…Ростини айтсам, арава бизни шаҳарнинг шимолий-шарқ чеккасида жойлашган ва Ўрта Осиёнинг тенги йўқ ёдгорлиги ҳисобланган Шоҳизинда мақбарасига олиб келганида, ҳайратдан лол бўлиб қолдим. Агар мен бу ердаги инсон ақл-заковати билан бунёдга келган кошинлар, бино пештоқлари, нақшлар, тахмонларнинг ясалиши ва бошқаларини тасвирлайверсам, умрим етмаса керак деб қўрқаман  (Жюль Верннинг «Клодуис Бомбарнак» романидан).

Хуршид ДАВРОН
ЖЮЛЬ ВЕРН ЎЗБЕКИСТОНДА БЎЛГАНМИ?

    Дунёга машҳур адиб,илмий-фантастик роман жанри асосчиларидан бири Жюль Верн 1828 йилнинг 8 февралида туғилган.. Ижодини 1849 йилдан кичик пьесалар ёзиш билан бошлаган. 1863 йил биринчи романи — «Ҳаво шарида беш ҳафта» нашр қилинган.

Жюль Верн номи «Ҳаво шарида беш ҳафта» , «Ер марказига саёҳат», «Ердан ойгача», «Капитан Грант болалари», «Ой атрофида», «Ўн беш ёшлик капитан», «Сузиб юрувчи орол», «Барсак экспедициясининг ажойиб ютуқлари», «Остин устин» сингари қисса, романлар орқали дунё китобхонларига таниш бўлиб, шулар ичида «Клодуис Бомбарнак» алоҳида ажралиб туради.

Маълумки, дунёга машҳур франциялик ёзувчи Жюль Верн (1825-1905) Ўрта Осиёга умуман ташриф буюрмаган. Бироқ унинг  1892 йилда нашр этилган «Клодуис Бомбарнак» романи худди Бухоро ва Самарқандга келиб кетган сайёҳ таассуротига ўхшаб кетади.

Ўрта Осиёда ҳеч қачон бўлмаган Жюль Верн мазкур романида қадимий Туркистоннинг тарихини, географик ўрни ва иқлимини, маҳаллий халқларнинг урф-одатларини ҳақиқатга яқин қилиб тасвирлайди. Асар қаҳрамони тилидан Тошкент, Самарқанд, Бухоро шаҳарлари тасвирига тўхталади, Бухорони «Туркистон Рими» дея таърифлайди, Самарқанднинг тарихий обидаларини, кўча ва маҳаллаларини, боғу роғларини, одамларини тавсифлайди.

Хўш, Ўрта Осиёга умуман келмаган француз адиби Амир Темур ва унинг ватани ҳақида қандай қилиб ҳаққоний тасаввурга эга бўлди? Тарихдан аёнки, соҳибқирон Амир Темур (1336-1405) ватанимизни муғуллар истибдодидан халос қилиб, қудратли марказлашган давлат тузган. Бу давлатнинг сиёсий ва ҳарбий салоҳияти қисқа вақт ичида дунёга маълум бўлган.

Айниқса,Амир Темурнинг 1403 йилда турк султони Елдирим Боязид устидан ғалаба қозониши соҳибқирон номини Европада машҳур қилиб юборди. Ана шундан сўнг Европа давлатларида Амир Темурга нисбатан қизиқиш уйғонди ва бирин кетин Кастилия қироллиги ва Франция ҳукмдорлари унинг ҳузурига ўз элчиларини юборишади. Маълумки, Франция Миллий Архивида Амир Темур билан Франциянинг ўша даврдаги қироли Карл IV ўртасида муносабатларнинг исботлайдиган тарихий ҳужжатлар сақланади. Улар Амир Темурнинг Франция қиролига, фаранг ҳукмдорининг эса соҳибқиронга йўллаган жавоби ва Мироншоҳнинг уч насроний қиролга юборган мактубларидир. Ушбу хатлар Темурийлар давлати ва Франция ўртасидаги дипломатик алоқалар тўғрисида тасаввур беради.

Айни ўша даврдан эътиборан Францияда Амир Темур шахсияти ва фаолиятига жуда катта қизиқиш уйғонди. Ана шу қизиқиш натижасида, Санктийоннинг «Буюк Темур тарихи» (1677), Р. Марганнинг «Темур тарихи» (1739) С. Мураджа де Охсоннинг «Чингизхондан Темургача мўғуллар тарихи» (1852), Ж. Де Риалнинг «Марказий Осиё ҳақида хотиралар» (1875), Х. Мозернинг «Марказий Осиё бўйлаб» (1885), Х. Моранвилленинг «Темур ва унинг сарой аҳли хотиралари «(1894),Э. Блошенинг «Темур қабртошидаги битиклар» (1897), Де Круазеиенинг «Темурийлар даврида Самарқанд ёдгорликлари» (1891), Ж. Капюнинг «Темур салтанати бўйлаб» (1892), Ужфалви-Бурдонинг «Париждан Самарқандга «(1880), Э. Галлуанинг «Темур пойтахтига сайёхат» (1898), И. Блоннинг «Марказий Осиёга саёхат» (1893), И. Морелнинг «Самарқанд ёдгорликлари «(1909) асарлари яратилди.

Табиийки, Жюль Верн юқоридаги асарлардан хабардор бўлган, айримларини жиддий ўрганган ва олган маълумотларидан «Клодиус Бомбарнак» романини ёзиш пайтида фойдаланган.

Жюль Верн адабиётга кириб келган йилларда чор Россиясининг Туркистонни забт этиши жараёни бошланган, бутун Европа матбуоти бу босқин ҳақида ҳикоя қилган саноқсиз мақолалар билан тўлиб тошган эди. Ўша мақолаларда акс этган воқеалар,уларда келтирилган тарихий маълумотлар Жюль Верннинг диққат марказида турган,қолаверса, «Клодиус Бомбарнак» романининг ёзилишига туртки бўлган бўлиши ҳам мумкин.

Романда Бухоро билан Самарқанддан ташқари,Тошкент ва Фарғона водийси, хусусан Қўқон ва Марғилонга доир ҳам воқеалар ёритилган: «Марғилон нуфуси олтмиш киши, иқлими киши саломатлиги учун зарарли бўлган Қўқон эмас, Марғилон Фарғона водийсининг расман пойтахти. Камина 15 ой Қўқон гарнизонида хизмат қилдим. Афсуслар бўлсинким, сиз ўз осиёча қиёфасини тўла сақлаб қолган бу шаҳарга кела олмайсиз. Сиз бу ерда бутун Осиёда тенги йўқ гўзал ерларни, баландлиги юз метр бўлган тепаликка қурилган маҳобатли Худоёрхон саройини, унда олдинги ҳукмдорлардан қолган, ўзбек усталари ясаган замбракларни кўришингиз мумкин эди. Бу сарой бекорга меъморий мўъжиза дейилмас экан. Хорижликлар соф шарқона меҳмоннавозлик билан кутиб олинадиган қирмизи ранг залларни ва мафтункор меъморий тасвирларни, ранг-баранг нақшинкор ички ҳовлини, шаҳар ва унинг атрофи кафтдек кўриниб турадиган айвонларни; биноларнинг жимжимадор олд кўринишларию, ажойиб ишкомлар ва ток зангидан ҳосил бўлган супачаларни кўриб, ҳанг-манг бўлиб уларни тасвирлашга ҳар қандай кишининг тили лол қолиши турган гап» .

Хуллас, роман қаҳрамони — «ХХ аср» француз газетасининг мухбири Клодиус Бомбарнак бутун йўлни поездда ўтиб, ўз газетасига барча кўрган-кечирганларини етказиб туради. Маълумки, ўша роман яратилган пайтда темир йўл фақат Самарқандгача ётқизилган эди. Жюль Верн эса фантаст адиб сифатида хаёлда йўлни Пекинга қадар олиб боради.

Бундан 20 йилча аввал романнинг кўҳна Туркистонга бағишланган бобларининг таржимаси «Ёш куч» журналида босилган эди. Ўша журнал кутубхонамнинг қаеридадир ётибди. Топиб олсам, ўша боблар таржимаси билан албатта сизни таништираман.

Бугун асардан олинган Самарқандга тегишли бобдан айрим парчалар билан сизни таништираман. Уларнинг айримларини ўзим таржима қилдим,айримларини эса бошқа мақолалар ичидан олдим.

ЖЮЛЬ ВЕРН
«КЛОДИУС БОМБАРНАК» РОМАНИДАН
ПАРЧАЛАР

… Самарқанд Сўғд воҳаси бўйлаб оқиб ўтган Зарафшон дарёсидан сув ичган бой ва унумдор водийда жойлашган. Вокзалда сотиб олган китобчадан ўқиб билдимки, бу шаҳар илоҳиётчи олимлар қайд этган ердаги жаннат деб тан олинган тўрт манзилдан биридир.

… Самарқанд милоддан аввалги 328 йили македониялик босқинчилар томонидан ёндирилган ва милодий 1219 йили Чингизхон қўшини томонидан вайрон этилган. Кейин у Темур салтанатининг пойтахти бўлди, албатта, бу билан шаҳар фахрланиши мумкин, аммо XVIII асрга келиб у яна кўчманчилар томонидан вайрон қилинди. Кўриниб турибдики, Марказий Осиёда жойлашган асосий шаҳарлар тарихи юксалишлару таназзуллардан иборат.

* * *

… «Регистон майдони чорсу шаклида қурилган. Майдоннинг учала томонида болаларга диний билимлар берувчи учта мадраса қад кўтариб турибди. Самарқандда 17 мадраса ва 85 та мачит бўлган экан. Мадраса бинолари бир-бирига жуда ўхшаб кетади. . Қаёққа қараманг, сарғиш ва кўкиш рангга бўялган ғиштлардан терилган ва араб ёзуви услубида битилган жимжимадор безакларга кўзингиз тушади. Дунёда бундан чиройли ранг бўлмаса керак…»

…Биз Бибихоним масжидига етиб келдик. Гарчи бу бино жойлашган майдон Регистонга ўхшаш тўғри тўртбурчак бўлмаса ҳам, нақш безакларининг бойлиги жиҳатдан кишини ҳайрон қолдирарди. Масжид харобаларида сақланиб қолган гумбазлар, арклар, ярим очиқ бўлиб қолган қуббалар ҳалига қадар ўзининг жимжимали бўёқларини сақлаган эди. Кўм-кўк осмон фонида кўзни қамаштирувчи ва нилуфар кўкатлар рангини эслатувчи бу қадимий ёдгорликлар қаршисида бизнинг артистларимиз мақташган опера театрининг саҳна безаклари беллашувга арзимаслиги кўриниб турарди.

* * *

…Ростини айтсам, арава бизни шаҳарнинг шимолий-шарқ чеккасида жойлашган ва Ўрта Осиёнинг тенги йўқ ёдгорлиги ҳисобланган Шоҳизинда мақбарасига олиб келганида, ҳайратдан лол бўлиб қолдим. Агар мен бу ердаги инсон ақл-заковати билан бунёдга келган кошинлар, бино пештоқлари, нақшлар, тахмонларнинг ясалиши ва бошқаларини тасвирлайверсам, умрим етмаса керак деб қўрқаман. Бу ерда тасвир эмас, фақат мусаввирнинг мўйқалами асқотиши мумкин, холос. Осиё даҳоси билан яратилган бу тенги йўқ меъморчилик ансамбли қаршисида инсон ақли адашади» .

* * *

…Тенги йўқ гўзал Самарқанднинг қаерига борманг, бир-биридан гўзал ҳашаматли бинолари кишини мафтун этади. Мен бир мухбир сифатида Темур мақбарасини кўрмасдан кетишни истамасдим. Гўри Амир мақбараси тасаввуримдагидан ҳам кўра улуғворроқ экан. У форслар салласи шаклида фирузаранг гумбаз билан зийнатланган, сақланиб қолган ёлғиз минораси эса ўзининг асл рангинлигини сақлаб қолган ярқироқ арабий нақшларини кўз-кўз қилади.

Гумбаз остидаги асосий хонага қадам қўйдик. У ерда номи жаҳонга машҳур Жаҳонгир Темурнинг қабри турарди.

* * *

Тўрт фарзандининг қабрлари қуршовида, ёзувлар нақшланган қоп-қора нефрит тоши остида XIV асрда бутун Осиё тарихининг тимсолига айланган Фотиҳ Темурнинг суяклари ётибди. Мақбаранинг асосий хонаси деворларига сон-саноқсиз нақшлар туширилган феруза тошлар ёпиштирилган бўлиб (аслида нақшлар эмас,тилла суқи билан зийнатланган Қуръони Карим оятлари.Х.Д.), унинг жануби-ғарб томонидаги унча катта бўлмаган устун Макка томонни кўрсатиб туради.

P.S.
Ушбу матнни ёзишда ўз маълумотларим, таржималаримдан ташқари Умид Бекмуҳаммад мақоласидан фойдаландим.

…Rostini aytsam, arava bizni shaharning shimoliy-sharq chekkasida joylashgan va O‘rta Osiyoning tengi yo‘q yodgorligi hisoblangan Shohizinda maqbarasiga olib kelganida, hayratdan lol bo‘lib qoldim. Agar men bu yerdagi inson aql-zakovati bilan bunyodga kelgan koshinlar, bino peshtoqlari, naqshlar, taxmonlarning yasalishi va boshqalarini tasvirlayversam, umrim yetmasa kerak deb qo‘rqaman (Jyul Vernning «Kloduis Bombarnak» romanidan).

Xurshid DAVRON
JYUL VЕRN O‘ZBЕKISTONDA BO‘LGANMI?

Dunyoga mashhur adib,ilmiy-fantastik roman janri asoschilaridan biri Jyul Vern 1828 yilning 8 fevralida tug‘ilgan.. Ijodini 1849 yildan kichik pyesalar yozish bilan boshlagan. 1863 yil birinchi romani — «Havo sharida besh hafta» nashr qilingan.

Jyul Vern nomi «Havo sharida besh hafta» , «Yer markaziga sayohat», «Yerdan oygacha», «Kapitan Grant bolalari», «Oy atrofida», «O‘n besh yoshlik kapitan», «Suzib yuruvchi orol», «Barsak ekspeditsiyasining ajoyib yutuqlari», «Ostin ustin» singari qissa, romanlar orqali dunyo kitobxonlariga tanish bo‘lib, shular ichida «Kloduis Bombarnak» alohida ajralib turadi.

Ma’lumki, dunyoga mashhur fransiyalik yozuvchi Jyul Vern (1825-1905) O‘rta Osiyoga umuman tashrif buyurmagan. Biroq uning 1892 yilda nashr etilgan «Kloduis Bombarnak» romani xuddi Buxoro va Samarqandga kelib ketgan sayyoh taassurotiga o‘xshab ketadi.

O‘rta Osiyoda hech qachon bo‘lmagan Jyul Vern mazkur romanida qadimiy Turkistonning tarixini, geografik o‘rni va iqlimini, mahalliy xalqlarning urf-odatlarini haqiqatga yaqin qilib tasvirlaydi. Asar qahramoni tilidan Toshkent, Samarqand, Buxoro shaharlari tasviriga to‘xtaladi, Buxoroni «Turkiston Rimi» deya ta’riflaydi, Samarqandning tarixiy obidalarini, ko‘cha va mahallalarini, bog‘u rog‘larini, odamlarini tavsiflaydi.

Xo‘sh, O‘rta Osiyoga umuman kelmagan fransuz adibi Amir Temur va uning vatani haqida qanday qilib haqqoniy tasavvurga ega bo‘ldi? Tarixdan ayonki, sohibqiron Amir Temur (1336-1405) vatanimizni mug‘ullar istibdodidan xalos qilib, qudratli markazlashgan davlat tuzgan. Bu davlatning siyosiy va harbiy salohiyati qisqa vaqt ichida dunyoga ma’lum bo‘lgan.

Ayniqsa,Amir Temurning 1403 yilda turk sultoni Yeldirim Boyazid ustidan g‘alaba qozonishi sohibqiron nomini Yevropada mashhur qilib yubordi. Ana shundan so‘ng Yevropa davlatlarida Amir Temurga nisbatan qiziqish uyg‘ondi va birin ketin Kastiliya qirolligi va Fransiya hukmdorlari uning huzuriga o‘z elchilarini yuborishadi. Ma’lumki, Fransiya Milliy Arxivida Amir Temur bilan Fransiyaning o‘sha davrdagi qiroli Karl IV o‘rtasida munosabatlarning isbotlaydigan tarixiy hujjatlar saqlanadi. Ular Amir Temurning Fransiya qiroliga, farang hukmdorining esa sohibqironga yo‘llagan javobi va Mironshohning uch nasroniy qirolga yuborgan maktublaridir. Ushbu xatlar Temuriylar davlati va Fransiya o‘rtasidagi diplomatik aloqalar to‘g‘risida tasavvur beradi.

Ayni o‘sha davrdan e’tiboran Fransiyada Amir Temur shaxsiyati va faoliyatiga juda katta qiziqish uyg‘ondi. Ana shu qiziqish natijasida, Sanktiyonning «Buyuk Temur tarixi» (1677), R. Marganning «Temur tarixi» (1739) S. Muradja de Oxsonning «Chingizxondan Temurgacha mo‘g‘ullar tarixi» (1852), J. De Rialning «Markaziy Osiyo haqida xotiralar» (1875), X. Mozerning «Markaziy Osiyo bo‘ylab» (1885), X. Moranvillening «Temur va uning saroy ahli xotiralari «(1894),E. Bloshening «Temur qabrtoshidagi bitiklar» (1897), De Kruazeiyening «Temuriylar davrida Samarqand yodgorliklari» (1891), J. Kapyuning «Temur saltanati bo‘ylab» (1892), Ujfalvi-Burdoning «Parijdan Samarqandga «(1880), E. Galluaning «Temur poytaxtiga sayyoxat» (1898), I. Blonning «Markaziy Osiyoga sayoxat» (1893), I. Morelning «Samarqand yodgorliklari «(1909) asarlari yaratildi.

Tabiiyki, Jyul Vern yuqoridagi asarlardan xabardor bo‘lgan, ayrimlarini jiddiy o‘rgangan va olgan ma’lumotlaridan «Klodius Bombarnak» romanini yozish paytida foydalangan.

Jyul Vern adabiyotga kirib kelgan yillarda chor Rossiyasining Turkistonni zabt etishi jarayoni boshlangan, butun Yevropa matbuoti bu bosqin haqida hikoya qilgan sanoqsiz maqolalar bilan to‘lib toshgan edi. O‘sha maqolalarda aks etgan voqealar,ularda keltirilgan tarixiy ma’lumotlar Jyul Vernning diqqat markazida turgan,qolaversa, «Klodius Bombarnak» romanining yozilishiga turtki bo‘lgan bo‘lishi ham mumkin.

Romanda Buxoro bilan Samarqanddan tashqari,Toshkent va Farg‘ona vodiysi, xususan Qo‘qon va Marg‘ilonga doir ham voqealar yoritilgan: «Marg‘ilon nufusi oltmish kishi, iqlimi kishi salomatligi uchun zararli bo‘lgan Qo‘qon emas, Marg‘ilon Farg‘ona vodiysining rasman poytaxti. Kamina 15 oy Qo‘qon garnizonida xizmat qildim. Afsuslar bo‘lsinkim, siz o‘z osiyocha qiyofasini to‘la saqlab qolgan bu shaharga kela olmaysiz. Siz bu yerda butun Osiyoda tengi yo‘q go‘zal yerlarni, balandligi yuz metr bo‘lgan tepalikka qurilgan mahobatli Xudoyorxon saroyini, unda oldingi hukmdorlardan qolgan, o‘zbek ustalari yasagan zambraklarni ko‘rishingiz mumkin edi. Bu saroy bekorga me’moriy mo‘’jiza deyilmas ekan. Xorijliklar sof sharqona mehmonnavozlik bilan kutib olinadigan qirmizi rang zallarni va maftunkor me’moriy tasvirlarni, rang-barang naqshinkor ichki hovlini, shahar va uning atrofi kaftdek ko‘rinib turadigan ayvonlarni; binolarning jimjimador old ko‘rinishlariyu, ajoyib ishkomlar va tok zangidan hosil bo‘lgan supachalarni ko‘rib, hang-mang bo‘lib ularni tasvirlashga har qanday kishining tili lol qolishi turgan gap» .

Xullas, roman qahramoni — «XX asr» fransuz gazetasining muxbiri Klodius Bombarnak butun yo‘lni poyezdda o‘tib, o‘z gazetasiga barcha ko‘rgan-kechirganlarini yetkazib turadi. Ma’lumki, o‘sha roman yaratilgan paytda temir yo‘l faqat Samarqandgacha yotqizilgan edi. Jyul Vern esa fantast adib sifatida xayolda yo‘lni Pekinga qadar olib boradi.

Bundan 20 yilcha avval romanning ko‘hna Turkistonga bag‘ishlangan boblarining tarjimasi “Yosh kuch” jurnalida bosilgan edi. O‘sha jurnal kutubxonamning qayeridadir yotibdi. Topib olsam, o‘sha boblar tarjimasi bilan albatta sizni tanishtiraman.

Bugun asardan olingan Samarqandga tegishli bobdan ayrim parchalar bilan sizni tanishtiraman. Ularning ayrimlarini o‘zim tarjima qildim,ayrimlarini esa boshqa maqolalar ichidan oldim.

JYUL VЕRN
“KLODIUS BOMBARNAK” ROMANIDAN
PARCHALAR

… Samarqand So‘g‘d vohasi bo‘ylab oqib o‘tgan Zarafshon daryosidan suv ichgan boy va unumdor vodiyda joylashgan. Vokzalda sotib olgan kitobchadan o‘qib bildimki, bu shahar ilohiyotchi olimlar qayd etgan yerdagi jannat deb tan olingan to‘rt manzildan biridir.

… Samarqand miloddan avvalgi 328 yili makedoniyalik bosqinchilar tomonidan yondirilgan va milodiy 1219 yili Chingizxon qo‘shini tomonidan vayron etilgan. Keyin u Temur saltanatining poytaxti bo‘ldi, albatta, bu bilan shahar faxrlanishi mumkin, ammo XVIII asrga kelib u yana ko‘chmanchilar tomonidan vayron qilindi. Ko‘rinib turibdiki, Markaziy Osiyoda joylashgan asosiy shaharlar tarixi yuksalishlaru tanazzullardan iborat.

* * *

… «Registon maydoni chorsu shaklida qurilgan. Maydonning uchala tomonida bolalarga diniy bilimlar beruvchi uchta madrasa qad ko‘tarib turibdi. Samarqandda 17 madrasa va 85 ta machit bo‘lgan ekan. Madrasa binolari bir-biriga juda o‘xshab ketadi. . Qayoqqa qaramang, sarg‘ish va ko‘kish rangga bo‘yalgan g‘ishtlardan terilgan va arab yozuvi uslubida bitilgan jimjimador bezaklarga ko‘zingiz tushadi. Dunyoda bundan chiroyli rang bo‘lmasa kerak…»

…Biz Bibixonim masjidiga yetib keldik. Garchi bu bino joylashgan maydon Registonga o‘xshash to‘g‘ri to‘rtburchak bo‘lmasa ham, naqsh bezaklarining boyligi jihatdan kishini hayron qoldirardi. Masjid xarobalarida saqlanib qolgan gumbazlar, arklar, yarim ochiq bo‘lib qolgan qubbalar haliga qadar o‘zining jimjimali bo‘yoqlarini saqlagan edi. Ko‘m-ko‘k osmon fonida ko‘zni qamashtiruvchi va nilufar ko‘katlar rangini eslatuvchi bu qadimiy yodgorliklar qarshisida bizning artistlarimiz maqtashgan opera teatrining sahna bezaklari bellashuvga arzimasligi ko‘rinib turardi.

* * *

…Rostini aytsam, arava bizni shaharning shimoliy-sharq chekkasida joylashgan va O‘rta Osiyoning tengi yo‘q yodgorligi hisoblangan Shohizinda maqbarasiga olib kelganida, hayratdan lol bo‘lib qoldim. Agar men bu yerdagi inson aql-zakovati bilan bunyodga kelgan koshinlar, bino peshtoqlari, naqshlar, taxmonlarning yasalishi va boshqalarini tasvirlayversam, umrim yetmasa kerak deb qo‘rqaman. Bu yerda tasvir emas, faqat musavvirning mo‘yqalami asqotishi mumkin, xolos. Osiyo dahosi bilan yaratilgan bu tengi yo‘q me’morchilik ansambli qarshisida inson aqli adashadi» .

* * *

…Tengi yo‘q go‘zal Samarqandning qayeriga bormang, bir-biridan go‘zal hashamatli binolari kishini maftun etadi. Men bir muxbir sifatida Temur maqbarasini ko‘rmasdan ketishni istamasdim. Go‘ri Amir maqbarasi tasavvurimdagidan ham ko‘ra ulug‘vorroq ekan. U forslar sallasi shaklida firuzarang gumbaz bilan ziynatlangan, saqlanib qolgan yolg‘iz minorasi esa o‘zining asl ranginligini saqlab qolgan yarqiroq arabiy naqshlarini ko‘z-ko‘z qiladi.

Gumbaz ostidagi asosiy xonaga qadam qo‘ydik. U yerda nomi jahonga mashhur Jahongir Temurning qabri turardi.

* * *

To‘rt farzandining qabrlari qurshovida, yozuvlar naqshlangan qop-qora nefrit toshi ostida XIV asrda butun Osiyo tarixining timsoliga aylangan Fotih Temurning suyaklari yotibdi. Maqbaraning asosiy xonasi devorlariga son-sanoqsiz naqshlar tushirilgan feruza toshlar yopishtirilgan bo‘lib (aslida naqshlar emas,tilla suqi bilan ziynatlangan Qur’oni Karim oyatlari.X.D.), uning janubi-g‘arb tomonidagi uncha katta bo‘lmagan ustun Makka tomonni ko‘rsatib turadi.

P.S.
Ushbu matnni yozishda o‘z ma’lumotlarim, tarjimalarimdan tashqari Umid Bekmuhammad maqolasidan foydalandim.