Турмушга чиққанига эндигина икки йил бўлган кўҳликкина, ёш, ақлли, замонавий ва ўқимишли жувон Розмари Феллни эри жуда яхши кўрар, ундан ҳеч нарсани аямасди. Розмари тушган оила, мабодо келин у ёки бу нарса харид қилмоқчи бўлса, Лондонни назарига илмай, тўппа-тўғри Парижга йўл оларди.
КЭТРИН МЕНСФИЛД
САДАҚА (А CUP OF TEA)
Ўроқ Равшанов таржимаси
Турмушга чиққанига эндигина икки йил бўлган кўҳликкина, ёш, ақлли, замонавий ва ўқимишли жувон Розмари Феллни эри жуда яхши кўрар, ундан ҳеч нарсани аямасди. Розмари тушган оила, мабодо келин у ёки бу нарса харид қилмоқчи бўлса, Лондонни назарига илмай, тўппа-тўғри Парижга йўл оларди.
Қиш оқшомларидан бирида Розмари тилла магазинга кириб келди. Мудир атайлаб яшириб қўйилган қутичани пештахта остидан чиқарди.
— Вой, бунча чиройли!—деди ҳайратланиб Розмари.— Қанча тураркан?
Мудир унинг сўзини эшитмаганликка олди, аммо бироздан кейин:
— Арзимаган пул, хоним,— деди.
— Мёнга сақлаб қўйсангиз, илтимос.
Магазин мудири таъзим қилди.
Ташқарида ёмғир қуяр, эндигина ёнган электр чироқлари қандайдир ғамгин милтираб турарди. Ана шу вақтда кичик жуссали, қорачадан келган ёш бир қиз Розмарининг ёнида пайдо бўлди ва мунгли овозда:
— Хоним, хайр қилинг…— деди.
— Менга айтяпсизми? — овоз келган томонга ўгирилди Розмари ва худди сувдан чиққандай қалтираб турган бегона қизни кўрди.
— Хоним,— деди қиз янада мунглироқ оҳангда,— садақа қилинг…
«Садақа»? Бу товуш қандайдир содда, самимий эди, сира гадойникига ўхшамасди.
— Нима, ҳечам пулингиз йўқми?— сўради Розмари шу заҳоти ноўрин савол бериб қўйганини пайқаб, хижолат чекди.
— Ҳа, хоним,— жавоб қилди қиз.
— Наҳотки? — Розмари қизга диққат билан разм солгач, раҳми келиб, саховат кўрсатмоқчи бўлди.
Фараз қилингки, қизни уйга олиб борсин, хўш, унда нима бўлади? Шов-шув кўтарилиши табиий. Розмари бу бечорага ҳайратланиб қараётган дўстларига нималар дейишини тасаввур қилди: «Шунчаки уйга олиб келдим…» Ниҳоят, қизга яқинлашиб, деди:
— Юринг бизникига.
Қиз эргашди.
— Сиз мени полицияга топшириб юбормайсизми? — шубҳаланиб сўради у, бироз юришгач.
— Полицияга дейсизми? — кулиб қўйди Розмари. —Нега энди? Савоб иш қилмоқчиман, холос.
Улар чиққан енгил машина тун қўйнига шўнғиб кетди.
— Мана уйга ҳам етиб келдик… Ўтиринг, марҳамат,— деди у қизни камин ёнида турган катта оромкурсига таклиф қилиб.
— Яхши, хоним,— пичирлади қиз ва шляпасини ечди.
— Келинг, пальтонгизни ҳам ечинг,— деди Розмари.
Қиз ўрнидан турди, ўнг қўли билан оромкурсига суянди. Розмари унга кўмаклашди.
— Авф этасиз, хоним,— деди қиз ранги ўчиб.— Ҳушдан кетяпман. Ҳозир йиқилиб тушсам керак. Хоним, ейишга бирон нарса топилмайдими?
— Ё худо! Қандай бераҳмман-а!
Розмари хизматкорга буюрди:
— Чой опкелинглар! Дарров чой опкелинглар! Озгина конъяк ҳам!
Қизнинг кўзларига ёш қалқди, у энди тортинчоқликни унутганди.
— Мен бу ҳолатда узоққа боролмайман! — деди у бақириб.— Чидаб туролмайман. Бу кунимдан ўлганим яхши…
— Бироз сабр қилинг,— деди Розмари.— Ўзингизни босинг. Илтимос, йиғламанг.
Чой келтирилди. Қиз йиғини тўхтатиб, лаззатли таомлардан тўйиб тановул қилди.
Дастурхон йиғиштирилганда лаблари қирмиз, кўзлари шаҳло бир соҳибжамол оромкурсида ястаниб ўтирарди.
Шу пайт эшик тутқичи буралди: «Розмари, кирсам майлими?» Бу унинг эри Филипп эди.
— Ҳа,— деди Розмари жилмайиб.— Бу менинг турмуш ўртоғим…
— Смит хоним,— деди оромкурсидаги гўзал.
— Смит хоним,— деди Розмари.— Биз гурунглашаётгандик.
— Агар малол келмаса,— деди Филипп хотинига қараб,— кутубхонага чиқсангиз. Смит хоним бизни авф этсинлар.
Кўзлар тўқнашди. Розмари қиз учун жавоб берди:
— Албатта.
Эру хотин хонадан чиқиб кетишди.
— Хўш,— деди Филипп кутубхонада,— ким у? Меҳмонми?
Розмари эшикка суяниб кулди.
— Кўчадан топиб келдим. Ростдан. У мендан садақа сўровди, уйга таклиф қилдим.
— Табриклайман!—деди Филипп ҳазиллашиб.— Хўш, уни нима қилмоқчисиз?
— Билмасам,— деди Розмари елкасини қисиб.— Ўйлаб кўрамиз-да.
— Аммо-лекин,— деди Филипп сигаретининг кулини тушираркан.— У ҳаддан ташқари гўзал экан, ёши ҳам йигирмадан ошмаган, менимча.
«Гўзал?» Розмари эрининг гапидан ажабланди, ҳатто уятдан қизариб кетди.
— Оҳ! — гапни илиб кеди Филипп.— У ниҳоятда гўзал экан! Наҳотки сезмаган бўлсангиз? Хўш, энди Смит хонимни бугунги зиёфатга таклиф этишга ижозат берсангиз, жоним.
— Қўйсангиз-чи! —деди Розмари ва кутубхонадан чиқиб кетди, бироқ меҳмонхонага бормади. У ёзув-чизув қиладиган хонасига кириб, курсига чўкди: «Гўзал! Ҳаддан ташқари гўзал…» Розмарининг юраги гупиллаб ура бошлади. У сейфни очиб беШ фунт стерлинг олди, сўнг иккитасини қайтиб жойига қўйди-да, уч фунт стерлингни чангаллаганича меҳмонхонага йўналди…
Бир ярим соатлардан кейин Розмари кутубхонага қайтиб келди.
— Сизга айтиб қўймоқчи эдим,— деди Розмари.— Смит хоним тунги зиёфатда қатнаша олмас экан.
Филиппнинг қўлидаги қоғоз тушиб кетди.
— А? Нега? Нима бўлди?
Розмари кулиб, эрининг тиззасига ўтирди.
— Негадир ўз-ўзидан кетаманга тушиб қолди,— деди у бироздан сўнг.— Бечорага хайр қилдим. Кетди. Раъйини қайтара олмадим.
Орага жимлик чўкди.
Бироздан сўнг Розмари мақсадга ўтди:
— Бугун магазинда ажойиб қутича кўрдим. Ўшани олсам майлими?
— Ихтиёрингиз,— деди Филипп.— Биласиз-ку, мен ҳеч қачон сизнинг раъйингизни қайтармаганман.
Лекин Розмари сўрамоқчи бўлган нарса, аслида, бу эмасди.
— Филипп,— шивирлади у.— Мен гўзалманми-а?
Кэтрин Менсфилд ( Katherine Mansfield 1888,14.10 — 1923,09.01)) — Янгизеландияда туғилган машҳур ҳикоянавис адиба ва шоира . 9 ёшида илк ҳикоялари «High School Reporter» ва «Wellington Girls’ High School magazine» журналларида босилган. У Англияда таҳсил олгач, она юртига қайтади, аммо 1908 йилда яна Лондонга қайтади. Унинг ҳаёти мураккаб севги ва оилавий можароларда ўтган. Кэтрин Менсфилд 11 ёшида кашф қилган севимли ёзувчиси Чехов таъсирида ижод қилган.
Унинг бутун ижоди умрининг охирида 2 жилдда жамланиб, «Мусича ини» (1923) ва «Болаларча» (1924) номлари билан нашр этилган. Шунингдек, «Алоэ» номли шеърий и, «Ҳикоялар ва адиблар» номли адабий мақолалар тўплами ҳам адиба вафоти арафасида чоп қилинган.
Ketrin Mensfild ( Katherine Mansfield 1988,14.10 — 1923,09.01)) — Yangizelandiyada tug’ilgan mashhur hikoyanavis adiba va shoira . 9 yoshida ilk hikoyalari «High School Reporter» va «Wellington Girls’ High School magazine» jurnallarida bosilgan. U Angliyada tahsil olgach, ona yurtiga qaytadi, ammo 1908 yilda yana Londonga qaytadi. Uning hayoti murakkab sevgi va oilaviy mojarolarda o’tgan. Ketrin Mensfild 11 yoshida kashf qilgan sevimli yozuvchisi Chexov ta’sirida ijod qilgan.Uning butun ijodi umrining oxirida 2 jildda jamlanib, «Musicha ini» (1923) va «Bolalarcha» (1924) nomlari bilan nashr etilgan. Shuningdek, «Aloe» nomli she’riy i, «Hikoyalar va adiblar» nomli adabiy maqolalar to’plami ham adiba vafoti arafasida chop qilingan.
KETRIN MENSFILD
SADAQA
O’roq Ravshanov tarjimasi
Turmushga chiqqaniga endigina ikki yil bo’lgan ko’hlikkina, yosh, aqlli, zamonaviy va o’qimishli juvon Rozmari Fellni eri juda yaxshi ko’rar, undan hech narsani ayamasdi. Rozmari tushgan oila, mabodo kelin u yoki bu narsa xarid qilmoqchi bo’lsa, Londonni nazariga ilmay, to’ppa-to’g’ri Parijga yo’l olardi.
Qish oqshomlaridan birida Rozmari tilla magazinga kirib keldi. Mudir ataylab yashirib qo’yilgan qutichani peshtaxta ostidan chiqardi.
— Voy, buncha chiroyli!—dedi hayratlanib Rozmari.— Qancha turarkan?
Mudir uning so’zini eshitmaganlikka oldi, ammo birozdan keyin:
— Arzimagan pul, xonim,— dedi.
— Myonga saqlab qo’ysangiz, iltimos.
Magazin mudiri ta’zim qildi.
Tashqarida yomg’ir quyar, endigina yongan elektr chiroqlari qandaydir g’amgin miltirab turardi.Ana shu vaqtda kichik jussali, qorachadan kelgan yosh bir qiz Rozmarining yonida paydo bo’ldi va mungli ovozda:
— Xonim, xayr qiling…— dedi.
— Menga aytyapsizmi? — ovoz kelgan tomonga o’girildi Rozmari va xuddi suvdan chiqqanday qaltirab turgan begona qizni ko’rdi.
— Xonim,— dedi qiz yanada mungliroq ohangda,— sadaqa qiling…
«Sadaqa»? Bu tovush qandaydir sodda, samimiy edi, sira gadoynikiga o’xshamasdi.
— Nima, hecham pulingiz yo’qmi?— so’radi Rozmari shu zahoti noo’rin savol berib qo’yganini payqab, xijolat chekdi.
— Ha, xonim,— javob qildi qiz.
— Nahotki? — Rozmari qizga diqqat bilan razm solgach, rahmi kelib, saxovat ko’rsatmoqchi bo’ldi.
Faraz qilingki, qizni uyga olib borsin, xo’sh, unda nima bo’ladi? Shov-shuv ko’tarilishi tabiiy. Rozmari bu bechoraga hayratlanib qarayotgan do’stlariga nimalar deyishini tasavvur qildi: «Shunchaki uyga olib keldim…» Nihoyat, qizga yaqinlashib, dedi:
— Yuring biznikiga.
Qiz ergashdi.
— Siz meni politsiyaga topshirib yubormaysizmi? — shubhalanib so’radi u, biroz yurishgach.
— Politsiyaga deysizmi? — kulib qo’ydi Rozmari. —Nega endi? Savob ish qilmoqchiman, xolos.
Ular chiqqan yengil mashina tun qo’yniga sho’ng’ib ketdi.
— Mana uyga ham yetib keldik… O’tiring, marhamat,— dedi u qizni kamin yonida turgan katta oromkursiga taklif qilib.
— Yaxshi, xonim,— pichirladi qiz va shlyapasini yechdi.
— Keling, pal`tongizni ham yeching,— dedi Rozmari.
Qiz o’rnidan turdi, o’ng qo’li bilan oromkursiga suyandi. Rozmari unga ko’maklashdi.
— Avf etasiz, xonim,— dedi qiz rangi o’chib.— Hushdan ketyapman. Hozir yiqilib tushsam kerak. Xonim, yeyishga biron narsa topilmaydimi?
— YO xudo! Qanday berahmman-a!
Rozmari xizmatkorga buyurdi:
— Choy opkelinglar! Darrov choy opkelinglar! Ozgina kon’yak ham!
Qizning ko’zlariga yosh qalqdi, u endi tortinchoqlikni unutgandi.
— Men bu holatda uzoqqa borolmayman! — dedi u baqirib.— Chidab turolmayman. Bu kunimdan o’lganim yaxshi…
— Biroz sabr qiling,— dedi Rozmari.— O’zingizni bosing. Iltimos, yig’lamang.
Choy keltirildi. Qiz yig’ini to’xtatib, lazzatli taomlardan to’yib tanovul qildi.
Dasturxon yig’ishtirilganda lablari qirmiz, ko’zlari shahlo bir sohibjamol oromkursida yastanib o’tirardi.
Shu payt eshik tutqichi buraldi: «Rozmari, kirsam maylimi?» Bu uning eri Filipp edi.
— Ha,— dedi Rozmari jilmayib.— Bu mening turmush o’rtog’im…
— Smit xonim,— dedi oromkursidagi go’zal.
— Smit xonim,— dedi Rozmari.— Biz gurunglashayotgandik.
— Agar malol kelmasa,— dedi Filipp xotiniga qarab,— kutubxonaga chiqsangiz. Smit xonim bizni avf etsinlar.
Ko’zlar to’qnashdi. Rozmari qiz uchun javob berdi:
— Albatta.
Eru xotin xonadan chiqib ketishdi.
— Xo’sh,— dedi Filipp kutubxonada,— kim u? Mehmonmi?
Rozmari eshikka suyanib kuldi.
— Ko’chadan topib keldim. Rostdan. U mendan sadaqa so’rovdi, uyga taklif qildim.
— Tabriklayman!—dedi Filipp hazillashib.— Xo’sh, uni nima qilmoqchisiz?
— Bilmasam,— dedi Rozmari yelkasini qisib.— O’ylab ko’ramiz-da.
— Ammo-lekin,— dedi Filipp sigaretining kulini tushirarkan.— U haddan tashqari go’zal ekan, yoshi ham yigirmadan oshmagan, menimcha.
«Go’zal?» Rozmari erining gapidan ajablandi, hatto uyatdan qizarib ketdi.
— Oh! — gapni ilib kedi Filipp.— U nihoyatda go’zal ekan! Nahotki sezmagan bo’lsangiz? Xo’sh, endi Smit xonimni bugungi ziyofatga taklif etishga ijozat bersangiz, jonim.
— Qo’ysangiz-chi! —dedi Rozmari va kutubxonadan chiqib ketdi, biroq mehmonxonaga bormadi. U yozuv-chizuv qiladigan xonasiga kirib, kursiga cho’kdi: «Go’zal! Haddan
tashqari go’zal…» Rozmarining yuragi gupillab ura boshladi. U seyfni ochib beSH funt sterling oldi, so’ng ikkitasini qaytib joyiga qo’ydi-da, uch funt sterlingni changallaganicha mehmonxonaga yo’naldi…
Bir yarim soatlardan keyin Rozmari kutubxonaga qaytib keldi.
— Sizga aytib qo’ymoqchi edim,— dedi Rozmari.— Smit xonim tungi ziyofatda qatnasha olmas ekan.
Filippning qo’lidagi qog’oz tushib ketdi.
— A? Nega? Nima bo’ldi?
Rozmari kulib, erining tizzasiga o’tirdi.
— Negadir o’z-o’zidan ketamanga tushib qoldi,— dedi u birozdan so’ng.— Bechoraga xayr qildim. Ketdi. Ra’yini qaytara olmadim.
Oraga jimlik cho’kdi.
Birozdan so’ng Rozmari maqsadga o’tdi:
— Bugun magazinda ajoyib quticha ko’rdim. O’shani olsam maylimi?
— Ixtiyoringiz,— dedi Filipp.— Bilasiz-ku, men hech qachon sizning ra’yingizni qaytarmaganman. Lekin Rozmari so’ramoqchi bo’lgan narsa, aslida, bu emasdi.
— Filipp,— shivirladi u.— Men go’zalmanmi-a?
