Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида Ўзбекистон халқ шоири Хуршид Даврон ижодига бағишланган адабий кеча бўлиб ўтди. Унда таниқли шоирлар, ўқитувчи ва талабалар, шунингдек, жамоатчилик вакиллари иштирок этишди.

Миллат ва адабиёт учун яшаётган шоир
Хуршид Давронга бағишланган адабий кеча бўлиб ўтди

Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида Ўзбекистон халқ шоири Хуршид Даврон ижодига бағишланган адабий кеча бўлиб ўтди. Унда таниқли шоирлар, ўқитувчи ва талабалар, шунингдек, жамоатчилик вакиллари иштирок этишди.

– Хуршид Даврон чин маънода ватанпарвар ва жасорат шоиридир, – деди кечада сўзга чиққан Эшқобил Шукур. – “Умумий” ватанга мадҳ айтиш урф бўлган шўро даврида Хуршид Даврон ўз миллати ва Ватани тарихига жуда кўп мурожаат қилди, гоҳо ундан фахрланган бўлса, кўпроқ ёзғириб, қайғуриб ёзди. “Устимдан асрлар, мозийлар ўтар” деб ёзган битикларида боболар тоғдек виқорли, қоядек чўнг, булоқдек тоза қилиб тасвирлангани боис шеърхон бу сатрларни севиб қолади. Айниқса, унинг навқирон пайтларида ёзган “Қодирийнинг сўнгги сурати”, “Алпомишнинг қайтиши” каби шеърлари ўша пайтга нисбатан чинакам исён эди.

Адиб Орзиқул Эргашев Хуршид Давроннинг ўтган аср 90 йилларида яратган насрий ва тарихий-публицистик асарларига тўхталиб, “Самарқанд хаёли” китобига муҳаррирлик пайтида кафтида худди бир ҳовуч чўғни ушлаб тургандек ҳис этганини таъкидлади. Чунки китобдаги барча мақола ва ҳикоялар ҳали истибдод қиличини қайраб турган замонда юртни эркин ва озод кўриш иштиёқида ёнаётган ижодкорнинг дил нолалари эди.

Хуршид Даврон замонамизнинг нафақат забардаст шоири, балки улкан адиби, драматурги, сценарийнависи, муаррих олими ҳамдир. Муаллифнинг “Алғул”, “Амир Темур ўғлининг ўлими ҳақида ривоят”, “Бибихоним қиссаси ёхуд тугалланмаган достон”, “Навоий армони” ва бошқа кўплаб асарлари улуғ боболаримиз хотирасига қўйилган муносиб ҳайкал бўла олади. Шоирнинг яна катта хизматларидан бири, бу – “Хуршид Даврон кутубхонаси” сайтининг илк адабий-бадиий сайт сифатида фаолият бошлагани ҳисобланади. Ўтган йиллар мобайнида мазкур сайт халқимиз орасида атоқли ўзбек адиблари асарларини тарғиб этишдан ташқари, жуда кўплаб ёш истеъдодларни кашф этди.

Кеча сўнгида шоир Хуршид Даврон ўзининг янги шеърларидан намуналар ўқиш билан бирга, талабаларнинг саволларга ҳам жавоб берди. “Бугун ҳар доимгидан ҳам қийинроқ бир даврда яшаяпмиз. Аслида инсон ҳаётини осонлаштириш учун кашф қилинган, қўлланилаётган ҳар қандай техника киши қалбини тошлаштириб, онгимизни ишлатмаслик учун ҳам хизмат қиляпти. Шундай вазиятда ўзимизни, менимизни асраб қолиш учун кунда бир марта қирқ дақиқа ўзимиз, фикрларимиз, хаёлларимиз билан қолишни одат қилишимиз керак. Шунда биз ўзимизни таний бошлаймиз. Миллат, халқ тушунчалари шунчаки сўзлар эмас, улар ҳақида ёзиш учун ватан тарихини, кимлигимизни билишимиз, ўқишимиз, ўрганишимиз керак. мен кўпроқ тил ўрганмаганим учун афсус қиламан. Кўпроқ билсайдим, кўпроқ ёзардим, кўпроқ англатардим ўзбек ҳақида дунёга”, деди шоир.

Янгилик сифатида Хуршид Даврон “Самарқанд” номли китоб ёзмоқчилиги ва февралнинг сўнгги кунида, салкам йигирма йилдан сўнг шоирнинг янги китоби – “Баҳордан бир кун олдин” сайланмаси нашр этилишини айтиб ўтди. Умид қиламизки, севимли шоиримизнинг китоблари бундан сўнг давомли босиб чиқарилади.

Алпомишнинг қайтиши

Бепоён далада бир ботир ухлар,
Сочлари чатишиб кетган гиёҳга.
Қай садо ботирни яна қайтарар
Бу кўҳна, бу соқов, бу кар дунёга?

Мўйсафид табиблар гирдида ҳалак,
Дуогўй кампирлар уни қуршамиш.
Фақат уйқу аро тепинар юрак,
Бироқ кўзларини очмас Алпомиш.

Бургутлар чўқилаб узра гўштидан,
Булбуллар ин қурар киприкларига.
Учқур асрларнинг тезкор шаштидан
Чанг қўнар қирдай кенг кўкракларига.

Чоллар қайғуради: «Ким уйғотар, ким?»
Кампирлар йиғлайди: «Уйғонмас мангу!»
Шамоллар гувиллаб ўтар бетиним.
Бошида булутлар қотган беуйқу.

Хира кўзларини узмай уфқдан
Донишманд чолгина йўлга термилар
Ва айлар башорат:
«Уни уйқудан
Уйғота олади фақат болалар».

1982

Абдумажид АЗИМОВ,

Манба: Oyina.uz

Millat va adabiyot uchun yashayotgan shoir
Xurshid Davron ijodiga bagʻishlangan adabiy kecha boʻlib oʻtdi

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat oʻzbek tili va adabiyoti universitetida Oʻzbekiston xalq shoiri Xurshid Davron ijodiga bagʻishlangan adabiy kecha boʻlib oʻtdi. Unda taniqli shoirlar, oʻqituvchi va talabalar, shuningdek, jamoatchilik vakillari ishtirok etishdi.

– Xurshid Davron chin maʼnoda vatanparvar va jasorat shoiridir, – dedi kechada soʻzga chiqqan Eshqobil Shukur. – “Umumiy” vatanga madh aytish urf boʻlgan shoʻro davrida Xurshid Davron oʻz millati va Vatani tarixiga juda koʻp murojaat qildi, goho undan faxrlangan boʻlsa, koʻproq yozgʻirib, qaygʻurib yozdi. “Ustimdan asrlar, moziylar oʻtar” deb yozgan bitiklarida bobolar togʻdek viqorli, qoyadek choʻng, buloqdek toza qilib tasvirlangani bois sheʼrxon bu satrlarni sevib qoladi. Ayniqsa, uning navqiron paytlarida yozgan “Qodiriyning soʻnggi surati”, “Alpomishning qaytishi” kabi sheʼrlari oʻsha paytga nisbatan chinakam isyon edi.

Adib Orziqul Ergashev Xurshid Davronning oʻtgan asr 90-yillarida yaratgan nasriy va tarixiy-publitsistik asarlariga toʻxtalib, “Samarqand xayoli” kitobiga muharrirlik paytida kaftida xuddi bir hovuch choʻgʻni ushlab turgandek his etganini taʼkidladi. Chunki kitobdagi barcha maqola va hikoyalar hali istibdod qilichini qayrab turgan zamonda yurtni erkin va ozod koʻrish ishtiyoqida yonayotgan ijodkorning dil nolalari edi.

Xurshid Davron zamonamizning nafaqat zabardast shoiri, balki ulkan adibi, dramaturgi, ssenariynavisi, muarrix olimi hamdir. Muallifning “Algʻul”, “Amir Temur oʻgʻlining oʻlimi haqida rivoyat”, “Bibixonim qissasi yoxud tugallanmagan doston”, “Navoiy armoni” va boshqa koʻplab asarlari ulugʻ bobolarimiz xotirasiga qoʻyilgan munosib haykal boʻla oladi. Shoirning yana katta xizmatlaridan biri, bu – “Xurshid Davron kutubxonasi” saytining ilk adabiy-badiiy sayt sifatida faoliyat boshlagani hisoblanadi. Oʻtgan yillar mobaynida mazkur sayt xalqimiz orasida atoqli oʻzbek adiblari asarlarini targʻib etishdan tashqari, juda koʻplab yosh isteʼdodlarni kashf etdi.

Kecha soʻngida shoir Xurshid Davron oʻzining yangi sheʼrlaridan namunalar oʻqish bilan birga, talabalarning savollarga ham javob berdi. “Bugun har doimgidan ham qiyinroq bir davrda yashayapmiz. Aslida inson hayotini osonlashtirish uchun kashf qilingan, qoʻllanilayotgan har qanday texnika kishi qalbini toshlashtirib, ongimizni ishlatmaslik uchun ham xizmat qilyapti. Shunday vaziyatda oʻzimizni, menimizni asrab qolish uchun kunda bir marta qirq daqiqa oʻzimiz, fikrlarimiz, xayollarimiz bilan qolishni odat qilishimiz kerak. Shunda biz oʻzimizni taniy boshlaymiz. Millat, xalq tushunchalari shunchaki soʻzlar emas, ular haqida yozish uchun vatan tarixini, kimligimizni bilishimiz, oʻqishimiz, oʻrganishimiz kerak. Men koʻproq til oʻrganmaganim uchun afsus qilaman. Koʻproq bilsaydim, koʻproq yozardim, koʻproq anglatardim oʻzbek haqida dunyoga”, dedi shoir.

Yangilik sifatida Xurshid Davron “Samarqand” nomli kitob yozmoqchiligi va fevralning soʻnggi kunida, salkam yigirma yildan soʻng shoirning yangi kitobi – “Bahordan bir kun oldin” saylanmasi nashr etilishini aytib oʻtdi. Umid qilamizki, sevimli shoirimizning kitoblari bundan soʻng davomli bosib chiqariladi.

Alpomishning qaytishi

Bepoyon dalada bir botir uxlar,
Sochlari chatishib ketgan giyohga.
Qay sado botirni yana qaytarar
Bu koʻhna, bu soqov, bu kar dunyoga?

Moʻysafid tabiblar girdida halak,
Duogoʻy kampirlar uni qurshamish.
Faqat uyqu aro tepinar yurak,
Biroq koʻzlarini ochmas Alpomish.

Burgutlar choʻqilab uzra goʻshtidan,
Bulbullar in qurar kipriklariga.
Uchqur asrlarning tezkor shashtidan
Chang qoʻnar qirday keng koʻkraklariga.

Chollar qaygʻuradi: “Kim uygʻotar, kim?”
Kampirlar yigʻlaydi: “Uygʻonmas mangu!”
Shamollar guvillab oʻtar betinim.
Boshida bulutlar qotgan beuyqu.

Xira koʻzlarini uzmay ufqdan
Donishmand cholgina yoʻlga termilar
Va aylar bashorat:
“Uni uyqudan Uygʻota oladi faqat bolalar”.

1982

Abdumajid AZIMOV,
Manba: Oyina.uz