Улар Бревутни тарк этиб, Вашингтон майдони томон яёв юриб кетаётган пайтларида бешинчи кўча сахий қуёш нурлари остида чароғон ялтираб турарди. Ҳатто ноябрь келганига қарамай, ҳали кун анча илиқ, атрофда эса доимий якшанба тонги нафаси уфурар эди…

Ирвин  ШОУ
ЁЗГИ КЎЙЛАКДАГИ ҚИЗЛАР

Ирвин Шоу (ингл. Irwin Shaw; ҳақиқий исми — Ирвин Гилберт Шамфорофф; 27 февраль 1913, Нью-Йорк — 16 май 1984, Давос) — америкалик ёзувчи ва киносценарист. «Ёш шерлар» романи уни машҳур қилган.Шоу Нью-Йоркда Россиядан келган яҳудий эмигрантлар оиласида туғилган. 1934 йили Бруклин коллежини битирган. Шоу 1935 йилдан ёзишни бошлаган. Дастлаб радио ва кино учун сценарийлар ёзган.Унинг биринчи романи «Ёш шерлар» 1949 йили нашр этилган. Роман 1958 йили экранлаштирилган.1951 йили Шоу Европага кетади ва сўнгги 25 йилни Париж ва Швейцарияда ўтказади. Ирвин Шоунинг «Қамал» (пьеса, 1937), «Бременлик денгизчи» (ҳикоялар тўплами, 1939), «Шаҳримизга хуш келибсиз» (ҳикоялар тўплами, 1941), «Қотиллар» (пьеса, 1944), «Ишон, лекин текшир» (ҳикоялар тўплами, 1950), «Люси Краун» (роман, 1956), «Бошқа шаҳарда икки ҳафта» (роман, 1960), «Византия оқшоми» (роман, 1973), «Тунги дарбон» (роман,1975), «Тепалик чўққиси» (роман, 1979) асарлари машҳур.

Улар Бревутни тарк этиб, Вашингтон майдони томон яёв юриб кетаётган пайтларида бешинчи кўча сахий қуёш нурлари остида чароғон ялтираб турарди. Ҳатто ноябрь келганига қарамай, ҳали кун анча илиқ, атрофда эса доимий якшанба тонги нафаси уфурар эди: равон ғувиллаганча оқаётган автобуслар оқими, пўрим кийиниб олганча жуфт-жуфт бўлиб қўлтиқлашган ёшлар ва бошқа одамлар, ниҳоят осуда дам олмоқлик учун дераза-туйнугини маҳкам тамбалаб олган жимжит бинолар – буларнинг бари ҳордиқ чиқариш кунининг ёрқин лавҳалари бўлиб бутун теварак-атрофга мароқли кайфият ва ёқимли ҳузур бағишлаб турарди.

Мана шундай заррин офтоб нурлари остида шаҳар четидан ўтиб боришаркан, Майкл Френсиснинг қўлидан маҳкам ушлаб олди. Ёшларнинг кайфлари роса чоғ эди, юзларида тинмай ним табассум жилва қиларди, негаки кеча кечқурун уйқуга бироз кеч ётганларига қарамай, тиниқиб ухлашган, яхшилаб нонушта қилишган, бунинг устига бугун якшанба эди. Майкл йўл-йўлакай пальтосининг тугмаларини ечиб ташлади ва кийимини майин куз шамолида ҳилпираб кетишига қўйиб берди. Ҳар иккиси ҳам бир сўз демай, жим кетишар, Нью-Йорк шаҳрининг энг кўп аҳолиси гавжум жойларида ҳам, ҳатто таниш ёш чеҳралар рўпара бўлган кезларда ҳам оғиз очишмасди.

— Ҳой, кўзингга қарасанг-чи, — деди Френсис тўсатдан улар саккизинчи кўчани кесиб ўтаётган маҳал, — бўйнингни синдириб олмагин тағин.

Майкл қизнинг бу гапига бирдан қаттиқ кулиб юборди, Френсиснинг ўзи ҳам у билан қўшилишиб кулди.

— Барибир у даражада кўзни оладиган даражада жонон эмаскан-ку, — дея давом этди Френсис кулиб, — ҳарҳолда унга қарайман, деб ортингга ўгирилиб бўйинни синдириб олишга арзийдиган моҳпора эмас-да! Ахир бунча қарамасанг унга!

Майкл тағин кулди. У бу гал олдингисидан қаттиқроқ кулди, лекин бу кулгуси унақа табиий чиқмади. Чунки унинг кўз олдида боягина кўргани – куз кунларида ҳам енгил ёзги кўйлагини ҳилпиратганча ўтиб кетган соддагина ҳуркак қиз пайдо бўлганди.

— Қўйсанг-чи бунақа бемаъни гапларни! Қолаверса, ўша қиз унақа бадбашара эмасди, попукдеккина қиз эди. Оддий бир қишлоқи ойимқиз экан-да, нима қипти шунга? Хўш, унга қараётганимни сен қаердан била қолдинг?

Френсис жавоб бериш ўрнига бошини бир ёнга силкиди-да, четлари ажабтовур тарзда безатилган шляпаси остидан эрига ёвқараш қилди: — Майк, азизим…

Майкл худди кичкина болакайга жўрттага енгилиб берган катта одам каби юпатувчи оҳангда кулди. – Майли, майли, жуда соз, — деди у хотинининг кўнглини оғритадиган биронта гап айтишдан чўчиб. – Изоҳга ўрин йўқ. Мени кечир. У шунчаки бир қиз эди, холос. У сен Нью-Йоркдай азим шаҳарда кўриб юрадиган доимий олий тоифа чеҳралардан эмасди. Кечир мени.

Френсис эрининг қўлига енгилгина уриб қўйди-да, уни қўлидан тортқилаганча Вашингтон майдони тарафга судраб кетди.

— Бугун ажойиб тонг, — дея хитоб қилди у бироздан сўнг, — қара, бу энг ажойиб тонг! Биласанми, сен билан эрталабки нонуштани биргаликда қилсам, бутун кун давомида маза қилиб юраман мен.

— Аҳа, бу сенга тетиклантирувчи энг зўр восита экан-ку, а? – шўх овозда ҳазиллашди Майкл хотинига юзланиб. – Тонгги пардоз ҳам. Майк билан ширин паҳлавалар ҳамда қайноқ қаҳва сенинг кунларингни хуш ўтказиш учун энг зўр восита! Қойил!

— Аёл киши учун бу энг катта бахт-ку ахир. Туни билан сен уйқуга кетдинг, мен эса сени йўқотиб қўймаслигим учун арқондек эшилиб чор-атрофингни ўраб ётдим.

— Ҳаа, осуда шанба оқшоми, — деди чўзиб Майкл ўтган тунни эслашга уринган қиёфада, — майли, бунақа тизгинларингга изн бераман. Фақат ўзинг қийналиб қолмасанг бўлди.

— Менга қийин бўлгани – сен кундан-кунга айиқдек семириб кетяпсан. Ахир бу кетишингда сенинг атрофингни қўриқлаш осон бўлмайди менга.

— Наҳотки? Рост айтяпсанми? Нима, сен бир вақтлар Оҳиодан келган кўркам йигитни эсингдан чиқардингми?

— Нега энди? Эсимда турибди, — деди Френсис бошини мағрур кўтарганча ҳазил аралаш, — фақат менга худди ўша эр маъқул келганди-да!

— Ва менга ҳам! Худди ўша хотин маъқул эди, — жавоб қилди Майкл ҳам бўш келмасдан.

— Калламга бир фикр келиб қолди, Майк, — деб қолди бирдан Френсис жонланиб.

— Менинг хотинимда фикр уйғонди. Ўша кўрган қизим ҳақида эмасми тағин?

— Кел, — деди Френсис эрининг гапларига эътибор бермасдан, ўзининг қизғин фикрини ўзи бажонудил қувватлаган ҳолда, — кел, Майк, бугун биз кун бўйи ҳеч кимни кўрмаймиз, кўзларимиз фақат бир-биримизда бўлади! Фақат сену мен. Ҳеч ким билан ишимиз бўлмайди, атрофга зиғирча парво қилмаймиз, бошқалар нима қиляпти, нима деяпти, кўрмаймиз, эшитмаймиз, фақат иккимизгина яшаймиз бугун. Нима дейсан, сен гапларимга тушундинг-а, Майк?

— О-ҳоо! – деди Майкл хотинининг янги ғоясидан беҳад ажабланиб. – Олий ғоялар ҳукмдори! Наҳот атрофдаги одамлар биз учун ҳеч ким бўлмаса? Наҳот биз таниган ва билган ёхуд ёқтирган одамларимизни индамай бефарқ қолдириб кетаверсак?

— Унақамас, ақлли бўлсанг-чи, Майк! – деди Френсис астойдил ранжиб. – Мен жиддий айтяпман ахир.

— Яхши, менам жиддий эшитяпман.

— Мен ўз жуфти ҳалолим билан кун узоғи сайру саёҳат қилмоқчиман. Мен уни танҳо менгагина гап қотишини ва шунингдек, ёлғиз менигина тинглашини истайман! Ахир бунинг нимаси ёмон? Сен мени зиғирча ҳам тушунмаяпсан, бир ўзингни ўйлайсан доим…

— Хўп, бизни бундан нима тўхтатяпти? – деди Майкл хотинининг ёш боладек хафа бўлганидан энсаси қотиб. – Ким мени якшанба кунлари ўз хотинимга қарашимга монелик қилади? Гапир-чи, ким?

— Жин урсин ўша Стивенсонларингни! – деб юборди Френсис қизишиб, — улар бизни нақ ярим тунгача ухлатишмади, устига устак бутун қишлоқ қизларини базмга йиғиб келишибди.

— Ҳаа, ярамас Стивенсонлар, — деди Майкл бирдан маъюс тортиб, — яшашни билишар экан ярамаслар. Бемалол ҳуштак ҳам чалишар экан, бемалол қаттиқ кулиб, хохолашар экан. Биров айб қилмасин, деб нафасиниям ўта маданий тарзда олишмас экан бизга ўхшаб. Озод ва эркин Стивенсонлар! Лекин биз бошқача одамлармиз, биз олий давра кишиларимиз. Мен ва менинг хотиним улкан Нью-Йоркда киборлардек яшаб, то кўнглимиз айниб кетгунигача фақат бир-бирларимиздан кўз узмай, бутун умримизни айнан шу тарзда ўтказишимиз керак.

— Нима, бу ҳаёт эмасми? – деди Френсис эрининг юзига ҳайрон бўлиб боққанча.
— Ҳаёт, — деди Майкл хотинига қарамасдан.

Шунда Френсис бўйнини чўзди-да Майклнинг қулоғининг учидан оҳиста ўпиб қўйди.

— Ҳаётим, — деди Майкл мийиғида аччиқ кулимсираганча, — ахир биз яна бешинчи кўчага бориб қолибмиз-ку!

— Оҳ! Шошма, шошмай тур, — деди Френсис ҳовлиққан кўйи, — мана, ҳозир мен қайтадан янги режа тузиб чиқаяпман. Мана, қара, севишган икки ёш учун Нью-Йоркда ташкил этилган якшанба кунлари! Энг муҳими, уларнинг бемалол яйрашлари учун пуллари ҳам кўп! Қалай, Майк?

Майкл бу гал кулмади, у энди анчагина жиддий тортиб қолганди. Йигит аёлга бироз жим тикилиб турди-да, кейин қатъият билан жавоб берди:

— Йўқ, пулсиз ҳам муҳаббат бўлади.

Инглиз тилидан Қандилат Юсупова таржимаси

Ular Brevutni tark etib, Vashington maydoni tomon yayov yurib ketayotgan  paytlarida beshinchi ko‘cha saxiy quyosh nurlari ostida charog‘on yaltirab  turardi. Hatto noyabr kelganiga qaramay, hali kun ancha iliq, atrofda esa  doimiy yakshanba tongi nafasi ufurar edi…

Irvin SHOU
YOZGI KO‘YLAKDAGI QIZLAR

 Irvin Shou (ingl. Irwin Shaw; haqiqiy ismi — Irvin Gilbert Shamforoff; 27 fevral 1913, Nyu-York — 16 may 1984, Davos) — amerikalik yozuvchi va kinossenarist. «Yosh sherlar» romani uni mashhur qilgan.Shou Nyu-Yorkda Rossiyadan kelgan yahudiy emigrantlar oilasida tug‘ilgan. 1934 yili Bruklin kollejini bitirgan. Shou 1935 yildan yozishni boshlagan. Dastlab radio va kino uchun ssenariylar yozgan.Uning birinchi romani «Yosh sherlar» 1949 yili nashr etilgan. Roman 1958 yili ekranlashtirilgan.1951 yili Shou Yevropaga ketadi va so‘nggi 25 yilni Parij va Shveysariyada o‘tkazadi. Irvin Shouning «Qamal» (pyesa, 1937), «Bremenlik dengizchi» (hikoyalar to‘plami, 1939), «Shahrimizga xush kelibsiz» (hikoyalar to‘plami, 1941), «Qotillar» (pyesa, 1944), «Ishon, lekin tekshir» (hikoyalar to‘plami, 1950), «Lyusi Kraun» (roman, 1956), «Boshqa shaharda ikki hafta» (roman, 1960), «Vizantiya oqshomi» (roman, 1973), «Tungi darbon» (roman,1975), «Tepalik cho‘qqisi» (roman, 1979) asarlari mashhur.

Ular Brevutni tark etib, Vashington maydoni tomon yayov yurib ketayotgan paytlarida beshinchi ko‘cha saxiy quyosh nurlari ostida charog‘on yaltirab turardi. Hatto noyabr kelganiga qaramay, hali kun ancha iliq, atrofda esa doimiy yakshanba tongi nafasi ufurar edi: ravon g‘uvillagancha oqayotgan avtobuslar oqimi, po‘rim kiyinib olgancha juft-juft bo‘lib qo‘ltiqlashgan yoshlar va boshqa odamlar, nihoyat osuda dam olmoqlik uchun deraza-tuynugini mahkam tambalab olgan jimjit binolar – bularning bari hordiq chiqarish kunining yorqin lavhalari bo‘lib butun tevarak-atrofga maroqli kayfiyat va yoqimli huzur bag‘ishlab turardi.

Mana shunday zarrin oftob nurlari ostida shahar chetidan o‘tib borisharkan, Maykl Frensisning qo‘lidan mahkam ushlab oldi. Yoshlarning kayflari rosa chog‘ edi, yuzlarida tinmay nim tabassum jilva qilardi, negaki kecha kechqurun uyquga biroz kech yotganlariga qaramay, tiniqib uxlashgan, yaxshilab nonushta qilishgan, buning ustiga bugun yakshanba edi. Maykl yo‘l-yo‘lakay paltosining tugmalarini yechib tashladi va kiyimini mayin kuz shamolida hilpirab ketishiga qo‘yib berdi. Har ikkisi ham bir so‘z demay, jim ketishar, Nyu-York shahrining eng ko‘p aholisi gavjum joylarida ham, hatto tanish yosh chehralar ro‘para bo‘lgan kezlarda ham og‘iz ochishmasdi.

— Hoy, ko‘zingga qarasang-chi, — dedi Frensis to‘satdan ular sakkizinchi ko‘chani kesib o‘tayotgan mahal, — bo‘yningni sindirib olmagin tag‘in.

Maykl qizning bu gapiga birdan qattiq kulib yubordi, Frensisning o‘zi ham u bilan qo‘shilishib kuldi.

— Baribir u darajada ko‘zni oladigan darajada jonon emaskan-ku, — deya davom etdi Frensis kulib, — harholda unga qarayman, deb ortingga o‘girilib bo‘yinni sindirib olishga arziydigan mohpora emas-da! Axir buncha qaramasang unga!

Maykl tag‘in kuldi. U bu gal oldingisidan qattiqroq kuldi, lekin bu kulgusi unaqa tabiiy chiqmadi. Chunki uning ko‘z oldida boyagina ko‘rgani – kuz kunlarida ham yengil yozgi ko‘ylagini hilpiratgancha o‘tib ketgan soddagina hurkak qiz paydo bo‘lgandi.

— Qo‘ysang-chi bunaqa bema’ni gaplarni! Qolaversa, o‘sha qiz unaqa badbashara emasdi, popukdekkina qiz edi. Oddiy bir qishloqi oyimqiz ekan-da, nima qipti shunga? Xo‘sh, unga qarayotganimni sen qayerdan bila qolding?

Frensis javob berish o‘rniga boshini bir yonga silkidi-da, chetlari ajabtovur tarzda bezatilgan shlyapasi ostidan eriga yovqarash qildi: — Mayk, azizim…

Maykl xuddi kichkina bolakayga jo‘rttaga yengilib bergan katta odam kabi yupatuvchi ohangda kuldi. – Mayli, mayli, juda soz, — dedi u xotinining ko‘nglini og‘ritadigan bironta gap aytishdan cho‘chib. – Izohga o‘rin yo‘q. Meni kechir. U shunchaki bir qiz edi, xolos. U sen Nyu-Yorkday azim shaharda ko‘rib yuradigan doimiy oliy toifa chehralardan emasdi. Kechir meni.

Frensis erining qo‘liga yengilgina urib qo‘ydi-da, uni qo‘lidan tortqilagancha Vashington maydoni tarafga sudrab ketdi.

— Bugun ajoyib tong, — deya xitob qildi u birozdan so‘ng, — qara, bu eng ajoyib tong! Bilasanmi, sen bilan ertalabki nonushtani birgalikda qilsam, butun kun davomida maza qilib yuraman men.

— Aha, bu senga tetiklantiruvchi eng zo‘r vosita ekan-ku, a? – sho‘x ovozda hazillashdi Maykl xotiniga yuzlanib. – Tonggi pardoz ham. Mayk bilan shirin pahlavalar hamda qaynoq qahva sening kunlaringni xush o‘tkazish uchun eng zo‘r vosita! Qoyil!

— Ayol kishi uchun bu eng katta baxt-ku axir. Tuni bilan sen uyquga ketding, men esa seni yo‘qotib qo‘ymasligim uchun arqondek eshilib chor-atrofingni o‘rab yotdim.

— Haa, osuda shanba oqshomi, — dedi cho‘zib Maykl o‘tgan tunni eslashga uringan qiyofada, — mayli, bunaqa tizginlaringga izn beraman. Faqat o‘zing qiynalib qolmasang bo‘ldi.

— Menga qiyin bo‘lgani – sen kundan-kunga ayiqdek semirib ketyapsan. Axir bu ketishingda sening atrofingni qo‘riqlash oson bo‘lmaydi menga.

— Nahotki? Rost aytyapsanmi? Nima, sen bir vaqtlar Ohiodan kelgan ko‘rkam yigitni esingdan chiqardingmi?

— Nega endi? Esimda turibdi, — dedi Frensis boshini mag‘rur ko‘targancha hazil aralash, — faqat menga xuddi o‘sha er ma’qul kelgandi-da!

— Va menga ham! Xuddi o‘sha xotin ma’qul edi, — javob qildi Maykl ham bo‘sh kelmasdan.

— Kallamga bir fikr kelib qoldi, Mayk, — deb qoldi birdan Frensis jonlanib.

— Mening xotinimda fikr uyg‘ondi. O‘sha ko‘rgan qizim haqida emasmi tag‘in?

— Kel, — dedi Frensis erining gaplariga e’tibor bermasdan, o‘zining qizg‘in fikrini o‘zi bajonudil quvvatlagan holda, — kel, Mayk, bugun biz kun bo‘yi hech kimni ko‘rmaymiz, ko‘zlarimiz faqat bir-birimizda bo‘ladi! Faqat senu men. Hech kim bilan ishimiz bo‘lmaydi, atrofga zig‘ircha parvo qilmaymiz, boshqalar nima qilyapti, nima deyapti, ko‘rmaymiz, eshitmaymiz, faqat ikkimizgina yashaymiz bugun. Nima deysan, sen gaplarimga tushunding-a, Mayk?

— O-hoo! – dedi Maykl xotinining yangi g‘oyasidan behad ajablanib. – Oliy g‘oyalar hukmdori! Nahot atrofdagi odamlar biz uchun hech kim bo‘lmasa? Nahot biz tanigan va bilgan yoxud yoqtirgan odamlarimizni indamay befarq qoldirib ketaversak?

— Unaqamas, aqlli bo‘lsang-chi, Mayk! – dedi Frensis astoydil ranjib. – Men jiddiy aytyapman axir.

— Yaxshi, menam jiddiy eshityapman.

— Men o‘z jufti halolim bilan kun uzog‘i sayru sayohat qilmoqchiman. Men uni tanho mengagina gap qotishini va shuningdek, yolg‘iz menigina tinglashini istayman! Axir buning nimasi yomon? Sen meni zig‘ircha ham tushunmayapsan, bir o‘zingni o‘ylaysan doim…

— Xo‘p, bizni bundan nima to‘xtatyapti? – dedi Maykl xotinining yosh boladek xafa bo‘lganidan ensasi qotib. – Kim meni yakshanba kunlari o‘z xotinimga qarashimga monelik qiladi? Gapir-chi, kim?

— Jin ursin o‘sha Stivensonlaringni! – deb yubordi Frensis qizishib, — ular bizni naq yarim tungacha uxlatishmadi, ustiga ustak butun qishloq qizlarini bazmga yig‘ib kelishibdi.

— Haa, yaramas Stivensonlar, — dedi Maykl birdan ma’yus tortib, — yashashni bilishar ekan yaramaslar. Bemalol hushtak ham chalishar ekan, bemalol qattiq kulib, xoxolashar ekan. Birov ayb qilmasin, deb nafasiniyam o‘ta madaniy tarzda olishmas ekan bizga o‘xshab. Ozod va erkin Stivensonlar! Lekin biz boshqacha odamlarmiz, biz oliy davra kishilarimiz. Men va mening xotinim ulkan Nyu-Yorkda kiborlardek yashab, to ko‘nglimiz aynib ketgunigacha faqat bir-birlarimizdan ko‘z uzmay, butun umrimizni aynan shu tarzda o‘tkazishimiz kerak.

— Nima, bu hayot emasmi? – dedi Frensis erining yuziga hayron bo‘lib boqqancha.
— Hayot, — dedi Maykl xotiniga qaramasdan.

Shunda Frensis bo‘ynini cho‘zdi-da Mayklning qulog‘ining uchidan ohista o‘pib qo‘ydi.

— Hayotim, — dedi Maykl miyig‘ida achchiq kulimsiragancha, — axir biz yana beshinchi ko‘chaga borib qolibmiz-ku!

— Oh! Shoshma, shoshmay tur, — dedi Frensis hovliqqan ko‘yi, — mana, hozir men qaytadan yangi reja tuzib chiqayapman. Mana, qara, sevishgan ikki yosh uchun Nyu-Yorkda tashkil etilgan yakshanba kunlari! Eng muhimi, ularning bemalol yayrashlari uchun pullari ham ko‘p! Qalay, Mayk?

Maykl bu gal kulmadi, u endi anchagina jiddiy tortib qolgandi. Yigit ayolga biroz jim tikilib turdi-da, keyin qat’iyat bilan javob berdi:

— Yo‘q, pulsiz ham muhabbat bo‘ladi.

Ingliz tilidan Qandilat Yusupova tarjimasi

Irvin Shou. Tungi darbon. Roman by Khurshid Davron on Scribd