Би-би-си Ўзбек Хизмати вебсаҳифасида чоп этилган «Китоби энг кўп босилаётган адиб» мақоласида ўзбек адабиётининг энг забардаст ёзувчиларидан бири Тоҳир Малик ижоди ҳақида сўз борганди. Ушбу мақолага адиб ўз муносабатини билдириб мактуб ёзган. Тоҳир Малик Би-би-си мақоласига муносабатида адабиёт билан боғлиқ қатор баҳсталаб мавзуларга диққат қаратади. Айни мана шу ҳолат боис қуйида ёзувчининг ўзи йўллаган жавоб мактубини ҳеч бир ислоҳсиз тўла чоп этишга қарор қилдик.

ЁЗУВЧИ ТОҲИР МАЛИКНИНГ БИ-БИ-СИ
МАҚОЛАСИГА МУНОСАБАТИ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Ё раббимиз Аллоҳ, бизларга холис дўстларнинг эътиборини насиб қилаётганинг учун чексиз шукрлар қиламиз.

Ассалому алайкум, азиз биродаримиз! “Китоби энг кўп босилаётган адиб” деб каминани мақтов билан сийлабсиз, Сизни Аллоҳ сийласин. Каминани эса мақтовдан суюлиб кетиш хасталигидан асрасин.

Аввалги мактубингиздаги “яна ўзингизнинг бевосита ижод ҳақидаги ўйларингиз ва ижодингиз ҳақида адабиётшунослар, ижодкор дўстлар, оддий китобхонлар фикрларини юборсангиз мамнун бўлардим”, деган илтимосингизни жавобсиз қолдирган эдим. Аслида мақтовларингиз билан кифоялансам ҳам бўларди. Лекин мақоладаги бир гап мени озгина ажаблантирди ва айрим масалалар ҳақида сўз айтишга ундади. Мен олдиндан огоҳлантирай, лозим бўлса, ёзишмаларимизни ўқиғувчилардан узр ҳам сўрай. Баён қиладурғон фикрларим бир “ёш ҳаваскор, аммо келажаги порлоқ чол”нинг ҳасратлари эмас, иззатлаб нидолари ҳам эмас. Умид улки, бир эзма чолнинг ёшлар эътиборини ҳаётдаги айрим масалаларга қаратишга уриниши деб қабул қилинар. (Мен интернет тартиб-қоидаларини яхши билмайман. Агар мазкур мактуб сизга маъқул келса ва бошқалар учун фойдаси тегадиган фикрлар бўлса, мақолани эълон қилган жойингизга беринг. Фойдадан ҳоли бўлса, четга суриб қўяверинг.)

Мақолангизда Масъул Мақсудов деган китобхон укамизнинг фикрларини келтирибсиз. Мен бу укамизнинг “Умуман олганда эса, мен “Шайтанат”ни юқори савияда ёзилган асар дея олмайман… асарнинг 4-китобигача ўқиганман”, деган гапларидан ранжимайман. Тағин ҳам уч китобни тоқат билан ўқибдилар, барака топсинлар. Бу уч китобни ўқиш учун сарфлаган бебаҳо вақтлари учун рози бўлсинлар. Кишига асар ёқмаса, уч саҳифадан кейин ёки уч бобдан сўнг суриб қўя қолганини эшитувдим. Масъулжон бирон маънили гап чиқиб қолармикин, деган илинжда уч китобни ўқиган чиқарлар…

Мен бир гапни турли давраларда кўп такрорлайман: русларнинг “дид бўйича дўст йўқдир”, деган мақоли бор. Шунга кўра, лағмонни ёқтирадиган одамга паловни мақташингиз ортиқча. “Қора кўзим”ни йиғлаб эшитадиган одам “Қоши қора санамгина”га тоқат қила олмайди. “Бу менинг машинам, ўтиринг мадам” деган ашулани ёқтирувчи санъат мухлиси “Ушшоқ”ни эшитса, юраги сиқилади. Энди лағмонхўр одам паловни емай туриб, ош дамлаган ошпазни ёмонлаб ўтирса, қандай бўларкин? Бадиий адабиёт ҳам шундай. Кафкани қўлдан қўймай ўқийдиган китобхон “Кеча ва кундуз”ни менсимаслиги мумкин. Бунинг учун Кафка ҳам, Чўлпон ҳам айбли эмас. Энг бўш ёзилган асарнинг ҳам ўз ўқувчиси бўлади. Шунинг баробаринда, энг яхши асарнинг ҳам холис ёки нохолис танқидчиси бўлади. “Ўтган кунлар”га паст назар билан қарайдиганлар ёки “Ёзувчи “Меҳробдан чаён” деб нотўғри сарлавҳа қўйган”, дейдиганларни ҳам кўрганмиз, эшитганмиз.

Демоқчиманки, ҳар бир асарга билдирилган фикр – шахсий дунёқараш, бу дунёқараш эса зеҳн қувватига боғлиқ. Одам бир нарсани ўз қаричи билан ўлчайди. Маънавий маънода, ақл қаричи ҳам мавжуд, десак хато бўлмас. Шундай экан, баён қилинувчи танқидлар, фикрлар олишуви киши кўнглини вайрон эта олувчи фожиа эмас. “Шайтанат”нинг иккинчи китоби нашр қилинган йили менга қадрдон бўлган ёзувчи укамиз “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасида “Шайтанат”ни савияси паст ўқувчи ўқийди”, деб ёзган эди. Бу фикрдан ранжиган бир гуруҳ ёшлар газетага раддия ёзишганда, бош муҳаррир Аҳмаджон Мелибоев бу мақолани бермабдилар. Ёшлар менга арз билан келиб: “муҳаррирга айтинг, бизнинг фикримизни ҳам берсин”, деб талаб қилишди. Газетачилик маданиятига кўра, бирон танқидий фикр берилар экан, шу саҳифанинг ўзида ё кейинроқ зид фикр ҳам берилса дуруст бўлади. Ҳамонки, муҳаррир буни лозим топмабдими, олишишдан наф йўқ, қолаверса, мен ўзимни ҳимоя қилишимга зарурат ҳам йўқ эди. Мен “қўяверинглар, мевали дарахтга тош отилади”, дейиш билан чекландим. Аслида мен у ижодкор укамдан ранжисам ҳам бўларди, негаки, у аввало паст савияда деб, мени-ёзувчини эмас, ўқувчини ҳақоратлади. Иккинчидан, асарнинг савияси пастлигини исбот қила олувчи бирон далилни келтирмади. Келтиролмасди ҳам, ахир асарни ўқимай туриб танқид қилган одам, даъвосига қаердан асос топсин?

Масъулжон укамизда бундай қусур йўқ, учта китобни ўқибдилар. Аммо бу укамизнинг “Бу тўғрида муаллиф билан ҳам кўп суҳбатларда бўлганман, фикрлашганман” деганлари каминани ғоят ажаблантирди. Бир неча кун ўйладим, “Масъул Мақсудов” деган одам билан кўп суҳбат қурганимни эслолмадим. Уни қаерда ва қачон кўрган эканман, бу ҳам ёдимда йўқ. Эҳтимол укамиз мен билан хаёлан ёки тушларида суҳбат қургандирлар. Агар шундай бўлса, даъвоимиз йўқдур.

Бу мактубни ёзишга даъват этган ҳолат ҳам айнан шу бўлди. “Шайтанат” ҳақида мақтовларни кўп эшитдим. Жиноят оламида юриб, бу китоб билан танишгач, тўғри йўлга ўтганларни ҳам эшитдим, айримлари билан суҳбат ҳам қурдим. Китоб бир одамга наф берса ҳам шукр қиламан.

Танқид кам бўлди. Асосли танқид деярли бўлмади. Биринчи китоб чиққанда раҳматли Шукур Холмирзаев “Асарни нега “бисмиллоҳ” билан бошлайди”, деб танқид қилган эканлар, буни ўзимга ҳам айтганлар. Диссертациялар ёзилди, ёқланди, дипломлар ёзилди, ёқланди. Лекин жиддий танқид эшитмадим, бунга ажабландим ҳам. Чунки: ё асар чиндан ҳам камчиликлардан холи (бундай бўлиши мумкин эмас) ёки танқид қилишга ҳам арзимайди (шунисидан Худо асрасин!).

Мени бошқа нарса ранжитади: у ер бу ерда бу асар ҳақида танқидий руҳда гапирадиган одамлар шу асарларни ўқимаганлар. Етмишинчи йилларда бир ёзувчи дўстимиз Асқад Мухторнинг “Чинор” романини ёмонлаб кетди. Асарни мен ўқиган эдим. Унинг ёмонлашлари ғалат туюлди. Баҳслашмоқчи бўлсам, баҳсдан ўзини олиб қочди, шунда “романни охиригача ўқидингизми?” деб сўрасам, дангалига “йўқ”, деди. Маълум бўлишича, роман журналда эълон қилинганда биринчи жумласини ўқибоқ ёқтирмай қолган экан. Бунга нима дейсиз? Афсусли жойи шундаки, ҳозир ҳам шунақа билимдонлар бор. Бир асарга баҳо бериш учун биргина жумла ўқиш кифоя уларга. Ҳатто ўқимасликлари ҳам мумкин. Кимдандир эшитган гаплари билан ҳукм чиқариб юбораверадилар.

Қайсидир йили тўрт-беш ёзувчи бир вилоятга бордик. Кундузги тадбирдан кейин зиёфат бошланди. Бундай зиёфатларга тоқатим бўлмагани сабабли қўшни хонага кириб ётдим. Кўзнинг иши осон: одам кўргиси келмаса, юмиб олса бас. Аммо қулоқни беркитиб бўл-майди. Мен чиқиб кетишим билан мен ҳақимдаги гап бошланди. Гап пойлаш одатим йўқ. Лекин эшитишга мажбурман. Даврадаги ёзувчи акаларимиздан бири: “Тоҳирнинг “Шайтанат”и яхши чиқди, шуни Навоий мукофотига қўйсак ҳам бўлади”, дедилар. Шунда дўстларимиздан бири: “Йўқ, жуда-а ошириб юбордингиз, Навоий мукофотига арзимайди”, деди. Шунда акамиз дедиларки: “Дуруст, Навоий мукофотига арзимаса, кейинги йили Қодирий мукофотига тавсия этиш керак, бу мукофотга арзир, а?” Дўстимиз “Бу мукофотга ҳам тортмайди-ку, лекин Тоҳир ака яхши одам, қўйса бўлади”, деб марҳамат қилдилар. Шунда акамиз яна сўрадиларки: “Менга қаранг шоир, асарни ўқиганмисиз?” Дўстимиз ростгўй эдилар, “Йўқ” деб жавоб бердилар.

Шунга ўхшаган гаплардан хабарим бор-у, Масъул Мақсудовнинг фикрларидан бехабарга ўхшаб турибман.

Худонинг марҳаматини қарангки, мукофотлар йўқ бўлди. Китобларни ўқимай туриб ҳукм чиқарувчи қадрдонларимизни ҳижолатпазликдан қутқарди. Агар Аллоҳ таборак ва таоло қилган ҳизматларим учун фақат биттагина холис фикрловчи китобхоннинг меҳрини менга насиб этган бўлса, бахтлиман. Биттагина китобхоннинг холис дуосини олиш саодатига етишган бўлсам ва бу дуо менга Қиёматда асқотса, Аллоҳга шукрлар қиламан. Очиғини айтсам, кўп мақтов эшитишдан қўрқаман. Бу дунёдаги мақтовлар Қиёматда асқотадиган мақтовлар ўрнига бўлиб қолмасайди, деб қўрқаман. Ҳар бир банда каби Қиёматдаги мукофотдан умидворман.

“Гадонинг душмани гадо бўлади”, деганларидек, баъзи муҳтарам ёзувчиларимиз, айрим азиз ҳамкасбларимиз ғийбат, иғво ҳатто фитналардан нафрат қилмайдиган бўлиб қолганлар. Ичқоралик, ҳасад хасталигидан биринчи галда ўзлари жабр чексаларда, шифоланиш ҳаракатини қилмайдилар. Раҳматли Рауф Парфи “ёзувчилар уюшмаси” дейиш ўрнига “Ёзувчилар ўйишмаси” дердилар. Катталар-ку, шу хасталик билан ўтяптилар, Аллоҳ ёшларимизни асрасин!  Бир-бирларига бўлган меҳр-оқибатларини янада зиёда қилиб берсин. Яқинда муҳтарам шоир акаларимиздан бири таъсирли воқеани айтиб бердилар. Касалхонага устозларини йўқлаб борсалар, яна бир устоз ҳам ўша ерда эканлар. Ҳа, икковлари ҳам эътиборли устозлардан эди. Аммо икковларининг қанотида икки гуруҳ паноҳ топган ва бу гуруҳлар зимдан бир-бирини эговлаш билан банд эди. Устозлар ҳам уларнинг изидагилар ҳам бир-бирлари билан ўпишиб кўришардилар, аммо қўлларидаги ханжар яланғочланган ҳолда турарди. Буни ҳамма биларди, лекин билмаганга оларди. Ёзувчилар уюшмасидаги турли мажлислар болаларнинг беркинмачоқ ўйинига ўхшаб кетарди. Хуллас, ўлим тўшагидаги икки устоз умрлари кераксиз олишувлар билан ўтганини тан олиб, афсусланишибди. Худонинг қудратини қарангки, “Дунёда фақат мен борман” деган икки устозни бир ҳолатда, бир пайтда, бир жойда учраштириб, афсус кемасида олиб кетди. Шу ҳолатни уларнинг шогирдлари ҳис қилдиларми экан? Масала айнан шунда!!

Китобхонлар эҳтимол билишмас, қарийб йигирма йилдан бери Ёзувчилар уюшмасига деярли келмайман. Ўзаро тарафкашликлар, ҳасадгўйликлар, ғийбатлар билан ўралашиб қолмай, вақтимни ижодга бағишлашни афзал биламан. Ардоқли ҳамкасбларим бу гапимдан ранжимасинлар. Мен кўпчилик шундай, демоқчи эмасман. Лекин бир челак зилол сувга бир томчи сиёҳ тушса нима бўлади. Мен тилга олган маънавий хасталиклар ҳар бир одам учун зарарли. Лекин, дейлик, кимёгарлар орасида фитна ё иғво бўлса, уларни кечириш мумкиндир. Лекин ёзучиларни ҳеч-ҳеч кечириб бўлмас. Чунки ёзувчининг зиммасида тарбиячилик вазифаси ҳам бор. Ичи қора тарбиячи кимни қандай тарбия этади?

Бир дўстимизнинг гаплари баҳонасида ғойибона суҳбатлашдик. Агар фикрларимизда маъно бўлиб, ёшларимиз бирон наф олсалар яхши. Бўлмаса, интернет ўқиғувчиларининг қимматли вақтларини олганимиз учун узр сўраймиз, Аллоҳнинг олдида тавба қиламиз. Чунки ўзгаларнинг вақтини исроф қилиш ҳам гуноҳ экани каминага маълум.

Ассаламу алайкум, ва роҳматулиллаҳи ва баракатуҳ. Аллоҳ барчаларингизнинг хонадонингизга қут ва баракот бериб, турли офатлардан Ўзи асрасин. Омийн!

Дуогўйингиз Тоҳир Абдумалик ўғли, деб билурсизлар.

2013 йилнинг 6 март куни. Ҳижрий 1434 йилнинг рабиус соний ойи, 23 куни, чоршанба.

Манба: BBC Uzbek

Bi-bi-si O‘zbek Xizmati vebsahifasida chop etilgan “Kitobi eng ko‘p bosilayotgan adib” maqolasida o‘zbek adabiyotining eng zabardast yozuvchilaridan biri Tohir Malik ijodi haqida so‘z borgandi. Ushbu maqolaga adib o‘z munosabatini bildirib maktub yozgan. Tohir Malik Bi-bi-si maqolasiga munosabatida adabiyot bilan bog‘liq qator bahstalab mavzularga diqqat qaratadi. Ayni mana shu holat bois quyida yozuvchining o‘zi yo‘llagan javob maktubini hech bir islohsiz to‘la chop etishga qaror qildik.

YOZUVCHI TOHIR MALIKNING BI-BI-SI
MAQOLASIGA MUNOSABATI

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Yo rabbimiz Alloh, bizlarga xolis do‘stlarning e’tiborini nasib qilayotganing uchun cheksiz shukrlar qilamiz.

Assalomu alaykum, aziz birodarimiz! “Kitobi eng ko‘p bosilayotgan adib” deb kaminani maqtov bilan siylabsiz, Sizni Alloh siylasin. Kaminani esa maqtovdan suyulib ketish xastaligidan asrasin.

Avvalgi maktubingizdagi “yana o‘zingizning bevosita ijod haqidagi o‘ylaringiz va ijodingiz haqida adabiyotshunoslar, ijodkor do‘stlar, oddiy kitobxonlar fikrlarini yuborsangiz mamnun bo‘lardim”, degan iltimosingizni javobsiz qoldirgan edim. Aslida maqtovlaringiz bilan kifoyalansam ham bo‘lardi. Lekin maqoladagi bir gap meni ozgina ajablantirdi va ayrim masalalar haqida so‘z aytishga undadi. Men oldindan ogohlantiray, lozim bo‘lsa, yozishmalarimizni o‘qig‘uvchilardan uzr ham so‘ray. Bayon qiladurg‘on fikrlarim bir “yosh havaskor, ammo kelajagi porloq chol”ning hasratlari emas, izzatlab nidolari ham emas. Umid ulki, bir ezma cholning yoshlar e’tiborini hayotdagi ayrim masalalarga qaratishga urinishi deb qabul qilinar. (Men internet tartib-qoidalarini yaxshi bilmayman. Agar mazkur maktub sizga ma’qul kelsa va boshqalar uchun foydasi tegadigan fikrlar bo‘lsa, maqolani e’lon qilgan joyingizga bering. Foydadan holi bo‘lsa, chetga surib qo‘yavering.)

Maqolangizda Mas’ul Maqsudov degan kitobxon ukamizning fikrlarini keltiribsiz. Men bu ukamizning “Umuman olganda esa, men “Shaytanat”ni yuqori saviyada yozilgan asar deya olmayman… asarning 4-kitobigacha o‘qiganman”, degan gaplaridan ranjimayman. Tag‘in ham uch kitobni toqat bilan o‘qibdilar, baraka topsinlar. Bu uch kitobni o‘qish uchun sarflagan bebaho vaqtlari uchun rozi bo‘lsinlar. Kishiga asar yoqmasa, uch sahifadan keyin yoki uch bobdan so‘ng surib qo‘ya qolganini eshituvdim. Mas’uljon biron ma’nili gap chiqib qolarmikin, degan ilinjda uch kitobni o‘qigan chiqarlar…

Men bir gapni turli davralarda ko‘p takrorlayman: ruslarning “did bo‘yicha do‘st yo‘qdir”, degan maqoli bor. Shunga ko‘ra, lag‘monni yoqtiradigan odamga palovni maqtashingiz ortiqcha. “Qora ko‘zim”ni yig‘lab eshitadigan odam “Qoshi qora sanamgina”ga toqat qila olmaydi. “Bu mening mashinam, o‘tiring madam” degan ashulani yoqtiruvchi san’at muxlisi “Ushshoq”ni eshitsa, yuragi siqiladi. Endi lag‘monxo‘r odam palovni yemay turib, osh damlagan oshpazni yomonlab o‘tirsa, qanday bo‘larkin? Badiiy adabiyot ham shunday. Kafkani qo‘ldan qo‘ymay o‘qiydigan kitobxon “Kecha va kunduz”ni mensimasligi mumkin. Buning uchun Kafka ham, Cho‘lpon ham aybli emas. Eng bo‘sh yozilgan asarning ham o‘z o‘quvchisi bo‘ladi. Shuning barobarinda, eng yaxshi asarning ham xolis yoki noxolis tanqidchisi bo‘ladi. “O‘tgan kunlar”ga past nazar bilan qaraydiganlar yoki “Yozuvchi “Mehrobdan chayon” deb noto‘g‘ri sarlavha qo‘ygan”, deydiganlarni ham ko‘rganmiz, eshitganmiz.

Demoqchimanki, har bir asarga bildirilgan fikr – shaxsiy dunyoqarash, bu dunyoqarash esa zehn quvvatiga bog‘liq. Odam bir narsani o‘z qarichi bilan o‘lchaydi. Ma’naviy ma’noda, aql qarichi ham mavjud, desak xato bo‘lmas. Shunday ekan, bayon qilinuvchi tanqidlar, fikrlar olishuvi kishi ko‘nglini vayron eta oluvchi fojia emas. “Shaytanat”ning ikkinchi kitobi nashr qilingan yili menga qadrdon bo‘lgan yozuvchi ukamiz “O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasida “Shaytanat”ni saviyasi past o‘quvchi o‘qiydi”, deb yozgan edi. Bu fikrdan ranjigan bir guruh yoshlar gazetaga raddiya yozishganda, bosh muharrir Ahmadjon Meliboyev bu maqolani bermabdilar. Yoshlar menga arz bilan kelib: “muharrirga ayting, bizning fikrimizni ham bersin”, deb talab qilishdi. Gazetachilik madaniyatiga ko‘ra, biron tanqidiy fikr berilar ekan, shu sahifaning o‘zida yo keyinroq zid fikr ham berilsa durust bo‘ladi. Hamonki, muharrir buni lozim topmabdimi, olishishdan naf yo‘q, qolaversa, men o‘zimni himoya qilishimga zarurat ham yo‘q edi. Men “qo‘yaveringlar, mevali daraxtga tosh otiladi”, deyish bilan cheklandim. Aslida men u ijodkor ukamdan ranjisam ham bo‘lardi, negaki, u avvalo past saviyada deb, meni-yozuvchini emas, o‘quvchini haqoratladi. Ikkinchidan, asarning saviyasi pastligini isbot qila oluvchi biron dalilni keltirmadi. Keltirolmasdi ham, axir asarni o‘qimay turib tanqid qilgan odam, da’vosiga qayerdan asos topsin?

Mas’uljon ukamizda bunday qusur yo‘q, uchta kitobni o‘qibdilar. Ammo bu ukamizning “Bu to‘g‘rida muallif bilan ham ko‘p suhbatlarda bo‘lganman, fikrlashganman” deganlari kaminani g‘oyat ajablantirdi. Bir necha kun o‘yladim, “Mas’ul Maqsudov” degan odam bilan ko‘p suhbat qurganimni eslolmadim. Uni qayerda va qachon ko‘rgan ekanman, bu ham yodimda yo‘q. Ehtimol ukamiz men bilan xayolan yoki tushlarida suhbat qurgandirlar. Agar shunday bo‘lsa, da’voimiz yo‘qdur.

Bu maktubni yozishga da’vat etgan holat ham aynan shu bo‘ldi. “Shaytanat” haqida maqtovlarni ko‘p eshitdim. Jinoyat olamida yurib, bu kitob bilan tanishgach, to‘g‘ri yo‘lga o‘tganlarni ham eshitdim, ayrimlari bilan suhbat ham qurdim. Kitob bir odamga naf bersa ham shukr qilaman.

Tanqid kam bo‘ldi. Asosli tanqid deyarli bo‘lmadi. Birinchi kitob chiqqanda rahmatli Shukur Xolmirzayev “Asarni nega “bismilloh” bilan boshlaydi”, deb tanqid qilgan ekanlar, buni o‘zimga ham aytganlar. Dissertatsiyalar yozildi, yoqlandi, diplomlar yozildi, yoqlandi. Lekin jiddiy tanqid eshitmadim, bunga ajablandim ham. Chunki: yo asar chindan ham kamchiliklardan xoli (bunday bo‘lishi mumkin emas) yoki tanqid qilishga ham arzimaydi (shunisidan Xudo asrasin!).

Meni boshqa narsa ranjitadi: u yer bu yerda bu asar haqida tanqidiy ruhda gapiradigan odamlar shu asarlarni o‘qimaganlar. Yetmishinchi yillarda bir yozuvchi do‘stimiz Asqad Muxtorning “Chinor” romanini yomonlab ketdi. Asarni men o‘qigan edim. Uning yomonlashlari g‘alat tuyuldi. Bahslashmoqchi bo‘lsam, bahsdan o‘zini olib qochdi, shunda “romanni oxirigacha o‘qidingizmi?” deb so‘rasam, dangaliga “yo‘q”, dedi. Ma’lum bo‘lishicha, roman jurnalda e’lon qilinganda birinchi jumlasini o‘qiboq yoqtirmay qolgan ekan. Bunga nima deysiz? Afsusli joyi shundaki, hozir ham shunaqa bilimdonlar bor. Bir asarga baho berish uchun birgina jumla o‘qish kifoya ularga. Hatto o‘qimasliklari ham mumkin. Kimdandir eshitgan gaplari bilan hukm chiqarib yuboraveradilar.

Qaysidir yili to‘rt-besh yozuvchi bir viloyatga bordik. Kunduzgi tadbirdan keyin ziyofat boshlandi. Bunday ziyofatlarga toqatim bo‘lmagani sababli qo‘shni xonaga kirib yotdim. Ko‘zning ishi oson: odam ko‘rgisi kelmasa, yumib olsa bas. Ammo quloqni berkitib bo‘l-maydi. Men chiqib ketishim bilan men haqimdagi gap boshlandi. Gap poylash odatim yo‘q. Lekin eshitishga majburman. Davradagi yozuvchi akalarimizdan biri: “Tohirning “Shaytanat”i yaxshi chiqdi, shuni Navoiy mukofotiga qo‘ysak ham bo‘ladi”, dedilar. Shunda do‘stlarimizdan biri: “Yo‘q, juda-a oshirib yubordingiz, Navoiy mukofotiga arzimaydi”, dedi. Shunda akamiz dedilarki: “Durust, Navoiy mukofotiga arzimasa, keyingi yili Qodiriy mukofotiga tavsiya etish kerak, bu mukofotga arzir, a?” Do‘stimiz “Bu mukofotga ham tortmaydi-ku, lekin Tohir aka yaxshi odam, qo‘ysa bo‘ladi”, deb marhamat qildilar. Shunda akamiz yana so‘radilarki: “Menga qarang shoir, asarni o‘qiganmisiz?” Do‘stimiz rostgo‘y edilar, “Yo‘q” deb javob berdilar.

Shunga o‘xshagan gaplardan xabarim bor-u, Mas’ul Maqsudovning fikrlaridan bexabarga o‘xshab turibman.

Xudoning marhamatini qarangki, mukofotlar yo‘q bo‘ldi. Kitoblarni o‘qimay turib hukm chiqaruvchi qadrdonlarimizni hijolatpazlikdan qutqardi. Agar Alloh taborak va taolo qilgan hizmatlarim uchun faqat bittagina xolis fikrlovchi kitobxonning mehrini menga nasib etgan bo‘lsa, baxtliman. Bittagina kitobxonning xolis duosini olish saodatiga yetishgan bo‘lsam va bu duo menga Qiyomatda asqotsa, Allohga shukrlar qilaman. Ochig‘ini aytsam, ko‘p maqtov eshitishdan qo‘rqaman. Bu dunyodagi maqtovlar Qiyomatda asqotadigan maqtovlar o‘rniga bo‘lib qolmasaydi, deb qo‘rqaman. Har bir banda kabi Qiyomatdagi mukofotdan umidvorman.

“Gadoning dushmani gado bo‘ladi”, deganlaridek, ba’zi muhtaram yozuvchilarimiz, ayrim aziz hamkasblarimiz g‘iybat, ig‘vo hatto fitnalardan nafrat qilmaydigan bo‘lib qolganlar. Ichqoralik, hasad xastaligidan birinchi galda o‘zlari jabr cheksalarda, shifolanish harakatini qilmaydilar. Rahmatli Rauf Parfi “yozuvchilar uyushmasi” deyish o‘rniga “Yozuvchilar o‘yishmasi” derdilar. Kattalar-ku, shu xastalik bilan o‘tyaptilar, Alloh yoshlarimizni asrasin! Bir-birlariga bo‘lgan mehr-oqibatlarini yanada ziyoda qilib bersin. Yaqinda muhtaram shoir akalarimizdan biri ta’sirli voqeani aytib berdilar. Kasalxonaga ustozlarini yo‘qlab borsalar, yana bir ustoz ham o‘sha yerda ekanlar. Ha, ikkovlari ham e’tiborli ustozlardan edi. Ammo ikkovlarining qanotida ikki guruh panoh topgan va bu guruhlar zimdan bir-birini egovlash bilan band edi. Ustozlar ham ularning izidagilar ham bir-birlari bilan o‘pishib ko‘rishardilar, ammo qo‘llaridagi xanjar yalang‘ochlangan holda turardi. Buni hamma bilardi, lekin bilmaganga olardi. Yozuvchilar uyushmasidagi turli majlislar bolalarning berkinmachoq o‘yiniga o‘xshab ketardi. Xullas, o‘lim to‘shagidagi ikki ustoz umrlari keraksiz olishuvlar bilan o‘tganini tan olib, afsuslanishibdi. Xudoning qudratini qarangki, “Dunyoda faqat men borman” degan ikki ustozni bir holatda, bir paytda, bir joyda uchrashtirib, afsus kemasida olib ketdi. Shu holatni ularning shogirdlari his qildilarmi ekan? Masala aynan shunda!!

Kitobxonlar ehtimol bilishmas, qariyb yigirma yildan beri Yozuvchilar uyushmasiga deyarli kelmayman. O‘zaro tarafkashliklar, hasadgo‘yliklar, g‘iybatlar bilan o‘ralashib qolmay, vaqtimni ijodga bag‘ishlashni afzal bilaman. Ardoqli hamkasblarim bu gapimdan ranjimasinlar. Men ko‘pchilik shunday, demoqchi emasman. Lekin bir chelak zilol suvga bir tomchi siyoh tushsa nima bo‘ladi. Men tilga olgan ma’naviy xastaliklar har bir odam uchun zararli. Lekin, deylik, kimyogarlar orasida fitna yo ig‘vo bo‘lsa, ularni kechirish mumkindir. Lekin yozuchilarni hech-hech kechirib bo‘lmas. Chunki yozuvchining zimmasida tarbiyachilik vazifasi ham bor. Ichi qora tarbiyachi kimni qanday tarbiya etadi?

Bir do‘stimizning gaplari bahonasida g‘oyibona suhbatlashdik. Agar fikrlarimizda ma’no bo‘lib, yoshlarimiz biron naf olsalar yaxshi. Bo‘lmasa, internet o‘qig‘uvchilarining qimmatli vaqtlarini olganimiz uchun uzr so‘raymiz, Allohning oldida tavba qilamiz. Chunki o‘zgalarning vaqtini isrof qilish ham gunoh ekani kaminaga ma’lum.

Assalamu alaykum, va rohmatulillahi va barakatuh. Alloh barchalaringizning xonadoningizga qut va barakot berib, turli ofatlardan O‘zi asrasin. Omiyn!

Duogo‘yingiz Tohir Abdumalik o‘g‘li, deb bilursizlar.

2013 yilning 6 mart kuni. Hijriy 1434 yilning rabius soniy oyi, 23 kuni, chorshanba.

Manba: BBC Uzbek