Шодмонқул САЛОМ
ЎҚИМАГАН БОЛАЛАР
“Ҳали уйлар соламиз,
Ҳали тўйлар қиламиз.
Билмаганлар билади,
Эл қатори бўламиз…”
Айвоннинг устунларин
Қучар изғирин шамол.
Онанинг орзусига
Исиниб олар хаёл…
“Акам пул ташлагунча
Қор ёғмасин, Художон!”
Палтосин астаридан
Уялади Гулжаҳон.
Еттинчида олганди,
Ўнинчи синф бўлди.
Гулжаҳоннинг сочи ҳам,
Бўйи ҳам ўсди, тўлди.
Қаро тунни ёпиниб
Мудраб ётади қишлоқ.
Липиллайди мискин шам,
Ўчиб қолмишдир чироқ.
Она ва қиз айвонга
Орзуларин илади.
“Шу ерда антенна бор,
Акам телефон қилади…”
Ҳансирайди қўнғироқ,
Она-ўғил сўзлашар.
Юраклар исинишар,
Оёқ-қўллар музлашар.
– Сизларда соат ўн бир,
Буёқда тўққиз бўлди…
Онанинг кўзларидан
Бир жуфт юлдуз тўкилди.
– Сени ўқитолмадим,
Калталик қилди қўлим.
Ётар жойинг иссиқми,
Ичмаяпсанми, ўғлим..?
Маюс тортади она,
Сингил хафа бўлади.
Кўкнинг авзойи бузуқ,
Қорнинг иси келади…
Гувоҳ бўлиб шу музтар,
Дилни эзган суҳбатга.
Жўнаб кетаман дилгир
Ўз ишимга – хизматга.
…Эй, шўх-шаддод болалар,
Қорбўрондан қайтмаган.
Муаллимнинг урганин
Уйга келиб айтмаган.
Эй, тақдирга кўнганлар,
Эй, жимгина юрганлар,
Айбдор каби елкасин
Қисибгина турганлар.
Билиб айтолмаганлар,
Айтишни билмаганлар.
Эринчоқ, аммо танти
Кўнглини ёрмаганлар.
Эй, қорувли болалар,
Эй, қўли гул усталар,
Ўқимаган болалар,
Эй, ўзи бир дасталар.
Математика дарсини
Пахтазорда ўтганлар,
Пуллик муаллимларга
Пули бори кетганлар.
Коллежларда бемурод
Совурилган соатлар.
Нелигини билмасдан
Ўрганилган одатлар.
Пиёз пайкалларида
Бўйи ўсмай қолганлар,
Оҳак заводларида
Кўксин совуқ олганлар.
Йўқчиликнинг юкига
Елкасини тутганлар.
Юпунгина хотинин
Амаллаб овутганлар:
– Ҳали уйлар соламиз,
Ҳали меҳмон кутамиз.
Намозни ўрганамиз,
Рўзалар ҳам тутамиз…
…Аламини ҳеч кимга
Айтмай юрган фарёдлар.
Қирдай елкасин эгиб
Қариётган авлодлар.
Ўқимаган болалар,
Эй, деҳқонсиз далалар.
Беқайғу умрингизга
Ёғди қанча жалалар.
Ўқимаган болалар,
Дардингизни айтдим мен.
Ҳаётга қўёлмаган
Шартингизни айтдим мен.
Зўр иқтидор бор эди,
Бирингизда кимёга.
Қай бирингиз шифокор
Бўлардингиз зиёда.
Иссиққина ўринда
Жунжикиб кетди кўнглим.
Оёғингиздан совуқ
Ўтиб кетганин сездим.
Ўқимаган болалар,
Ўрнингизни олдим мен.
Сиз ҳавас қилган каби
Ўқиб, одам бўлдим мен.
Шиддатингиз кўрганман,
Ғайратингиз билардим.
Сиздай танти бўлсайдим,
Мен ҳам уста бўлардим.
Маҳмадона бу қалам
Неларни қилмас баён.
Ўқимаган болалар –
– Жим бостирилган исён.
Неки келса, Худодан,
Кўриб юргувчи мардон.
Ўқимаган болалар –
– Исботлаб бўлмас армон.
…Гулжаҳоннинг палтосин
Астаридир юрагим.
Айтишга андиша бор,
Кўрсатишга уялдим.
Тақдир аробасида
Ҳар кимнинг-ку ўрни бор.
Шўхлигингиз эслатиб
Ташқарида ёғар қор.
Насиб қилсин, илоҳим,
Элга берар тўйингиз!
Энтиктирар юракни
Сизнинг орзу-ўйингиз:
“Ҳали уйлар соламиз,
Ҳали тўйлар қиламиз.
Билмаганлар билади,
Эл қатори бўламиз..!”
Ushbu she’r olis-yaqinda yurtlarda qora mehnat qilib, oilaviy muhit, yetishmagan adolat, hayotdagi ko’zbo’yamachiliklar sabab o’qishga kirolmagan, imkoniyatlari boy berilgan yigitlar haqida.
Shodmonqul SALOM
O’QIMAGAN BOLALAR
“Hali uylar solamiz,
Hali to’ylar qilamiz.
Bilmaganlar biladi,
El qatori bo’lamiz…”
Ayvonning ustunlarin
Quchar izg’irin shamol.
Onaning orzusiga
Isinib olar xayol…
“Akam pul tashlaguncha
Qor yog’masin, Xudojon!”
Paltosin astaridan
Uyaladi Guljahon.
Yettinchida olgandi,
O’ninchi sinf bo’ldi.
Guljahonning sochi ham,
Bo’yi ham o’sdi, to’ldi.
Qaro tunni yopinib
Mudrab yotadi qishloq.
Lipillaydi miskin sham,
O’chib qolmishdir chiroq.
Ona va qiz ayvonga
Orzularin iladi.
“Shu yerda antenna bor,
Akam telefon qiladi…”
Hansiraydi qo’ng’iroq,
Ona-o’g’il so’zlashar.
Yuraklar isinishar,
Oyoq-qo’llar muzlashar.
– Sizlarda soat o’n bir,
Buyoqda to’qqiz bo’ldi…
Onaning ko’zlaridan
Bir juft yulduz to’kildi.
– Seni o’qitolmadim,
Kaltalik qildi qo’lim.
Yotar joying issiqmi,
Ichmayapsanmi, o’g’lim..?
Mayus tortadi ona,
Singil xafa bo’ladi.
Ko’kning avzoyi buzuq,
Qorning isi keladi…
Guvoh bo’lib shu muztar,
Dilni ezgan suhbatga.
Jo’nab ketaman dilgir
O’z ishimga – xizmatga.
…Ey, sho’x-shaddod bolalar,
Qorbo’rondan qaytmagan.
Muallimning urganin
Uyga kelib aytmagan.
Ey, taqdirga ko’nganlar,
Ey, jimgina yurganlar,
Aybdor kabi yelkasin
Qisibgina turganlar.
Bilib aytolmaganlar,
Aytishni bilmaganlar.
Erinchoq, ammo tanti
Ko’nglini yormaganlar.
Ey, qoruvli bolalar,
Ey, qo’li gul ustalar,
O’qimagan bolalar,
Ey, o’zi bir dastalar.
Matematika darsini
Paxtazorda o’tganlar,
Pullik muallimlarga
Puli bori ketganlar.
Kollejlarda bemurod
Sovurilgan soatlar.
Neligini bilmasdan
O’rganilgan odatlar.
Piyoz paykallarida
Bo’yi o’smay qolganlar,
Ohak zavodlarida
Ko’ksin sovuq olganlar.
Yo’qchilikning yukiga
Yelkasini tutganlar.
Yupungina xotinin
Amallab ovutganlar:
– Hali uylar solamiz,
Hali mehmon kutamiz.
Namozni o’rganamiz,
Ro’zalar ham tutamiz…
…Alamini hech kimga
Aytmay yurgan faryodlar.
Qirday yelkasin egib
Qariyotgan avlodlar.
O’qimagan bolalar,
Ey, dehqonsiz dalalar.
Beqayg’u umringizga
Yog’di qancha jalalar.
O’qimagan bolalar,
Dardingizni aytdim men.
Hayotga qo’yolmagan
Shartingizni aytdim men.
Zo’r iqtidor bor edi,
Biringizda kimyoga.
Qay biringiz shifokor
Bo’lardingiz ziyoda.
Issiqqina o’rinda
Junjikib ketdi ko’nglim.
Oyog’ingizdan sovuq
O’tib ketganin sezdim.
O’qimagan bolalar,
O’rningizni oldim men.
Siz havas qilgan kabi
O’qib, odam bo’ldim men.
Shiddatingiz ko’rganman,
G’ayratingiz bilardim.
Sizday tanti bo’lsaydim,
Men ham usta bo’lardim.
Mahmadona bu qalam
Nelarni qilmas bayon.
O’qimagan bolalar –
– Jim bostirilgan isyon.
Neki kelsa, Xudodan,
Ko’rib yurguvchi mardon.
O’qimagan bolalar –
– Isbotlab bo’lmas armon.
…Guljahonning paltosin
Astaridir yuragim.
Aytishga andisha bor,
Ko’rsatishga uyaldim.
Taqdir arobasida
Har kimning-ku o’rni bor.
Sho’xligingiz eslatib
Tashqarida yog’ar qor.
Nasib qilsin, ilohim,
Elga berar to’yingiz!
Entiktirar yurakni
Sizning orzu-o’yingiz:
“Hali uylar solamiz,
Hali to’ylar qilamiz.
Bilmaganlar biladi,
El qatori bo’lamiz..!”
