Шахсан мен учун Эдвард Василевич Ртвеладзе ўзбек тарихи ва унинг тараққий этишига беназир хизмат қилган олим сифатида хотирамда қолади. Ўз умрини ўзбек халқининг илмий ривожига бағишлаган бу грузиннажот инсон мен учун энг иззатли ўзбек олимлари сафида туражак.
Менга бу олим вафоти муносабати билан хабар ёзган эъзозли шоира Санобар Меҳмон таъкидлаганидек «Ҳаққоний илмнинг ва асл олимнинг миллати йўқдир».
Грузиянинг Боржоми шаҳрида туғилган Эдвард Ртвеладзе ҳаёти ва фаолияти ёшлигидан Ўзбекистон билан боғлиқ кечди. 1967 йилда Тошкент давлат университетини тугатгач, Ўзбекистон санъатшунослик илмий тадқиқот институтида илмий ходим бўлиб ишлай бошлади. Илмий фаолияти Ўрта Осиёнинг қадимий ва ўрта асрлар тарихи, археологияси, нумизматикаси, эпиграфикаси, санъати, маданияти тарихини ўрганишга бағишланган.
Марҳум Ўрта Осиё, Кавказ, Кипр, Япония ва Францияда олиб борилган 80 дан ортиқ илмий археологик экспедициялар иштирокчиси ҳисобланади. Кўпгина археологик ёдгорликларни очган ва текширган. Эдвард Ртвеладзе раҳбарлигида Тоҳаристон экспедицияси томонидан Кампиртепада олиб борилган қазишлар натижасида археологик амалиётда биринчи марта Кушонлар даврига оид қадимий шаҳар харобаси тўлиқ очилгани муҳим аҳамиятга эга бўлган.
Эдвард Ртвеладзе раҳбарлиги остида шаҳарлар ва таниқли давлат арбоблари юбилейларига бағишланган коллектив монографиялар, шу жумладан, Амир Темур жаҳон тарихида, Хива — минг гумбазли шаҳар, Шаҳрисабз, Термиз, Жалолиддин Мангуберди ва бошқалар тайёрланган. Беруний номидаги давлат мукофоти лауреати (1985 йил). «Буюк хизматлари учун» (2001 йил), «Меҳнат шуҳрати» (2003 йил), «Эл-юрт ҳурмати» ва Грузиянинг «Рицарлик шарафи» (2001 йил) ордени билан мукофотланган.
1995 йилда Ўзбекистон Фанлар академияси академиги, 1989 йилда тарих фанлари доктори, 1992 йилда профессор илмий даражасига эга бўлган.
Олим хотираси ўз тарихини қадрлаган ҳар бир ўзбек юрагида яшаб қолажак.
Хуршид ДАВРОН
Ўзбекистон халқ шоири
Atoqli arxeolog olim, tarixchi, Fanlar akademiyasi akademigi Edvard Vasilevich Rtveladze 80 yoshida vafot etdi. Bu haqda Fanlar akademiyasi xabar qildi.
Shaxsan men uchun Edvard Vasilevich Rtveladze o’zbek tarixi va uning taraqqiy etishiga benazir xizmat qilgan olim sifatida xotiramda qoladi. O’z umrini o’zbek xalqining ilmiy rivojiga bag’ishlagan bu gruzinnajot inson men uchun eng izzatli o’zbek olimlari safida turajak.
Menga bu olim vafoti munosabati bilan xabar yozgan e’zozli shoira Sanobar Mehmon ta’kidlaganidek «Haqqoniy ilmning va asl olimning millati yo’qdir».
Gruziyaning Borjomi shahrida tug’ilgan Edvard Rtveladze hayoti va faoliyati yoshligidan O’zbekiston bilan bog’liq kechdi. 1967 yilda Toshkent davlat universitetini tugatgach, O’zbekiston san’atshunoslik ilmiy tadqiqot institutida ilmiy xodim bo’lib ishlay boshladi. Ilmiy faoliyati O’rta Osiyoning qadimiy va o’rta asrlar tarixi, arxeologiyasi, numizmatikasi, epigrafikasi, san’ati, madaniyati tarixini o’rganishga bag’ishlangan.
Marhum O’rta Osiyo, Kavkaz, Kipr, Yaponiya va Frantsiyada olib borilgan 80 dan ortiq ilmiy arxeologik ekspeditsiyalar ishtirokchisi hisoblanadi. Ko’pgina arxeologik yodgorliklarni ochgan va tekshirgan. Edvard Rtveladze rahbarligida Tohariston ekspeditsiyasi tomonidan Kampirtepada olib borilgan qazishlar natijasida arxeologik amaliyotda birinchi marta Kushonlar davriga oid qadimiy shahar xarobasi to’liq ochilgani muhim ahamiyatga ega bo’lgan.
Edvard Rtveladze rahbarligi ostida shaharlar va taniqli davlat arboblari yubileylariga bag’ishlangan kollektiv monografiyalar, shu jumladan, Amir Temur jahon tarixida, Xiva — ming gumbazli shahar, Shahrisabz, Termiz, Jaloliddin Manguberdi va boshqalar tayyorlangan. Beruniy nomidagi davlat mukofoti laureati (1985 yil). «Buyuk xizmatlari uchun» (2001 yil), «Mehnat shuhrati» (2003 yil), «El-yurt hurmati» va Gruziyaning «Ritsarlik sharafi» (2001 yil) ordeni bilan mukofotlangan.
1995 yilda O’zbekiston Fanlar akademiyasi akademigi, 1989 yilda tarix fanlari doktori, 1992 yilda professor ilmiy darajasiga ega bo’lgan.
Olim xotirasi o’z tarixini qadrlagan har bir o’zbek yuragida yashab qolajak.
Xurshid DAVRON
O’zbekiston xalq shoiri
