20 июл – таниқли шоир Эшқобил Шукур туғилган кун
Маҳмуд Саъдий: Кўп гапиришади. Масалалар ҳақида кўп гаплар бўлади. Лекин амалда ҳеч иш қилинмайди. Гапирдимми бўлди, шу билан вазифам бажарилди дейишади. Лекин Эшқобилнинг хусусияти шундаки, кам гапириб, ҳақиқий иш қилади. Шунинг учун унинг “Бобосўз изидан” китоби маданиятимизда сезиларли воқеа бўлди деб ҳисоблашга арзийди. Шундай воқеа деб биламан…
ЭШҚОБИЛ ШУКУР ҲАҚИДА
Эшқобил Шукур, таниқли шоир, публицист, адиб. Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган маданият ходими. У 1962 йил 20 июлда Сурхондарё вилоятининг Қумқўрғон туманида туғилган. 1979-1984 йилларда Тошкент Давлат Университетининг филология факултетида таҳсил олган.“Юракни ўрганиш”, “Сочлари сумбул-сумбул”, “Тунги гуллар”, “Яшил қушлар”, “Ҳамал айвони”, “Кўҳна боғ ривоятлари”, “Кўз юмиб кўрганларим”, “Бобосўз изидан” китобларининг муаллифи.Эшқобил Шукур ижодининг илк давридаёқ, назарга тушиб, 1992 йилда Усмон Носир номидаги адабий мукофотни олган. Сўнг 2008 йилда Туркияда Маҳмуд Қошғарийнинг 1000 йиллиги муносабати билан “Турк дунёси турк тили шарафи” мукофотига сазовор бўлган. 2012 йилда Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган маданият ходими унвони билан тақдирланган. Сўнгра “Олтин қалам” халқаро мукофоти билан тақдирланган.Шеърлари ва ҳикояларида ўзбек халқ достонлари, эртак ва афсоналари, ривоятларининг таъсири кучли. Шоир халқ оғзаки ижодидаги тимсолларни ўзига хос талқин қилади.Унинг “Ибтидо хатоси” достони асосида машҳур композитор Икром Акбаров опера саҳаналаштирган, “Баҳоуддин Нақшбанд”достони асосида реквием-оратория яратилган.Муҳим мавзулардаги ўнлаб адабий мақолалари жамоатчилик эътиборини қозонган.Ҳозирда унинг шеърлари ва насрий асарлари, мақолалари мамлакат матбуотида мунтазам эълон қилиниб боради. Шунингдек, шоирнинг шеърлари Америка, Россия, Туркия, Озарбайжон, Жанубий Корея, Украинадаги нашрларда эълон қилинган.
Бундан роппа-роса ўттиз олти йил аввал, 1984 йилда “Ўзбекистон адабиёти санъати” газетасида Эшқобил Шукур шеърлари илк марта эълон қилинганда унга Ўзбекистон халқ шоири Усмон Азим қуйидаги сўзбошини ёзган эди. Бу пайтда Эшқобил Шукур 22 ёшда эди.
“Эшқобилнинг шеърлари ғалати – гўё кўпни кўрган одамнинг ёзганига ўхшайди: босиқ ва чуқур, шу билан бирга сатрларида аллақандай жанговарлик, қайсарлик бор. Шеърлари унутилаёзган оҳангларга,унутилаёзган сўзларга бой.
Мен Эшқобилга “Оқ йўл тилаётганим йўқ. У аллақачон йўлда. Шеърхонга янги бир шоир шеърларини таклиф қилаётирман, холос.”
“Ўзбекистон адабиёти ва санъати газетаси”
1984 йил, 19 декабр
Шундан сўнг 1986 йилда “Шарқ юлдузи” журналининг 12-сонида Эшқобил Шукурнинг бир туркум шеърлари Шавкат Раҳмоннинг каттагина сўзбошиси билан эълон қилинди. Кейин унинг илк китоби “Сочлари сумбул-сумбул” нашрдан чиқади. Бу китоб номини Шавкат Раҳмон қўйган ва унга Абдували Қутбиддин муҳаррирлик қилган эди.
***
Эшқобилнинг порлоқ ижодий эртасига комил ишончим бор.
Асқад Мухтор
(1990 йил)
***
Эшқобилнинг шеърлари Олтин бешикнинг қўнғироғига ўхшайди. Одамни бирдан ўзига жалб этади. Унинг “Камбағалнинг шодлиги” деган бир шеъри бор. Ниҳоятда ўзбекона шеър. Лекин бошқаларда учрамайдиган шеър. Унинг шеърларида доимо баландлик бор. Мен Эшқобилнинг бир шеърини жуда яхши кўриб ўқиб юраман. Бу шеър шундай:
Бир парча нон бўлмас балки сўзимиз,
Валекин ошиқмиз, ошиқмиз.
Бир қултум сув бўлмас балки кўзимиз,
Валекин ошиқмиз, ошиқмиз.
Хаёл ва ҳижрондир нону тузимиз
Воҳ, бул кун ошиқмиз, ошиқмиз.
Нетонг кўнгил бўлди ризқу рўзимиз
Эртан ҳам ошиқмиз, ошиқмиз,
Йўқ бўлиб кетсак-да, тамом ўзимиз,
Сўнг яна ошиқмиз, ошиқмиз.
Бу эҳтимол Нажмиддин Кубронинг давомидир. Донишманд айтади-ку, биз бошловчи эмас, давомчилармиз деб. Бу тасаввуру тафаккурнинг ва донишмандликнинг давомидир.
Ҳалима Худойбердиева,
Ўзбекистон халқ шоири (2003 йил)
***
Шеър сўзи бўлмайди. Демоқчиманки, сўзлар орасида шеърга мўлжалланган алоҳида сўзлар бўлмайди. Лекин чин шоирнинг қўлига тушса, ҳамма сўз шеър бўлади. Эшқобил жуда халқчил шоир. Шундай бўлса-да, бошқаларга ўхшамайди. Мен қидириб кўрдим, кимга ўхшар экан деб, йўқ, ўхшамайди.
Эркин Аъзам,
Ўзбекистон халқ ёзувчиси. (2003 йил)
***
Эшқобил Шукурнинг “Ҳамал айвони” китобини варақлаб, бир хулосага келдимки, Эшқобил тақлид қилмаган шоир. Унинг “Насойим ул муҳаббатга сайр” туркуми халқимиз учун юксак маърифий руҳдаги асарлардан деб ҳисоблайман.
Мирзо Кенжабек, шоир
Ўзбекистонда хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси
(2003 йил)
***
..Йўқ, мен шеъриятни ҳурматли олим ва танқидчилар даражасида чуқур идрок этаман деб айта олмайман. Лекин бир-бирига ўхшамаган янги авлод вакилларининг асарлари ҳар қандай китобхонни ҳаяжонга солишига аминман:
Сочлари сумбул-сумбул сочлари…
Келбат кериб келаётган келиной,
Ой билан очиб кўнгил қошлари
Ойнинг камин тўлаётган келиной…
Ёки ушбу мақолага эпиграф қилиб олиш мумкин бўлган қуйидаги сатрларга эътибор қилинг:
Мовий дунёлардан бир насим келур,
Маним бул насимга ҳавасим келур.
Жисмим бунда менинг, руҳим ундадир,
Мовий дунёлардан нафасим келур.
Мен юқорида Эшқобил Шукур билан Усмон Қўчқорнинг шеърларидан парчалар келтирдим. Бири халқ оҳангларига бойлиги билан, яна бири мусиқийлиги, шоир нафасининг нозиклиги билан киши диққатини ўзига жалб этади. Энг муҳими, шубҳасиз булар истеъдод муҳри босилган асарлардир.
Одил Ёқубов,
Ўзбекистон халқ ёзувчиси
“Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси
(1988йил 29 апрел) “Карвон қўнғироғи” мақоласидан
***
Кўп гапиришади. Масалалар ҳақида кўп гаплар бўлади. Лекин амалда ҳеч иш қилинмайди. Гапирдимми бўлди, шу билан вазифам бажарилди дейишади. Лекин Эшқобилнинг хусусияти шундаки, кам гапириб, ҳақиқий иш қилади. Шунинг учун унинг “Бобосўз изидан” китоби маданиятимизда сезиларли воқеа бўлди деб ҳисоблашга арзийди. Шундай воқеа деб биламан.
Маҳмуд Саъдий
(2018 йил)
***
Иқтидорли шоиримиз Эшқобил Шукур шеъриятини кўп йиллардан бери ўқиб, кузатиб келаман. Ҳар қандай ясамаликдан, ҳар қандай фикрбозликдан, ҳар қандай сохта оҳанглардан холи бўлган бу шеъриятда дилкашликни, самимиятни, меҳрни, куйинчакликни, теранликни гўзалликни учратасиз. Албатта, шеърият ихлосмандлари Эшқобил Шукур ижоди билан азалдан яхши танишдирлар, унинг овозини бехато тан оладилар.
Абдулла Орипов,
Ўзбекситон Қаҳрамони, Халқ шоири
(2013йил)
***
Эшқобил Шукур ўзбек шеъриятида ўз ўрнига,бошқа ҳеч бир шоир билан адаштириб юбормайдиган овозга эга шоир. У фикр ва ҳаяжон шоири. У тажрибалар қилишни яхши кўради. У қоғоз тўлдириш учун эмас, юракларни тўлдириш учун ёзади.
Хуршид Даврон,
Ўзбекистон халқ шоири (2013 йил)
20 IYUL – TANIQLI SHOIR EShQOBIL ShUKUR TUG’ILGAN KUN
Mahmud Sa’diy: Ko’p gapirishadi. Masalalar haqida ko’p gaplar bo’ladi. Lekin amalda hech ish qilinmaydi. Gapirdimmi bo’ldi, shu bilan vazifam bajarildi deyishadi. Lekin Eshqobilning xususiyati shundaki, kam gapirib, haqiqiy ish qiladi. Shuning uchun uning “Boboso’z izidan” kitobi madaniyatimizda sezilarli voqea bo’ldi deb hisoblashga arziydi. Shunday voqea deb bilaman…
ESHQOBIL SHUKUR HAQIDA
Eshqobil Shukur, taniqli shoir, publitsist, adib. O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan madaniyat xodimi. U 1962 yil 20 iyulda Surxondaryo viloyatining Qumqo’rg’on tumanida tug’ilgan. 1979-1984 yillarda Toshkent Davlat Universitetining filologiya fakultetida tahsil olgan.“Yurakni o’rganish”, “Sochlari sumbul-sumbul”, “Tungi gullar”, “Yashil qushlar”, “Hamal ayvoni”, “Ko’hna bog’ rivoyatlari”, “Ko’z yumib ko’rganlarim”, “Boboso’z izidan” kitoblarining muallifi.Eshqobil Shukur ijodining ilk davridayoq, nazarga tushib, 1992 yilda Usmon Nosir nomidagi adabiy mukofotni olgan. So’ng 2008 yilda Turkiyada Mahmud Qoshg’ariyning 1000 yilligi munosabati bilan “Turk dunyosi turk tili sharafi” mukofotiga sazovor bo’lgan. 2012 yilda O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan madaniyat xodimi unvoni bilan taqdirlangan. So’ngra “Oltin qalam” xalqaro mukofoti bilan taqdirlangan.She’rlari va hikoyalarida o’zbek xalq dostonlari, ertak va afsonalari, rivoyatlarining ta’siri kuchli. Shoir xalq og’zaki ijodidagi timsollarni o’ziga xos talqin qiladi.Uning “Ibtido xatosi” dostoni asosida mashhur kompozitor Ikrom Akbarov opera sahanalashtirgan, “Bahouddin Naqshband”dostoni asosida rekviyem-oratoriya yaratilgan.Muhim mavzulardagi o’nlab adabiy maqolalari jamoatchilik e’tiborini qozongan.Hozirda uning she’rlari va nasriy asarlari, maqolalari mamlakat matbuotida muntazam e’lon qilinib boradi. Shuningdek, shoirning she’rlari Amerika, Rossiya, Turkiya, Ozarbayjon, Janubiy Koreya, Ukrainadagi nashrlarda e’lon qilingan.
Bundan roppa-rosa o’ttiz olti yil avval, 1984 yilda “O’zbekiston adabiyoti san’ati” gazetasida Eshqobil Shukur she’rlari ilk marta e’lon qilinganda unga O’zbekiston xalq shoiri Usmon Azim quyidagi so’zboshini yozgan edi. Bu paytda Eshqobil Shukur 22 yoshda edi.
“Eshqobilning she’rlari g’alati – go’yo ko’pni ko’rgan odamning yozganiga o’xshaydi: bosiq va chuqur, shu bilan birga satrlarida allaqanday jangovarlik, qaysarlik bor. She’rlari unutilayozgan ohanglarga,unutilayozgan so’zlarga boy.
Men Eshqobilga “Oq yo’l tilayotganim yo’q. U allaqachon yo’lda. She’rxonga yangi bir shoir she’rlarini taklif qilayotirman, xolos.”
“O’zbekiston adabiyoti va san’ati gazetasi”
1984 yil, 19 dekabr
Shundan so’ng 1986 yilda “Sharq yulduzi” jurnalining 12-sonida Eshqobil Shukurning bir turkum she’rlari Shavkat Rahmonning kattagina so’zboshisi bilan e’lon qilindi. Keyin uning ilk kitobi “Sochlari sumbul-sumbul” nashrdan chiqadi. Bu kitob nomini Shavkat Rahmon qo’ygan va unga Abduvali Qutbiddin muharrirlik qilgan edi.
***
Eshqobilning porloq ijodiy ertasiga komil ishonchim bor.
Asqad Muxtor
(1990 yil)
***
Eshqobilning she’rlari Oltin beshikning qo’ng’irog’iga o’xshaydi. Odamni birdan o’ziga jalb etadi. Uning “Kambag’alning shodligi” degan bir she’ri bor. Nihoyatda o’zbekona she’r. Lekin boshqalarda uchramaydigan she’r. Uning she’rlarida doimo balandlik bor. Men Eshqobilning bir she’rini juda yaxshi ko’rib o’qib yuraman. Bu she’r shunday:
Bir parcha non bo’lmas balki so’zimiz,
Valekin oshiqmiz, oshiqmiz.
Bir qultum suv bo’lmas balki ko’zimiz,
Valekin oshiqmiz, oshiqmiz.
Xayol va hijrondir nonu tuzimiz
Voh, bul kun oshiqmiz, oshiqmiz.
Netong ko’ngil bo’ldi rizqu ro’zimiz
Ertan ham oshiqmiz, oshiqmiz,
Yo’q bo’lib ketsak-da, tamom o’zimiz,
So’ng yana oshiqmiz, oshiqmiz.
Bu ehtimol Najmiddin Kubroning davomidir. Donishmand aytadi-ku, biz boshlovchi emas, davomchilarmiz deb. Bu tasavvuru tafakkurning va donishmandlikning davomidir.
Halima Xudoyberdiyeva,
O’zbekiston xalq shoiri (2003 yil)
***
She’r so’zi bo’lmaydi. Demoqchimanki, so’zlar orasida she’rga mo’ljallangan alohida so’zlar bo’lmaydi. Lekin chin shoirning qo’liga tushsa, hamma so’z she’r bo’ladi. Eshqobil juda xalqchil shoir. Shunday bo’lsa-da, boshqalarga o’xshamaydi. Men qidirib ko’rdim, kimga o’xshar ekan deb, yo’q, o’xshamaydi.
Erkin A’zam,
O’zbekiston xalq yozuvchisi. (2003 yil)
***
Eshqobil Shukurning “Hamal ayvoni” kitobini varaqlab, bir xulosaga keldimki, Eshqobil taqlid qilmagan shoir. Uning “Nasoyim ul muhabbatga sayr” turkumi xalqimiz uchun yuksak ma’rifiy ruhdagi asarlardan deb hisoblayman.
Mirzo Kenjabek, shoir
O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan yoshlar murabbiysi
(2003 yil)
***
..Yo’q, men she’riyatni hurmatli olim va tanqidchilar darajasida chuqur idrok etaman deb ayta olmayman. Lekin bir-biriga o’xshamagan yangi avlod vakillarining asarlari har qanday kitobxonni hayajonga solishiga aminman:
Sochlari sumbul-sumbul sochlari…
Kelbat kerib kelayotgan kelinoy,
Oy bilan ochib ko’ngil qoshlari
Oyning kamin to’layotgan kelinoy…
Yoki ushbu maqolaga epigraf qilib olish mumkin bo’lgan quyidagi satrlarga e’tibor qiling:
Moviy dunyolardan bir nasim kelur,
Manim bul nasimga havasim kelur.
Jismim bunda mening, ruhim undadir,
Moviy dunyolardan nafasim kelur.
Men yuqorida Eshqobil Shukur bilan Usmon Qo’chqorning she’rlaridan parchalar keltirdim. Biri xalq ohanglariga boyligi bilan, yana biri musiqiyligi, shoir nafasining nozikligi bilan kishi diqqatini o’ziga jalb etadi. Eng muhimi, shubhasiz bular iste’dod muhri bosilgan asarlardir.
Odil Yoqubov,
O’zbekiston xalq yozuvchisi
“O’zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi
(1988yil 29 aprel) “Karvon qo’ng’irog’i” maqolasidan
***
Ko’p gapirishadi. Masalalar haqida ko’p gaplar bo’ladi. Lekin amalda hech ish qilinmaydi. Gapirdimmi bo’ldi, shu bilan vazifam bajarildi deyishadi. Lekin Eshqobilning xususiyati shundaki, kam gapirib, haqiqiy ish qiladi. Shuning uchun uning “Boboso’z izidan” kitobi madaniyatimizda sezilarli voqea bo’ldi deb hisoblashga arziydi. Shunday voqea deb bilaman.
Mahmud Sa’diy
(2018 yil)
***
Iqtidorli shoirimiz Eshqobil Shukur she’riyatini ko’p yillardan beri o’qib, kuzatib kelaman. Har qanday yasamalikdan, har qanday fikrbozlikdan, har qanday soxta ohanglardan xoli bo’lgan bu she’riyatda dilkashlikni, samimiyatni, mehrni, kuyinchaklikni, teranlikni go’zallikni uchratasiz. Albatta, she’riyat ixlosmandlari Eshqobil Shukur ijodi bilan azaldan yaxshi tanishdirlar, uning ovozini bexato tan oladilar.
Abdulla Oripov,
O’zbeksiton Qahramoni, Xalq shoiri
(2013yil)
***
Eshqobil Shukur o’zbek she’riyatida o’z o’rniga,boshqa hech bir shoir bilan adashtirib yubormaydigan ovozga ega shoir. U fikr va hayajon shoiri. U tajribalar qilishni yaxshi ko’radi. U qog’oz to’ldirish uchun emas, yuraklarni to’ldirish uchun yozadi.
Xurshid Davron,
O’zbekiston xalq shoiri (2013 yil)
