1996 йилда Ҳазрат Мир Алишер Навоийнинг 555 йиллигига бағишланган ва 10 соатга яқин давом этган мазкур бадиий-мусиқий дастур  Ўзбекистон халқ шоири Хуршид Даврон сценарийси асосида Ўзбекистон радиосида  тайёрланган эди. Илк маротиба уни 2016 йилда улуғ бобокалонимизнинг 575 йиллиги нишонланганда сайт саҳифасида эълон қилган эдик.

Хуршид ДАВРОН
ДАСТУРНИНГ ПАЙДО БЎЛИШИ
ТАРИХИ ҲАҚИДА

«Ёшлар» телеканали Бош директори бўлиб ишлаб юрган кунларнинг бирида эндигина тикланган Амир Темур ҳайкали билан боғлиқ бир телелавҳа намойиш этилди. Телелавҳада Соҳибқироннинг муаззам ҳайкали ёнидан ўтиб турган одамларга, аниқроғи ёшларга «Бу кимнинг ҳайкали?» деган савол берилгани ва уларнинг бир нечаси саволга жавоб тополмагани кўрсатилган эди. Ўша лавҳа эфирга узатилган куннинг эртаси Президент девонидан қўнғироқ бўлиб, маълум соатда етиб келишимни айтишди. Қўнғироқ қилган одам девонга чақирилишимга Амир Темур ҳайкали билан боғлиқ телелавҳа сабаб эканини айтганда, табиий равишда, ташвишга тушдим. Демак, лавҳа кимгадир (ўша заҳот кимгалигиниям тасаввур қилганман) ёқмаган, деб ўйладим.

Эртаси куни айтилган соатда девонга етиб бордим. Менга «Бир соатдан кейин Президент Ислом Каримов ҳузурига кирамиз», деган гапдан бошқа бир ортиқча маълумот айтилмади. Орадаги бир соат ўтар-ўтмай, Президентнинг қабулига кирдик.

Ислом аканинг кайфиятидан мени тергаш учун чақирмаганларини сездиму кўнглим жойига тушди.

– Кечаги Амир Темур ҳайкали олдида ёшлар билан савол-жавобингни кўрдим. Кўрган заҳоти бир режа пайдо бўлди. Уни амалга оширишниям сенга топшириш керак, деган фикрга келдим. Биласанми, бу қанақа режа?

Нима деб жавоб беришни билмадим. Президент шундай бўлишини олдиндан билгандай гапини давом этди.

– Амир Темурни билмаган бола эмас, улуғ аждодимизни унутишга маҳкум этган тузуму, қолаверса, биз – катталар айбдормиз. Буюк аждодларимиз ҳақидаги информацияларни кўпайтиришимиз керак. Бунинг учун ҳам эски усуллардан, ҳам замонавий технологиялардан кенг фойдаланишимиз керак. Мана, мустақиллик йиллари унитилган боболаримизга, Амир Темур, Алишер Навоий, Бобур мирзоларга ҳайкаллар тикладик. Ана энди тасаввур қил, Алишер Навоий ҳайкали қўйилган боғнинг ўзи нақадар маҳобатли. Агар ўша боғда, ҳайкал атрофида одамлар йиғиладиган, дам олиб ўтирадиган турли жойларда куни билан Навоий ҳаёти ва ижоди ҳақида аудиомаълумот бериб турилса, маъқул бўлмайдими? Бунинг учун техник жиҳозлар бор. Фақат махсус дастур тайёрлаш керак. Буни сенга топшираман. Шошилмай, пухталик билан тайёрла. Навоийдан кейин Амир Темур майдони ва Андижондаги Бобур боғи учун ҳам айни шундай дастур тайёрлашга ҳозирлик кўриб юр.

Топшириқни олган заҳоти ишга киришиб, бир ой давомида Ўзбекистон радиосининг овоз ёзиш студиясидан чиқмай, сал кам 10 соатлик дастурни тайёрладим. Бу ишда менга радио архиви ходимлари, пойтахт театрларининг артистлари, радионинг таниқли дикторлари жиддий ёрдам беришди. Хусусан, Ўзбекистон халқ артисти Афзал Рафиқовнинг хизмати жуда катта бўлди.

Афсуски, дастур тайёрлангач, Президент ўйлаган режа амалга ошмай қолди. Сабаби  эса оддий: олдин ҳам бўлганидек, дастур тайёрлангани ҳақидаги маълумот давлат раҳбарига етказилмади.

Аммо, барибир то ҳозиргача амалга оширган бу ишимдан кўнглим яшнаб юради. Орадан салкам 20 йил ўтиб, ўша дастурни қисман  сизга тақдим этишни ўйладим. Бу ният Ҳазрат Навоийнинг 575 йиллиги нишонланган қутлуғ йилни муносиб якунлаш истагидан туғилди.

2016

   1996 yilda Hazrat Mir Alisher Navoiyning 555 yilligiga bagʻishlangan va 10 soatga yaqin davom etgan mazkur badiiy-musiqiy dastur   Oʻzbekiston xalq shoiri Xurshid Davron ssenariysi asosida Oʻzbekiston radiosida  tayyorlangan edi. Ilk marotiba uni 2016 yilda ulugʻ bobokalonimizning 575 yilligi nishonlanganda sayt sahifasida eʼlon qilgan edik.

Xurshid DAVRON
DASTURNING PAYDO BO‘LISHI
TARIXI HAQIDA

“Yoshlar” telekanali Bosh direktori bo‘lib ishlab yurgan kunlarning birida endigina tiklangan Amir Temur haykali bilan bog‘liq bir telelavha namoyish etildi. Telelavhada Sohibqironning muazzam haykali yonidan o‘tib turgan odamlarga, aniqrog‘i yoshlarga “Bu kimning haykali?” degan savol berilgani va ularning bir nechasi savolga javob topolmagani ko‘rsatilgan edi. O‘sha lavha efirga uzatilgan kunning ertasi Prezident devonidan qo‘ng‘iroq bo‘lib, ma’lum soatda yetib kelishimni aytishdi. Qo‘ng‘iroq qilgan odam devonga chaqirilishimga Amir Temur haykali bilan bog‘liq telelavha sabab ekanini aytganda, tabiiy ravishda, tashvishga tushdim. Demak, lavha kimgadir (o’sha zahot kimgaliginiyam tasavvur qilganman) yoqmagan, deb o‘yladim.

Ertasi kuni aytilgan soatda devonga yetib bordim. Menga “Bir soatdan keyin Prezident Islom Karimov huzuriga kiramiz”, degan gapdan boshqa bir ortiqcha ma’lumot aytilmadi. Oradagi bir soat o‘tar-o‘tmay, Prezidentning qabuliga kirdik.

Islom akaning kayfiyatidan meni tergash uchun chaqirmaganlarini sezdimu ko‘nglim joyiga tushdi.

– Kechagi Amir Temur haykali oldida yoshlar bilan savol-javobingni ko‘rdim. Ko‘rgan zahoti bir reja paydo bo‘ldi. Uni amalga oshirishniyam senga topshirish kerak, degan fikrga keldim. Bilasanmi, bu qanaqa reja?

Nima deb javob berishni bilmadim. Prezident shunday bo‘lishini oldindan bilganday gapini davom etdi.

– Amir Temurni bilmagan bola emas, ulug‘ ajdodimizni unutishga mahkum etgan tuzumu, qolaversa, biz – kattalar aybdormiz. Buyuk ajdodlarimiz haqidagi informatsiyalarni ko‘paytirishimiz kerak. Buning uchun ham eski usullardan, ham zamonaviy texnologiyalardan keng foydalanishimiz kerak. Mana, mustaqillik yillari unitilgan bobolarimizga, Amir Temur, Alisher Navoiy, Bobur mirzolarga haykallar tikladik. Ana endi tasavvur qil, Alisher Navoiy haykali qo‘yilgan bog‘ning o‘zi naqadar mahobatli. Agar o‘sha bog‘da, haykal atrofida odamlar yig‘iladigan, dam olib o‘tiradigan turli joylarda kuni bilan Navoiy hayoti va ijodi haqida audioma’lumot berib turilsa, ma’qul bo‘lmaydimi? Buning uchun texnik jihozlar bor. Faqat maxsus dastur tayyorlash kerak. Buni senga topshiraman. Shoshilmay, puxtalik bilan tayyorla. Navoiydan keyin Amir Temur maydoni va Andijondagi Bobur bog‘i uchun ham ayni shunday dastur tayyorlashga hozirlik ko‘rib yur.

Topshiriqni olgan zahoti ishga kirishib, bir oy davomida O‘zbekiston radiosining ovoz yozish studiyasidan chiqmay, sal kam 10 soatlik dasturni tayyorladim. Bu ishda menga radio arxivi xodimlari, poytaxt teatrlarining artistlari, radioning taniqli diktorlari jiddiy yordam berishdi. Xususan, O‘zbekiston xalq artisti Afzal Rafiqovning xizmati juda katta bo‘ldi.

Afsuski, dastur tayyorlangach, Prezident o‘ylagan reja amalga oshmay qoldi. Sababi esa oddiy: oldin ham bo‘lganidek, dastur tayyorlangani haqidagi ma’lumot davlat rahbariga yetkazilmadi.

Ammo, baribir to hozirgacha amalga oshirgan bu ishimdan ko‘nglim yashnab yuradi. Oradan salkam 20 yil o‘tib, o‘sha dasturni qisman sizga taqdim etishni o‘yladim. Bu niyat Hazrat Navoiyning 575 yilligi nishonlangan qutlug‘ yilni munosib yakunlash istagidan tug‘ildi.

2016