Буюк ватандошимиз Жалолиддин Мангуберди (Хоразмшоҳ) ҳаёти ва фаолияти ижодимнинг дастлабки йиллариданоқ менда катта қизиқиш уйғотган. Мана шу қизиқиш натижаси ўлароқ дастлаб мазкур шеър,кейинчалик улуғ турк адиби Нўмиқ Камол қаламига мансуб »Жалолиддин Хоразмшоҳ» фожиасининг таржимаси пайдо бўлди.

Бу улуғ сиймо нафақат Нўмиқ Камолни ёки Мақсуд Шайхзодани, не-не таниқли ва таниқсиз адиблару олимларни мафтун қилганини айтиш билан чекланиб муборак кунда жасоратли ва ғозий инсонни эслаш ниятида бундан 32 йил аввал ёзилган шеъримни сизга тақдим этаман. Соҳифада Шаҳобиддин Муҳаммад ан-Насавийнинг «Султон Жалолиддин Мангуберди ҳаёти» асарини мутолаа қилинг.

Хуршид Даврон
1231 ЙИЛ 16 АВГУСТ
(1231 йил 16 август куни Жалолиддин Мангуберди ҳалок бўлган)

Тушига кирибди Гурганж боғлари –
баҳор кирган эмиш қари пойтахтга
ва бирдан кўрибди – ёв пичоқлари
санчилиб турармиш ҳар бир дарахтга.

Қараса, дарахтмас, қизлар турармиш,
санчилиб турармиш ёв пичоқлари.
Баҳор эмас, боғда кезар эмиш қиш,
қорайиб ётганмиш Ватан боғлари.

Тушига кирибди Жайхун бўйлари –
Қийғос очилганмиш ўрин гуллари
ва бирдан кўрибди – ёғий ёйлари
баҳор қушларидек учар юрт сари.

Қараса, муз эмас, оқаётганмиш
синглиси, онаси ва ўғиллари.
Оқиб кетар эмиш тўлқинларда қиш –
заҳридан тўкилган ўрик гуллари.

Терлаб уйғонди у ваҳима билан,
зангори самоларга чўзди қўлини.
Тепада танғо бир юлдуз чарақлаб
ёритиб турарди Гурганж йўлини

Ва бирдан англади, аямай босиб
баҳорнинг сарғайган, заъфар ўтини,
уни сўнгги юлдуз нуридан тўсиб
қилич ушлаб келар эди ўлими.

1980

Buyuk vatandoshimiz Jaloliddin Manguberdi (Xorazmshoh) hayoti va faoliyati ijodimning dastlabki yillaridanoq menda katta qiziqish uyg’otgan. Mana shu qiziqish natijasi o’laroq dastlab mazkur  she’r,keyinchalik  ulug’ turk adibi No’miq Kamol qalamiga mansub  «Jaloliddin Xorazmshoh»  fojiasining  tarjimasi paydo bo’ldi. Jaloliddinning so’nggi kunlariga bag’ishlangan hikoya qiluvchi hikoya uzoq yillardan  buyon qoralama holida turibdi.
Bu ulug’ siymo nafaqat No’miq Kamolni yoki Maqsud Shayxzodani, ne-ne taniqli va taniqsiz adiblaru  olimlarni maftun qilganini aytish bilan cheklanib  muborak  kunda jasoratli va g’oziy insonni eslash niyatida   bundan 32 yil avval yozilgan she’rimni  sizga taqdim etaman.

Xurshid Davron
1231 YIL 16 AVGUST
(1231 yil 16 avgust kuni Jaloliddin Manguberdi halok bo’lgan)

Tushiga kiribdi Gurganj bog’lari –
bahor kirgan emish qari poytaxtga
va birdan ko’ribdi – yov pichoqlari
sanchilib turarmish har bir daraxtga.

Qarasa, daraxtmas, qizlar turarmish,
sanchilib turarmish yov pichoqlari.
Bahor emas, bog’da kezar emish qish,
qorayib yotganmish Vatan bog’lari.

Tushiga kiribdi Jayxun bo’ylari –
Qiyg’os ochilganmish o’rin gullari
va birdan ko’ribdi – yog’iy yoylari
bahor qushlaridek uchar yurt sari.

Qarasa, muz emas, oqayotganmish
singlisi, onasi va o’g’illari.
Oqib ketar emish to’lqinlarda qish –
zahridan to’kilgan o’rik gullari.

Terlab uyg’ondi u vahima bilan,
zangori samolarga cho’zdi qo’lini.
Tepada tang’o bir yulduz charaqlab
yoritib turardi Gurganj yo’lini

Va birdan angladi, ayamay bosib
bahorning sarg’aygan, za’far o’tini,
uni so’nggi yulduz nuridan to’sib
qilich ushlab kelar edi o’limi.

1980

Shahobiddin Muhammad an-Nasaviy. Sulton Jaloliddin Manguberdi hayoti