.
Исса ижоди япон шеъриятида ўзига хос ўрин эгаллайди. Умуман, қадимий япон шеърини Басё ва Иссасиз тасаввур қилиб бўлмайди. Исса учликлари (хайку ёки хокку) ва бешликлари (танка) шоирнинг болаларча соф туйғулари, оддий халққа хос иборалар, суҳбат тарзида берилиши билан ажралиб туради. Шоирдан йигирма мингга яқин шеърлар ва хайга жанрида яратилган расмлар мерос қолди.

КОБАЯСИ ИССА
ХАЙКУ ВА ТАНКАЛАР
Хуршид Даврон таржималари

 

Буюк япон шоири Кобаяси (Кобаяши) Исса (小林一茶) 1763 йилнинг 15 июнида Япониянинг Синано вилоятидаги Касивабара қишлоғида дунёга келиб, 1828 йилнинг 5 январида оламдан ўтган. Қашшоқ оилада туғилган,онаси эрта вафот этиб, ўгай она қўлида қолган Кобоясси 13 ёшида пойтахт Эдо (бугунги Токио) га иш излаб келади. 25 ёшидан бошлаб мамлакат бўйлаб кенг тарқалган шеърият мактабларидан бири — Кацусика мактабида шеърият сирларини ўргана бошлайди. Вақт ўтиб, ёш шоир ўша даврнинг таниқли хайкунависи Сэйби Нацумэ назарига тушади ва ундан таълим олади.
Исса ижоди япон шеъриятида ўзига хос ўрин эгаллайди. Умуман, қадимий япон шеърини Басё ва Иссасиз тасаввур қилиб бўлмайди. Исса учликлари (хайку ёки хокку) ва бешликлари (танка) шоирнинг болаларча соф туйғулари, оддий халққа хос иборалар, суҳбат тарзида берилиши билан ажралиб туради. Шоирдан йигирма мингга яқин шеърлар ва хайга жанрида яратилган расмлар мерос қолди.

ЯНГИ  ТАРЖИМАЛАР
«Жаҳон адабиёти» журнали, 2013 йил, май ойи сони.

* * *

Эриб битди қиш қори.
Қувончга тўлиб қолди
Ҳатто юлдузлар кўзи.

* * *

Орада бегона йўқ!
Ҳаммамиз биродармиз
Олча гули остида.

* * *

Бир ғубор йўқ кўм-кўк осмонга
Учиб чиқди ажиб бир варрак
Камбағалнинг томи устидан.

* * *

Баҳор шамоли эсар.
Сумида қирғоғида .
Ютоқиб — ютоқиб сув ичар сичқон.

* * *

Баҳор ҳам кетаётир…
Фақат кетгиси келмас
Кечиккан олча гули.

* * *

Ботаётган қуёшга тикилади қалдирғоч –
Эртанги кун ташвиши
Юрагида лиммо–лим.

 

ХАЙКУ ВА ТАНКАЛАР
«Денгиз япроқлари» тўпламидан. Тошкент, 1988 йил.

* * *

Қойил!  Яна тап тортмай
Калондимоғ тўралар
Олдида  куйлар булбул!

* * *

Олчалар гуллаб қийғос!
Улар мағрур бекниям
Эгардан туширдилар.

* * *

Учмоқда ёввойи ғоз!
Ҳой, айт-чи, саргардонлик
Қачон бўйнингга тушди?!

КИЧКИНТОЙ ЎҒЛИМНИНГ ЎЛИМИГА

Умримиз шабнам эрур,
Шабнам бўлса-да умр,
Оҳ, барибир мен нетай?..

* * *

Аста-аста ўрлаб боравер,
Фудзияма чўққисигача
Ўрмалайвер, шиллиқурт!

* * *

Ёввойи ўтлар аро
Қаранг, қандай чиройли
Капалаклар учяпти!

* * *

Етти қават осмондан
Учиб тушганга ўхшар –
Бу гуллар шундай гўзал!

* * *

Бир силкиниб қувди-да
Капалакни, шу заҳот
Яна мудради буғу.

* * *

Сўнани қувманг, уни
Тинч қўйинг – у гулларни
Кўрмоқчи бўлиб келган.

* * *

Чумоли изи! Қайдан
Бизгача етиб келдинг,
Тоғлар ортиданмасми?

* * *

Дам оляпман кун иссиғида.
Далада юрганлар ҳолини
Бор вужудим ила сезурман.

* * *

Боламни жазоладим –
Шабада эсиб турган
Дарахтга боғлаб қўйдим.

* * *

Бу хароб, ифлос ерда
Қилар иши йўқдайин
Бирпасда сўнди шабнам.

КАМАКУРАДАГИ БУДДА ҲАЙКАЛИ

Юксакда турган Будда
Бурнининг тешигидан
Учиб чиқди капалак.

ОҚШОМ ҚОРОНҒУСИДА ЁВВОЙИ ҒОЗЛАР ОВОЗИНИ ЭШИТГАНИМ

Қоп-қора сиёҳ билан
Қарғанинг қанотига
Битилган хат сатридек…
Дайди ғозлар қичқириб
Зулмат қўйнида учар.

ТОҒ ҚИШЛОҒИ УСТИДА ТУМАН

Қалин туман қуршар-да
Чшка бошлар чуқурроқ…
Бусиз ҳам унут ер бу!
Бунда юрак не этсин?
Тоғлар қуршаган қишлоқ!

БУҒУ ВА ХАГИ ГУЛЛАРИ

Заминга теккудайин
Эгилар шамол турса
Қари хаги дарахтин гулга кирган бутоғи.
Бир-бирин қувлаб учар
Буғулар бўкириғи.

* * *

Ҳар бир бурчак ёп-ёруғ…
Ой юзини булутлар
Тўсаётганга ўхшар-ку?
Алдандим, бу ёввойи
Ғозлар сояси экан.

* * *

Замин нурга кўмилган.
О, қанчалар ёруғдир
Ой ёритган бу кеча.
Кўкка учди юрак ҳам,
Қайтиб тушгиси келмас.

* * *

Бугундан бошлаб баҳор
Ҳақида ўйлар фақат
Дарахтдаги ҳар ғунча!
Эртадан бошлаб мен ҳам
Хотиржам кутолмайман.

* * *

Юрагимда хавотир!
Қаерда,
Қайси тоғнинг
Чўққисида олчалар
Гуллар биринчи бўлиб?

* * *

Юксакларга ўрлаб кетдим,
Қайга етдим, билмадим
Ва ниҳоят донг қотдим:
Алдабди мени булут…
Олча гуллабди дебман.

* * *

Ёсино тоғларида
Адашиб юрдим узоқ
Булутларнинг ортидан.
Юракда олча гулин
Кўриб йўлга чиққандим.

* * *

Ёсино тоғлари!
Олча гулларин кўрдим
Гулдор булутлар аро,
Ўша куни айрилиб
Қолдим мен юрагимдан.

Манба: «Денгиз япроқлари»( Япон шеъриятидан ).Хуршид Даврон таржимаси. Тошкент.1988

 

Issa ijodi yapon she’riyatida o’ziga xos o’rin egallaydi. Umuman, qadimiy yapon she’rini Basyo va Issasiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Issa uchliklari (xayku yoki xokku) va beshliklari (tanka) shoirning bolalarcha sof tuyg’ulari, oddiy xalqqa xos iboralar, suhbat tarzida berilishi bilan ajralib turadi. Shoirdan yigirma mingga yaqin she’rlar va xayga janrida yaratilgan rasmlar meros qoldi.

KOBAYASI ISSA
XAYKU VA TANKALAR

   Buyuk yapon shoiri Kobayasi (Kobayashi) Issa (小林一茶) 1763 yilning 15 iyunida Yaponiyaning Sinano viloyatidagi Kasivabara qishlog’ida dunyoga kelib, 1828 yilning 5 yanvarida olamdan o’tgan. Qashshoq oilada tug’ilgan,onasi erta vafot etib, o’gay ona qo’lida qolgan Koboyassi 13 yoshida poytaxt Edo (bugungi Tokio) ga ish izlab keladi. 25 yoshidan boshlab mamlakat bo’ylab keng tarqalgan she’riyat maktablaridan biri — Katsusika maktabida she’riyat sirlarini o’rgana boshlaydi. Vaqt o’tib, yosh shoir o’sha davrning taniqli xaykunavisi Seybi Natsume nazariga tushadi va undan ta’lim oladi.
Issa ijodi yapon she’riyatida o’ziga xos o’rin egallaydi. Umuman, qadimiy yapon she’rini Basyo va Issasiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Issa uchliklari (xayku yoki xokku) va beshliklari (tanka) shoirning bolalarcha sof tuyg’ulari, oddiy xalqqa xos iboralar, suhbat tarzida berilishi bilan ajralib turadi. Shoirdan yigirma mingga yaqin she’rlar va xayga janrida yaratilgan rasmlar meros qoldi.

 

ЯНГИ ТАРЖИМАЛАР
«Жаҳон адабиёти» журнали, 2013 йил, май ойи сони.

* * *

Erib bitdi qish qori.
Quvonchga to’lib qoldi
Hatto yulduzlar ko’zi.

* * *

Orada begona yo’q!
Hammamiz birodarmiz
Olcha guli ostida.

* * *

Bir g’ubor yo’q ko’m-ko’k osmonga
Uchib chiqdi ajib bir varrak
Kambag’alning tomi ustidan.

* * *

Bahor shamoli esar.
Sumida qirg’og’ida .
Yutoqib — yutoqib suv ichar sichqon.

* * *

Bahor ham ketayotir…
Faqat ketgisi kelmas
Kechikkan olcha guli.

* * *

Botayotgan quyoshga tikiladi qaldirg’och –
Ertangi kun tashvishi
Yuragida limmo–lim.

 

ХАЙКУ ВА ТАНКАЛАР
«Денгиз япроқлари» тўпламидан. Тошкент, 1988 йил.

 

* * *

Qoyil! Yana tap tortmay
Kalondimog’ to’ralar
Oldida kuylar bulbul!

* * *

Olchalar gullab qiyg’os!
Ular mag’rur bekniyam
Egardan tushirdilar.

* * *

Uchmoqda yovvoyi g’oz!
Hoy, ayt-chi, sargardonlik
Qachon bo’yningga tushdi?!

KICHKINTOY O’G’LIMNING O’LIMIGA

Umrimiz shabnam erur,
Shabnam bo’lsa-da umr,
Oh, baribir men netay?..

* * *

Asta-asta o’rlab boraver,
Fudziyama cho’qqisigacha
O’rmalayver, shilliqurt!

* * *

Yovvoyi o’tlar aro
Qarang, qanday chiroyli
Kapalaklar uchyapti!

* * *

Yetti qavat osmondan
Uchib tushganga o’xshar –
Bu gullar shunday go’zal!

* * *

Bir silkinib quvdi-da
Kapalakni, shu zahot
Yana mudradi bug’u.

* * *

So’nani quvmang, uni
Tinch qo’ying – u gullarni
Ko’rmoqchi bo’lib kelgan.

* * *

Chumoli izi! Qaydan
Bizgacha yetib kelding,
Tog’lar ortidanmasmi?

* * *

Dam olyapman kun issig’ida.
Dalada yurganlar holini
Bor vujudim ila sezurman.

* * *

Bolamni jazoladim –
Shabada esib turgan
Daraxtga bog’lab qo’ydim.

* * *

Bu xarob, iflos yerda
Qilar ishi yo’qdayin
Birpasda so’ndi shabnam.

KAMAKURADAGI BUDDA HAYKALI

Yuksakda turgan Budda
Burnining teshigidan
Uchib chiqdi kapalak.

OQSHOM QORONG’USIDA YOVVOYI G’OZLAR OVOZINI ESHITGANIM

Qop-qora siyoh bilan
Qarg’aning qanotiga
Bitilgan xat satridek…
Daydi g’ozlar qichqirib
Zulmat qo’ynida uchar.

TOG’ QISHLOG’I USTIDA TUMAN

Qalin tuman qurshar-da
Chshka boshlar chuqurroq…
Busiz ham unut yer bu!
Bunda yurak ne etsin?
Tog’lar qurshagan qishloq!

BUG’U VA XAGI GULLARI

Zaminga tekkudayin
Egilar shamol tursa
Qari xagi daraxtin gulga kirgan butog’i.
Bir-birin quvlab uchar
Bug’ular bo’kirig’i.

* * *

Har bir burchak yop-yorug’…
Oy yuzini bulutlar
To’sayotganga o’xshar-ku?
Aldandim, bu yovvoyi
G’ozlar soyasi ekan.

* * *

Zamin nurga ko’milgan.
O, qanchalar yorug’dir
Oy yoritgan bu kecha.
Ko’kka uchdi yurak ham,
Qaytib tushgisi kelmas.

* * *

Bugundan boshlab bahor
Haqida o’ylar faqat
Daraxtdagi har g’uncha!
Ertadan boshlab men ham
Xotirjam kutolmayman.

* * *

Yuragimda xavotir!
Qaerda,
Qaysi tog’ning
Cho’qqisida olchalar
Gullar birinchi bo’lib?

* * *

Yuksaklarga o’rlab ketdim,
Qayga yetdim, bilmadim
Va nihoyat dong qotdim:
Aldabdi meni bulut…
Olcha gullabdi debman.

* * *

Yosino tog’larida
Adashib yurdim uzoq
Bulutlarning ortidan.
Yurakda olcha gulin
Ko’rib yo’lga chiqqandim.

* * *

Yosino tog’lari!
Olcha gullarin ko’rdim
Guldor bulutlar aro,
O’sha kuni ayrilib
Qoldim men yuragimdan.

Xurshid Davron tarjimalari

Manba: «Dengiz yaproqlari»( Yapon she’riyatidan ).Xurshid Davron tarjimasi. Toshkent.1988