16 сентябр — таниқли шоир Садриддин Салим Бухорий таваллуд топган кун.

    Садриддин Салимовнинг жуда кўп шеърлари ерга, осмонга эгалик ва эга сифатида меҳрибонлик туйғусидан туғилади. Садриддин табиатнинг китобини ўқиганда, унга берилиб қулоқ солганда, табиат ҳодисаларидан инсон ҳодисаларига кўчишни, ўртада яқинликлар, уйғун нуқталарни топишни яхши кўради. Табиатни инсон қалбига ва хатти-ҳаракатларига қаратилган, шу хатти-ҳаракатларнинг моҳиятини белгилайдиган ойна деб тушунади. Бу жиҳатдан Садриддин Салимов Хуршид Даврон билан Муҳаммад Раҳмонга жуда яқин туради (Иброҳим Ғафуровнинг «Ёш қалбнинг тажрибалари» мақоласидан).

Садриддин Салим Бухорий
ШЕЪРЛАР

Садриддин Салимов 1946 йил 16 сентябрда Бухоро шаҳридаги Чўпбоз гузарида туғилган. Бухоро педагогика институтининг немис тили факультетини тамомлаган (1972). «Оққушим», «Эрка қушим» (1979), «Ёруғлик одами» (1983), «Рўмолча» (1988), «Бухорога Бухоро келди» (1999), «Дурдоналар» (2005) каби шеърий тўпламлари нашр этилган. Бир нечта тарихий-маърифий китоблар ҳам ёзган («Баҳоуддин Нақшбанд ёки етти пир», 1993; «Уч авлиё», 2000; «Ҳазрат Абу Кафс Кабир», 2006; «Икки юз етмиш етти пир», 2006; «Ҳазрат Баҳоуддин Нақшбанд», 2006; «Ҳазрат Каъбул Ахбор Валий», 2007 ва бошқа). И. В. Гётенинг «Ғарбу Шарқ девони»ни ўзбек тилига таржима қилган. «Меҳнат шуҳрати» ордени (1999) ва «Фидокорона хизматлари учун» (2005) ордени билан мукофотланган.  Садриддин Салим Бухорий  2010 йил 10 мартда  оғир юрак хуружи туфайли оламдан кўз юмган.

ТЎРТЛИКЛАР

***

Гар жаҳон истасанг – жаҳонинг манам,
Замининг, аё, дўст замонинг манам.
Манинг риҳлатимдан кейин билгайсен:
Баҳоринг манаму хазонинг манам.

***

Орифо, жондин кечиб жон истагил,
Зоҳидо, дардингга дармон истагил.
Ошиқи зорни кўринг дийдор талаб,
Истагинг шу эрса Раҳмон истагил.

* * *

Фаросат аҳлига ибрат замона,
Дили кўрлар учун ишрат замона.
Дилини покламоқ бўлганлар айтур,
Ки зикри Ҳақ учун фурсат замона.

* * *

Иллат излаганга иллатдур дунё,
Ғурбат излаганга ғурбатдур дунё.
Ким нени изласа, топар бегумон,
Ҳикмат излаганга ҳикматдур дунё.

***

На шараф, на шон истадим,
На садаф, на кон истадим,
Бари ўткинчи, шу боис
Гавҳари имон истадим.

***

Гулоб билан чайгандан
Ҳалол бўлмас ёлғон сўз.
Савун билан ювгандан
Нуроний бўлмайди юз.

***

Дард келса, ғам келса ютдик биз,
Кутдик биз, кутдик биз, кутдик биз.
Қабр деб атаманг бу жойни
У уйдан бу уйга ўтдик биз…

* * *

Чироқ эдик—юлдуз бўлдик биз,
Оқ тун эдик—кундуз бўлдик биз.
Япроқ эдик—чирмашиб дарахт
Танасига илдиз бўлдик биз…

* * *

Бир кун биз ҳам афсона бўлгаймиз,
Тупроқ билан ҳамхона бўлгаймиз.
Йўқолдики – ҳар не азиз бўлгай,
Йўқолдикки, дурдона бўлгаймиз.

БУХОРОГА БУХОРО КЕЛДИ
(Шу номли туркумдан)

Бухоронинг обидалари
Минг йиллардан беради хабар:
«Хор бўласан, мутеъ бўласан,
Буюклигинг унутсанг агар!»

Бухоронинг обидалари
Ҳикмат эрур мозийдан, инон:
«Буюкларни буюк айлаган
Эътиқоду эрк ҳамда иймон!»

Бухоронинг обидалари
Ҳар кун янги ҳикмат айтади,
Ўтмишни-да, келажакни-да
Мен томонга олиб қайтади.

РУҲ МЕҲРОБГА ТАЛПИНАР

1.
Руҳга парвоз аслида хосдир,
Уни қамаб бўларми ёҳу!
Руҳ оёқлар остида қолиб,
Нечун бўлмиш мунчалар мажруҳ?

Руҳ ташнадир, очдир ва лекин
Унга озик бўлгайми сароб?
Руҳ меҳробга қараб талпинар,
Йиқитилган муқаддас мехроб…

2.
Бухоронинг муқаддас бағри
Не сабабдан мунча топталмиш?
Тириклар жим, обидалар жим,
Туғлар хомуш, қабрлар хомуш…

Фохиранимг фахри қайдадир?
Бу сукунат асли сирмасми?
Тириклари хомуш бўлган юрт –
Ўликлари тилга кирмасми?!

БУХОРОЙИ ШАРИФ

Бу шоҳ асар, буни кўрмоққа
Фаранг келар, олмони келар.
Узоқ-яқин юртнинг шоҳ-фақир,
Яхши ҳамда ёмони келар.

Бу шоҳ асар, буни кўрмоққа
Зах келмоқда, шўроб келмоқда.
Пахтазори билан бостириб
Шиор билан хитоб келмоқда.

Ўзининг шоҳ асарларини
Айлаб қўйиб ер билан яксон —
Сен!
Не учун келмаяпсан, Сен —
Каъбасини йўқотган Инсон?!

МИЛЛАТ

Қайдан аниқлагайсан
Ҳавонинг миллатини?
Қуёшнинг миллатини,
Дарёнинг миллатини?

Даҳо мисли қуёшдир,
Ол зебу зийнатини,
ошингта урасанми
Даҳонинг миллатини?!

Этмагайман ҳеч қачон
Гумроҳлар ғийбатини,
Гумроҳ текширмиш
Одам Атонинг миллатини.

Маълум эмиш ҳаммага
Алар паст тийнатини,
Паст кимса қайдан билсин
Самонинг миллатини.

* * *

Қандай сендан олайин хабар,
Бошланади қайдан остона?
Қай имлода ёзсам хат етар,
Арабийми ё сугдиёна?

Майсаларда йўқ эрур забон,
Майсаларнинг тилида титроқ.
Этолмайди ҳолингни баён,
Гарчи мендан сенга яқинроқ.

Бўзлагайман юрагим тўлиб,
Қайда эшик, қайда эрур йўл?
Кошки, эшик ё майса бўлиб,
Чўзолсайдим сен томонга қўл…

ХАТ

Юракни қийнаган бу соғинч,
Юракка сиғмаган ҳаяжон,
Бир парча қоғозга илашиб,
Кетмоқда юрт томон.

Мактубда не ҳикмат бор экан,
Не хислат мактубда намоён?
Бир парча қоғозга илашиб,
Юрагим кетмоқда юрт томон.

НАВРЎЗИНГ МУБРАК,ВАТАНИМ!

Дилларда умидлар уйғонди,
Паҳлавон Маҳмудлар уйғонди,
Ошиқу обидлар уйғонди,
Наврўзинг муборак, Ватаним!

Аббосинг, аслида, Алпомиш,
Бу олқиш жаҳоний, бу олқиш,
Ўзбекнинг зарбаси бу эмас туш,
Наврўзинг муборак, Ватаним!

Тушларинг ўнгларга айланди,
Тунларинг тонгларга айланди,
Ёвларинг гунгларга айланди,
Наврўзинг муборак, Ватаним!

Ўзбекнинг зарби ҳам зарб экан,
Жаҳон лол, бу ажиб ҳарб экан,
Рингларда мададкор рабб экан,
Наврўзинг муборак, Ватаним!

***

Сўз қанотга айланди,
Шайлан, юрак, парвозга.
Ғиркўк отга айланди,
Сиғмагай у қоғозга.

Сўз қанотга айланди,
Қалам ҳам даркор эмас.
Сўз баётга айланди,
Олам тинглаб бўлди маст.

Сўз қанотга айланди,
Кўкни қучмоқда қўшиқ.
Сўз саботга айланди,
Малаклар унга ошиқ.

Сўз қанотга айланди,
Юрак кўчди осмонга.
Сўз ҳаётга айланди,
Сўз айланди инсонга.

***

Замин кутиб навбаҳорни, музу қорни ютади,
Қуёш уч ой куртакларни сийпаб-сийпаб кутади.
Куртакларга бутун олам кўз тиккандур, воажаб,
Баҳор менинг юрагимдан куртакларга ўтади.

Куртакларнинг рангларидан безанади камалак,
Куртакларнинг шивиридан уйғонади капалак,
Куртакларнинг зикрига, оҳ, жўр бўлади ҳар малак,
Баҳор менинг юрагимдан куртакларга ўтади.

Дунё гўё улкан куртак, куртакда дунё жодир,
Дунёларни бир куртакка жойламоққа у қодир,
Унинг ҳукми билан бўлар дунёда ҳар иш содир,
Баҳор менинг юрагимдан куртакларга ўтади.

Баҳорларни туққан куртак баҳорга нозланади,
Ифорларга бурканиб у жаҳонга юзланади,
Кейин эса юрагимга кириб у ёзланади,
Баҳор менинг юрагимдан куртакларга ўтади.

Қиш келганда навбаҳорни сиз куртакдан изламанг,
Деразамнинг ёнидаги гултувакдан изламанг,
Баҳор менинг юрагимда, гулбаргакдан изламанг,
Баҳор менинг юрагимдан куртакларга ўтади.

***

Эй мозийни унутган одам,
Эй сўзини унутган одам,
Ғафлат билан умринг ўтмоқда,
Эй ўзини унутган одам.

Ўзни нечун сен хор айладинг,
Таъмага қул-абгор айладинг,
Дунёингни бозор айладинг,
Эй ўзини унутган одам.

Ибодатинг, шукронанг қани,
Раббинг бирдир, раббингни тани
Ҳаётингда бошланар маъни,
Эй ўзини унутган одам!

Сен эмасми Сино фарзанди,
Баҳоуддин бобо фарзанди,
Марғилоний даҳо фарзанди,
Эй ўзини унутган одам!

Замон келди, ғафлатни тарк эт,
Қуёшдай балқ ўзингни Шарқ эт,
Ёмондан-да, яхшини фарқ эт,
Эй ўзини унутган одам!

***

Гуллар гуллигидан хижолат, Гулим,
Сиз турганда гулга на ҳожат, Гулим?

Гуллар гулзорини тарк этиб кетди,
Сизни кўрганида, не ҳолат, Гулим?

Гулзор ҳам сиздайин гулнинг пойига
Тўшалиб сўнг топди ҳаловат, Гулим.

Ажабки, сиз гулни кўриб Садриддин
Этди ишқ оятин тиловат, Гулим.

***

Мен сабрни тоғдан ўргандим,
Дўлу қордан этмагай нола.
Мева берган боғдан ўргандим,
Кўзёш тўкмас бамисли жала.

Мен сабрни гулдан ўргандим,
Хушҳид сочиб фидо этар жон.
Қишлоқдаги йўлдан ўргандим,
Кас-нокасдан этмагай фиғон.

Кўзни очиб этдим тафаккур,
Сайёрада кўрдим сабрни.
Мен сабрни кўрдим минг шукур,
Минорада кўрдим сабрни.

Улуғлардан ўрганса бўлур
Сабр этмоқни ғаму дардларга.
Сабр олий мукофот эрур,
Берилгайдур фақат мардларга.

Sadriddin Salim Buxoriy
SHE’RLAR

Sadriddin Salimov 1946 yil 16 sentyabrda Buxoro shahridagi Cho’pboz guzarida tug’ilgan. Buxoro pedagogika institutining nemis tili fakul`tetini tamomlagan (1972). «Oqqushim», «Erka qushim» (1979), «Yorug’lik odami» (1983), «Ro’molcha» (1988), «Buxoroga Buxoro keldi» (1999), «Durdonalar» (2005) kabi she’riy to’plamlari nashr etilgan. Bir nechta tarixiy-ma’rifiy kitoblar ham yozgan («Bahouddin Naqshband yoki yetti pir», 1993; «Uch avliyo», 2000; «Hazrat Abu Kafs Kabir», 2006; «Ikki yuz yetmish yetti pir», 2006; «Hazrat Bahouddin Naqshband», 2006; «Hazrat Ka’bul Axbor Valiy», 2007 va boshqa). I. V. Gyotening «G’arbu Sharq devoni»ni o’zbek tiliga tarjima qilgan. «Mehnat shuhrati» ordeni (1999) va «Fidokorona xizmatlari uchun» (2005) ordeni bilan mukofotlangan. Sadriddin Salim Buxoriy 2010 yil 10 martda og’ir yurak xuruji tufayli olamdan ko’z yumgan.

TO’RTLIKLAR

***

Gar jahon istasang – jahoning manam,
Zamining, ayo, do’st zamoning manam.
Maning rihlatimdan keyin bilgaysen:
Bahoring manamu xazoning manam.

***

Orifo, jondin kechib jon istagil,
Zohido, dardingga darmon istagil.
Oshiqi zorni ko’ring diydor talab,
Istaging shu ersa Rahmon istagil.

* * *

Farosat ahliga ibrat zamona,
Dili ko’rlar uchun ishrat zamona.
Dilini poklamoq bo’lganlar aytur,
Ki zikri Haq uchun fursat zamona.

* * *

Illat izlaganga illatdur dunyo,
G’urbat izlaganga g’urbatdur dunyo.
Kim neni izlasa, topar begumon,
Hikmat izlaganga hikmatdur dunyo.

***

Na sharaf, na shon istadim,
Na sadaf, na kon istadim,
Bari o’tkinchi, shu bois
Gavhari imon istadim.

***

Gulob bilan chaygandan
Halol bo’lmas yolg’on so’z.
Savun bilan yuvgandan
Nuroniy bo’lmaydi yuz.

***

Dard kelsa, g’am kelsa yutdik biz,
Kutdik biz, kutdik biz, kutdik biz.
Qabr deb atamang bu joyni
U uydan bu uyga o’tdik biz…

* * *

Chiroq edik—yulduz bo’ldik biz,
Oq tun edik—kunduz bo’ldik biz.
Yaproq edik—chirmashib daraxt
Tanasiga ildiz bo’ldik biz…

* * *

Bir kun biz ham afsona bo’lgaymiz,
Tuproq bilan hamxona bo’lgaymiz.
Yo’qoldiki – har ne aziz bo’lgay,
Yo’qoldikki, durdona bo’lgaymiz.

BUXOROGA BUXORO KELDI
(Shu nomli turkumdan)

Buxoroning obidalari
Ming yillardan beradi xabar:
«Xor bo’lasan, mute’ bo’lasan,
Buyukliging unutsang agar!»

Buxoroning obidalari
Hikmat erur moziydan, inon:
«Buyuklarni buyuk aylagan
E’tiqodu erk hamda iymon!»

Buxoroning obidalari
Har kun yangi hikmat aytadi,
O’tmishni-da, kelajakni-da
Men tomonga olib qaytadi.

RUH MEHROBGA TALPINAR

1.
Ruhga parvoz aslida xosdir,
Uni qamab bo’larmi yohu!
Ruh oyoqlar ostida qolib,
Nechun bo’lmish munchalar majruh?

Ruh tashnadir, ochdir va lekin
Unga ozik bo’lgaymi sarob?
Ruh mehrobga qarab talpinar,
Yiqitilgan muqaddas mexrob…

2.
Buxoroning muqaddas bag’ri
Ne sababdan muncha toptalmish?
Tiriklar jim, obidalar jim,
Tug’lar xomush, qabrlar xomush…

Foxiranimg faxri qaydadir?
Bu sukunat asli sirmasmi?
Tiriklari xomush bo’lgan yurt –
O’liklari tilga kirmasmi?!

BUXOROYI SHARIF

Bu shoh asar, buni ko’rmoqqa
Farang kelar, olmoni kelar.
Uzoq-yaqin yurtning shoh-faqir,
Yaxshi hamda yomoni kelar.

Bu shoh asar, buni ko’rmoqqa
Zax kelmoqda, sho’rob kelmoqda.
Paxtazori bilan bostirib
Shior bilan xitob kelmoqda.

O’zining shoh asarlarini
Aylab qo’yib yer bilan yakson —
Sen!
Ne uchun kelmayapsan, Sen —
Ka’basini yo’qotgan Inson?!

MILLAT

Qaydan aniqlagaysan
Havoning millatini?
Quyoshning millatini,
Daryoning millatini?

Daho misli quyoshdir,
Ol zebu ziynatini,
oshingta urasanmi
Dahoning millatini?!

Etmagayman hech qachon
Gumrohlar g’iybatini,
Gumroh tekshirmish
Odam Atoning millatini.

Ma’lum emish hammaga
Alar past tiynatini,
Past kimsa qaydan bilsin
Samoning millatini.

* * *

Qanday sendan olayin xabar,
Boshlanadi qaydan ostona?
Qay imloda yozsam xat yetar,
Arabiymi yo sugdiyona?

Maysalarda yo’q erur zabon,
Maysalarning tilida titroq.
Etolmaydi holingni bayon,
Garchi mendan senga yaqinroq.

Bo’zlagayman yuragim to’lib,
Qayda eshik, qayda erur yo’l?
Koshki, eshik yo maysa bo’lib,
Cho’zolsaydim sen tomonga qo’l…

XAT

Yurakni qiynagan bu sog’inch,
Yurakka sig’magan hayajon,
Bir parcha qog’ozga ilashib,
Ketmoqda yurt tomon.

Maktubda ne hikmat bor ekan,
Ne xislat maktubda namoyon?
Bir parcha qog’ozga ilashib,
Yuragim ketmoqda yurt tomon.

NAVRO’ZING MUBRAK,VATANIM!

Dillarda umidlar uyg’ondi,
Pahlavon Mahmudlar uyg’ondi,
Oshiqu obidlar uyg’ondi,
Navro’zing muborak, Vatanim!

Abbosing, aslida, Alpomish,
Bu olqish jahoniy, bu olqish,
O’zbekning zarbasi bu emas tush,
Navro’zing muborak, Vatanim!

Tushlaring o’nglarga aylandi,
Tunlaring tonglarga aylandi,
Yovlaring gunglarga aylandi,
Navro’zing muborak, Vatanim!

O’zbekning zarbi ham zarb ekan,
Jahon lol, bu ajib harb ekan,
Ringlarda madadkor rabb ekan,
Navro’zing muborak, Vatanim!

***

So’z qanotga aylandi,
Shaylan, yurak, parvozga.
G’irko’k otga aylandi,
Sig’magay u qog’ozga.

So’z qanotga aylandi,
Qalam ham darkor emas.
So’z bayotga aylandi,
Olam tinglab bo’ldi mast.

So’z qanotga aylandi,
Ko’kni quchmoqda qo’shiq.
So’z sabotga aylandi,
Malaklar unga oshiq.

So’z qanotga aylandi,
Yurak ko’chdi osmonga.
So’z hayotga aylandi,
So’z aylandi insonga.

***

Zamin kutib navbahorni, muzu qorni yutadi,
Quyosh uch oy kurtaklarni siypab-siypab kutadi.
Kurtaklarga butun olam ko’z tikkandur, voajab,
Bahor mening yuragimdan kurtaklarga o’tadi.

Kurtaklarning ranglaridan bezanadi kamalak,
Kurtaklarning shiviridan uyg’onadi kapalak,
Kurtaklarning zikriga, oh, jo’r bo’ladi har malak,
Bahor mening yuragimdan kurtaklarga o’tadi.

Dunyo go’yo ulkan kurtak, kurtakda dunyo jodir,
Dunyolarni bir kurtakka joylamoqqa u qodir,
Uning hukmi bilan bo’lar dunyoda har ish sodir,
Bahor mening yuragimdan kurtaklarga o’tadi.

Bahorlarni tuqqan kurtak bahorga nozlanadi,
Iforlarga burkanib u jahonga yuzlanadi,
Keyin esa yuragimga kirib u yozlanadi,
Bahor mening yuragimdan kurtaklarga o’tadi.

Qish kelganda navbahorni siz kurtakdan izlamang,
Derazamning yonidagi gultuvakdan izlamang,
Bahor mening yuragimda, gulbargakdan izlamang,
Bahor mening yuragimdan kurtaklarga o’tadi.

***

Ey moziyni unutgan odam,
Ey so’zini unutgan odam,
G’aflat bilan umring o’tmoqda,
Ey o’zini unutgan odam.

O’zni nechun sen xor aylading,
Ta’maga qul-abgor aylading,
Dunyoingni bozor aylading,
Ey o’zini unutgan odam.

Ibodating, shukronang qani,
Rabbing birdir, rabbingni tani
Hayotingda boshlanar ma’ni,
Ey o’zini unutgan odam!

Sen emasmi Sino farzandi,
Bahouddin bobo farzandi,
Marg’iloniy daho farzandi,
Ey o’zini unutgan odam!

Zamon keldi, g’aflatni tark et,
Quyoshday balq o’zingni Sharq et,
Yomondan-da, yaxshini farq et,
Ey o’zini unutgan odam!

***

Gullar gulligidan xijolat, Gulim,
Siz turganda gulga na hojat, Gulim?

Gullar gulzorini tark etib ketdi,
Sizni ko’rganida, ne holat, Gulim?

Gulzor ham sizdayin gulning poyiga
To’shalib so’ng topdi halovat, Gulim.

Ajabki, siz gulni ko’rib Sadriddin
Etdi ishq oyatin tilovat, Gulim.

***

Men sabrni tog’dan o’rgandim,
Do’lu qordan etmagay nola.
Meva bergan bog’dan o’rgandim,
Ko’zyosh to’kmas bamisli jala.

Men sabrni guldan o’rgandim,
Xushhid sochib fido etar jon.
Qishloqdagi yo’ldan o’rgandim,
Kas-nokasdan etmagay fig’on.

Ko’zni ochib etdim tafakkur,
Sayyorada ko’rdim sabrni.
Men sabrni ko’rdim ming shukur,
Minorada ko’rdim sabrni.

Ulug’lardan o’rgansa bo’lur
Sabr etmoqni g’amu dardlarga.
Sabr oliy mukofot erur,
Berilgaydur faqat mardlarga.