йўқ булбулига”.

Дил сени юзларинг кўриб нола – ю фарёд чекар,
Қичқиради xўроз агар, боқса қуёшнинг йўлига.

Сенинг қўлингга гар дилим бўлса- чи тупроқ, не ажаб,
Ҳеч киши парво қилмагай ерга томар ёш ҳолига.

Йиғлаганимда кулганинг, эрур шодликка бир сабаб,
Баҳор ҳавоси яхшидур гул бутаси камолига.

Бу чаманни наргиси гар бўлса зардин мактуб битар,
Ғунча шунда киярмиди йиртиқ либос ниҳолига?

ЛАБХАНДИ ГУЛ

Лола ба дил шарар занад ошиқи доғдидаро,
«Боғy чаман қафас бувад булбули парбуридаро».

Аз рухи тобноки ту дил ба хурўшу нола шуд,
Myрғи саҳар фиғон кунад, чун нигарад сапедаро.

Нест шигифт, агар дилам хок шавад ба роҳи ту,
Кас наситонад аз замин ашки ба paҳ чакидаро.

Ханда кунӣ ба гиряам, чун ба шукуфтан оварад
Хандаи абри фарвадин гулбуни навдамидаро.

Наргиси ин чаман агар нома кунад зи симу зар,
Ғунча чаро кунад ба бар пираҳани даридаро?

ҒАЗАЛДАН ЖАВОБ

Бу саҳрода биз бир неча эдику кетдик,
Завқ ўроқи билан тикон ўрдику кетдик.

Икки – уч дам ажал кўзин уйқу босганда,
Беҳуда чўпчаклар тўқиб юрдику кетдик.

Чақмоқ янглиғ борлиқнинг эски дафтарига,
Исмимизни ёздик ва ўчирдику кетдик.

Эй сел, пичан — тикон муштига не куларсан,
Бизмиз, сенинг йўлингни бир очдику кетдик.

Умидимиз боши охирга туташмади,
Бу саҳифага бир сўз орттирдику кетдик.

Бизнинг сукутимиз жарчиларгадир жавоб,
Улки лойиқ эди, мадҳин этдику кетдик.

ПОСУХЕ АЗ ҒАЗАЛ

Як чанд дар ин бодия будему гузаштем,
Бо доси ҳавас хор дурудему гузаштем.

То чашми аҷалро ду — се дам хоб рабояд,
Афсонаи беҳуда сурудему гузаштем.

Чун соиқа дар дафтари фарсудаи ҳасти,
Номе бинавиштему зудудему гузаштем.

Эй сел, бар ин мушти хасу хор чи ханди,
Моем, ки роҳи ту гушудему гузаштем.

Дебочаи уммед ба фарҷом напайваст,
Як сатр бар ин саҳфа фузудему гузаштем.

Хомўшии мо посухи овозагарон аст,
В – онро ки сазо буд сутудему гузаштем.

ЖАНГОВОР БИР ҒАЗАЛ

Ким ситам шамшерини бошимиз узра тутган,
Асир қилдим деб ўйлаб, кимлигимиз унутган.

Ватаним, боқ ўғлонинг, ана жанг майдонида,
Ситам ўқин олдига кўксини қалқон этган.

Ҳар ким тарбияланмиш сенинг дур этагингда,
Еттинчи осмонда ҳам сени ихтиёр этган.

Сенинг айланар дилинг, шоннинг учар қомати,
Нақадар ёришган – у, нақадар ўзиб кетган.

Мерган бўлса ҳам гарчи сардору саркардалар,
Совут олдига Албурз найзасини тик отган.

Сенинг тоғинг, водийинг, экинзоринг, жангалинг,
Бошдан оёқ жаҳонга доду – фарёди етган.

Шод бўлсин унинг юзи жаҳонмардлар сафида,
Ҳар кимки сенда сенинг одатинг билан ўтган.

ЯК ҒАЗАЛИ ҲАМОСИ

Он ки шамшери ситам бар сари мо охтааст,
Худ гумон карда, ки бардаст, вале бохтааст.

Ҳой меҳан, бинигар пури ту дар паҳнаи разм,
Пеши сўфори ситам сина сипар сохтааст.

Ҳар ки парвардаи домони гуҳарпарвари туст,
Зери айвони фалак ғайри ту нашнохтааст.

Дили гардони туву қомати боландаи шон,
Чи барафрўхтаасту чи барафрохтааст.

Гарчи сарҳалқаву сарҳанги камондорон аст,
Теғи Албурз ба пеши сипар андохтааст.

Кўҳи ту, водии ту, дараи ту, бешаи ту,
Дар саропои ҷаҳон валвала андохтааст.

Рўи ў дар сафи мардони ҷаҳон гулгун бод,
Ҳар ки бигзашта зи хўишу ба ту пардохтааст.

Форс тилидан Шаҳзод Кенжаев таржимаси

VOSIFI BOXTARIY
UCH G‘AZAL

Afg‘onistondagi hozirgi zamon forsiy — dariy adabiyotining zabardast vakillaridan biri – olim, shoir, yozuvchi va tarjimon Ustod Vosifi Boxtariy (استاد واصف باختری‎‎) hisoblanadi. U 1942 yil Balxda tug‘ilgan. Ilk ma’lumotni shu yerdan olib, 1967 — yil Kobul institutining fors tili va adabiyoti fakultetini tugatgan. 1975 — yilda bilimlarini oshirish maqsadida AQSH dagi Kolumbiya institutining ta’lim – tarbiya sohasida ham o‘qigan. Hozirda Amerikada yashaydi.
Bugungi kunda Boxtariy forsiy — dariy adabiyoti va tarixi ilmi bo‘yicha tengsiz olim hamdir. Uning Firdavsiy, Jaloliddin Rumiy va Gurgoniyning “Vis va Romin” – i haqida yozganlari muhim ilmiy ahamiyatga ega. Shoir g‘azal yozishda ajoyib fors shoiri Malikushshuaro Bahor va yangi she’r ijodida Mahdi Axavoni Solis bilan teng martabada turadi.
Shoirdan hozirgacha yettita she’riy to‘plam va bitta saylama chop ettirilgan. Bular «…Va oftob namemirad» (…Va quyosh o‘lmaydi)(1983 y.), «Az me’od to hargiz» (Uchrashuvdan hech vaqtgacha), «Az in oinai bishkastai torix» (Bu tarixning siniq oinasidan), «To shahri panj zul’i ozodi» (Ozodlikning besh shahri tomonigacha), «Debochai befarjom» (Tugallanmagan muqaddima), «Dar usturai fasli shikastan» (Afsonada sinish haqidagi bob), «Mo‘yahoi Isfandiyori gumshuda» (Yo‘qolgan Isfandiyorning nolalari) va «Darvozahoi bastai taqvim» (Taqvimning bog‘langan darvozalari) — lardir. Shuningdek bir necha ilmiy asarlari Afg‘oniston va xorijiy davlatlarda nashrdan chiqqan.

GUL TABASSUMI

Lola sachratar uchqunin g‘amgin ul oshiq diliga,
“Bog‘-u chaman qafas erur qanoti yo‘q bulbuliga”.

Dil seni yuzlaring ko’rib nola – yu faryod chekar,
Qichqiradi xo’roz agar, boqsa quyoshning yo’liga.

Sening qo‘lingga gar dilim bo‘lsa- chi tuproq, ne ajab,
Hech kishi parvo qilmagay yerga tomar yosh holiga.

Yig‘laganimda kulganing, erur shodlikka bir sabab,
Bahor havosi yaxshidur gul butasi kamoliga.

Bu chamanni nargisi gar bo‘lsa zardin maktub bitar,
G‘uncha shunda kiyarmidi yirtiq libos niholiga?

LABXANDI GUL

Lola ba dil sharar zanad oshiqi dog‘didaro,
«Bog‘y chaman qafas buvad bulbuli parburidaro».

Az ruxi tobnoki tu dil ba xuro‘shu nola shud,
Myrg‘i sahar fig‘on kunad, chun nigarad sapedaro.

Nest shigift, agar dilam xok shavad ba rohi tu,
Kas nasitonad az zamin ashki ba pah chakidaro.

Xanda kunӣ ba giryaam, chun ba shukuftan ovarad
Xandai abri farvadin gulbuni navdamidaro.

Nargisi in chaman agar noma kunad zi simu zar,
G‘uncha charo kunad ba bar pirahani daridaro?

G‘AZALDAN JAVOB

Bu sahroda biz bir necha ediku ketdik,
Zavq o‘roqi bilan tikon o‘rdiku ketdik.

Ikki – uch dam ajal ko‘zin uyqu bosganda,
Behuda cho‘pchaklar to‘qib yurdiku ketdik.

Chaqmoq yanglig‘ borliqning eski daftariga,
Ismimizni yozdik va o‘chirdiku ketdik.

Ey sel, pichan — tikon mushtiga ne kularsan,
Bizmiz, sening yo‘lingni bir ochdiku ketdik.

Umidimiz boshi oxirga tutashmadi,
Bu sahifaga bir so‘z orttirdiku ketdik.

Bizning sukutimiz jarchilargadir javob,
Ulki loyiq edi, madhin etdiku ketdik.

POSUXЕ AZ G‘AZAL

Yak chand dar in bodiya budemu guzashtem,
Bo dosi havas xor durudemu guzashtem.

To chashmi aҷalro du — se dam xob raboyad,
Afsonai behuda surudemu guzashtem.

Chun soiqa dar daftari farsudai hasti,
Nome binavishtemu zududemu guzashtem.

Ey sel, bar in mushti xasu xor chi xandi,
Moyem, ki rohi tu gushudemu guzashtem.

Debochai ummed ba farҷom napayvast,
Yak satr bar in sahfa fuzudemu guzashtem.

Xomo‘shii mo posuxi ovozagaron ast,
V – onro ki sazo bud sutudemu guzashtem.

JANGOVOR BIR G‘AZAL

Kim sitam shamsherini boshimiz uzra tutgan,
Asir qildim deb o‘ylab, kimligimiz unutgan.

Vatanim, boq o‘g‘loning, ana jang maydonida,
Sitam o‘qin oldiga ko‘ksini qalqon etgan.

Har kim tarbiyalanmish sening dur etagingda,
Yettinchi osmonda ham seni ixtiyor etgan.

Sening aylanar diling, shonning uchar qomati,
Naqadar yorishgan – u, naqadar o‘zib ketgan.

Mergan bo‘lsa ham garchi sardoru sarkardalar,
Sovut oldiga Alburz nayzasini tik otgan.

Sening tog‘ing, vodiying, ekinzoring, jangaling,
Boshdan oyoq jahonga dodu – faryodi yetgan.

Shod bo‘lsin uning yuzi jahonmardlar safida,
Har kimki senda sening odating bilan o‘tgan.

YAK G‘AZALI HAMOSI

On ki shamsheri sitam bar sari mo oxtaast,
Xud gumon karda, ki bardast, vale boxtaast.

Hoy mehan, binigar puri tu dar pahnai razm,
Peshi so‘fori sitam sina sipar soxtaast.

Har ki parvardai domoni guharparvari tust,
Zeri ayvoni falak g‘ayri tu nashnoxtaast.

Dili gardoni tuvu qomati bolandai shon,
Chi barafro‘xtaastu chi barafroxtaast.

Garchi sarhalqavu sarhangi kamondoron ast,
Teg‘i Alburz ba peshi sipar andoxtaast.

Ko‘hi tu, vodii tu, darai tu, beshai tu,
Dar saropoi ҷahon valvala andoxtaast.

Ro‘i o‘ dar safi mardoni ҷahon gulgun bod,
Har ki bigzashta zi xo‘ishu ba tu pardoxtaast.

Fors tilidan Shahzod Kenjayev tarjimasi