20 феврал — Аллома шоир Матназар Абдулҳаким таваллуд топган кун
Мен бу кунларимиз Бедилсиз қолмаётганидан бахтиёрман. Чунки Матназар кабилар бор. У дилини бериб Бедилни таржима қиляпти. Менга бугун сиғинаётганимиз сўфийларни эслатади бу одам: камтар, истеъдодли, камсуқум, кучли. У замонага боқмайди. Иншооллоҳ, замона унга боққусидир!
БИЗ – ПАРИШОН БИР КИТОБ…
Усмон Азим
Матназар Абдулҳакимдан хат олдим. «Тошкентга ўтмоқчи бўламан, — деб ёзади бугун Урганч билан Тошкент ораси «олислаб» кетганини ўзича шарҳлаб шоир, — бироқ, Навоий бобомиз айтганларидек, «Тун тийраву куз хийра, от оқсоқу йўл буртоқ».
Аммо шу заҳотиёқ руҳининг тетиклигини ҳам қўшиб қўяди.
Сиртдан алланечук босиқ ва синиқроқ кўринадиган, лекин асли бутун бу инсонни кўз олдимга келтираман. Унинг «коммунизм сари олға бораётган» чоғларимизда ҳам бири икки бўлмаганини, оти учқурлар баҳсидан узоқда — камтаргина (“ночоргина» десам хафа бўласиз-да, Матназар) кийиниб, камтаргина еб-ичиб, соддагина умргузаронлик қилганини ўйлайман. Унинг Урганчдан туриб ёзган мағзи бут, Ҳавасга, ҳатто ҳасадга (кечирасиз) арзирли шеърларини хаёлимдан ўтказаман … Вилоятда яшаб туриб яхши шеър ёзиш осонми?
Бозорнинг суратини кўрганмисиз? Мағрибу Машриқдаги талай мамлакатларда аллақачон амалга оширилган ҳаётий реаллик. Яхши нарса. Аммо Ғарбдаги Сартрга ўхшаш доно ёзувчилар унга «истеъмолчилик жамияти» деб ғалати ном ҳам қўйиб олган. Эмишки, бозор иқтисодиёти туфайли бўладиган тараққиёт ўзига хос камчиликлардан холи эмас. Гўё шахс — алоҳида одам ўз қадрини йўқотиб қўйиб, ишлаб чиқариш тизимининг бир винтига (О, яна винт! Социализм давридаги Горький ака айтган «винт» эсингиздами?) айланиб қолармиш. Пул топ — сотиб ол, пул топ — сотиб ол … Пул, пул, пул … Топ! Топ! Топ! Одам эса истеъмолчи машинага айланиб қолаверармиш. Молу давлат ҳамманинг асосий мақсади, дабдаба, роҳат-фароғат эса ягона орзусига айланармиш. Одам одам билан фақат иш юзасидан учрашармиш, қариндош-уруғлар ўртасида мeҳр совиб кетармиш. Энг улуғ ва ягона қариндош пул бўлармиш.
Санъату адабиёт қорни тўқу қайғуси йўқларнинг эрмаги даражасига тушиб қолармиш. Аммо … Аммо инсоннинг улуғлиги қаёкда қолади? Азалдан шеърияту (Навоий) мусиқага (мақом) ўранган Шарқ ҳашаматли концерт залларида отарчиларнинг енгил-елпи лапарларига қарсак чалиб, Американинг олди-қочди фильмларини эснаб томоша қилиб ўтирадими? Кўнгилу руҳга ким боқади? Қорнимиз тўйса бўлдими? Ахир, санъату адабиёт кўнглимизни нурлантириб, руҳимиздан Семурғ бино этиб, бизни Ҳақ сари элтар эди-ку!
Матназар Абдулҳакимнинг ўткинчи машмашалар билан иши йўқ. Чунки у бу дунёнинг бозорига кечиримли бир тарзда кулибгина қарайдиган одам. Молу давлат — китоблари ҳам кўп. Ёлғиз қолишдан ҳам чўчимайди. Ҳамсуҳбати таваллуд топганларидан буён инсониятга ғамгусорлик қилиб келган улуғ зотлар — Алишер Навоий, Бобур Мирзо, Шайх Саъдий, Мирзо Бедил. .. Юраги тўлса, шеър ёзади. Дили қақpaca, ўқийди. Ўзи яхши билган форсийзабон шоирларни мутолаа этар экан, улардан олган завқу шавқини бошқаларга ҳам улашгиси келади, таржима қилади…
Матназар Бедил куллиётидан қилган таржималарини юборибди. Сир эмас, Бедил шеъриятининг Туркистон руҳини ифода этишдаги хизмати беқиёсдир. Биз, таассуфки, Шарқнинг буюк даҳолари, жумладан, Мирзо Бедил тафаккури яратган бешикда улғайганимизни унутаёздик. Ота-боболаримизнинг фикрату қонига сингган, тупроғимизни файласуф ва шоир диёрига айлантирган табаррук зотлардан бири биз унутган Бедил эмасми? Шўролар давридан олдин мадрасаларда Бедил шеъриятидан сабоқ берилган, унинг ғазалларидаги ботиний мағзни чақиш эса маърифатли кишиларнинг фикр чархлар машғулоти бўлган. «Бедилхонлик» аталган бундай «тўгарак»ларда бирубор — Xaқ яратган улкан борлиқ ва ундан ҳам улуғвор сирли йўқлик ўртасида саросар юрган одамзодга фақат руҳ нурлари ёриб ўта оладиган ҳақиқатдан дарс берилганки, бу сабоқлар инсон кўнглини теранлик ва юксаклик сари элтган. Бедил ғазалларининг турфа маъноларидан ҳар ким ўзига яраша маъно топган.
Бедилнинг замонаси йўқ. У ҳамма замон учун замонавийдир.
Мабодо бирор бир давр Бедил ва ул зотга монанд буюк санъаткорларни сезмаганга олса, бедилликда ўтишга маҳкумдир…
Мен бу кунларимиз Бедилсиз қолмаётганидан бахтиёрман. Чунки Матназар кабилар бор. У дилини бериб Бедилни таржима қиляпти. Менга бугун сиғинаётганимиз сўфийларни эслатади бу одам: камтар, истеъдодли, камсуқум, кучли. У замонага боқмайди. Иншооллоҳ, замона унга боққусидир!
Манба: «Тафаккур» журнали,1996,1-сон
МИРЗО АБДУЛҚОДИР БЕДИЛ
ҒАЗАЛЛАР
Мирзо Абдулқодир Бедил — қиёси йўқ шоир, мутафаккир ва жамиятшунос олим, ўзига хос файласуфона қарашлар соҳиби бўлган инсондир. Асли Шаҳрисабзнинг барлос уруғидан бўлган шоирнинг ота-боболари Ҳиндистонга кўчиб бориб, ўша ерда турғун яшаб қолишган. Ҳиндистоннинг Азимобод шаҳри яқинидаги Патнада 1644 йилда ҳарбий хизматчи оиласида таваллуд топган Бедил 1720 йилнинг 5 декабрида Деҳлида вафот этади.
Отасидан етим қолган Абдулқодир онасининг қўлида тарбияланади. Унинг билим олишга бўлган чанқоқлигини сезган амакиси Мирзо Қаландар билан тоғаси Мирзо Зарифнинг яқиндан ёрдами туфайли саводини оширади, араб тили грамматикасини, ҳинд ва урду тилларини, сўфиёна қарашларни ўзлаштиради. Унинг тинимсиз интилишлари ва изланишлари ҳатто ўн ёшида ёзган илк рубоийларида яққол сезилиб, атрофидагиларни ҳайратга солади. Олтмиш ёшга борганида ёзган «Чор унсур» асарида ўзининг ҳаётига, таржимаи ҳолига ва дунёқарашига оид фикрларини баён қилган.
Йигирма ёшида биринчи марта шеърларини жамлаган Бедил умри давомида кўп йўлларни босиб ўтди. Халқ ҳаётини яқиндан ўрганди, замон эврилишлари ва мунофиқликларини кўрди, буларни ўз ижодида акс эттиришга, инсонларни доимо юксакликда, иттифоқлик ва меҳр-мурувватлиликда бўлишга чақирди, бу туйғуларни гоҳ ошкор, гоҳ кинояли, гоҳ ташбеҳлар воситасида қалбларга етказишга ҳаракат қилди…
Ниҳоятда сермаҳсул, тинмас ва изланувчан шоир бўлган Бедил катта мерос қолдирди. Унинг «Куллиёт»ига киритилган асарларининг ўзи 130 минг мисра шеър ва 50 босма тобоқдан ортиқ насрни ташкил этади. «Тилсими ҳайрат», «Таркибот ва таржеот», «Муҳити аъзам», «Тури маърифат», «Ишорат ва ҳикоят», «Руқаъот», «Чор унсур», «Ирфон», «Нукот», «Ғазалиёт», «Рубоиёт» каби бир қанча асарлари мавжуд.
Энг долзарб жанр ҳисобланган рубоийлар ёзишда ҳам Мирзо Бедил катта меҳнат қилди. Унинг 3861 рубоий ёзиб қолдирганини айтадилар.
***
Бу шодликлар бари ғамдан яралган,
Заҳар бирла асал ҳамдам яралган.
Асрлар ўтмаги бу-бир ўйиндир,
Икки олам ки бир дамдан яралган.
Вужудга келдию бахт, топди ишкал,
Даво бу дардга одамдан яралган.
Топилмас гул каби гул, бу уқубат,
Баҳор номлиғ шу байрамдан яралган.
Қилар арз қалдироқлар ваҳшатимни,
Чақимчилар-да кўкламдан яралган.
Бу гуллар, оҳ, баҳорнинг офатидир,
Буюк бу дард кам-камдан яралган.
Яро дилга берар таскин хазонлар,
Ки ҳар япроғ марҳамдан яралган.
Янги ойдек ибодатга эгилдим,
Ки рост дил – қомати хамдан яралган.
Хижолатдан, сахийлар, қон бўлинглар,
Саховат донғи Ҳотамдан яралган.
На хумморсан, на маст, Бедил, бу не ҳол,
Димоғинг қайси оламдан яралган.
***
Кетаман..сўнг на ғазал, ё нада достон қолади,
Қатра-қатра қаламимдан томибон, кон қолади.
Бахтимиздур бу чаман, оҳ, бу чаман бахти недур,
Етмайин йил сўнгига, сарғайиб нолон, қолади.
Тинч суролмай сира ҳам айшини, товус думидек,
Жилвада жумла жаҳон қилгали жавлон қолади.
Боши чиқмас бу қадаҳинг, ё худо, базмингдан,
Шиша ҳам бўғзи очиқ, йўлинга қурбон қолади.
Сачрабон чўғ, чу, қоғоз куйганидек куйди само,
Ой ва юлдуз ҳунарига юрак ҳайрон қолади.
Ғунчадек, ўқ учига менгзади булбул юраги,
Ёй бўлиб тортилажак гул шохи хандон қолади.
Кетаман боғ ила бўстон бу жаҳондан серайб,
Ёд этиб барчасини, боғ ила бўстон қолади.
Шуълалар сочганига қолганидек боқий тонг,
Бир ғариб нур таратиб кўнглима, иймон қолади.
Ёй, бебошлигидин, вой, кўринг, қадди эгик,
Кексалар қомати ҳам дол, кўзи гирён қолади.
Минг бало енг шимарибдур бу чаман ичра, дариғ,
Сен кетиб, ёдинг ила дилда минг армон қолади.
Сен умид айла гуҳар йўқлик адам охиридан,
Ёрнинг йўқ оғзида сўз, дилдан олиб жон, қолади.
Сенсизин олса нафас Бедилинг ёнғин дилидан,
Пуркалиб лов-лов олов, ер юзи вайрон қолади.
***
Кўзим ёши менинг девоналарча,
Жигар ўтим эса сўзоналарча.
Сўз айтсам гар батар жўшгай вужудим,
Тилимдир телбавор –мастоналарча.
Дилинг ишқ оташи эрмас дедингиз,
Қанотим куйди-ку парвоналарча.
Кетиб қолгаймидим ташлаб ўзимни,
Вужудим тўлмаса паймоналарча.
Фиғоним боисин сўрмоқ на даркор,
Азизлар бўлдилар бегоналарча,
Кўзимдан туз сепай, санч кипригингни,
Жигар бўлсин кабоб афсоналарча.
Дилим синди тегиб харсанг азобинг,
Бироқ сабр айладим мардоналарча.
Оқармай соч қаёқдан фаҳм этарман,
Бу дунё бир ўйин-тифлоналарча.
Нетай, Бедил, бориб-обод Каъба,
У бўлмас дилдаги вайроналарча.
***
Давлат эшиги хасга очиқ то бўлғай,
Чун, пар чиқариб чумоли анқо бўлғай.
Сен кибру ҳаво лаззатидин тий ўзни,
Бок, ердаги тош бир куни мийно бўлғай.
Лойиқми енгилтак сира сирдошликка,
Дур нурига тушса чўп, у расво бўлғай.
Бил, илму амал қисмати гар терс дўнса,
Бир қоғоз эмас, хат ҳам чалипо бўлғай.
Оҳ, яхши-ёмон тенг эса, ердир осмон,
Ҳам бошда оёқ, оёқда бош жо бўлғай.
Дунё сири не, қилай десанг фош, э воҳ,
Анқо каби миш-мишу муаммо бўлғай.
Дилларни чигал ўртамасин, юр, кетдик,
То ҳужра биза дашт ила саҳро бўлғай.
Бир ном ахийр аён бўлиб чиқмасму,
Деб тошлар узук йўнар, илоҳо, бўлғай.
Ёд этди санам қулоқларин гул англаб,
То тонггача дил булбулигўё бўлғай.
Ёр оғзини йўқ десам, бўлур бор кибрим,
Ишқ бирла ғурур дилимда пайдо бўлғай.
Бу дашт ила саҳрода бўлак ҳеч ким йўқ,
Бор деб сени топмасам не ҳол, о, бўлғай.
Сен бор ҳама жойда, йўқса, айт, не айлаб
Айтғилки, бугундан эрта пайдо бўлғай.
Ғафлатда жаҳон қиё боқарми, Бедил,
Афсонанг агарчи неча иншо бўлғай.
***
Жунун, айт, қайдасан, вайрона қайда,
Қуруқ чўпман, бир оташхона қайда.
Чарақлатдинг, ки, зорларнинг чароғин,
Қани, кул бўлгучи парвона қайда.
Уялдинг ўзгадан, қўрқдинг ўзингдан,
Ўзингдан кеч…кейин бегона қайда.
Қуруқ довруқ таратмиш ваҳм-чўпчак,
Ўзинг афсонасан, афсона қайда.
Жаҳондир бир юмуртқа, мағз-ўзинда,
Ани излашга ўзга хона қайда.
Қафас кўксимда бир қуш бор, илож не,
Юракдан сув тутарман, дона қайда.
Ўйингда манзилу, Бедил, йўлинг йўқ,
Хаёл қил, Каъбаю бутхона қайда.
***
Икки кўз гавҳарингдан ком олурман,
Икки дунёга жуфт бодом олурман.
Гадодирман ғаразсиз-шафқатингдан,
Ялинмасдан тилаб инъом олурман.
Сенинг базмингда ухлабман, бу ҳам-бахт,
Оёқ қўй бошима, илҳом олурман.
Бўлиб мажнун машрабларга улфат,
Урарман тошга шиша,жом олурман.
Мусаффоликда ҳар қатра терингдан,
Саҳар шабнам каби андом олурман.
Айиқ нафсимни боғлаб, овлаб анқо,
Охир мен хомхаёл деб ном олурман.
Садоқат ва меҳр майдони ичра,
Шаҳид бўлдим, абад ором олурман.
Аёнсан, лек қиё боқмайди олам,
Хавотир бундан ҳар айём олурман.
Солиб,Бедил ,ўзимни билмаганга,
Ҳама васл истаса, пайғом олурман.
***
Кўп узун занжир тузди оҳимиз,
Сочлари орзусининг ҳамроҳимиз.
Дарду кулфат бахт-саодат биз учун,
Ойна янглиғ жилвагардир доғимиз.
Дилни қўлдан бой бериб ҳижрон аро,
Ахтариб кўзгуда, ишқ гумроҳимиз.
Қилсак ҳам шабнам тўкиб дарддан халос,
Бошпаноҳ бўлмас сира бул боғимиз.
Бошдаги тожлар оёқ остинда хор,
Бахт эрур чин қўл қабартмоқ чоғимиз.
Бормиз ҳар жойда мудом қоққач қанот,
Ечди дунё тилсимин учмоғимиз.
Олам ичра кийн-ҳасад йўлбошчидир,
Қилма ғафлатдан халос, оллоҳимиз.
Қалбимизга гарчи ҳеч қилмас асар,
Қоплади борлиқни, Бедил, оҳимиз.
***
Тупроғим кўкка ўзин то тортади,
Кўзига сурма Сурайё тортади.
Иштиёқим ваҳшати туғён қилур,
Дилни, кун-кундан бўлиб жо, тортади.
Телбалик –тоғ, ақлимиз водийсидан,
Пок этакни тинмай асло тортади.
Қочгуси уйқучи уйғоқдан мудом,
Соя нурдан ўзни ҳар жо тортади.
Бағри қонлар дард аро андишасиз,
Ерга бошин,эсла, мийно тортади.
Бўлгувси бийрон енгилтаклар, бу-рост,
Ўзга тус мавжланса дарё тортади.
Қилгувси толедан очкўзлик жудо,
Бу наҳанг кўп ташна –дарё тортади.
Зарпарастлар дилни қилгайлар сиёҳ,
Ушбу сафро, асли, савдо тортади.
На илож, Бедил, мажолсиз елкамиз,
Соя тушса, юкни гўё тортади.
****
Менинг кўнглим учун, бил, ғам яралган,
Ики кўзим туфайли нам яралган.
Қанот қоққан эдим бир субҳидамда,
Кечикмасдан қафас шул дам яралган.
Ҳаёда терладим-шудринг ва гулман,
Пешонамдан тиниқ шабнам яралган.
Жило истайди дур, ойина-сайқал,
Умидсиз дил жаҳонда кам яралган.
Саноқсиз доғ бағри лолаларнинг,
Баробар тўй билан мотам яралган.
Тополмас мушкилига банда чора,
Яралган гоҳ зиёда, гоҳ кам яралган.
Яралган, минг шукур, дўстлар деб олам,
Менинг-чун, хайрият, мен ҳам яралган.
Жаҳон хунрез, ўзингни эҳтиёт қил,
Тўкилса қон, бўлур хуррам яралган.
Ечиб бўлмас тириклик тилсимини,
Қилингач бир нафас, мубҳам яралган.
Илож топмас юрак дардига Бедил,
Илож топмоқ учун Ҳотам яралган.
****
Тор-тордирман, то ёр сочи тор-тор тўлғанур,
Фарёдбитикдурман чирмалган, ёзганида дилдор тўлғонур.
Бу чарх золи минг макр ила чархлар уриб чунон,
Афсунгар бошида кулоҳ янглиғ минг бор тўлғанур.
Ғофил ўргимчак янглиғ бу борлиқ ўйларки ов овларман,
Асли ўз нафсиға ўзи боғлиқ, такрор-такрор тўлғанур.
Мен бир тоғдирман, ўз фарёдларимдан ўзим ларзада,
Сенинг-да ноланг акс-садоси бу тоғ аро зор тўлғанур.
Ҳосил бермаса ҳам заминимга умид уруғларин экдим,
Нима тупроқ аро мавжуд бўлса, ул интизор тўлғанур.
Жаҳон азобин юки, мурувватли бўлсанг, бир роҳатдир,
Тортган камаринг сенинг, чун, устивор тўлғанур.
Сўнди мавҳум нафаслар ёғдуси чунон шул сабаб,
Хотирлаб оҳим шуъласини, шаъми мозор тўлғанур.
Бошдан оёқ жилваланиб ,ўз бошларига ўзлари етар,
Жавоҳирлар бошдан оёғингда сенинг то, ёр, тўлғанур.
Юзлаб майин либос ичра ноз уйқуда ҳисларинг , тийилмишсан.
Ғунчани кўриб қат-қат либос ичра , ахир, баҳор тўлғанур.
Бир нафаслик жаҳолатингдан хижолат чекма сира , Бедил,
Бор-йўғи бир нафас қўлингдан кетиб ихтиёр, тўлғанур.
****
Мени тоқат гаҳи ғамгин ва гаҳи шод айлар,
Ҳам қафасдан қанотим қирқару озод айлар.
Бор тааллуқ , чу тузоқ, барча сабаб-сиртмоқдир,
Шу қадар дилни булар сайд ила сайёд айлар.
Мен омон бўлмоқ учун ишқда унутдим ўзни,
Қани, ким ҳоли забунимни менинг ёд айлар.
Қоматим букчайибон ҳажрида қон йиғларман,
Мени ғам тоғию ишқ тешаси Фарҳод айлар.
Ишқ аро феъли бадимдан чекадирман оҳлар,
Боқиб ҳолимга муҳаббат ҳаё ижод айлар.
Олмагум ишқсиз-оловсиз, беҳуда бир дам ҳам,
Ҳар нафас ёнди ловуллаб, мана, фарёд айлар.
Бу жаҳон мағзини иншо этибон айтмоқни,
Шарми изҳор била манглай терим иршод айлар.
Йўл юриб пойқадамим ёзди китоби таслим,
Не хаёл бошима келса оёғим сод айлар.
Юлуқ олган нафасим ҳар бири бир гавҳардир,
Сукутим ўзни адаб илмига устод айлар.
Борлиқ ҳар лаҳзасига пок менинг ҳар исёним,
Тошга шиша ураман, рашкда малак дод айлар.
Қусур ҳам бесамар эрмас бу камолот йўлида,
Бизни фақр этмас илоҳ, лек одамизод айлар.
Ёр вафо найрангининг кайфиятига учдим,
Унутар Бедилини, Бедил уни ёд айлар.
***
Мисоли ғунча, ғамгинман, ки менда тор ватан бордир,
Очилсам дашту саҳро қон бўлиб кетгай, чаман бордир.
Бу масканда тутаб исфанд каби ёндим сен ичгач май,
Сенинг ҳуснингни асраш бахтидан мангуга шаън бордир.
Ёниб дудга дўнарман, чок кўксимдан юракни кўр,
Булутлар тирқишидан офтобдек бир ҳашам бордир.
Сени ёнимда деб суҳбат қурарман ўз ўзим бирлан,
Муҳаббатда мени мажнун қилишдек илму фан бордир.
Нақш банд айладим, ишим топар барҳам қиёматда,
Бу кулгуларда баҳс шаксиз ики олам билан бордир.
Шаҳид бўлдим жасадга бас бу саҳро бир тўшак бўлса,
Не ғам, кўзда ғуборимдан вужудимга кафан бордир.
Дилим кўзгу, уни оғритма тийра айлаб, эй ғофил,
Ахир унда ўзи аввалдан ҳам доғ, ҳам тикан бордир.
Гар огоҳман ва гар ғофил, бўлурми ҳасратим зое,
Ғубор из солмағай, сийнамда минг доғи кўҳан бордир.
Ҳамиша оҳу ноламдан ки, Бедил, эҳтиёт бўлғил,
Олов пурковчи мендек дод солиб дунёда кам бордир.
***
Сенинг савдои шавқингдан эрур мазҳаб ва машраблар,
Тутар кўкни сени ёд айласак “Ё раб ва ё раб”лар.
Енгилюк карвон юргач, жиринглаб қўнғироқ аста,
Чекилгач наъра бир бор қалқди жунбушга келиб сафлар.
Ғубор ичра қолар киприклару кўзлар фидо бўлмас,
Қалам маҳв айлагай, бўлса сафоли қанча матлаблар.
Ки ваҳшат теграсида очилур бахтлар, бўлиб серфайз,
Ки тонг отгач қилур фош оқ табассумни қаро шаблар.
Ки зулф янглиғ гажак бахтдан омон бўлғил, агар йўқса,
Муқаррар ул заҳар санчгай чаён нешига ўхшаблар.
Тилим айтилмаган сўздан куюб қолмишдир оғзимда,
Нечунким, тингламоқ бирлан битиб қолган эди лаблар.
Бу олам бенишон, Бедил, умид боғлаб бўлурми ҳеч,
Сўраб кўргил, жавоб бергай не деб ночор матлаблар.
****
Фоний бўлсам-да бақо шул ердадир,
Бахту кулфат мутлақо шул ердадир.
Ўз дилимни тарк этиб кетгум қаён,
Бор умид, бор мудаао шул ердадир.
Ғам матоимдир, дўконим саждагоҳ,
Кетма саргардон, зиё шул ердадир.
Бўлма ғофил йўлларингнинг чангидан,
Кўзларимга тўтиё шул ердадир.
Ғунча дилни этма тарк, энг хушчирой,
Энг муаттар ошно шул ердадир.
Покдил, хуррам яша борлиқ аро,
Гарчи ҳусни бевафо шул ердадир.
Йўқ бунингдек фазлу нуқсон изла минг,
Минг саодат, минг бало шул ердадир.
Тонг ели тўзғитди хок…сен беҳуда,
Бўлмағил мағрур.Ҳаво шул ердадир.
Зорман, дийдорга элтар карвон,
Қўнғироғидан садо шул ердадир.
Кетди дўстлар, ўп оёғи изларин,
Асссалому алвидо шул ердадир.
Етгали васлингга Бедил дод этар,
Додига етгил нидо шул ердадир.
***
Қай дил сени деб зору паришон бўлажакдир,
Обод эса ҳам, охири вайрон бўлажакдир.
Гар қайси юрак ишқинг аро тушди оловга,
Ойина каби чеҳрангга ҳайрон бўлажакдир.
Хокимни сочиб тўккали бахт бу фалак энди,
Соянгда сенинг мангуга сарсон бўлажакдир.
Сен кетдингу найлаб тўкадир соя бу қомат,
Ўгрилгувчи то хуршиди тобон бўлажакдир.
Икки жаҳон бир-бирига қолмади ҳайрон,
Икки кўзинг ўзинга ҳайрон бўлажакдир.
Туғёнда юрак таслим этар жон, не ажаб бу,
Қурбон бўлажакдир санго, қурбон бўлажакдир.
Тўлаб юрагим титрагану парпираганда,
Ларза солур руҳима мужгон бўлажакдур.
Ишқ ҳақда ки тебрат қаламинг, Бедил, ҳамиша,
Ўзга не хат ойнаи девон бўлажакдир.
***
Улуғвор дил сира шонсиз бўлурми,
Биёбон ҳам биёбонсиз бўлурми.
Кўзимга қатра ёш қалқди, гуҳардир,
Бу дарё дурри ғалтонсиз бўлурми.
Фақирлар фахр этар қашшоқлигидан,
Отар тонг нурли осмонсиз бўлурми.
Қани, ҳоҳи қадаҳ, ҳоҳ кўза синдир,
Бу мастлик ҳеч пушаймонсиз бўлурми.
Юракка нур сочар эрк моҳитоби,
Зулумот моҳитобонсиз бўлурми.
Шифо уммиди йўқ ишқ дардидан ҳеч,
Агарчи дард дармонсиз бўлурми.
Фироқ ичра ишим оҳ бирла фарёд,
Ки қиш фасли зимистонсиз бўлурми.
Юракдан хун тўкар Бедил қилиб ёш,
Бу — қурбон байрами, қонсиз бўлурми.
***
Ҳар кун оқшом оҳ чекарсан, хушчирой булбулгинам,
Маст қилур шабнамми гул ё кўкда ой, булбулгинам.
Аҳли маъшуқ аҳли муштоқни, бас-э, қилгай асир,
Гул ҳидидан ўзга занжиринг йўқ, ҳой булбулгинам.
Ёр оёғин нақшидан бошим бўлибдур баҳраманд,
Сенга соя солса гул мисли ҳумой, булбулгинам.
Қўнғироқ ҳолига қўймас, лаҳза тинмай янграгай,
Ҳусн карвонини тиндирмас худой, булбулгинам.
Бахту кулфат шундаки, гулшандамиз, лекин қанот,
Синганидан дилда нола, дардга бой булбулгинам.
Мавжланиб ранглар жило бермиш саҳар гул баргига,
Бу дуоинг давлатидан, ҳойнаҳой, булбулгинам.
Ишқда ор бўлсин, қара, дийдор ризосин олмагач,
Гул қошида машғулотинг вой-вой, булбулгинам.
Донг таратган меҳрга муҳтож эмаслик бирла кўрк,
Ким сени кўргай раво гулга, гадой булбулгинам.
Бедилинг гул ўртигин ғафлатда кўп қилди талош,
Унга бер иссиқ қанот остинда жой, булбулгинам.
****
Дилини тил била ёнганча баён қилди бу шаъм,
Ўт эмас, сирли хаёлларни аён қилди бу шаъм.
Тил тиғин ўтмас этар охири бир кун қалқон,
Қуршаса зулмат, ўзин хатти омон қилди бу шаъм.
Ёритар ушбу дўконни қилибон парвоз ул,
Минг мато жилвасидан дилники қон қилди бу шаъм.
Толе мулкига йўл олмоқчи эди жим турибон,
Тил тикан санчди оёғига, фиғон қилди бу шаъм.
Изтироб, талвасада жизғанагу доғдир ул,
Ўзи парвона бўлиб, ўзни қирон қилди бу шаъм.
Марварид фахр этади кўксини ип ўтса тешиб,
Не ажаб, бағрида ёнғинни ниҳон қилди бу шаъм.
Бу базм қизмоғига ёндию дил бўлди кафил,
Гулласин ўзга дебон ўзни хазон қилди бу шаъм.
Не тиниқ тортмади бу базм аро ойина деманг,
Ёнган элдек дудига они нишон қилди бу шаъм.
Уйғотиб уйқучиларни у куйиб кўрсатди,
Ашкимизни кўзимиздан ки равон қилди бу шаъм.
Ювмагай уйқу ҳавас гардини ошиқ кўзидин,
Куйиб ўзни шу сабаб сурмасимон қилди бу шаъм.
Кетса ким ўз-ўзидан ўзгача бир ташлар одим,
Қара, Бедил ўзими сарви равон қилди равон бу шаъм.
***
Қайда бўлсин, ойинам бўлғай менинг зинҳор яшил,
Бўлса жам гар барча тўти, бўлмас ул миқдор яшил.
Ям-яшил тол соясинда маст бўлиб, ишрат қилиб,
Бу чаман бўйнига солмиш риштаи зуннор яшил.
Бил, қаноат барглари бир сўз демай бийрон эрур,
Писта мағзи жим қилур маъноларин изҳор яшил.
Не бало бу зулму золимлик, не дард-борган сайин,
Гоҳ тикан, гоҳ гул-чечак бергай, кулиб озор яшил.
Бор либосим қон бўлибдур нолалар тортган маҳал,
Тўтиларда нега билмам бору пар, минқор яшил.
Чашманинг бўйинда сумбул бўлганидек маст-аласт,
Теккизиб лаб жомга, кайф қилмоқ тилар хуммор яшил.
Қоматининг соясиндан хушхабар берса булут,
Сарву булбул ҳолимиздан айлади ахбор яшил.
Ишқ даштин равшан этди ногаҳон чақнаб чақин,
Ялт этиб акс этди бир поёни йўқ рухсор яшил.
Навбаҳор ёмғирлари гул новдасин куйлатди шўх,
Бўлди моҳир чалғучининг қўлларинда тор яшил.
Ўз-ўзингдан не бало кўрсанг, кўникмай чора йўқ,
Ҳам тикан, ҳам барг билан бўлмиш чаман, гулзор яшил.
Лабни қимтиб, тилни тий, сўнгра чекил узлат сари,
Сингигач тупроққа сув, боғни қилур бисёр яшил.
Юксалур, Бедил, ҳунар бирлан киши обрўси, бил,
Кўкка бўй чўзган минордек дам-бадам зангор , яшил.
***
Торттию ранг, айлади рангларни гулрухсор қизил,
Гўё кўрсатди ғунча пардаи зангор, қизил.
Сен сира алданмагил наргис кўзин хумморидан,
Бир бало топгусидир бўлса кўзи хуммор қизил.
Бу баҳор кўп нозли келди, менчи, ҳасратхонада,
Гулларин расми тушиб, бўлсин эшик, девор қизил.
Аҳли дил қотиллик арбобига ҳеч қилмас ҳавас,
Барҳаман гар қилсада қонга бўяб зуннор қизил.
Қатнасанг золимга арз айтиб, иши рад айламак,
Ўчмагунча то гиламдан топталиб бисёр қизил.
Шавқ ўтидан мен жигар қонимни тўкмак истадим,
Топмадим лекин сира кўзимда ёш зинҳор қизил.
Заъфарондир бу вужудим хасталикдан қон кечиб,
Қилмасанг бўлмас уриб тийғингни бир миқдор қизил.
Гар қалам зар нақш ила сатримни иншо айласа,
Шуъларанг руҳим кўчиргач, бўлгуси туммор қизил.
Ошиқ аҳлин дард, азоби , қисмати қондир мудом,
Гул эса киймиш бошига шунчаки дастор қизил.
Қонли фарёд тингламас истар чаманда лолалар,
Чундигин тўти ва булбул айламиш тайёр қизил.
Навбаҳор, Бедил, унутма, бахт сира ранг танламас,
Бўлди кулфат аҳлининг кўз ёшидан гулзор қизил.
***
Демам, юксак бино бунёд қилурман,
Дилим ибратнома бунёд қилурман.
Бўлиб бир лаҳза ишқ макрига дучор,
Ўзим-чун минг бало бунёд қилурман.
Кўриб кўзлар бошимга тушганини,
Ўзимни худнамо бунёд қилурман.
Чекиб шаклин ҳадик бирла ҳаёнинг,
“Бироқ”, “ёхуд”, “ва”, “ ё” бунёд қилурман.
Қўл очсам, беркилар кулфат қопуси,
Улуғвор бир дуо бунёд қилурман.
Поён билмас поён, чек билмагай чек,
Ки таърифинг, фано , бунёд қилурман.
Фалак тоқин чарақлатдим саҳар, боқ,
Мунаввар бир ҳаво бунёд қилурман.
Хаёлим бошдан охир тоза гулзор,
Хиёбоним расо бунёд қилурман.
Фироқ-оташ, халос айлай дилим деб,
Қиёмат муддао бунёд қилурман.
Фидо бўлганлигимга шодлигимдан,
Сеҳрли бир наво бунёд қилурман.
Йиқилдим ўз оёғимга яралгач,
Пуфакдек ўзни, о, бунёд қилурман.
Ўзимни бўстон, фирдавсгамас, йўқ,
Мен ишққа мубтало бунёд қилурман.
Тепиб устунларинг йиқдим, қуларсан,
Сени ерда, само, бунёд қилурман.
Кел, эй Бедил, бу маъни гулшанида,
Дилинг ғамдан жудо бунёд қилурман.
***
Қайда бўлса, белига боғлар ўшал жонон қилич,
Гунгу лол, ял-ял ёниб айлайди шўх туғён қилич.
Хўб керишди майга хуммор, бир қадаҳдир ҳар яро,
Ялт этиб келсин қадаҳга, бўлсин, оҳ, меҳмон қилич.
Беқарор бўлма бунингдек, маҳвашим, осмонда ой,
Гоҳ ўзин айлар камон, айлайди гоҳ қалқон, қилич.
Кўп хиёнат кўрдими, кечмиш у дўсту ёрдин,
Гизланиб кийн ичра, оҳ, узлатдадир бул он қилич.
Зебу зийнат бирла ғойиб бўлмағай мардоналик,
Дастаси олтин агарчи, дамда минг қурбон қилич.
Ору номус, шаҳд-шижоат бирла гарчи лоф урар,
Дурри маъни ҳақда гап очмайдир ҳеч бийрон қилич.
Дастамас, ҳайратда тикмиш оғзига бармоғини,
Ишқ эли қатлига бергач ҳусн эли фармон, қилич.
Уйқуга ўткирладингму кўзларингни тонг билан,
Бир қиё боқдинг, тилинди кўксим, эй жонон қилич.
Аҳли ишқ дийдор иложиндан жудо бўлгач бари,
Киргали ишқ мулкига, бўлмиш улуғ остон қилич.
Илгари май мавжлари олганди жонимни чала,
Қил қадаҳ оғзида, эй қотил, бугун пинҳон қилич.
Қийпаниб қочма қиличдан, не қилурсан охири,
Тортса бошингга ажални бир куни осмон-қилич.
Навбаҳор ишрат тиғидан бўлди тан алвонранг,
Арғувонҳол айламишдир Бедилин паррон қилич.
***
Ишқ доғи каби нурга ниқобдир юрагим,
Ойина мисол дард ила софдир юрагим.
Ҳар лаҳза бир ухлаб яна тез уйғонадир,
Ҳар дам иши роҳат ва азобдир юрагим.
Мавжланганидан ким ани сарчашма демиш,
Сарчашма эмас, асли саробдир юрагим.
Паймонаси лим тўлди, бўлиб пайдо, шахд,
Мулкингда умрдоши ҳубобдир юрагим.
Кел, ўт бер, алангамни тамошо айла,
Лов ёнмаса, умри не ҳисобдир юрагим.
Бир сўз дедингу олдинг уни кўксимдан,
Лаълинг бу савол, унга жавобдир юрагим.
Оллоҳ ўзи бир билгучи, мен билмасман,
Оҳ, қанча гуноҳ, қанча савобдир юрагим.
Шабнам каби сув оламидандир гоҳи,
Гоҳ мисли қадаҳ ичра шаробдир юрагим.
Умрим неча дам? Тинмай урар билмакка,
Чун, касби саноқ, кори ҳисобдир юрагим.
Умримни хаёл этсам, ҳеч йўқдир самари,
Ёнғин нафасим, шунга кабобдир юрагим.
Кўз-кўз қиладир дарё пуфакларни неча,
Васл кўзгусиман, аммо ҳижобдир юрагим.
Тош ойинаву, томчи гуҳар бўлди, бироқ,
Афсус, ҳамон хонахаробдир юрагим.
Минг томир ила чирмади ғафлат, гарчи,
Бедил, неча ҳикматга китобдир юрагим.
Матназар Абдулҳаким таржималари
20 fevral — Alloma shoir Matnazar Abdulhakim tavallud topgan kun
Men bu kunlarimiz Bedilsiz qolmayotganidan baxtiyorman. Chunki Matnazar kabilar bor. U dilini berib Bedilni tarjima qilyapti. Menga bugun sig‘inayotganimiz so‘fiylarni eslatadi bu odam: kamtar, iste’dodli, kamsuqum, kuchli. U zamonaga boqmaydi. Inshoolloh, zamona unga boqqusidir!
BIZ – PARISHON BIR KITOB…
Usmon Azim
Matnazar Abdulhakimdan xat oldim. “Toshkentga o‘tmoqchi bo‘laman, — deb yozadi bugun Urganch bilan Toshkent orasi «olislab” ketganini o‘zicha sharhlab shoir, — biroq, Navoiy bobomiz aytganlaridek, “Tun tiyravu kuz xiyra, ot oqsoqu yo‘l burtoq”.
Ammo shu zahotiyoq ruhining tetikligini ham qo‘shib qo‘yadi.
Sirtdan allanechuk bosiq va siniqroq ko‘rinadigan, lekin asli butun bu insonni ko‘z oldimga keltiraman. Uning “kommunizm sari olg‘a borayotgan” chog‘larimizda ham biri ikki bo‘lmaganini, oti uchqurlar bahsidan uzoqda — kamtargina (“nochorgina» desam xafa bo‘lasiz-da, Matnazar) kiyinib, kamtargina yeb-ichib, soddagina umrguzaronlik qilganini o‘ylayman. Uning Urganchdan turib yozgan mag‘zi but, Havasga, hatto hasadga (kechirasiz) arzirli she’rlarini xayolimdan o‘tkazaman … Viloyatda yashab turib yaxshi she’r yozish osonmi?
Bozorning suratini ko‘rganmisiz? Mag‘ribu Mashriqdagi talay mamlakatlarda allaqachon amalga oshirilgan hayotiy reallik. Yaxshi narsa. Ammo G‘arbdagi Sartrga o‘xshash dono yozuvchilar unga “iste’molchilik jamiyati” deb g‘alati nom ham qo‘yib olgan. Emishki, bozor iqtisodiyoti tufayli bo‘ladigan taraqqiyot o‘ziga xos kamchiliklardan xoli emas. Go‘yo shaxs — alohida odam o‘z qadrini yo‘qotib qo‘yib, ishlab chiqarish tizimining bir vintiga (O, yana vint! Sotsializm davridagi Gorkiy aka aytgan “vint” esingizdami?) aylanib qolarmish. Pul top — sotib ol, pul top — sotib ol … Pul, pul, pul … Top! Top! Top! Odam esa iste’molchi mashinaga aylanib qolaverarmish. Molu davlat hammaning asosiy maqsadi, dabdaba, rohat-farog‘at esa yagona orzusiga aylanarmish. Odam odam bilan faqat ish yuzasidan uchrasharmish, qarindosh-urug‘lar o‘rtasida mehr sovib ketarmish. Eng ulug‘ va yagona qarindosh pul bo‘larmish.
San’atu adabiyot qorni to‘qu qayg‘usi yo‘qlarning ermagi darajasiga tushib qolarmish. Ammo … Ammo insonning ulug‘ligi qayokda qoladi? Azaldan she’riyatu (Navoiy) musiqaga (maqom) o‘rangan Sharq hashamatli konsert zallarida otarchilarning yengil-yelpi laparlariga qarsak chalib, Amerikaning oldi-qochdi filmlarini esnab tomosha qilib o‘tiradimi? Ko‘ngilu ruhga kim boqadi? Qornimiz to‘ysa bo‘ldimi? Axir, san’atu adabiyot ko‘nglimizni nurlantirib, ruhimizdan Semurg‘ bino etib, bizni Haq sari eltar edi-ku!
Matnazar Abdulhakimning o‘tkinchi mashmashalar bilan ishi yo‘q. Chunki u bu dunyoning bozoriga kechirimli bir tarzda kulibgina qaraydigan odam. Molu davlat — kitoblari ham ko‘p. Yolg‘iz qolishdan ham cho‘chimaydi. Hamsuhbati tavallud topganlaridan buyon insoniyatga g‘amgusorlik qilib kelgan ulug‘ zotlar — Alisher Navoiy, Bobur Mirzo, Shayx Sa’diy, Mirzo Bedil. .. Yuragi to‘lsa, she’r yozadi. Dili qaqpaca, o‘qiydi. O‘zi yaxshi bilgan forsiyzabon shoirlarni mutolaa etar ekan, ulardan olgan zavqu shavqini boshqalarga ham ulashgisi keladi, tarjima qiladi…
Matnazar Bedil kulliyotidan qilgan tarjimalarini yuboribdi. Sir emas, Bedil she’riyatining Turkiston ruhini ifoda etishdagi xizmati beqiyosdir. Biz, taassufki, Sharqning buyuk daholari, jumladan, Mirzo Bedil tafakkuri yaratgan beshikda ulg‘ayganimizni unutayozdik. Ota-bobolarimizning fikratu qoniga singgan, tuprog‘imizni faylasuf va shoir diyoriga aylantirgan tabarruk zotlardan biri biz unutgan Bedil emasmi? Sho‘rolar davridan oldin madrasalarda Bedil she’riyatidan saboq berilgan, uning g‘azallaridagi botiniy mag‘zni chaqish esa ma’rifatli kishilarning fikr charxlar mashg‘uloti bo‘lgan. “Bedilxonlik” atalgan bunday “to‘garak”larda birubor — Xaq yaratgan ulkan borliq va undan ham ulug‘vor sirli yo‘qlik o‘rtasida sarosar yurgan odamzodga faqat ruh nurlari yorib o‘ta oladigan haqiqatdan dars berilganki, bu saboqlar inson ko‘nglini teranlik va yuksaklik sari eltgan. Bedil g‘azallarining turfa ma’nolaridan har kim o‘ziga yarasha ma’no topgan.
Bedilning zamonasi yo‘q. U hamma zamon uchun zamonaviydir.
Mabodo biror bir davr Bedil va ul zotga monand buyuk san’atkorlarni sezmaganga olsa, bedillikda o‘tishga mahkumdir…
Men bu kunlarimiz Bedilsiz qolmayotganidan baxtiyorman. Chunki Matnazar kabilar bor. U dilini berib Bedilni tarjima qilyapti. Menga bugun sig‘inayotganimiz so‘fiylarni eslatadi bu odam: kamtar, iste’dodli, kamsuqum, kuchli. U zamonaga boqmaydi. Inshoolloh, zamona unga boqqusidir!
Manba: “Tafakkur” jurnali,1996,1-son
MIRZO ABDULQODIR BЕDIL
G‘AZALLAR
Mirzo Abdulqodir Bedil — qiyosi yo‘q shoir, mutafakkir va jamiyatshunos olim, o‘ziga xos faylasufona qarashlar sohibi bo‘lgan insondir. Asli Shahrisabzning barlos urug‘idan bo‘lgan shoirning ota-bobolari Hindistonga ko‘chib borib, o‘sha yerda turg‘un yashab qolishgan. Hindistonning Azimobod shahri yaqinidagi Patnada 1644 yilda harbiy xizmatchi oilasida tavallud topgan Bedil 1720 yilning 5 dekabrida Dehlida vafot etadi.
Otasidan yetim qolgan Abdulqodir onasining qo‘lida tarbiyalanadi. Uning bilim olishga bo‘lgan chanqoqligini sezgan amakisi Mirzo Qalandar bilan tog‘asi Mirzo Zarifning yaqindan yordami tufayli savodini oshiradi, arab tili grammatikasini, hind va urdu tillarini, so‘fiyona qarashlarni o‘zlashtiradi. Uning tinimsiz intilishlari va izlanishlari hatto o‘n yoshida yozgan ilk ruboiylarida yaqqol sezilib, atrofidagilarni hayratga soladi. Oltmish yoshga borganida yozgan “Chor unsur” asarida o‘zining hayotiga, tarjimai holiga va dunyoqarashiga oid fikrlarini bayon qilgan.
Yigirma yoshida birinchi marta she’rlarini jamlagan Bedil umri davomida ko‘p yo‘llarni bosib o‘tdi. Xalq hayotini yaqindan o‘rgandi, zamon evrilishlari va munofiqliklarini ko‘rdi, bularni o‘z ijodida aks ettirishga, insonlarni doimo yuksaklikda, ittifoqlik va mehr-muruvvatlilikda bo‘lishga chaqirdi, bu tuyg‘ularni goh oshkor, goh kinoyali, goh tashbehlar vositasida qalblarga yetkazishga harakat qildi…
Nihoyatda sermahsul, tinmas va izlanuvchan shoir bo‘lgan Bedil katta meros qoldirdi. Uning “Kulliyot”iga kiritilgan asarlarining o‘zi 130 ming misra she’r va 50 bosma toboqdan ortiq nasrni tashkil etadi. “Tilsimi hayrat”, “Tarkibot va tarjeot”, “Muhiti a’zam”, “Turi ma’rifat”, “Ishorat va hikoyat”, “Ruqa’ot”, “Chor unsur”, “Irfon”, “Nukot”, “G‘azaliyot”, “Ruboiyot” kabi bir qancha asarlari mavjud.
Eng dolzarb janr hisoblangan ruboiylar yozishda ham Mirzo Bedil katta mehnat qildi. Uning 3861 ruboiy yozib qoldirganini aytadilar.
***
Bu shodliklar bari g‘amdan yaralgan,
Zahar birla asal hamdam yaralgan.
Asrlar o‘tmagi bu-bir o‘yindir,
Ikki olam ki bir damdan yaralgan.
Vujudga keldiyu baxt, topdi ishkal,
Davo bu dardga odamdan yaralgan.
Topilmas gul kabi gul, bu uqubat,
Bahor nomlig‘ shu bayramdan yaralgan.
Qilar arz qaldiroqlar vahshatimni,
Chaqimchilar-da ko‘klamdan yaralgan.
Bu gullar, oh, bahorning ofatidir,
Buyuk bu dard kam-kamdan yaralgan.
Yaro dilga berar taskin xazonlar,
Ki har yaprog‘ marhamdan yaralgan.
Yangi oydek ibodatga egildim,
Ki rost dil – qomati xamdan yaralgan.
Xijolatdan, saxiylar, qon bo‘linglar,
Saxovat dong‘i Hotamdan yaralgan.
Na xummorsan, na mast, Bedil, bu ne hol,
Dimog‘ing qaysi olamdan yaralgan.
***
Ketaman..so‘ng na g‘azal, yo nada doston qoladi,
Qatra-qatra qalamimdan tomibon, kon qoladi.
Baxtimizdur bu chaman, oh, bu chaman baxti nedur,
Yetmayin yil so‘ngiga, sarg‘ayib nolon, qoladi.
Tinch surolmay sira ham ayshini, tovus dumidek,
Jilvada jumla jahon qilgali javlon qoladi.
Boshi chiqmas bu qadahing, yo xudo, bazmingdan,
Shisha ham bo‘g‘zi ochiq, yo‘linga qurbon qoladi.
Sachrabon cho‘g‘, chu, qog‘oz kuyganidek kuydi samo,
Oy va yulduz hunariga yurak hayron qoladi.
G‘unchadek, o‘q uchiga mengzadi bulbul yuragi,
Yoy bo‘lib tortilajak gul shoxi xandon qoladi.
Ketaman bog‘ ila bo‘ston bu jahondan serayb,
Yod etib barchasini, bog‘ ila bo‘ston qoladi.
Shu’lalar sochganiga qolganidek boqiy tong,
Bir g‘arib nur taratib ko‘nglima, iymon qoladi.
Yoy, beboshligidin, voy, ko‘ring, qaddi egik,
Keksalar qomati ham dol, ko‘zi giryon qoladi.
Ming balo yeng shimaribdur bu chaman ichra, darig‘,
Sen ketib, yoding ila dilda ming armon qoladi.
Sen umid ayla guhar yo‘qlik adam oxiridan,
Yorning yo‘q og‘zida so‘z, dildan olib jon, qoladi.
Sensizin olsa nafas Bediling yong‘in dilidan,
Purkalib lov-lov olov, yer yuzi vayron qoladi.
***
Ko‘zim yoshi mening devonalarcha,
Jigar o‘tim esa so‘zonalarcha.
So‘z aytsam gar batar jo‘shgay vujudim,
Tilimdir telbavor –mastonalarcha.
Diling ishq otashi ermas dedingiz,
Qanotim kuydi-ku parvonalarcha.
Ketib qolgaymidim tashlab o‘zimni,
Vujudim to‘lmasa paymonalarcha.
Fig‘onim boisin so‘rmoq na darkor,
Azizlar bo‘ldilar begonalarcha,
Ko‘zimdan tuz sepay, sanch kiprigingni,
Jigar bo‘lsin kabob afsonalarcha.
Dilim sindi tegib xarsang azobing,
Biroq sabr ayladim mardonalarcha.
Oqarmay soch qayoqdan fahm etarman,
Bu dunyo bir o‘yin-tiflonalarcha.
Netay, Bedil, borib-obod Ka’ba,
U bo‘lmas dildagi vayronalarcha.
***
Davlat eshigi xasga ochiq to bo‘lg‘ay,
Chun, par chiqarib chumoli anqo bo‘lg‘ay.
Sen kibru havo lazzatidin tiy o‘zni,
Bok, yerdagi tosh bir kuni miyno bo‘lg‘ay.
Loyiqmi yengiltak sira sirdoshlikka,
Dur nuriga tushsa cho‘p, u rasvo bo‘lg‘ay.
Bil, ilmu amal qismati gar ters do‘nsa,
Bir qog‘oz emas, xat ham chalipo bo‘lg‘ay.
Oh, yaxshi-yomon teng esa, yerdir osmon,
Ham boshda oyoq, oyoqda bosh jo bo‘lg‘ay.
Dunyo siri ne, qilay desang fosh, e voh,
Anqo kabi mish-mishu muammo bo‘lg‘ay.
Dillarni chigal o‘rtamasin, yur, ketdik,
To hujra biza dasht ila sahro bo‘lg‘ay.
Bir nom axiyr ayon bo‘lib chiqmasmu,
Deb toshlar uzuk yo‘nar, iloho, bo‘lg‘ay.
Yod etdi sanam quloqlarin gul anglab,
To tonggacha dil bulbuligo‘yo bo‘lg‘ay.
Yor og‘zini yo‘q desam, bo‘lur bor kibrim,
Ishq birla g‘urur dilimda paydo bo‘lg‘ay.
Bu dasht ila sahroda bo‘lak hech kim yo‘q,
Bor deb seni topmasam ne hol, o, bo‘lg‘ay.
Sen bor hama joyda, yo‘qsa, ayt, ne aylab
Aytg‘ilki, bugundan erta paydo bo‘lg‘ay.
G‘aflatda jahon qiyo boqarmi, Bedil,
Afsonang agarchi necha insho bo‘lg‘ay.
***
Junun, ayt, qaydasan, vayrona qayda,
Quruq cho‘pman, bir otashxona qayda.
Charaqlatding, ki, zorlarning charog‘in,
Qani, kul bo‘lguchi parvona qayda.
Uyalding o‘zgadan, qo‘rqding o‘zingdan,
O‘zingdan kech…keyin begona qayda.
Quruq dovruq taratmish vahm-cho‘pchak,
O‘zing afsonasan, afsona qayda.
Jahondir bir yumurtqa, mag‘z-o‘zinda,
Ani izlashga o‘zga xona qayda.
Qafas ko‘ksimda bir qush bor, iloj ne,
Yurakdan suv tutarman, dona qayda.
O‘yingda manzilu, Bedil, yo‘ling yo‘q,
Xayol qil, Ka’bayu butxona qayda.
***
Ikki ko‘z gavharingdan kom olurman,
Ikki dunyoga juft bodom olurman.
Gadodirman g‘arazsiz-shafqatingdan,
Yalinmasdan tilab in’om olurman.
Sening bazmingda uxlabman, bu ham-baxt,
Oyoq qo‘y boshima, ilhom olurman.
Bo‘lib majnun mashrablarga ulfat,
Urarman toshga shisha,jom olurman.
Musaffolikda har qatra teringdan,
Sahar shabnam kabi andom olurman.
Ayiq nafsimni bog‘lab, ovlab anqo,
Oxir men xomxayol deb nom olurman.
Sadoqat va mehr maydoni ichra,
Shahid bo‘ldim, abad orom olurman.
Ayonsan, lek qiyo boqmaydi olam,
Xavotir bundan har ayyom olurman.
Solib,Bedil ,o‘zimni bilmaganga,
Hama vasl istasa, payg‘om olurman.
***
Ko‘p uzun zanjir tuzdi ohimiz,
Sochlari orzusining hamrohimiz.
Dardu kulfat baxt-saodat biz uchun,
Oyna yanglig‘ jilvagardir dog‘imiz.
Dilni qo‘ldan boy berib hijron aro,
Axtarib ko‘zguda, ishq gumrohimiz.
Qilsak ham shabnam to‘kib darddan xalos,
Boshpanoh bo‘lmas sira bul bog‘imiz.
Boshdagi tojlar oyoq ostinda xor,
Baxt erur chin qo‘l qabartmoq chog‘imiz.
Bormiz har joyda mudom qoqqach qanot,
Yechdi dunyo tilsimin uchmog‘imiz.
Olam ichra kiyn-hasad yo‘lboshchidir,
Qilma g‘aflatdan xalos, ollohimiz.
Qalbimizga garchi hech qilmas asar,
Qopladi borliqni, Bedil, ohimiz.
***
Tuprog‘im ko‘kka o‘zin to tortadi,
Ko‘ziga surma Surayyo tortadi.
Ishtiyoqim vahshati tug‘yon qilur,
Dilni, kun-kundan bo‘lib jo, tortadi.
Telbalik –tog‘, aqlimiz vodiysidan,
Pok etakni tinmay aslo tortadi.
Qochgusi uyquchi uyg‘oqdan mudom,
Soya nurdan o‘zni har jo tortadi.
Bag‘ri qonlar dard aro andishasiz,
Yerga boshin,esla, miyno tortadi.
Bo‘lguvsi biyron yengiltaklar, bu-rost,
O‘zga tus mavjlansa daryo tortadi.
Qilguvsi toledan ochko‘zlik judo,
Bu nahang ko‘p tashna –daryo tortadi.
Zarparastlar dilni qilgaylar siyoh,
Ushbu safro, asli, savdo tortadi.
Na iloj, Bedil, majolsiz yelkamiz,
Soya tushsa, yukni go‘yo tortadi.
****
Mening ko‘nglim uchun, bil, g‘am yaralgan,
Iki ko‘zim tufayli nam yaralgan.
Qanot qoqqan edim bir subhidamda,
Kechikmasdan qafas shul dam yaralgan.
Hayoda terladim-shudring va gulman,
Peshonamdan tiniq shabnam yaralgan.
Jilo istaydi dur, oyina-sayqal,
Umidsiz dil jahonda kam yaralgan.
Sanoqsiz dog‘ bag‘ri lolalarning,
Barobar to‘y bilan motam yaralgan.
Topolmas mushkiliga banda chora,
Yaralgan goh ziyoda, goh kam yaralgan.
Yaralgan, ming shukur, do‘stlar deb olam,
Mening-chun, xayriyat, men ham yaralgan.
Jahon xunrez, o‘zingni ehtiyot qil,
To‘kilsa qon, bo‘lur xurram yaralgan.
Yechib bo‘lmas tiriklik tilsimini,
Qilingach bir nafas, mubham yaralgan.
Iloj topmas yurak dardiga Bedil,
Iloj topmoq uchun Hotam yaralgan.
****
Tor-tordirman, to yor sochi tor-tor to‘lg‘anur,
Faryodbitikdurman chirmalgan, yozganida dildor to‘lg‘onur.
Bu charx zoli ming makr ila charxlar urib chunon,
Afsungar boshida kuloh yanglig‘ ming bor to‘lg‘anur.
G‘ofil o‘rgimchak yanglig‘ bu borliq o‘ylarki ov ovlarman,
Asli o‘z nafsig‘a o‘zi bog‘liq, takror-takror to‘lg‘anur.
Men bir tog‘dirman, o‘z faryodlarimdan o‘zim larzada,
Sening-da nolang aks-sadosi bu tog‘ aro zor to‘lg‘anur.
Hosil bermasa ham zaminimga umid urug‘larin ekdim,
Nima tuproq aro mavjud bo‘lsa, ul intizor to‘lg‘anur.
Jahon azobin yuki, muruvvatli bo‘lsang, bir rohatdir,
Tortgan kamaring sening, chun, ustivor to‘lg‘anur.
So‘ndi mavhum nafaslar yog‘dusi chunon shul sabab,
Xotirlab ohim shu’lasini, sha’mi mozor to‘lg‘anur.
Boshdan oyoq jilvalanib ,o‘z boshlariga o‘zlari yetar,
Javohirlar boshdan oyog‘ingda sening to, yor, to‘lg‘anur.
Yuzlab mayin libos ichra noz uyquda hislaring , tiyilmishsan.
G‘unchani ko‘rib qat-qat libos ichra , axir, bahor to‘lg‘anur.
Bir nafaslik jaholatingdan xijolat chekma sira , Bedil,
Bor-yo‘g‘i bir nafas qo‘lingdan ketib ixtiyor, to‘lg‘anur.
****
Meni toqat gahi g‘amgin va gahi shod aylar,
Ham qafasdan qanotim qirqaru ozod aylar.
Bor taalluq , chu tuzoq, barcha sabab-sirtmoqdir,
Shu qadar dilni bular sayd ila sayyod aylar.
Men omon bo‘lmoq uchun ishqda unutdim o‘zni,
Qani, kim holi zabunimni mening yod aylar.
Qomatim bukchayibon hajrida qon yig‘larman,
Meni g‘am tog‘iyu ishq teshasi Farhod aylar.
Ishq aro fe’li badimdan chekadirman ohlar,
Boqib holimga muhabbat hayo ijod aylar.
Olmagum ishqsiz-olovsiz, behuda bir dam ham,
Har nafas yondi lovullab, mana, faryod aylar.
Bu jahon mag‘zini insho etibon aytmoqni,
Sharmi izhor bila manglay terim irshod aylar.
Yo‘l yurib poyqadamim yozdi kitobi taslim,
Ne xayol boshima kelsa oyog‘im sod aylar.
Yuluq olgan nafasim har biri bir gavhardir,
Sukutim o‘zni adab ilmiga ustod aylar.
Borliq har lahzasiga pok mening har isyonim,
Toshga shisha uraman, rashkda malak dod aylar.
Qusur ham besamar ermas bu kamolot yo‘lida,
Bizni faqr etmas iloh, lek odamizod aylar.
Yor vafo nayrangining kayfiyatiga uchdim,
Unutar Bedilini, Bedil uni yod aylar.
***
Misoli g‘uncha, g‘amginman, ki menda tor vatan bordir,
Ochilsam dashtu sahro qon bo‘lib ketgay, chaman bordir.
Bu maskanda tutab isfand kabi yondim sen ichgach may,
Sening husningni asrash baxtidan manguga sha’n bordir.
Yonib dudga do‘narman, chok ko‘ksimdan yurakni ko‘r,
Bulutlar tirqishidan oftobdek bir hasham bordir.
Seni yonimda deb suhbat qurarman o‘z o‘zim birlan,
Muhabbatda meni majnun qilishdek ilmu fan bordir.
Naqsh band ayladim, ishim topar barham qiyomatda,
Bu kulgularda bahs shaksiz iki olam bilan bordir.
Shahid bo‘ldim jasadga bas bu sahro bir to‘shak bo‘lsa,
Ne g‘am, ko‘zda g‘uborimdan vujudimga kafan bordir.
Dilim ko‘zgu, uni og‘ritma tiyra aylab, ey g‘ofil,
Axir unda o‘zi avvaldan ham dog‘, ham tikan bordir.
Gar ogohman va gar g‘ofil, bo‘lurmi hasratim zoye,
G‘ubor iz solmag‘ay, siynamda ming dog‘i ko‘han bordir.
Hamisha ohu nolamdan ki, Bedil, ehtiyot bo‘lg‘il,
Olov purkovchi mendek dod solib dunyoda kam bordir.
***
Sening savdoi shavqingdan erur mazhab va mashrablar,
Tutar ko‘kni seni yod aylasak “Yo rab va yo rab”lar.
Yengilyuk karvon yurgach, jiringlab qo‘ng‘iroq asta,
Chekilgach na’ra bir bor qalqdi junbushga kelib saflar.
G‘ubor ichra qolar kipriklaru ko‘zlar fido bo‘lmas,
Qalam mahv aylagay, bo‘lsa safoli qancha matlablar.
Ki vahshat tegrasida ochilur baxtlar, bo‘lib serfayz,
Ki tong otgach qilur fosh oq tabassumni qaro shablar.
Ki zulf yanglig‘ gajak baxtdan omon bo‘lg‘il, agar yo‘qsa,
Muqarrar ul zahar sanchgay chayon neshiga o‘xshablar.
Tilim aytilmagan so‘zdan kuyub qolmishdir og‘zimda,
Nechunkim, tinglamoq birlan bitib qolgan edi lablar.
Bu olam benishon, Bedil, umid bog‘lab bo‘lurmi hech,
So‘rab ko‘rgil, javob bergay ne deb nochor matlablar.
****
Foniy bo‘lsam-da baqo shul yerdadir,
Baxtu kulfat mutlaqo shul yerdadir.
O‘z dilimni tark etib ketgum qayon,
Bor umid, bor mudaao shul yerdadir.
G‘am matoimdir, do‘konim sajdagoh,
Ketma sargardon, ziyo shul yerdadir.
Bo‘lma g‘ofil yo‘llaringning changidan,
Ko‘zlarimga to‘tiyo shul yerdadir.
G‘uncha dilni etma tark, eng xushchiroy,
Eng muattar oshno shul yerdadir.
Pokdil, xurram yasha borliq aro,
Garchi husni bevafo shul yerdadir.
Yo‘q buningdek fazlu nuqson izla ming,
Ming saodat, ming balo shul yerdadir.
Tong yeli to‘zg‘itdi xok…sen behuda,
Bo‘lmag‘il mag‘rur.Havo shul yerdadir.
Zorman, diydorga eltar karvon,
Qo‘ng‘irog‘idan sado shul yerdadir.
Ketdi do‘stlar, o‘p oyog‘i izlarin,
Asssalomu alvido shul yerdadir.
Yetgali vaslingga Bedil dod etar,
Dodiga yetgil nido shul yerdadir.
***
Qay dil seni deb zoru parishon bo‘lajakdir,
Obod esa ham, oxiri vayron bo‘lajakdir.
Gar qaysi yurak ishqing aro tushdi olovga,
Oyina kabi chehrangga hayron bo‘lajakdir.
Xokimni sochib to‘kkali baxt bu falak endi,
Soyangda sening manguga sarson bo‘lajakdir.
Sen ketdingu naylab to‘kadir soya bu qomat,
O‘grilguvchi to xurshidi tobon bo‘lajakdir.
Ikki jahon bir-biriga qolmadi hayron,
Ikki ko‘zing o‘zinga hayron bo‘lajakdir.
Tug‘yonda yurak taslim etar jon, ne ajab bu,
Qurbon bo‘lajakdir sango, qurbon bo‘lajakdir.
To‘lab yuragim titraganu parpiraganda,
Larza solur ruhima mujgon bo‘lajakdur.
Ishq haqda ki tebrat qalaming, Bedil, hamisha,
O‘zga ne xat oynai devon bo‘lajakdir.
***
Ulug‘vor dil sira shonsiz bo‘lurmi,
Biyobon ham biyobonsiz bo‘lurmi.
Ko‘zimga qatra yosh qalqdi, guhardir,
Bu daryo durri g‘altonsiz bo‘lurmi.
Faqirlar faxr etar qashshoqligidan,
Otar tong nurli osmonsiz bo‘lurmi.
Qani, hohi qadah, hoh ko‘za sindir,
Bu mastlik hech pushaymonsiz bo‘lurmi.
Yurakka nur sochar erk mohitobi,
Zulumot mohitobonsiz bo‘lurmi.
Shifo ummidi yo‘q ishq dardidan hech,
Agarchi dard darmonsiz bo‘lurmi.
Firoq ichra ishim oh birla faryod,
Ki qish fasli zimistonsiz bo‘lurmi.
Yurakdan xun to‘kar Bedil qilib yosh,
Bu — qurbon bayrami, qonsiz bo‘lurmi.
***
Har kun oqshom oh chekarsan, xushchiroy bulbulginam,
Mast qilur shabnammi gul yo ko‘kda oy, bulbulginam.
Ahli ma’shuq ahli mushtoqni, bas-e, qilgay asir,
Gul hididan o‘zga zanjiring yo‘q, hoy bulbulginam.
Yor oyog‘in naqshidan boshim bo‘libdur bahramand,
Senga soya solsa gul misli humoy, bulbulginam.
Qo‘ng‘iroq holiga qo‘ymas, lahza tinmay yangragay,
Husn karvonini tindirmas xudoy, bulbulginam.
Baxtu kulfat shundaki, gulshandamiz, lekin qanot,
Singanidan dilda nola, dardga boy bulbulginam.
Mavjlanib ranglar jilo bermish sahar gul bargiga,
Bu duoing davlatidan, hoynahoy, bulbulginam.
Ishqda or bo‘lsin, qara, diydor rizosin olmagach,
Gul qoshida mashg‘uloting voy-voy, bulbulginam.
Dong taratgan mehrga muhtoj emaslik birla ko‘rk,
Kim seni ko‘rgay ravo gulga, gadoy bulbulginam.
Bediling gul o‘rtigin g‘aflatda ko‘p qildi talosh,
Unga ber issiq qanot ostinda joy, bulbulginam.
****
Dilini til bila yongancha bayon qildi bu sha’m,
O‘t emas, sirli xayollarni ayon qildi bu sha’m.
Til tig‘in o‘tmas etar oxiri bir kun qalqon,
Qurshasa zulmat, o‘zin xatti omon qildi bu sha’m.
Yoritar ushbu do‘konni qilibon parvoz ul,
Ming mato jilvasidan dilniki qon qildi bu sha’m.
Tole mulkiga yo‘l olmoqchi edi jim turibon,
Til tikan sanchdi oyog‘iga, fig‘on qildi bu sha’m.
Iztirob, talvasada jizg‘anagu dog‘dir ul,
O‘zi parvona bo‘lib, o‘zni qiron qildi bu sha’m.
Marvarid faxr etadi ko‘ksini ip o‘tsa teshib,
Ne ajab, bag‘rida yong‘inni nihon qildi bu sha’m.
Bu bazm qizmog‘iga yondiyu dil bo‘ldi kafil,
Gullasin o‘zga debon o‘zni xazon qildi bu sha’m.
Ne tiniq tortmadi bu bazm aro oyina demang,
Yongan eldek dudiga oni nishon qildi bu sha’m.
Uyg‘otib uyquchilarni u kuyib ko‘rsatdi,
Ashkimizni ko‘zimizdan ki ravon qildi bu sha’m.
Yuvmagay uyqu havas gardini oshiq ko‘zidin,
Kuyib o‘zni shu sabab surmasimon qildi bu sha’m.
Ketsa kim o‘z-o‘zidan o‘zgacha bir tashlar odim,
Qara, Bedil o‘zimi sarvi ravon qildi ravon bu sha’m.
***
Qayda bo‘lsin, oyinam bo‘lg‘ay mening zinhor yashil,
Bo‘lsa jam gar barcha to‘ti, bo‘lmas ul miqdor yashil.
Yam-yashil tol soyasinda mast bo‘lib, ishrat qilib,
Bu chaman bo‘yniga solmish rishtai zunnor yashil.
Bil, qanoat barglari bir so‘z demay biyron erur,
Pista mag‘zi jim qilur ma’nolarin izhor yashil.
Ne balo bu zulmu zolimlik, ne dard-borgan sayin,
Goh tikan, goh gul-chechak bergay, kulib ozor yashil.
Bor libosim qon bo‘libdur nolalar tortgan mahal,
To‘tilarda nega bilmam boru par, minqor yashil.
Chashmaning bo‘yinda sumbul bo‘lganidek mast-alast,
Tekkizib lab jomga, kayf qilmoq tilar xummor yashil.
Qomatining soyasindan xushxabar bersa bulut,
Sarvu bulbul holimizdan ayladi axbor yashil.
Ishq dashtin ravshan etdi nogahon chaqnab chaqin,
Yalt etib aks etdi bir poyoni yo‘q ruxsor yashil.
Navbahor yomg‘irlari gul novdasin kuylatdi sho‘x,
Bo‘ldi mohir chalg‘uchining qo‘llarinda tor yashil.
O‘z-o‘zingdan ne balo ko‘rsang, ko‘nikmay chora yo‘q,
Ham tikan, ham barg bilan bo‘lmish chaman, gulzor yashil.
Labni qimtib, tilni tiy, so‘ngra chekil uzlat sari,
Singigach tuproqqa suv, bog‘ni qilur bisyor yashil.
Yuksalur, Bedil, hunar birlan kishi obro‘si, bil,
Ko‘kka bo‘y cho‘zgan minordek dam-badam zangor , yashil.
***
Torttiyu rang, ayladi ranglarni gulruxsor qizil,
Go‘yo ko‘rsatdi g‘uncha pardai zangor, qizil.
Sen sira aldanmagil nargis ko‘zin xummoridan,
Bir balo topgusidir bo‘lsa ko‘zi xummor qizil.
Bu bahor ko‘p nozli keldi, menchi, hasratxonada,
Gullarin rasmi tushib, bo‘lsin eshik, devor qizil.
Ahli dil qotillik arbobiga hech qilmas havas,
Barhaman gar qilsada qonga bo‘yab zunnor qizil.
Qatnasang zolimga arz aytib, ishi rad aylamak,
O‘chmaguncha to gilamdan toptalib bisyor qizil.
Shavq o‘tidan men jigar qonimni to‘kmak istadim,
Topmadim lekin sira ko‘zimda yosh zinhor qizil.
Za’farondir bu vujudim xastalikdan qon kechib,
Qilmasang bo‘lmas urib tiyg‘ingni bir miqdor qizil.
Gar qalam zar naqsh ila satrimni insho aylasa,
Shu’larang ruhim ko‘chirgach, bo‘lgusi tummor qizil.
Oshiq ahlin dard, azobi , qismati qondir mudom,
Gul esa kiymish boshiga shunchaki dastor qizil.
Qonli faryod tinglamas istar chamanda lolalar,
Chundigin to‘ti va bulbul aylamish tayyor qizil.
Navbahor, Bedil, unutma, baxt sira rang tanlamas,
Bo‘ldi kulfat ahlining ko‘z yoshidan gulzor qizil.
***
Demam, yuksak bino bunyod qilurman,
Dilim ibratnoma bunyod qilurman.
Bo‘lib bir lahza ishq makriga duchor,
O‘zim-chun ming balo bunyod qilurman.
Ko‘rib ko‘zlar boshimga tushganini,
O‘zimni xudnamo bunyod qilurman.
Chekib shaklin hadik birla hayoning,
“Biroq”, “yoxud”, “va”, “ yo” bunyod qilurman.
Qo‘l ochsam, berkilar kulfat qopusi,
Ulug‘vor bir duo bunyod qilurman.
Poyon bilmas poyon, chek bilmagay chek,
Ki ta’rifing, fano , bunyod qilurman.
Falak toqin charaqlatdim sahar, boq,
Munavvar bir havo bunyod qilurman.
Xayolim boshdan oxir toza gulzor,
Xiyobonim raso bunyod qilurman.
Firoq-otash, xalos aylay dilim deb,
Qiyomat muddao bunyod qilurman.
Fido bo‘lganligimga shodligimdan,
Sehrli bir navo bunyod qilurman.
Yiqildim o‘z oyog‘imga yaralgach,
Pufakdek o‘zni, o, bunyod qilurman.
O‘zimni bo‘ston, firdavsgamas, yo‘q,
Men ishqqa mubtalo bunyod qilurman.
Tepib ustunlaring yiqdim, qularsan,
Seni yerda, samo, bunyod qilurman.
Kel, ey Bedil, bu ma’ni gulshanida,
Diling g‘amdan judo bunyod qilurman.
***
Qayda bo‘lsa, beliga bog‘lar o‘shal jonon qilich,
Gungu lol, yal-yal yonib aylaydi sho‘x tug‘yon qilich.
Xo‘b kerishdi mayga xummor, bir qadahdir har yaro,
Yalt etib kelsin qadahga, bo‘lsin, oh, mehmon qilich.
Beqaror bo‘lma buningdek, mahvashim, osmonda oy,
Goh o‘zin aylar kamon, aylaydi goh qalqon, qilich.
Ko‘p xiyonat ko‘rdimi, kechmish u do‘stu yordin,
Gizlanib kiyn ichra, oh, uzlatdadir bul on qilich.
Zebu ziynat birla g‘oyib bo‘lmag‘ay mardonalik,
Dastasi oltin agarchi, damda ming qurbon qilich.
Oru nomus, shahd-shijoat birla garchi lof urar,
Durri ma’ni haqda gap ochmaydir hech biyron qilich.
Dastamas, hayratda tikmish og‘ziga barmog‘ini,
Ishq eli qatliga bergach husn eli farmon, qilich.
Uyquga o‘tkirladingmu ko‘zlaringni tong bilan,
Bir qiyo boqding, tilindi ko‘ksim, ey jonon qilich.
Ahli ishq diydor ilojindan judo bo‘lgach bari,
Kirgali ishq mulkiga, bo‘lmish ulug‘ oston qilich.
Ilgari may mavjlari olgandi jonimni chala,
Qil qadah og‘zida, ey qotil, bugun pinhon qilich.
Qiypanib qochma qilichdan, ne qilursan oxiri,
Tortsa boshingga ajalni bir kuni osmon-qilich.
Navbahor ishrat tig‘idan bo‘ldi tan alvonrang,
Arg‘uvonhol aylamishdir Bedilin parron qilich.
***
Ishq dog‘i kabi nurga niqobdir yuragim,
Oyina misol dard ila sofdir yuragim.
Har lahza bir uxlab yana tez uyg‘onadir,
Har dam ishi rohat va azobdir yuragim.
Mavjlanganidan kim ani sarchashma demish,
Sarchashma emas, asli sarobdir yuragim.
Paymonasi lim to‘ldi, bo‘lib paydo, shaxd,
Mulkingda umrdoshi hubobdir yuragim.
Kel, o‘t ber, alangamni tamosho ayla,
Lov yonmasa, umri ne hisobdir yuragim.
Bir so‘z dedingu olding uni ko‘ksimdan,
La’ling bu savol, unga javobdir yuragim.
Olloh o‘zi bir bilguchi, men bilmasman,
Oh, qancha gunoh, qancha savobdir yuragim.
Shabnam kabi suv olamidandir gohi,
Goh misli qadah ichra sharobdir yuragim.
Umrim necha dam? Tinmay urar bilmakka,
Chun, kasbi sanoq, kori hisobdir yuragim.
Umrimni xayol etsam, hech yo‘qdir samari,
Yong‘in nafasim, shunga kabobdir yuragim.
Ko‘z-ko‘z qiladir daryo pufaklarni necha,
Vasl ko‘zgusiman, ammo hijobdir yuragim.
Tosh oyinavu, tomchi guhar bo‘ldi, biroq,
Afsus, hamon xonaxarobdir yuragim.
Ming tomir ila chirmadi g‘aflat, garchi,
Bedil, necha hikmatga kitobdir yuragim.
Matnazar Abdulhakim tarjimalari
