Ўзбекистон халқ шоири Хуршид Давроннинг дастлабки шеърлар тўпламлари — «Қадрдон қуёш» ва «Шаҳардаги олма дарахти» 1979 йили нашр этилган. Кейинчалик «Тунги боғлар» (1981), «Учиб бораман кушлар билан» (1983), «Тўмариснинг кўзлари» (1984), «Болаликнинг овози» (1986), «Қақнус» (1987) ва бошқа шеърий тўпламлари нашр этилган. Шунингдек, у «Самарқанд хаёли» (1991), «Соҳибқирон набираси» (1995), «Шаҳидлар шоҳи» (1998) каби тарихий-маърифий қиссалар муаллифи.
ХУРШИД ДАВРОН
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон 1952 йил 20 январда Самарқанд вилоятига карашли Чордара қишлоғида туғилган. Ўзбекистон халқ шоири (1999). ТошДУнинг журналистика факультетини тугатган (1975). Дастлабки шеърлар тўплами — «Қадрдон қуёш» (1979). «Шаҳардаги олма дарахти» (1979), «Тунги боғлар» (1981), «Учиб бораман кушлар билан» (1983), «Тўмариснинг кўзлари» (1984), «Болаликнинг овози» (1986), «Қақнус» (1987) каби шеърий тўпламлари нашр этилган. «Самарқанд хаёли» (1991), «Соҳибқирон набираси» (1995), «Шаҳидлар шоҳи» (1998) каби тарихий-маърифий қиссалар муаллифи. Тарихий сиймолар ҳаёти ҳақида ҳам саҳна асарлари ёзган («Мирзо Улуғбек» — «Алғул», 1995; «Бобуршоҳ», 1996). Шарқ ва Ғарб шоирларининг асарларидан иборат «Қирқ бир ишқ дафтари» (1989) ва япон шоирлари шеърларидан таркиб топган «Денгиз япроқлари» (1988) тўпламларини ўзбек тилига таржима қилган. «Дўстлик» ордени билан мукофотланган (1997).
ЁЗ ЭРТАГИ
Далаларнинг қоқ ўртасида
Еру осмон аро бир эртак –
Юлдузларнинг майин сасидан
Тебранади оппоқ беланчак.
Ухлаб қолар ҳориган ота,
Ухлаб қолар теримчи — сулув,
Ухлаб қолар чорбоғ ортида
Ариқчада жилдираган сув.
Фақат қора кўзларин очиб,
Ҳайратларга тўлдириб қучоқ.
Онасига ўхшатиб ойни,
Тамшанади ойдай чақалоқ.
Ва меҳрдан ичиб, кўксини
Чақалоққа тутар ой хушҳол.
Сўнг аллалар айтиб, ўксиниб,
Беланчакни тебратар шамол.
ЁНАЁТГАН ГУЛХАНЛАР
Кўз ўнгимда бепоён боғлар,
Япроқларда тилларанг ғубор.
Яқинлашиб қолгандек тоғлар,
Ҳаво шундай тиниқ, беғубор.
Шитирлаган тунги ёмғир ҳам,
Туманларни қучоқлаган тонг,
Қоп-қорайган дала-ю қир ҳам
Бари менга таниш, қадрдон.
Дарахтларда ловуллар гулхан,
Юрагимда унинг тафти бор.
Боғчадаги хазонлар билан
Учиб юрар кечаги баҳор.
Мени ташлаб кетмоқчи дўстни
Тўхтатмоқчи бўлгандай, бу он
Мен жимгина қўлим чўзаман,
Ёнаётган гулханлар томон.
ДАРАХТЗОР ҚОШИГА КЕЛАР БИР АЁЛ
Тунда силкитаркан дарахтни шамол,
Дарахтлар титраркан маҳзун, букчайиб,
Дарахтзор қошига келар бир аёл,
Нозик оёқларин шабнамга чайиб.
У гуллар сочади ҳовуч-ҳовучлаб,
Ҳайратга тўлади армонли боғлар. ,
У куйлай бошласа, гулларни тишлаб
Уйғона бошлайди қуриган шохлар.
КУЗ ЭРТАГИ
Теримчи қизлар
Шохлардаги қушлардай енгил,
Қоматли — хаёл,
Қуёш иси анқиб турар чеҳраларидан.
Улар
Тўлиб кетган армонлар каби
Эгатларга сочилган,
Орзулари мезонлар каби
Оппоқ-оппоқ учиб юргувчи
Ойдин шамолларга осилган.
Ҳув… Бўғилиб сайраган
Қушдан ҳам узоқ,
Қишлоғимнинг чексиз далаларида,
Оппоқ шийпонларда кўксини титроқ,
Илиқ, мовий шамоллар ўпиб,
Ухлаб ётар теримчи қизлар
Тушларини қуёшга кўмиб…
АЁЛ, ҚАЙҒУ ВА МУҲАББАТ ҲАҚИДА
1. Аёл
У аёлнинг қўллари дағал,
У аёлнинг кўйлаги дағал.
Уни ҳар кун калтаклар эри,
Ҳар кун юзда кўкарар доғлар.
Кеча ногоҳ йўлнинг четида
Кўриб қолдим ўша аёлни:
У ҳидларди мен сезмай ўтган
Миттигина марварид гулни.
2. Қайғу
Латтани ҳўллар экан
Қотиб қолади,
Ерга эгиб бошини
Ўйга толади.
Ажин босган юзларида
Акс этар қайғу –
Кимни ўйлаб, кимни эслаб
Ғам чекади у?
3. Муҳаббат
— Мен севаман, — шивирлар аёл –
Кирларингни ювиб бераман.
Дазмоллайман кўйлакларингни
Сени қучган қўлларим билан.
Бир кун тонгда тўшакда ётиб,
Қулоғингга шивирласам, бас:
«Юрагимнинг остида кимдир
Худди сендек олмоқда нафас».
ЭРИБ КЕТАР ХИРА ТУМАНЛАР…
Эриб кетар хира туманлар,
капалақдек уйғонар ялпиз.
Осмон дарё бўлиб туюлар,
ўтлар узра чопқиллайди кўз.
Қайрағочнинг гули — митти жом –
жаранглайди — таратар атир.
Тушларимга кирар бу оқшом
майсаларни қучоклаб адир.
Шамол елар эркин, қутуриб,
қурий бошлар томлар тўсини.
Гуллаётган олчани кўриб,
деразалар очар кўксини.
Ёритганча то юрак ичин
сабза ўтлар шабнамга қонар.
Ватанини соғинмоқ учун
ер остида жангчи уйғонар.
ОЙБЕК
1.
Ойбекнинг шеърини далага чиқиб,
Майсага ағанаб ўқимоқ керак
Ва сокин шивирни — оҳангни ўқиб,
Ойбекми? Майсами? — деб толсин юрак.
Ойбекнинг шеърини бедазор аро
Сой саси аралаш тингламоқ зарур,
Билмай қолсин юрак сув узрами ё
Ойбекнинг шеърида ўйнайди бу нур?
Ойбекнинг шеърлари бамисли нигоҳ,
Бу нигоҳ асрорин йўкдир поёни.
Худди бўлмагандек майсага изоҳ,
Йўқ Ойбек шеърининг тўла баёни.
Ойбек — бу майсага чўккан бужур тош,
Ҳайратдан ёрилиб-ёрилиб кетган.
Ойбек — бу дарахтзор устида қуёш,
Нури то чумоли кўзига етган.
Ойбек — бу улкан бир чорбоғ остида
Ёввойи узумзор оралаб, титроқ
Қуёш тангалари ўйнаб сиртида,
Бирдан ёруғликка чиққан шўх ирмоқ.
Ойбек — бу оғриқни қари тол каби
Юракнинг тубида асраган сўзлар.
Барча ҳасратини, жим туриб лаби,
Энг яқин дўстига сўзлаган кўзлар.
2.
Шеър — фақат қуш тили, деганди шоир
Қулоқ тутиб қувноқ, шўх товушларга.
Бошида рутубат қилганда қаҳр,
У тилин қайтариб берди қушларга.
Шеър — юлдуз киприги, деганди Ойбек,
Ўзи киприк эди Ўзбекистонга.
Сўнгга дам бошида сўнаркан осмон,
Шоир кўзларини берди осмонга.
* * *
Юлдузларин кўкка сочди ғайб,
Ой ҳам чиқди сочлари тўзиб,
Гўё қилиб қўйгандайин айб,
Шол рўмол-ла юзини тўсиб.
Сукут аро ухлайди дала,
Ой сутини ичиб гўдакдай –
Қайлардадир, қилганча нола,
Бўзлаётир ғамдийда қўшнай.
Тиниқ тортиб боради осмон,
Аммо сирин очмас мавжудот.
Поёни йўқ адирда бу он
Ўтлаб юрар киртиллаб бир от.
От ёнида чўзала тушиб,
Кўкатларни силайди қўлим.
Юлдузларнинг тафтида яйраб
Бундай пайтда исинар ўлим.
Ҳув, пастлиқда шағиллар дарё,
Қирғоғида қамишлар қалин.
У яшириб тургандай гўё
Бу дунёнинг ҳасратли қалбин…
O‘zbekiston xalq shoiri Xurshid Davronning dastlabki she’rlar to‘plamlari — «Qadrdon quyosh» va «Shahardagi olma daraxti» 1979 yili nashr etilgan. Keyinchalik «Tungi bog‘lar» (1981), «Uchib boraman kushlar bilan» (1983), «To‘marisning ko‘zlari» (1984), «Bolalikning ovozi» (1986), «Qaqnus» (1987) va boshqa she’riy to‘plamlari nashr etilgan. Shuningdek, u «Samarqand xayoli» (1991), «Sohibqiron nabirasi» (1995), «Shahidlar shohi» (1998) kabi tarixiy-ma’rifiy qissalar muallifi.
XURSHID DAVRON
SHE’RLAR
Xurshid Davron 1952 yil 20 yanvarda Samarqand viloyatiga karashli Chordara qishlog‘ida tug‘ilgan. O‘zbekiston xalq shoiri (1999). ToshDUning jurnalistika fakultetini tugatgan (1975). Dastlabki she’rlar to‘plami — «Qadrdon quyosh» (1979). «Shahardagi olma daraxti» (1979), «Tungi bog‘lar» (1981), «Uchib boraman kushlar bilan» (1983), «To‘marisning ko‘zlari» (1984), «Bolalikning ovozi» (1986), «Qaqnus» (1987) kabi she’riy to‘plamlari nashr etilgan. «Samarqand xayoli» (1991), «Sohibqiron nabirasi» (1995), «Shahidlar shohi» (1998) kabi tarixiy-ma’rifiy qissalar muallifi. Tarixiy siymolar hayoti haqida ham sahna asarlari yozgan («Mirzo Ulug‘bek» — «Alg‘ul», 1995; «Boburshoh», 1996). Sharq va G‘arb shoirlarining asarlaridan iborat «Qirq bir ishq daftari» (1989) va yapon shoirlari she’rlaridan tarkib topgan «Dengiz yaproqlari» (1988) to‘plamlarini o‘zbek tiliga tarjima qilgan. «Do‘stlik» ordeni bilan mukofotlangan (1997).
YOZ ERTAGI
Dalalarning qoq o‘rtasida
Yeru osmon aro bir ertak –
Yulduzlarning mayin sasidan
Tebranadi oppoq belanchak.
Uxlab qolar horigan ota,
Uxlab qolar terimchi — suluv,
Uxlab qolar chorbog‘ ortida
Ariqchada jildiragan suv.
Faqat qora ko‘zlarin ochib,
Hayratlarga to‘ldirib quchoq.
Onasiga o‘xshatib oyni,
Tamshanadi oyday chaqaloq.
Va mehrdan ichib, ko‘ksini
Chaqaloqqa tutar oy xushhol.
So‘ng allalar aytib, o‘ksinib,
Belanchakni tebratar shamol.
YONAYOTGAN GULXANLAR
Ko‘z o‘ngimda bepoyon bog‘lar,
Yaproqlarda tillarang g‘ubor.
Yaqinlashib qolgandek tog‘lar,
Havo shunday tiniq, beg‘ubor.
Shitirlagan tungi yomg‘ir ham,
Tumanlarni quchoqlagan tong,
Qop-qoraygan dala-yu qir ham
Bari menga tanish, qadrdon.
Daraxtlarda lovullar gulxan,
Yuragimda uning tafti bor.
Bog‘chadagi xazonlar bilan
Uchib yurar kechagi bahor.
Meni tashlab ketmoqchi do‘stni
To‘xtatmoqchi bo‘lganday, bu on
Men jimgina qo‘lim cho‘zaman,
Yonayotgan gulxanlar tomon.
DARAXTZOR QOSHIGA KЕLAR BIR AYOL
Tunda silkitarkan daraxtni shamol,
Daraxtlar titrarkan mahzun, bukchayib,
Daraxtzor qoshiga kelar bir ayol,
Nozik oyoqlarin shabnamga chayib.
U gullar sochadi hovuch-hovuchlab,
Hayratga to‘ladi armonli bog‘lar. ,
U kuylay boshlasa, gullarni tishlab
Uyg‘ona boshlaydi qurigan shoxlar.
KUZ ERTAGI
Terimchi qizlar
Shoxlardagi qushlarday yengil,
Qomatli — xayol,
Quyosh isi anqib turar chehralaridan.
Ular
To‘lib ketgan armonlar kabi
Egatlarga sochilgan,
Orzulari mezonlar kabi
Oppoq-oppoq uchib yurguvchi
Oydin shamollarga osilgan.
Huv… Bo‘g‘ilib sayragan
Qushdan ham uzoq,
Qishlog‘imning cheksiz dalalarida,
Oppoq shiyponlarda ko‘ksini titroq,
Iliq, moviy shamollar o‘pib,
Uxlab yotar terimchi qizlar
Tushlarini quyoshga ko‘mib…
AYOL, QAYG‘U VA MUHABBAT HAQIDA
1. Ayol
U ayolning qo‘llari dag‘al,
U ayolning ko‘ylagi dag‘al.
Uni har kun kaltaklar eri,
Har kun yuzda ko‘karar dog‘lar.
Kecha nogoh yo‘lning chetida
Ko‘rib qoldim o‘sha ayolni:
U hidlardi men sezmay o‘tgan
Mittigina marvarid gulni.
2. Qayg‘u
Lattani ho‘llar ekan
Qotib qoladi,
Yerga egib boshini
O‘yga toladi.
Ajin bosgan yuzlarida
Aks etar qayg‘u –
Kimni o‘ylab, kimni eslab
G‘am chekadi u?
3. Muhabbat
— Men sevaman, — shivirlar ayol –
Kirlaringni yuvib beraman.
Dazmollayman ko‘ylaklaringni
Seni quchgan qo‘llarim bilan.
Bir kun tongda to‘shakda yotib,
Qulog‘ingga shivirlasam, bas:
«Yuragimning ostida kimdir
Xuddi sendek olmoqda nafas».
ERIB KЕTAR XIRA TUMANLAR…
Erib ketar xira tumanlar,
kapalaqdek uyg‘onar yalpiz.
Osmon daryo bo‘lib tuyular,
o‘tlar uzra chopqillaydi ko‘z.
Qayrag‘ochning guli — mitti jom –
jaranglaydi — taratar atir.
Tushlarimga kirar bu oqshom
maysalarni quchoklab adir.
Shamol yelar erkin, quturib,
quriy boshlar tomlar to‘sini.
Gullayotgan olchani ko‘rib,
derazalar ochar ko‘ksini.
Yoritgancha to yurak ichin
sabza o‘tlar shabnamga qonar.
Vatanini sog‘inmoq uchun
yer ostida jangchi uyg‘onar.
OYBЕK
1.
Oybekning she’rini dalaga chiqib,
Maysaga ag‘anab o‘qimoq kerak
Va sokin shivirni — ohangni o‘qib,
Oybekmi? Maysami? — deb tolsin yurak.
Oybekning she’rini bedazor aro
Soy sasi aralash tinglamoq zarur,
Bilmay qolsin yurak suv uzrami yo
Oybekning she’rida o‘ynaydi bu nur?
Oybekning she’rlari bamisli nigoh,
Bu nigoh asrorin yo‘kdir poyoni.
Xuddi bo‘lmagandek maysaga izoh,
Yo‘q Oybek she’rining to‘la bayoni.
Oybek — bu maysaga cho‘kkan bujur tosh,
Hayratdan yorilib-yorilib ketgan.
Oybek — bu daraxtzor ustida quyosh,
Nuri to chumoli ko‘ziga yetgan.
Oybek — bu ulkan bir chorbog‘ ostida
Yovvoyi uzumzor oralab, titroq
Quyosh tangalari o‘ynab sirtida,
Birdan yorug‘likka chiqqan sho‘x irmoq.
Oybek — bu og‘riqni qari tol kabi
Yurakning tubida asragan so‘zlar.
Barcha hasratini, jim turib labi,
Eng yaqin do‘stiga so‘zlagan ko‘zlar.
2.
She’r — faqat qush tili, degandi shoir
Quloq tutib quvnoq, sho‘x tovushlarga.
Boshida rutubat qilganda qahr,
U tilin qaytarib berdi qushlarga.
She’r — yulduz kiprigi, degandi Oybek,
O‘zi kiprik edi O‘zbekistonga.
So‘ngga dam boshida so‘narkan osmon,
Shoir ko‘zlarini berdi osmonga.
* * *
Yulduzlarin ko‘kka sochdi g‘ayb,
Oy ham chiqdi sochlari to‘zib,
Go‘yo qilib qo‘ygandayin ayb,
Shol ro‘mol-la yuzini to‘sib.
Sukut aro uxlaydi dala,
Oy sutini ichib go‘dakday –
Qaylardadir, qilgancha nola,
Bo‘zlayotir g‘amdiyda qo‘shnay.
Tiniq tortib boradi osmon,
Ammo sirin ochmas mavjudot.
Poyoni yo‘q adirda bu on
O‘tlab yurar kirtillab bir ot.
Ot yonida cho‘zala tushib,
Ko‘katlarni silaydi qo‘lim.
Yulduzlarning taftida yayrab
Bunday paytda isinar o‘lim.
Huv, pastliqda shag‘illar daryo,
Qirg‘og‘ida qamishlar qalin.
U yashirib turganday go‘yo
Bu dunyoning hasratli qalbin…
