10 май  — улуғ мутасаввуф Хожа Абдулло Ансорий таваллуд топган кун

Тасаввуфнинг йирик намояндаси Хожа Абдуллоҳ Ансорий фалсафа ва тасаввуфга оид “Кашф ул-асрор”” (“Сирлар кашфи”),“Илоҳийнома”, “Зод ул-орифийн” (“Орифлар йўл озиғи”), “Канз ус -соликин” (“Йўловчилар бойлиги”), “Қаландарнома” ва бошқа асарларни ёзган. “Муножот ва мақолот”, “Манозил ус-соирин” каби асарлари,айниқса машҳур бўлган.

ХОЖА  АБДУЛЛО АНСОРИЙ
РУБОИЙЛАР
Жамол Камол таржимаси

---

Тасаввуфнинг йирик намояндаси Хожа Абдуллоҳ Ансорий 1006 йилнинг 10 майида Ҳиротда туғилган. “Пири Ҳирот” лақаби билан машҳур. Насаби ансорларга тақалгани учун “Ансорий” лақабини олган.
21 ёшида илм олиш учун Тус,Бистом,Нишопурга борган. 1033 й.да шайх Абу Сайид Ҳарақоний, 1049 й.да шайх Абу Сайид Абулхайр билан танишган. Дунёқараши вужудуюн (пантеизм)га мойил. Ҳиротда шайхулислом ва пир даражасига кўтарилган. Араб ва форс тилида ижод қилган. Форсий адабиёт тарихида насрда сажъга асос солган ва насрий асарларда биринчи бўлиб шеърий парчалар келтирган.
 Шеърий мероси 3 девондан иборат (афсуски, бирортаси тўлиқ сақланмаган). Фалсафа ва тасаввуфга оид “Кашф ул-асрор”” (“Сирлар кашфи”),“Илоҳийнома”, “Зод ул-орифийн” (“Орифлар йўл озиғи”), “Канз ус -соликин” (“Йўловчилар бойлиги”), “Қаландарнома” ва бошқа асарларни ёзган. “Муножот ва мақолот”, “Манозил ус-соирин” каби асарлари,айниқса машҳур бўлган. 1088 йилда вафот этган.
Темурий шаҳзода Бойсунқур Мирзо Ҳиротда Ансорий қабрига муҳташам мақбара бунёд этган.
 Алишер Навоий Ансорийни “муқарраби борий” (“Тангрининг яқини”) деб тилга олади ва умрининг охирида Ансорий мозорининг жўрубкаши (супурувчиси) бўлишни орзу қилган ва у ерда хонақоҳ қурдириб, атрофини обод қилган

---

1

Ҳақ йўлида икки Каъба бўлмиш ҳосил,
Бир — Каъбайи суврат эса, бир — Каъбайи дил.
Сен сайла ва дилларни зиёрат айла.
Минг Каъбадин ортиқроқ эмишдир бир дил.

2

Мақсуди дилинг, муроди жонинг ишқдир,
Сармояйи умри зиндагонинг ишқдир.
Ёд айлаки, ишқдин бақо топди Хизр,
Яъники, ҳаёти жовидонииг ишқдир.

3

Мастингман ўзим, журъаву жом билмасмен,
Сайдингман ўзим, донаву дом билмасмен.
Ул Каъбаю бутхонада мақсад — сенсан,
Сенсиз надир ул икки жаҳон, билмасмен…

4

Сендин на ҳаёти жовидон истармен,
На айши тараб, гашти жаҳон истармен.
На коми дилу роҳати жон истармен,
Ҳар неки раво айла — ҳамон истармен…

5

Ҳар кимса сени билса, бу жонни на қилар?
Фарзанду аёлу хонумонни на қилар?
Девона қилиб, икки жаҳон бергайсен,
Девона қулинг икки жаҳонни на қилар?

6

Пайваста дилим мудом ризойинг айтсин,
Жоним нафас олганда дуойинг айтсин.
Қабрим бошида агар ўтар бўлса гиёҳ,
Япроғи атир сочиб, вафойинг айтсин.

7

Келдим кеча, қон килди юришмай корим,
Бул кун қизимай, касод эрур бозорим.
Эрта кетадурман, билмайин асрорим,
Не афзал эмиш бўйла йўқимдин борим?..

8

Дийдамда ўзинг аён экансен, билдим,
Сийнамда ўзинг ниҳон экансен, билдим.
Излаб сени шу жумла жаҳондин сўрадим,
Шу жумлаю шу жаҳон экансен, билдим…

9

Кўнглим, малагим дардини даъво этма,
Жоним, ғамипи ўзингга ошно этма.
Дарду ғами не унинг, сира айтмасмен,
Кўксим куйиги, сен мени расво этма…

10

Ё Раб, йўлингда рост нишон истармен,
Тупроқ ила танимга жон истармен.
Етдим бори неъматингга, эвоҳ, энди
Шукримни дейишга бир забон истармен…

11

Ё Раб, дилимга ҳимматингдан жон бер,
Шу дарди дилимга сабр ила дармон бер.
Бу банда на билсинки — не айтмоқ лозим?
Ҳар неки биларсан, бер уни, чандон бер…

12

Маҳшар куни ошиққа бўлак кор бўлмас,
Ёр юзига боқмас эрса ул, бор бўлмас.
Васлинг кўйидин биҳишт сари бошласалар,
Бормасмен, агар ваъдайи дийдор бўлмас…

13

Ҳар ерда инояти худолик бўлгай,
Фисқ охири поку порсолик бўлгай.
Ҳар ердаки қаҳру кибриёлик бўлгай,
Сажжодани қўй, калисиёлик бўлгай…

14

Жоним чу ажал йўлингда ҳосил бўлмиш,
Айбсиз бўлибон кўзингга дохил бўлмиш.
Сиз илмсизу мен ҳамон айбсизмен,
Терс боқма, бу жой ўзингга маъқул бўлмиш…

15

Ё Раб, шу ҳолимга боқиб, раҳмат қил,
Ҳажринг ўти бағримни ёқиб, раҳмат қил.
Раҳмат сўрамасмен нотавон кўксим учун,
Ўртар мени кўз ёшим оқиб, раҳмат қил…

16

Кибрим ипидин ўзинг халос эт, ё Раб,
Нафсим итидин ўзинг жудо эт, ё Раб.
Бегона эрурмен, ошнолик кўргиз,
Кел, энди ўзингга ошно эт, ё Раб…

17

Эй лутфи кабир, лутфу карам эҳсон қил,
Гар лутфи карам айлар эсанг, чандон қил.
Бандангни гуноҳлар юкидин озод эт…
Чарчоқ шу фақирлар ишини осон қил…

18

Ишқ келдию ошуфта бўлиб жону кўнгил,
Дўст меҳрию дўст ёдига тўлдим буткул.
Аъзойи вужудимни тамом дўст олди,
Ном қолди фақат менгаю қолган бари ул…

19

Юз йил ёнамен оловда, ёнмоқ не эмиш,
Ёнмоқ менга ўйла роҳати кавсар эмиш.
Суҳбат қила кўрма ноаҳллар била ҳеч,
Ўлмоқ ўшалар суҳбатидин афзал эмиш…

20

Шарт улки, мудом соҳиби дард бўлгайсен,
Тупроқ ила чанг бўлишда гард бўлгайсен.
Ҳар кимса муродин кам этар, мард бўлгай,
Кўп орзу-ҳавас айлама, мард бўлгайсен.

21

Ҳар гўшада бўйла ҳозиру борсан ўзинг,
Йўл кўрсат ўзинг, йўловчига ёрсан ўзинг.
Илкимни чўзиб, не мадад этгаймен?
Зероки, уларга чин мададкорсан ўзинг…

22

Ё Раб, ўзимни бир гадо истармен,
Шу телба кўнгилни подшо истармен.
Ҳар кимса келиб, айрича ҳожат сўргай,
Мен эрсам ўзингни, эй Худо, истармен…

23

Ё Раб, менга шу омонатим бергайсен,
Лойиқ шарафим — ибодатим бергайсен.
Ҳиссамга тушибдир у жаҳону бу жаҳон,
Ҳар иккисида фароғатим бергайсен…

24

Ул субҳи висолдин йироқ эрди адам,
Ишқинг била бир гўшада эрдик ҳамдам.
Кундузлари, оҳ, қошимда ҳамдам йўқдир,
Тунларда ғаминг ҳамдан эрур менга, не ғам…

25

Мендин неча юз журму гуноҳ кўрмишсен,
Лек лутфу карам бирла аяб турмишсен,
Сен менга суюксен, аҳли оламга суюк,
Чин лутфу карам соҳиби сен эрмишсен…

Алишер Навоийнинг «Хамсатул мутаҳаййирин» асаридан:

Бир кун мавлоно шайх Абдуллоҳ котиб муқарраби ҳазрати борий Хожа Абдуллоҳ Ансорийнинг «Илоҳийнома»ға мавсум муножот рисоласин фақир қошиға келтуруб эрди ва мавлонойи мазкурнинг кутуб байъ ва широсиға ҳам муносабати, ҳам ҳазрати хожаға авлодлиғ нисбати бор. Фақир ул рисоланинг аввал саҳифасин очиб, хутбасин ўқумоқ бунёд қилдим, бу хаёл билаким, бир саҳифа ё ғояташ бир варақ ўқулғай, андоқки эл маъҳудидур, сўзнинг хўблуғ ва равонлиғидин ҳеч ерда бас қила олмадим, то рисолаким, икки жузвдин ортуғроқ эди — итмомға етти. Мажлис ҳуззори воқиф бўлуб, таажжуб қилдиларким, бир рисолаким, икки жузвға яқин, балки ортуғроқ бўлғай, бир таважжуҳ била боштин-оёққача ўқумоқ холи аз ғаробат эмас.
Тонгласи ҳазрати Махдум бандахонаға ташриф келтурдирлар. Ул рисола ҳозир эрди, олиб очиб, муборак назарларин солдилар. Туно кунги асҳоб андоқки рўзгор аҳлининг ойину даъби бўлур, таажжуб изҳори юзидин туно ўтган воқеани ул ҳазрат хизматларида арз қилдилар. Алар табассум қилиб, дедиларким: «Ажаб амри иттифоқий бизнинг ва сизнинг оралиқда воқеъ бўлғон эрмиш: икки ё уч кун бурунроқ мавлоно шайх Абдуллоҳ ушбу рисолани бизнинг қошимизга келтуруб эрди, биз доғи аввалдин бунёд қилдук, охириға дегинча ҳеч ерда турмоқ бўлмай туганди».
Тонгласи мавлоно шайх Абдуллоҳ келди, то китобин ё баҳосин олған. Баъзи анга айттиларким: «Фалон (яъни банда) бу китобни аввалдинким ўқумоқ бунёд қилди, тугагунча иликдин қўймади».
Ул таажжуб юзидин дедиким: «Ҳазрати Махдумий хизматлариға ҳам элти бердим, аларға ҳам ушбу ҳол воқеъ бўлди».

Алишер Навоийнинг «Лисонут-тайр» асаридан:

Ҳикоят

Хожа Абдуллоҳ Ансорий деди,
Улки бу йўл аҳлиға ҳодий эди:

«Ким киши соз айлабон оҳанги руд,
Тузса ул оҳанг аро лаҳни суруд,

Лек бу руду сурудидин мурод,
Бўлса тенгри ёди, эй пок эътиқод,

Яхшироқим ғафлат оҳангин тузуб,
Ўқуғой Мусҳаф тиловат кўргузуб.

Бўлса лаҳну нағмада огоҳлиғ,
Беҳки тоат вақтида гумроҳлиғ».

10 MAY — ULUG’ MUTASAVVUF XOJA ABDULLO ANSORIY TAVALLUD TOPGAN KUN

Tasavvufning yirik namoyandasi Xoja Abdulloh Ansoriy falsafa va tasavvufga oid “Kashf ul-asror”” (“Sirlar kashfi”),“Ilohiynoma”, “Zod ul-orifiyn” (“Oriflar yo’l ozig’i”), “Kanz us -solikin” (“Yo’lovchilar boyligi”), “Qalandarnoma” va boshqa asarlarni yozgan. “Munojot va maqolot”, “Manozil us-soirin” kabi asarlari,ayniqsa mashhur bo’lgan.

XOJA ABDULLO ANSORIY
RUBOIYLAR
Jamol Kamol tarjimasi

Tasavvufning yirik namoyandasi Xoja Abdulloh Ansoriy 1006 yilning 10 mayida Hirotda tug’ilgan. “Piri Hirot” laqabi bilan mashhur. Nasabi ansorlarga taqalgani uchun “Ansoriy” laqabini olgan.
21 yoshida ilm olish uchun Tus,Bistom,Nishopurga borgan. 1033 y.da shayx Abu Sayid Haraqoniy, 1049 y.da shayx Abu Sayid Abulxayr bilan tanishgan. Dunyoqarashi vujuduyun (panteizm)ga moyil. Hirotda shayxulislom va pir darajasiga ko’tarilgan. Arab va fors tilida ijod qilgan. Forsiy adabiyot tarixida nasrda saj’ga asos solgan va nasriy asarlarda birinchi bo’lib she’riy parchalar keltirgan.
She’riy merosi 3 devondan iborat (afsuski, birortasi to’liq saqlanmagan). Falsafa va tasavvufga oid “Kashf ul-asror”” (“Sirlar kashfi”),“Ilohiynoma”, “Zod ul-orifiyn” (“Oriflar yo’l ozig’i”), “Kanz us -solikin” (“Yo’lovchilar boyligi”), “Qalandarnoma” va boshqa asarlarni yozgan. “Munojot va maqolot”, “Manozil us-soirin” kabi asarlari,ayniqsa mashhur bo’lgan. 1088 yilda vafot etgan.
Temuriy shahzoda Boysunqur Mirzo Hirotda Ansoriy qabriga muhtasham maqbara bunyod etgan.
Alisher Navoiy Ansoriyni “muqarrabi boriy” (“Tangrining yaqini”) deb tilga oladi va umrining oxirida Ansoriy mozorining jo’rubkashi (supuruvchisi) bo’lishni orzu qilgan va u yerda xonaqoh qurdirib, atrofini obod qilgan

1

Haq yo’lida ikki Ka’ba bo’lmish hosil,
Bir — Ka’bayi suvrat esa, bir — Ka’bayi dil.
Sen sayla va dillarni ziyorat ayla.
Ming Ka’badin ortiqroq emishdir bir dil.

2

Maqsudi diling, murodi joning ishqdir,
Sarmoyayi umri zindagoning ishqdir.
Yod aylaki, ishqdin baqo topdi Xizr,
Ya’niki, hayoti jovidoniig ishqdir.

3

Mastingman o’zim, jur’avu jom bilmasmen,
Saydingman o’zim, donavu dom bilmasmen.
Ul Ka’bayu butxonada maqsad — sensan,
Sensiz nadir ul ikki jahon, bilmasmen…

4

Sendin na hayoti jovidon istarmen,
Na ayshi tarab, gashti jahon istarmen.
Na komi dilu rohati jon istarmen,
Har neki ravo ayla — hamon istarmen…

5

Har kimsa seni bilsa, bu jonni na qilar?
Farzandu ayolu xonumonni na qilar?
Devona qilib, ikki jahon bergaysen,
Devona quling ikki jahonni na qilar?

6

Payvasta dilim mudom rizoying aytsin,
Jonim nafas olganda duoying aytsin.
Qabrim boshida agar o’tar bo’lsa giyoh,
Yaprog’i atir sochib, vafoying aytsin.

7

Keldim kecha, qon kildi yurishmay korim,
Bul kun qizimay, kasod erur bozorim.
Erta ketadurman, bilmayin asrorim,
Ne afzal emish bo’yla yo’qimdin borim?..

8

Diydamda o’zing ayon ekansen, bildim,
Siynamda o’zing nihon ekansen, bildim.
Izlab seni shu jumla jahondin so’radim,
Shu jumlayu shu jahon ekansen, bildim…

9

Ko’nglim, malagim dardini da’vo etma,
Jonim, g’amipi o’zingga oshno etma.
Dardu g’ami ne uning, sira aytmasmen,
Ko’ksim kuyigi, sen meni rasvo etma…

10

Yo Rab, yo’lingda rost nishon istarmen,
Tuproq ila tanimga jon istarmen.
Yetdim bori ne’matingga, evoh, endi
Shukrimni deyishga bir zabon istarmen…

11

Yo Rab, dilimga himmatingdan jon ber,
Shu dardi dilimga sabr ila darmon ber.
Bu banda na bilsinki — ne aytmoq lozim?
Har neki bilarsan, ber uni, chandon ber…

12

Mahshar kuni oshiqqa bo’lak kor bo’lmas,
Yor yuziga boqmas ersa ul, bor bo’lmas.
Vasling ko’yidin bihisht sari boshlasalar,
Bormasmen, agar va’dayi diydor bo’lmas…

13

Har yerda inoyati xudolik bo’lgay,
Fisq oxiri poku porsolik bo’lgay.
Har yerdaki qahru kibriyolik bo’lgay,
Sajjodani qo’y, kalisiyolik bo’lgay…

14

Jonim chu ajal yo’lingda hosil bo’lmish,
Aybsiz bo’libon ko’zingga doxil bo’lmish.
Siz ilmsizu men hamon aybsizmen,
Ters boqma, bu joy o’zingga ma’qul bo’lmish…

15

Yo Rab, shu holimga boqib, rahmat qil,
Hajring o’ti bag’rimni yoqib, rahmat qil.
Rahmat so’ramasmen notavon ko’ksim uchun,
O’rtar meni ko’z yoshim oqib, rahmat qil…

16

Kibrim ipidin o’zing xalos et, yo Rab,
Nafsim itidin o’zing judo et, yo Rab.
Begona erurmen, oshnolik ko’rgiz,
Kel, endi o’zingga oshno et, yo Rab…

17

Ey lutfi kabir, lutfu karam ehson qil,
Gar lutfi karam aylar esang, chandon qil.
Bandangni gunohlar yukidin ozod et…
Charchoq shu faqirlar ishini oson qil…

18

Ishq keldiyu oshufta bo’lib jonu ko’ngil,
Do’st mehriyu do’st yodiga to’ldim butkul.
A’zoyi vujudimni tamom do’st oldi,
Nom qoldi faqat mengayu qolgan bari ul…

19

Yuz yil yonamen olovda, yonmoq ne emish,
Yonmoq menga o’yla rohati kavsar emish.
Suhbat qila ko’rma noahllar bila hech,
O’lmoq o’shalar suhbatidin afzal emish…

20

Shart ulki, mudom sohibi dard bo’lgaysen,
Tuproq ila chang bo’lishda gard bo’lgaysen.
Har kimsa murodin kam etar, mard bo’lgay,
Ko’p orzu-havas aylama, mard bo’lgaysen.

21

Har go’shada bo’yla hoziru borsan o’zing,
Yo’l ko’rsat o’zing, yo’lovchiga yorsan o’zing.
Ilkimni cho’zib, ne madad etgaymen?
Zeroki, ularga chin madadkorsan o’zing…

22

Yo Rab, o’zimni bir gado istarmen,
Shu telba ko’ngilni podsho istarmen.
Har kimsa kelib, ayricha hojat so’rgay,
Men ersam o’zingni, ey Xudo, istarmen…

23

Yo Rab, menga shu omonatim bergaysen,
Loyiq sharafim — ibodatim bergaysen.
Hissamga tushibdir u jahonu bu jahon,
Har ikkisida farog’atim bergaysen…

24

Ul subhi visoldin yiroq erdi adam,
Ishqing bila bir go’shada erdik hamdam.
Kunduzlari, oh, qoshimda hamdam yo’qdir,
Tunlarda g’aming hamdan erur menga, ne g’am…

25

Mendin necha yuz jurmu gunoh ko’rmishsen,
Lek lutfu karam birla ayab turmishsen,
Sen menga suyuksen, ahli olamga suyuk,
Chin lutfu karam sohibi sen ermishsen…

 

Alisher Navoiyning «Xamsatul mutahayyirin» asaridan:

Bir kun mavlono shayx Abdulloh kotib muqarrabi hazrati boriy Xoja Abdulloh Ansoriyning «Ilohiynoma»g’a mavsum munojot risolasin faqir qoshig’a kelturub erdi va mavlonoyi mazkurning kutub bay’ va shirosig’a ham munosabati, ham hazrati xojag’a avlodlig’ nisbati bor. Faqir ul risolaning avval sahifasin ochib, xutbasin o’qumoq bunyod qildim, bu xayol bilakim, bir sahifa yo g’oyatash bir varaq o’qulg’ay, andoqki el ma’hudidur, so’zning xo’blug’ va ravonlig’idin hech yerda bas qila olmadim, to risolakim, ikki juzvdin ortug’roq edi — itmomg’a yetti. Majlis huzzori voqif bo’lub, taajjub qildilarkim, bir risolakim, ikki juzvg’a yaqin, balki ortug’roq bo’lg’ay, bir tavajjuh bila boshtin-oyoqqacha o’qumoq xoli az g’arobat emas.
Tonglasi hazrati Maxdum bandaxonag’a tashrif kelturdirlar. Ul risola hozir erdi, olib ochib, muborak nazarlarin soldilar. Tuno kungi ashob andoqki ro’zgor ahlining oyinu da’bi bo’lur, taajjub izhori yuzidin tuno o’tgan voqeani ul hazrat xizmatlarida arz qildilar. Alar tabassum qilib, dedilarkim: «Ajab amri ittifoqiy bizning va sizning oraliqda voqe’ bo’lg’on ermish: ikki yo uch kun burunroq mavlono shayx Abdulloh ushbu risolani bizning qoshimizga kelturub erdi, biz dog’i avvaldin bunyod qilduk, oxirig’a degincha hech yerda turmoq bo’lmay tugandi».
Tonglasi mavlono shayx Abdulloh keldi, to kitobin yo bahosin olg’an. Ba’zi anga ayttilarkim: «Falon (ya’ni banda) bu kitobni avvaldinkim o’qumoq bunyod qildi, tugaguncha ilikdin qo’ymadi».
Ul taajjub yuzidin dedikim: «Hazrati Maxdumiy xizmatlarig’a ham elti berdim, alarg’a ham ushbu hol voqe’ bo’ldi».

Alisher Navoiyning «Lisonut-tayr» asaridan:

Hikoyat

Xoja Abdulloh Ansoriy dedi,
Ulki bu yo’l ahlig’a hodiy edi:

«Kim kishi soz aylabon ohangi rud,
Tuzsa ul ohang aro lahni surud,

Lek bu rudu surudidin murod,
Bo’lsa tengri yodi, ey pok e’tiqod,

Yaxshiroqim g’aflat ohangin tuzub,
O’qug’oy Mushaf tilovat ko’rguzub.

Bo’lsa lahnu nag’mada ogohlig’,
Behki toat vaqtida gumrohlig’».