Бобом ғазални ўқиб тугатади. Дераза ортида менинг рангин тугмачалар қадалган калишчам қорга тўлади. Аммо совуқ қотмайман. Бобом қироат билан ўқиган ғазалнинг қуёши бутун вужудимни қиздиради. Шу дамда ичкарида ўтирган бобомни қаттиқ соғинаман.
Ҳалима АҲМЕДОВА
ЖИГАРРАНГ КИТОБ
Январ елкасига осмон пўстинини ташлаб, секин оёқлайди. Баъзи-баъзида офтобнинг эҳтиросли шивирлари юракнинг қулоғига чалинади. Ва ниҳоят феврал кириб келади. Бу ойнинг кириб келиши билан изғиринли кунлар яна озодликка чиқади. Феврал аёзининг ҳикматини қаранг: чидаганга чиқарган бу ҳаётни, дейди. Яна кўнгил деразаларига эринмай гул чизади. Мавҳум шакллар суратини машҳур мусаввирлардан ҳам зўр чизади.
Феврал ҳикмату сирларга тўла ой. Бу ой қиш билан баҳорнинг ўртасидаги кўприкка ўхшайди. Ундаги шиддат қор остидаги бойчечак, бинафша, ялпизларнинг қўшиғига куй басталайди. Ҳаётнинг қорнидаги яшил фаслига изтиробдан туғиладиган ишқнинг, умиднинг сабоғини ўтайди.
Феврал ойида туғилганларга ҳавасим келади. Аммо бу ойда туғилганларнинг бари ҳам Навоий ёхуд Бобур бўлолмайди.
Хазону қорлар кўмиб кетган хотираларнинг нақшинкор даричасини очаман: бобомнинг равоқли кулбаси, кулба ўртасида сандали, ундан сал нарироқда катта сандиқ. Сандалга оёғини тиқиб, саксовул чўғидан ҳузур топаётган бобом мук тушиб китоб ўқийди:
Истаганлар бизни саҳрои балода истангиз,
Водийи ҳижрон ила дашти фанода истангиз.
Бобом йиғлаб ўқийди, бағри қонга тўлиб ўқийди.
Ташқарида гоҳ капалакка, гоҳ оққушга ўхшаб ёғаётган қорлар -бобомнинг овозини эшитади. Ва деразадан ичкарига секин мўралайди. Бобом ўқишда давом этади:
Вомиқу Фарҳоду Мажнундеклар ул водий аро,
Бўлсалар пайдо, мени ҳам ул арода истангиз.
Сўзнинг бағридаги ишқдан, сўзнинг жавҳаридаги ҳароратдан эриб кетади капалак қорлар, оққуш қорлар…
Исмсиз саҳрода қалбини йўқотган телбадек жунунланади бобомнинг -ноласи:
Юз аларнинг ишқича дарду, балоу ғуссага
Толиб эл бошига келган можарода истангиз.
Кулба ёнида қорга кўмилган чинор бу ноладан кучланади. Ва оғир силкинади. Унинг силикинишидан минг йиллик ғуссалар тўкилади. Замин секингина оҳ тортиб қўяди. Бу оҳ бориб яна бобомнинг қалбига чирмашади:
Эйки истарсиз саводул важҳ фиддорайндин,
Бохабар бўлмоқ мени юзи қарода истангиз.
Энди борлиқ юзини аёзнинг совуқ тирноқлари тирнай бошлайди. Илоҳий азоб ортида кўриниб турган ҳаловат ширин энтикади. Кулбадан таралаётган оҳанг аёзнинг юрагини илитади:
Кўнглум ул зулф ичрадир, зинҳор ишқим шарҳини,
Истаманг мен телбада, ул мубталода истангиз.
Совуқ шамоллар муз устида сирғаниб югуради. Тириклик зулфида осилиб қолган бир тола умид минг толага айланади. Ва ишқ шарҳини тузган азал котибига истиғфор айлайди.
Шу лаҳзада бобомнинг кулбаси жаннат боғидан ўғирланган олмага айланади. Олманинг ичидан эса шаффоф соғинчнинг мукамбар ифори таралади:
Нукта янглиғким, вафо узра қилур котиб рақам,
Ишқ ўтининг доғини аҳли вафода истангиз.
Музлаб қолган ариқчанинг кўзлари осмонга тўлади. Ариқчанинг кўзидан осмон сирғалиб чиқади-да, бобомнинг овозига келиб қўшилади:
Оғзи шавқидин Навоий итти, они истар эл.
Ё адам даштида, ё мулки фанода истангиз…
Бобом ғазални ўқиб тугатади. Дераза ортида менинг рангин тугмачалар қадалган калишчам қорга тўлади. Аммо совуқ қотмайман. Бобом қироат билан ўқиган ғазалнинг қуёши бутун вужудимни қиздиради. Шу дамда ичкарида ўтирган бобомни қаттиқ соғинаман. Ва отилиб ёнига кираман. Унинг юзидаги ажинлардан боғимизнинг ариқчасига ўхшаб сув оқади. Рўмолим билан унинг кўз ёшларини артаман. Бобом ширин жилмаяди. Мени эркалайди. Қўлларимга парвардаю туршаклар беради. Ёнига жойлашиб ўтириб оламан. Менинг ғазалхон бобом бирпасда ҳув ўша баланд осмондан тушиб, оддийгина меҳрибон бобога айланади. Мен эса уни доим ғазал ўқиганда чиқадиган юксакликда кўришни истайман. Бобомга эркалик қиламан:
— Бобо, чиройли суратлари бор китобингизни беринг.
Бобом токчадан мен севиб суратларини томоша қиладиган жигарранг китобни олиб беради. Сандалнинг чўғига оёғимни тоблаб китобни аста варақлайман. Унда чиройли бир йигит билан қизнинг, кенг саҳрода югуриб юрган оҳуларнинг суратлари бор…
Бобом менга таъкидлайди:
— Бу Ҳазрат Навоийнинг «Лайли ва Мажнун» достони. Эҳтиёт бўл, яна йиртиб қўймагин.
Мен бобомни саволга кўмаман:
— Лайли ва Мажнун нима дегани? Бу достон нима ҳақида?
Бобом оғир тин олади. Ва лўндагина жавоб беради:
— Ҳали ўқишни ўргансанг, ўзинг ўқиб билиб оласан…
Рости гап, бобом ўқиган ғазаллар менга руҳ, ҳарорат бағишласа-да, уларнинг мазмунига тушунмайман. Фақат сўзлардаги оҳанг ва яна нимадир афсунлагани афсунлаган. Бу афсун ичидан сира ҳам чиқиб кетгим келмайди.
Зўр бериб жигарранг китобни варақлайман. Суратларда акс этган манзаралардан ниманидир тушунгим келади. Баъзан ҳис қилгандек бўламан. Фақат китоб ўртасида дарахтга занжирлаб ташланган — сочлари, тирноқлари ўсган қишлоғимиздаги Йўлдош девонага ўхшаб кетадиган йигитнинг суратини кўрганимда ичимга қандайдир ларза ўрмалаб киради. Йиғлагим келади. Нега уни дарахтга занжирлаб қўйишган? Уни қутқаргим келади. Ҳатто тушларимга кириб чиқади бу сурат. Яна бобомга юзланаман:
— Бобо, нега бу йигитни занжирлаб қўйишган?
Бобом ўзини эшитмасликка олиб яна мудрайди. Бу жигарранг китобни жуда яхши кўраман. Бобомдан яшириб бир куни кўчага олиб чиқиб ўртоқларимга кўз-кўз қилганман. Бобом билиб қолиб мени роса койиган.
— Қизим, уни фақат шу ерда томоша қил. Йиртиб қўйсанг, сендан Навоий хафа бўлади, — деганди ўшанда.
Шунда мен ҳовлиқиб:
— Навоий ким, бобо? У қаерда яшайди? — деб сўраганман. Бобом эса кўксини кўрсатиб:
— У жуда катта шоир, мана, бу ерда яшайди, — деган. Мен эса ўшанда ҳеч нарсани тушунмаганман.
Йиллар ўтаверди. Мен жигарранг китобни томоша қилишни канда қилмадим. Ва ниҳоят, мактабга бордим. Ўқиш-ёзишни ўрганиб олдим. Энди жигарранг китобни бемалол ўқий бошладим. Аммо уни ҳануз уқий олмасдим. Айниқса, суратдаги йигитни нега занжирлаб қўйганига ҳеч жавоб тополмасдим.
Ёшим ўн олтига кирганда жигарранг китобни кўнглимдаги ҳислар билан варақлаб, нималарнидир тушунгандек бўлдим. Лайлига ҳавасим келди, Мажнунни орзу қилдим. Мажнун оёғидаги занжирлар ҳалқасининг нури ногаҳон кўксимга кўчганини сездим. Лайлининг қаро зулфи зулфимда тебрангандек бўлди. Бир куни бу китобни бобомдан сўрамай мактабга олиб бордим. Муаллимимиз китобни кўриб:
— Жуда нафис китоб экан, — деди.
Бу гапдан сўнг барча синфдошларим китобни қўлма-қўл қилиб томоша қилишди. Ногаҳон парта устида турган сиёҳдонни бир синфдошимиз билмай туртиб юборди. Ва китобнинг варағи устига сиёҳ сачради. Ўша куни дилим ҳуфтон бўлди, бобомдан роса гап эшитдим. Кейин, бу китобни менга қайта бермаслигини айтди.
Кунлар ўтгани сайин китобни, тўғрироғи, Лайли билан Мажнунни соғина бошладим.
Бир куни бобом хонасидан чиқиб кетгани заҳоти кирдиму токчадан жигарранг китобни изладим. Аммо китоб жойида йўқ эди. Шунда бутун хонани бурчакларига караб чиқдим. Лекин тополмадим. Шу пайт уйнинг ёнбошида турган сандиқ ёдимга тушди. Сандиқнинг калити энг юқоридаги токчада турарди. Калитни олдиму сандиқни очмоқчи бўлдим. Не кўз билан кўрайки, сандиқнинг тепасида тождор оппоқ илон бошини кўтариб турарди. Азбаройи қўрққанимдан бақириб юбордим. Ва шошилиб ташқарига отилдим. Менинг овозимни эшитган бобом қаердандир пайдо бўлди. Пинагини ҳам бузмай:
— Китоб ўғрисининг аҳволи ана шунақа бўлади, — дедию хонасига кирди. Ортидан мен ҳам кирдим. Бобом сандиқ ёнида турган ундан бир -чимдим олиб илоннинг устига сепди. Илон бир зумда ғойиб бўлди. Мен эса азбаройи қўрққанимдан дағ-дағ титрардим. Бобом менга:
— Бу илон безарар. Узок йиллардан буён келиб туради, — деб тушунтирган бўлди.
Хазина бор жойда тождор илон бўлади, дейишади. Балки бобомнинг катта хазинаси бордир, дея ўйладим ичимда. Ва ундан жигарранг китобни беришини ёлвориб сўрадим. Бобом ниҳоят эриди. Сандиқни очаётганда жуда чиройли куй таралаётгандек бўлди. Ўша куй ҳали-ҳануз қулоғимдан кетмайди. Сандиқ очилгач, ичидаги ранг-баранг китобларни кўриб менинг ҳам оғзим очилди. Бобом у ерда жуда кўп Қуръон китоблари билан бирга Навоийнинг девонларини сақлар экан. Ўшалар ичидан жигарранг китобни менга олиб берди. Китобни кўксимга босдим. Юрагим гупурлаб кетди. Бу гупурлашдан Лайлининг майин овозию Мажнун оёғидаги занжирларнинг шиқирлаши эшитиларди. Агар шоир бўлсам, мени шу китоб шоир қилди. Агар шоир бўлмасам, ишқнинг кўзидаги изтиробни, мунаввар қайғуни кўрсатиб, мени одам қилди шу китоб…
Хотираларнинг нақшинкор даричасини секин ёпаман. Ва деразамга тинимсиз гул чизаётган февралнинг кўзларига миннатдор боқаман. Юрагимда илдиз отган ишқнинг, мукаррам соғинчнинг титроқларига қўшилиб, Навоийни соғинаман, унга талпинаман:
Дунёга келтирдинг буюк кўнгилни,
Ишқ аҳли ҳақ сўзга бўлганда маҳтал.
Дилларни поклаган шу назм ҳаққи,
Сенга шараф бўлсин табаррук феврал…
… Ҳирот боғларида кезган хаёлнинг
Қалбидан таралгай ўзбекона ҳис…
То ҳануз ўзини излаб юрганлар —
Сиз ҳам Навоийни соғинганмисиз?
Фарҳод наърасидан уйғонганмисиз
Виждон кенгликларин босганида ис.
Мол-дунё жанггидан ғолиб чиққанлар —
Сиз ҳам Навоийни соғинганмисиз?
Навоий кирмаган уйлар қоронғу,
Навоий кирмаган кўнгиллар зиндон.
Ўзига маҳлиё эй назмбозлар —
Кўринг, Навоийдан маст бўлди жаҳон.
Шаъм торин паришон айлангизлар бот,
Токи ёруғ бўлсин ботиннинг азми.
Минг йилда ҳам балки қайтиб келмайди,
Навоийдек шоир ва унинг назми.
Ишқ гавҳари пинҳон эрур жон ичра,
Ушшоқ ҳажр туни чўкмагайдир тиз.
Эй, ошиқлик дардин эрмак билганлар —
Ҳали Навоийни ўқимагансиз…
Эй долғали аср, қўрқмасман сендан
Қанча турланмагин, бўлма шиддаткор.
Кўксимдаги ишқнинг алангасида
Сенинг шиддатингдан баланд жунун бор.
Навоий бахш этди менга бу ишқни,
Токи томиримда оқиб турар қон.
Бу ишқ Ўзбекистон бўлиб боқади
Ярмида замину, ярмида осмон.
… Феврал, юрагимга қўйгин бошингни,
Шунда нур оқади жисмимда сим-сим.
Ногоҳ қуш тилида сайрайди жоним:
Навоий, Навоий, сизни соғиндим!
Манба: «Ўзбекистон адабиёти ва санъати» газетаси, 2014 йил 6-сон
Bobom g‘azalni o‘qib tugatadi. Deraza ortida mening rangin tugmachalar qadalgan kalishcham qorga to‘ladi. Ammo sovuq qotmayman. Bobom qiroat bilan o‘qigan g‘azalning quyoshi butun vujudimni qizdiradi. Shu damda ichkarida o‘tirgan bobomni qattiq sog‘inaman.
Halima AHMEDOVA
JIGARRANG KITOB
Yanvar yelkasiga osmon po‘stinini tashlab, sekin oyoqlaydi. Ba’zi-ba’zida oftobning ehtirosli shivirlari yurakning qulog‘iga chalinadi. Va nihoyat fevral kirib keladi. Bu oyning kirib kelishi bilan izg‘irinli kunlar yana ozodlikka chiqadi. Fevral ayozining hikmatini qarang: chidaganga chiqargan bu hayotni, deydi. Yana ko‘ngil derazalariga erinmay gul chizadi. Mavhum shakllar suratini mashhur musavvirlardan ham zo‘r chizadi.
Fevral hikmatu sirlarga to‘la oy. Bu oy qish bilan bahorning o‘rtasidagi ko‘prikka o‘xshaydi. Undagi shiddat qor ostidagi boychechak, binafsha, yalpizlarning qo‘shig‘iga kuy bastalaydi. Hayotning qornidagi yashil fasliga iztirobdan tug‘iladigan ishqning, umidning sabog‘ini o‘taydi.
Fevral oyida tug‘ilganlarga havasim keladi. Ammo bu oyda tug‘ilganlarning bari ham Navoiy yoxud Bobur bo‘lolmaydi.
Xazonu qorlar ko‘mib ketgan xotiralarning naqshinkor darichasini ochaman: bobomning ravoqli kulbasi, kulba o‘rtasida sandali, undan sal nariroqda katta sandiq. Sandalga oyog‘ini tiqib, saksovul cho‘g‘idan huzur topayotgan bobom muk tushib kitob o‘qiydi:
Istaganlar bizni sahroi baloda istangiz,
Vodiyi hijron ila dashti fanoda istangiz.
Bobom yig‘lab o‘qiydi, bag‘ri qonga to‘lib o‘qiydi.
Tashqarida goh kapalakka, goh oqqushga o‘xshab yog‘ayotgan qorlar -bobomning ovozini eshitadi. Va derazadan ichkariga sekin mo‘ralaydi. Bobom o‘qishda davom etadi:
Vomiqu Farhodu Majnundeklar ul vodiy aro,
Bo‘lsalar paydo, meni ham ul aroda istangiz.
So‘zning bag‘ridagi ishqdan, so‘zning javharidagi haroratdan erib ketadi kapalak qorlar, oqqush qorlar…
Ismsiz sahroda qalbini yo‘qotgan telbadek jununlanadi bobomning -nolasi:
Yuz alarning ishqicha dardu, balou g‘ussaga
Tolib el boshiga kelgan mojaroda istangiz.
Kulba yonida qorga ko‘milgan chinor bu noladan kuchlanadi. Va og‘ir silkinadi. Uning silikinishidan ming yillik g‘ussalar to‘kiladi. Zamin sekingina oh tortib qo‘yadi. Bu oh borib yana bobomning qalbiga chirmashadi:
Eyki istarsiz savodul vajh fiddorayndin,
Boxabar bo‘lmoq meni yuzi qaroda istangiz.
Endi borliq yuzini ayozning sovuq tirnoqlari tirnay boshlaydi. Ilohiy azob ortida ko‘rinib turgan halovat shirin entikadi. Kulbadan taralayotgan ohang ayozning yuragini ilitadi:
Ko‘nglum ul zulf ichradir, zinhor ishqim sharhini,
Istamang men telbada, ul mubtaloda istangiz.
Sovuq shamollar muz ustida sirg‘anib yuguradi. Tiriklik zulfida osilib qolgan bir tola umid ming tolaga aylanadi. Va ishq sharhini tuzgan azal kotibiga istig‘for aylaydi.
Shu lahzada bobomning kulbasi jannat bog‘idan o‘g‘irlangan olmaga aylanadi. Olmaning ichidan esa shaffof sog‘inchning mukambar ifori taraladi:
Nukta yanglig‘kim, vafo uzra qilur kotib raqam,
Ishq o‘tining dog‘ini ahli vafoda istangiz.
Muzlab qolgan ariqchaning ko‘zlari osmonga to‘ladi. Ariqchaning ko‘zidan osmon sirg‘alib chiqadi-da, bobomning ovoziga kelib qo‘shiladi:
Og‘zi shavqidin Navoiy itti, oni istar el.
Yo adam dashtida, yo mulki fanoda istangiz…
Bobom g‘azalni o‘qib tugatadi. Deraza ortida mening rangin tugmachalar qadalgan kalishcham qorga to‘ladi. Ammo sovuq qotmayman. Bobom qiroat bilan o‘qigan g‘azalning quyoshi butun vujudimni qizdiradi. Shu damda ichkarida o‘tirgan bobomni qattiq sog‘inaman. Va otilib yoniga kiraman. Uning yuzidagi ajinlardan bog‘imizning ariqchasiga o‘xshab suv oqadi. Ro‘molim bilan uning ko‘z yoshlarini artaman. Bobom shirin jilmayadi. Meni erkalaydi. Qo‘llarimga parvardayu turshaklar beradi. Yoniga joylashib o‘tirib olaman. Mening g‘azalxon bobom birpasda huv o‘sha baland osmondan tushib, oddiygina mehribon boboga aylanadi. Men esa uni doim g‘azal o‘qiganda chiqadigan yuksaklikda ko‘rishni istayman. Bobomga erkalik qilaman:
— Bobo, chiroyli suratlari bor kitobingizni bering.
Bobom tokchadan men sevib suratlarini tomosha qiladigan jigarrang kitobni olib beradi. Sandalning cho‘g‘iga oyog‘imni toblab kitobni asta varaqlayman. Unda chiroyli bir yigit bilan qizning, keng sahroda yugurib yurgan ohularning suratlari bor…
Bobom menga ta’kidlaydi:
— Bu Hazrat Navoiyning «Layli va Majnun» dostoni. Ehtiyot bo‘l, yana yirtib qo‘ymagin.
Men bobomni savolga ko‘maman:
— Layli va Majnun nima degani? Bu doston nima haqida?
Bobom og‘ir tin oladi. Va lo‘ndagina javob beradi:
— Hali o‘qishni o‘rgansang, o‘zing o‘qib bilib olasan…
Rosti gap, bobom o‘qigan g‘azallar menga ruh, harorat bag‘ishlasa-da, ularning mazmuniga tushunmayman. Faqat so‘zlardagi ohang va yana nimadir afsunlagani afsunlagan. Bu afsun ichidan sira ham chiqib ketgim kelmaydi.
Zo‘r berib jigarrang kitobni varaqlayman. Suratlarda aks etgan manzaralardan nimanidir tushungim keladi. Ba’zan his qilgandek bo‘laman. Faqat kitob o‘rtasida daraxtga zanjirlab tashlangan — sochlari, tirnoqlari o‘sgan qishlog‘imizdagi Yo‘ldosh devonaga o‘xshab ketadigan yigitning suratini ko‘rganimda ichimga qandaydir larza o‘rmalab kiradi. Yig‘lagim keladi. Nega uni daraxtga zanjirlab qo‘yishgan? Uni qutqargim keladi. Hatto tushlarimga kirib chiqadi bu surat. Yana bobomga yuzlanaman:
— Bobo, nega bu yigitni zanjirlab qo‘yishgan?
Bobom o‘zini eshitmaslikka olib yana mudraydi. Bu jigarrang kitobni juda yaxshi ko‘raman. Bobomdan yashirib bir kuni ko‘chaga olib chiqib o‘rtoqlarimga ko‘z-ko‘z qilganman. Bobom bilib qolib meni rosa koyigan.
— Qizim, uni faqat shu yerda tomosha qil. Yirtib qo‘ysang, sendan Navoiy xafa bo‘ladi, — degandi o‘shanda.
Shunda men hovliqib:
— Navoiy kim, bobo? U qayerda yashaydi? — deb so‘raganman. Bobom esa ko‘ksini ko‘rsatib:
— U juda katta shoir, mana, bu yerda yashaydi, — degan. Men esa o‘shanda hech narsani tushunmaganman.
Yillar o‘taverdi. Men jigarrang kitobni tomosha qilishni kanda qilmadim. Va nihoyat, maktabga bordim. O‘qish-yozishni o‘rganib oldim. Endi jigarrang kitobni bemalol o‘qiy boshladim. Ammo uni hanuz uqiy olmasdim. Ayniqsa, suratdagi yigitni nega zanjirlab qo‘yganiga hech javob topolmasdim.
Yoshim o‘n oltiga kirganda jigarrang kitobni ko‘nglimdagi hislar bilan varaqlab, nimalarnidir tushungandek bo‘ldim. Layliga havasim keldi, Majnunni orzu qildim. Majnun oyog‘idagi zanjirlar halqasining nuri nogahon ko‘ksimga ko‘chganini sezdim. Laylining qaro zulfi zulfimda tebrangandek bo‘ldi. Bir kuni bu kitobni bobomdan so‘ramay maktabga olib bordim. Muallimimiz kitobni ko‘rib:
— Juda nafis kitob ekan, — dedi.
Bu gapdan so‘ng barcha sinfdoshlarim kitobni qo‘lma-qo‘l qilib tomosha qilishdi. Nogahon parta ustida turgan siyohdonni bir sinfdoshimiz bilmay turtib yubordi. Va kitobning varag‘i ustiga siyoh sachradi. O‘sha kuni dilim hufton bo‘ldi, bobomdan rosa gap eshitdim. Keyin, bu kitobni menga qayta bermasligini aytdi.
Kunlar o‘tgani sayin kitobni, to‘g‘rirog‘i, Layli bilan Majnunni sog‘ina boshladim.
Bir kuni bobom xonasidan chiqib ketgani zahoti kirdimu tokchadan jigarrang kitobni izladim. Ammo kitob joyida yo‘q edi. Shunda butun xonani burchaklariga karab chiqdim. Lekin topolmadim. Shu payt uyning yonboshida turgan sandiq yodimga tushdi. Sandiqning kaliti eng yuqoridagi tokchada turardi. Kalitni oldimu sandiqni ochmoqchi bo‘ldim. Ne ko‘z bilan ko‘rayki, sandiqning tepasida tojdor oppoq ilon boshini ko‘tarib turardi. Azbaroyi qo‘rqqanimdan baqirib yubordim. Va shoshilib tashqariga otildim. Mening ovozimni eshitgan bobom qayerdandir paydo bo‘ldi. Pinagini ham buzmay:
— Kitob o‘g‘risining ahvoli ana shunaqa bo‘ladi, — dediyu xonasiga kirdi. Ortidan men ham kirdim. Bobom sandiq yonida turgan undan bir -chimdim olib ilonning ustiga sepdi. Ilon bir zumda g‘oyib bo‘ldi. Men esa azbaroyi qo‘rqqanimdan dag‘-dag‘ titrardim. Bobom menga:
— Bu ilon bezarar. Uzok yillardan buyon kelib turadi, — deb tushuntirgan bo‘ldi.
Xazina bor joyda tojdor ilon bo‘ladi, deyishadi. Balki bobomning katta xazinasi bordir, deya o‘yladim ichimda. Va undan jigarrang kitobni berishini yolvorib so‘radim. Bobom nihoyat eridi. Sandiqni ochayotganda juda chiroyli kuy taralayotgandek bo‘ldi. O‘sha kuy hali-hanuz qulog‘imdan ketmaydi. Sandiq ochilgach, ichidagi rang-barang kitoblarni ko‘rib mening ham og‘zim ochildi. Bobom u yerda juda ko‘p Qur’on kitoblari bilan birga Navoiyning devonlarini saqlar ekan. O‘shalar ichidan jigarrang kitobni menga olib berdi. Kitobni ko‘ksimga bosdim. Yuragim gupurlab ketdi. Bu gupurlashdan Laylining mayin ovoziyu Majnun oyog‘idagi zanjirlarning shiqirlashi eshitilardi. Agar shoir bo‘lsam, meni shu kitob shoir qildi. Agar shoir bo‘lmasam, ishqning ko‘zidagi iztirobni, munavvar qayg‘uni ko‘rsatib, meni odam qildi shu kitob…
Xotiralarning naqshinkor darichasini sekin yopaman. Va derazamga tinimsiz gul chizayotgan fevralning ko‘zlariga minnatdor boqaman. Yuragimda ildiz otgan ishqning, mukarram sog‘inchning titroqlariga qo‘shilib, Navoiyni sog‘inaman, unga talpinaman:
Dunyoga keltirding buyuk ko‘ngilni,
Ishq ahli haq so‘zga bo‘lganda mahtal.
Dillarni poklagan shu nazm haqqi,
Senga sharaf bo‘lsin tabarruk fevral…
… Hirot bog‘larida kezgan xayolning
Qalbidan taralgay o‘zbekona his…
To hanuz o‘zini izlab yurganlar —
Siz ham Navoiyni sog‘inganmisiz?
Farhod na’rasidan uyg‘onganmisiz
Vijdon kengliklarin bosganida is.
Mol-dunyo janggidan g‘olib chiqqanlar —
Siz ham Navoiyni sog‘inganmisiz?
Navoiy kirmagan uylar qorong‘u,
Navoiy kirmagan ko‘ngillar zindon.
O‘ziga mahliyo ey nazmbozlar —
Ko‘ring, Navoiydan mast bo‘ldi jahon.
Sha’m torin parishon aylangizlar bot,
Toki yorug‘ bo‘lsin botinning azmi.
Ming yilda ham balki qaytib kelmaydi,
Navoiydek shoir va uning nazmi.
Ishq gavhari pinhon erur jon ichra,
Ushshoq hajr tuni cho‘kmagaydir tiz.
Ey, oshiqlik dardin ermak bilganlar —
Hali Navoiyni o‘qimagansiz…
Ey dolg‘ali asr, qo‘rqmasman sendan
Qancha turlanmagin, bo‘lma shiddatkor.
Ko‘ksimdagi ishqning alangasida
Sening shiddatingdan baland junun bor.
Navoiy baxsh etdi menga bu ishqni,
Toki tomirimda oqib turar qon.
Bu ishq O‘zbekiston bo‘lib boqadi
Yarmida zaminu, yarmida osmon.
… Fevral, yuragimga qo‘ygin boshingni,
Shunda nur oqadi jismimda sim-sim.
Nogoh qush tilida sayraydi jonim:
Navoiy, Navoiy, sizni sog‘indim!
Manba: «O‘zbekiston adabiyoti va san’ati» gazetasi, 2014 yil 6-so
