Олма… Қалам… Яланғоч аёл… Дўстим, агар мана шу сўзларни ўқиганингизда (ёки эшитганингизда) хаёлингиздан ёруғлик тезлигида шу сўзларнинг тасвири бир ўтиб кетган бўлса, демак миянгиз нормал ҳолатда ишлаётган экан. Бугун сиз билан мия ва унинг вазифалари ҳақида эмас, балки мияни бузувчи айрим унсурлар ҳақида гаплашмоқчимиз.

ОЛМА, ҚАЛАМ, ЯЛАНҒОЧ АЁЛ…
Вали ТЎРА

Олма… Қалам… Яланғоч аёл…

Дўстим, агар мана шу сўзларни ўқиганингизда (ёки эшитганингизда) хаёлингиздан ёруғлик тезлигида шу сўзларнинг тасвири бир ўтиб кетган бўлса, демак миянгиз нормал ҳолатда ишлаётган экан. Бугун сиз билан мия ва унинг вазифалари ҳақида эмас, балки мияни бузувчи айрим унсурлар ҳақида гаплашмоқчимиз.

“Учбурчак”… “Қайнотаси ҳирс билан қараган келин”…

Қалай? Калла ҳали ҳам жойидами? Аслида бу мавзу ҳақида ёзмоқчи эмас эдик. Вақт ўтиши билан одамлар унутар, деган умидимиз бор эди. Лекин, kun.uz сайти томонидан эълон қилинган шоир Хуршид Давронга тегишли мақола ва унга қарши билдирилган баъзи фикрлар “ёзмасак бўлмас экан”, деган ўйга олиб келди.

”Учбурчак”ми ёки “Икки бурчак”?

Кечирасизлар-куя, кўрсатувчи опалар, ҳа, бу кўрсатувларингда уч томон иштирок этиши керак эмасмиди: бир бурчакда “айбдор”, иккинчи бурчакда “мазлум”, учинчи бурчакда эса оддий халқ? Сизлар нима қилдиларинг? Фақат мазлумни (агар мазлум бўлса) олиб келиб, уни роса “гапиртирдиларинг-ку”. Кўрсатувларинг фақат 2 та “бурчак” дан иборат бўлди, холос. Шунча шармандаликка чидай олмай телевидениягача келган ўша қайнона ва қайнотанинг ҳимоя “бурчак” ини яқиндагина кўрсатганларингни ҳисобга олсак, демак “қаҳрамон келинимиз” нинг ҳам “бурчак” лари тоза эмас, шекилли?! Лекин, бу ерда биз “ким айбдор” деган саволга жавоб бермоқчи эмасмиз. Балки, бир кўзи ўйилиб келган одам қозига “Қўшним кўзимни ўйиб олди. Уни жазоланг!” деса, қози ўша қўшнини кўрмасдан туриб жазога шошилмаслиги кераклигини айтмоқчимиз холос. Балки, қўшнининг ҳар иккала кўзи ҳам ўйилгандир… А, лаббай?!

Хўш, “кенайи”, мақсад нима эди? (Sо whат?!)

Ётоғингизгача айтиб бердингиз, мақсад нима эди? Ҳатто, маҳалла сизни бошқа уйга чиқаришга ёрдам ҳам қилмоқчи эканлигини ўз оғзингиз билан айтдингиз-ку. Демак, мақсад ярашиш эмас, балки ўша келин бўлиб тушган оилангизни бутун Ўзбекистонга шарманда қилиш бўлган. Аслида сиз аввало ўзингизни ўзингиз шарманда қилиб бўлдингиз. Сиз «яхшиликни кўзлаб» (?) айтиб берган гапларингизни фаросатлиман деган аёл ҳеч қачон айта олмас эди.

“Мени қаердадир ялонғоч кўрган эканлар-да…” Ийи-ийи, шошилмасдан гапиринг, опа! Бизнинг ҳам мийямиз нормал ҳолатда ишлайди! Сизни ўша жойни ўзидаёқ қандайдир “бошқачааа” тасаввур қилиб қўйган эркаклар йўқ, деб ўйлайсизми?! Ундан ташқари, бу кўрсатувдан кейин оилангиз билан қайта яраша олмаслигингиз юз фоиз аниқ бўлиб қолди-ку. Энди сиз каби эридан ажралган “машҳур” жувонга қалбида марази бор кимсалар қандай кўз билан қарашини кутяпсиз?! “Меҳр” кўзи билан қарасинларми?!

Ғарбдаги “гей”лик ҳам ҳазил-муҳокамадан бошланган

“Жуда яхши кўрсатув қилишибди. Кўпроқ шунақа кўрсатувлар қилиниши керак. Ахир қачондир бу каби ҳолатларни оммага айтиш керак-ку. Қачонгача яшириб юрамиз? Юртимизда бу каби ҳолатлар оз деб ўйлайсизми? Нечта бечора келинлар бу каби ҳолатларни яшириб юрибди.”

Тўғри! Гапларингизда жон бор. Лекин, чала жон… Биродар, яқинни эмас, узоқроқни кўзлаб иш қилайлик! Ахир, бир хонадон эмас, юртнинг маънавий келажаги ҳақида гап кетяпти.

“Сўз эркинлиги” дедингиз. Лекин, бу бировнинг шаънини булғаб ташлаш дегани эмас. “Сизнинг эркинлигингиз бошқаларнинг эркинлик чегарасида тугайди”, ахир. Тўғри, қаҳрамонимиз эркин гапирдилар (баъзида жуда ҳам эркин гапирвордилар), лекин рост гапирдилармикан? Балки, учинчи “бурчак” эгаларини ҳам эшитиб кўрармиз? Балки, уларнинг “иккала кўзлари ҳам ўйилгандир”?

“Бу каби ҳолатларни оммага олиб чиқиш керак, ислоҳ қилиш керак” дедингиз. Тўғри, ислоҳ қилиш керак. Лекин, ўз доирасида ислоҳ қилиш керак. Бутун Ўзбекистонга кўрсатиш шарт эмас. Бу кўрсатувни кўргандан кейин бошқа келинлар ҳам қайноталари олдида ҳадиксираб қолмайдими? Бу каби нарсалар хаёлининг бир бурчагига ҳам келмаган қайноталар ўзлари хоҳламасада шайтон уларни қийнаб ташламайдими? Шариатимизда ҳам фойда ва зарар тенг келиб қолса, доимо зарарни олди олинган-ку, ахир. Қирқ йил олдин агар кимдир оммага мана шундай оилавий муаммони олиб чиққанидами, одамлар бу каби “учбурчак” ларни “думолоқ” қилиб қўйган бўлар эди. Нега? Чунки улар бу каби ҳолатнинг ҳатто бўлишини ҳам тасаввур қила олмас эдилар. Бизга қойил! Мана муҳокамага йўл очиб бериб тасаввуримизни ҳам анча бойитиб олдик. Кейинги босқич нима деб ўйлайсиз?! Бу каби ҳолатларни тез-тез реклама қилиш ва ўсиб келаётган ёшлар онгида “бу ҳолат оддий ҳолат экан-да” деган ўйни шакллантиришми?! “Анти реклама ҳам реклама”, биродар! Ғарбдаги баччавозликнинг бугунги эркин тарғиботи ҳам бу каби иллатнинг кенг омма муҳокамасига қўйиб берилиши билан бошланган…

“Нечта келин бу каби ҳолатни яшириб юрибди” дедингиз. Яшириб юрган бўлса, сиз қаердан била қолдингиз, тақсир?! Мен ишонаманки, юртимизда бу каби ҳолатлар деярли учрамайди. Агар бъази-баъзида бу каби “курмак”лар учраб қолса ҳам, улар тор доирада муҳокама қилиниши ва чора-тадбирлар кўриниши керак. Ахир еяётган ошингзидан курмак чиқиб қолса, бошқаларга ҳам кўрсатишингиз шарт эмаск-у. Секин бир чеккага ташлаб қўяверинг, биродар!

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, аввало юртимиздан мана шундай ҳолатларнинг ҳатто ҳидининг келиб қолиши ҳам ачинарли ҳолдир. Ўлганнинг устига тепган қилиб бутун Ўзбекистонга бу “кашфиёт”ни “реклама” қилиш эса бунданда ачинарли ҳолат. Бу каби кўрсатувларнинг фойдасидан кўра халққа ва эндигина шаклланиб келаётган ёшларимизга зарари кўпроқ бўлади. Китоблар ўқилмай қўйилган замонамизда телевизорлар кўпчиликнинг маънавий озуқаси бўлиб қолди. Телевидения ходимларимиздан ўз ишларига янада масъулиятлироқ бўлишларини чин дилдан сўраб қоламиз!

Манба: www.fayzbog.uz

Olma… Qalam… Yalang‘och ayol… Do‘stim, agar mana shu so‘zlarni o‘qiganingizda (yoki eshitganingizda) xayolingizdan yorug‘lik tezligida shu so‘zlarning tasviri bir o‘tib ketgan bo‘lsa, demak miyangiz normal holatda ishlayotgan ekan. Bugun siz bilan miya va uning vazifalari haqida emas, balki miyani buzuvchi ayrim unsurlar haqida gaplashmoqchimiz.

OLMA, QALAM, YALANG‘OCH AYOL…
Vali TO‘RA

Olma… Qalam… Yalang‘och ayol…

Do‘stim, agar mana shu so‘zlarni o‘qiganingizda (yoki eshitganingizda) xayolingizdan yorug‘lik tezligida shu so‘zlarning tasviri bir o‘tib ketgan bo‘lsa, demak miyangiz normal holatda ishlayotgan ekan. Bugun siz bilan miya va uning vazifalari haqida emas, balki miyani buzuvchi ayrim unsurlar haqida gaplashmoqchimiz.

“Uchburchak”… “Qaynotasi hirs bilan qaragan kelin”…

Qalay? Kalla hali ham joyidami? Aslida bu mavzu haqida yozmoqchi emas edik. Vaqt o‘tishi bilan odamlar unutar, degan umidimiz bor edi. Lekin, kun.uz sayti tomonidan e’lon qilingan shoir Xurshid Davronga tegishli maqola va unga qarshi bildirilgan ba’zi fikrlar “yozmasak bo‘lmas ekan”, degan o‘yga olib keldi.

”Uchburchak”mi yoki “Ikki burchak”?

Kechirasizlar-kuya, ko‘rsatuvchi opalar, ha, bu ko‘rsatuvlaringda uch tomon ishtirok etishi kerak emasmidi: bir burchakda “aybdor”, ikkinchi burchakda “mazlum”, uchinchi burchakda esa oddiy xalq? Sizlar nima qildilaring? Faqat mazlumni (agar mazlum bo‘lsa) olib kelib, uni rosa “gapirtirdilaring-ku”. Ko‘rsatuvlaring faqat 2 ta “burchak” dan iborat bo‘ldi, xolos. Shuncha sharmandalikka chiday olmay televideniyagacha kelgan o‘sha qaynona va qaynotaning himoya “burchak” ini yaqindagina ko‘rsatganlaringni hisobga olsak, demak “qahramon kelinimiz” ning ham “burchak” lari toza emas, shekilli?! Lekin, bu yerda biz “kim aybdor” degan savolga javob bermoqchi emasmiz. Balki, bir ko‘zi o‘yilib kelgan odam qoziga “Qo‘shnim ko‘zimni o‘yib oldi. Uni jazolang!” desa, qozi o‘sha qo‘shnini ko‘rmasdan turib jazoga shoshilmasligi kerakligini aytmoqchimiz xolos. Balki, qo‘shnining har ikkala ko‘zi ham o‘yilgandir… A, labbay?!

Xo‘sh, “kenayi”, maqsad nima edi? (So what?!)

Yotog‘ingizgacha aytib berdingiz, maqsad nima edi? Hatto, mahalla sizni boshqa uyga chiqarishga yordam ham qilmoqchi ekanligini o‘z og‘zingiz bilan aytdingiz-ku. Demak, maqsad yarashish emas, balki o‘sha kelin bo‘lib tushgan oilangizni butun O‘zbekistonga sharmanda qilish bo‘lgan. Aslida siz avvalo o‘zingizni o‘zingiz sharmanda qilib bo‘ldingiz. Siz «yaxshilikni ko‘zlab» (?) aytib bergan gaplaringizni farosatliman degan ayol hech qachon ayta olmas edi.

“Meni qayerdadir yalong‘och ko‘rgan ekanlar-da…” Iyi-iyi, shoshilmasdan gapiring, opa! Bizning ham miyyamiz normal holatda ishlaydi! Sizni o‘sha joyni o‘zidayoq qandaydir “boshqachaaa” tasavvur qilib qo‘ygan erkaklar yo‘q, deb o‘ylaysizmi?! Undan tashqari, bu ko‘rsatuvdan keyin oilangiz bilan qayta yarasha olmasligingiz yuz foiz aniq bo‘lib qoldi-ku. Endi siz kabi eridan ajralgan “mashhur” juvonga qalbida marazi bor kimsalar qanday ko‘z bilan qarashini kutyapsiz?! “Mehr” ko‘zi bilan qarasinlarmi?!

G‘arbdagi “gey”lik ham hazil-muhokamadan boshlangan

“Juda yaxshi ko‘rsatuv qilishibdi. Ko‘proq shunaqa ko‘rsatuvlar qilinishi kerak. Axir qachondir bu kabi holatlarni ommaga aytish kerak-ku. Qachongacha yashirib yuramiz? Yurtimizda bu kabi holatlar oz deb o‘ylaysizmi? Nechta bechora kelinlar bu kabi holatlarni yashirib yuribdi.”

To‘g‘ri! Gaplaringizda jon bor. Lekin, chala jon… Birodar, yaqinni emas, uzoqroqni ko‘zlab ish qilaylik! Axir, bir xonadon emas, yurtning ma’naviy kelajagi haqida gap ketyapti.

“So‘z erkinligi” dedingiz. Lekin, bu birovning sha’nini bulg‘ab tashlash degani emas. “Sizning erkinligingiz boshqalarning erkinlik chegarasida tugaydi”, axir. To‘g‘ri, qahramonimiz erkin gapirdilar (ba’zida juda ham erkin gapirvordilar), lekin rost gapirdilarmikan? Balki, uchinchi “burchak” egalarini ham eshitib ko‘rarmiz? Balki, ularning “ikkala ko‘zlari ham o‘yilgandir”?

“Bu kabi holatlarni ommaga olib chiqish kerak, isloh qilish kerak” dedingiz. To‘g‘ri, isloh qilish kerak. Lekin, o‘z doirasida isloh qilish kerak. Butun O‘zbekistonga ko‘rsatish shart emas. Bu ko‘rsatuvni ko‘rgandan keyin boshqa kelinlar ham qaynotalari oldida hadiksirab qolmaydimi? Bu kabi narsalar xayolining bir burchagiga ham kelmagan qaynotalar o‘zlari xohlamasada shayton ularni qiynab tashlamaydimi? Shariatimizda ham foyda va zarar teng kelib qolsa, doimo zararni oldi olingan-ku, axir. Qirq yil oldin agar kimdir ommaga mana shunday oilaviy muammoni olib chiqqanidami, odamlar bu kabi “uchburchak” larni “dumoloq” qilib qo‘ygan bo‘lar edi. Nega? Chunki ular bu kabi holatning hatto bo‘lishini ham tasavvur qila olmas edilar. Bizga qoyil! Mana muhokamaga yo‘l ochib berib tasavvurimizni ham ancha boyitib oldik. Keyingi bosqich nima deb o‘ylaysiz?! Bu kabi holatlarni tez-tez reklama qilish va o‘sib kelayotgan yoshlar ongida “bu holat oddiy holat ekan-da” degan o‘yni shakllantirishmi?! “Anti reklama ham reklama”, birodar! G‘arbdagi bachchavozlikning bugungi erkin targ‘iboti ham bu kabi illatning keng omma muhokamasiga qo‘yib berilishi bilan boshlangan…

“Nechta kelin bu kabi holatni yashirib yuribdi” dedingiz. Yashirib yurgan bo‘lsa, siz qayerdan bila qoldingiz, taqsir?! Men ishonamanki, yurtimizda bu kabi holatlar deyarli uchramaydi. Agar b’azi-ba’zida bu kabi “kurmak”lar uchrab qolsa ham, ular tor doirada muhokama qilinishi va chora-tadbirlar ko‘rinishi kerak. Axir yeyayotgan oshingzidan kurmak chiqib qolsa, boshqalarga ham ko‘rsatishingiz shart emask-u. Sekin bir chekkaga tashlab qo‘yavering, birodar!

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, avvalo yurtimizdan mana shunday holatlarning hatto hidining kelib qolishi ham achinarli holdir. O‘lganning ustiga tepgan qilib butun O‘zbekistonga bu “kashfiyot”ni “reklama” qilish esa bundanda achinarli holat. Bu kabi ko‘rsatuvlarning foydasidan ko‘ra xalqqa va endigina shakllanib kelayotgan yoshlarimizga zarari ko‘proq bo‘ladi. Kitoblar o‘qilmay qo‘yilgan zamonamizda televizorlar ko‘pchilikning ma’naviy ozuqasi bo‘lib qoldi. Televideniya xodimlarimizdan o‘z ishlariga yanada mas’uliyatliroq bo‘lishlarini chin dildan so‘rab qolamiz!

Manba: www.fayzbog.uz