Махтумқули Шарқ адабиётини чуқур ўзлаштирган. Шоир «Сан бўлсам» шеърида Абусаид Абулхайр, Умар Хайём, Абулқосим Фирдавсий, Низомий Ганжавий, Ҳофиз Шерозийларни катта ҳурмат билан тилга олади.Бизгача «мардлик куйчиси» деб ном олган Махтумқулининг лирик, фалсафий ва насиҳат характеридаги 20 минг мисрага яқин шеърлари етиб келган.

Атоқли туркман шоири ва мутафаккири Махтумқули — Фироғий 1733 йилда Туркманистоннинг жануби-ғарб томонида, Атрек дарёсига яқин Ҳожиговшон деган жойда ўз даврининг таниқли шоирларидан бўлган Давлатмамад оиласида туғилган. Давлатмамат «Озодий» тахаллуси билан қўшиқ ва ғазаллар ёзган. Махтумқули дастлаб овул мактабида, сўнг Хивадаги Шерғози ва Бухородаги Кўкалдош мадрасаларида олган. .Озарбайжон, Эрон, Афғонистон, Ҳиндистонга саёҳат қилган. Махтумқули Шарқ адабиётини чуқур ўзлаштирган. Шоир «Сан бўлсам» шеърида Абусаид Абулхайр, Умар Хайём, Абулқосим Фирдавсий, Низомий Ганжавий, Ҳофиз Шерозийларни катта ҳурмат билан тилга олади.Бизгача «мардлик куйчиси» деб ном олган Махтумқулининг лирик, фалсафий ва насиҳат характеридаги 20 минг мисрага яқин шеърлари етиб келган.

Махтумқули
ОШИҚ БЎЛМИШАМ…
Туркманчадан Хуршид Даврон табдил қилган

Эй,ёронлар,бир юзи гул оя ошиқ бўлмишам,
Барчалар мақсуди гул-раъноя ошиқ бўлмишам,
Булбулам боғ ичра,бир ғавғоя ошиқ бўлмишам,
Ўзи ғойиб,зулфлари ялдоя ошиқ бўлмишам,
Манзилим боғ ичрадир,саҳроя ошиқ бўлмишам.

Чун фалак солди бизи ул кун фани тупроғина,
Тушди сайрим доимо Макка,Мадина тоғина,
Булбул бўлдим,сайрадим,кирдим Эрамнин боғина,
Пойибанд бўлдим у кун ғам элининг тузоғина,
Юз бало,меҳнатли бир савдоя ошиқ бўлмишам.

Жисмим ичра ёр ғамидур,манзилим саҳрода,ҳей,
Чекканим ғам-ғуссадур,ман дўнмишам Фарҳода,ҳей,
Солди ишқинг, дилбаро,жону жигарим ўта,ҳей,
Водариғо,кечти умрим,зоя бердим бода,ҳей,
Оҳи кўп,афғони кўп бир куя ошиқ бўлмишам.

Билмадим,не баҳри ердир,не муаззам тоғидир,
Олди кўнглим,кетди ақлим,тан мудом нечоғидир,
Нисбат этиб бўлмас уни,қумри,булбул,зоғидир,
Элғараз ҳар зулфина – этмиш минг эр тузоғидир,
Қадди-қомати баланд зебоя ошиқ бўлмишам.

Дўст,ҳавойи васлини мен мунча чандон истарам,
Доми-зулфи қаддина ўзимни зиндон истарам,
Дема: ғамдан бир замон кўнглимни хандон истарам,
Бир ғариб ошиқ манам,ёр,сани сандан истарам,
Кеча-кундузи,билинг,ҳув-ҳоя ошиқ бўлмишам.

Истамас ёрим мани,ул ёра зорим йўқ маним,
Қолмишам ҳайрон бўлиб,ғайрат-мадорим йўқ маним,
Олди жоним ишқ ўти,ихтиёрим йўқ маним,
Келса — ақлим тарк этар,кетса — қарорим йўқ маним,
Киприги — ўқ, қошлари — ол оя ошиқ ббўлмишам.

Айтадир Махтумқули,ман унда кона ўғрадим,
Сайл этиб бордим,фалакда ломакона ўғрадим,
Чун мени расво қилибдур,ишқи кона ўғрадим,
Этмиш икки шаҳр ила минг бир дўкона ўғрадим,
Шунча саргардон бўлиб,ман зоя ошиқ бўлмишам.

Atoqli turkman shoiri va mutafakkiri Maxtumquli — Firog’iy 1733 yilda Turkmanistonning janubi-g’arb tomonida, Atrek daryosiga yaqin Hojigovshon degan joyda o’z davrining taniqli shoirlaridan bo’lgan Davlatmamad oilasida tug’ilgan. Davlatmamat «Ozodiy» taxallusi bilan qo’shiq va g’azallar yozgan. Maxtumquli dastlab ovul maktabida, so’ng Xivadagi Sherg’ozi va Buxorodagi Ko’kaldosh madrasalarida olgan. Ozarbayjon, Eron, Afg’oniston, Hindistonga sayohat qilgan. Maxtumquli Sharq adabiyotini chuqur o’zlashtirgan. Shoir «San bo’lsam» she’rida Abusaid Abulxayr, Umar Xayyom, Abulqosim Firdavsiy, Nizomiy Ganjaviy, Hofiz Sheroziylarni katta hurmat bilan tilga oladi.Bizgacha «mardlik kuychisi» deb nom olgan Maxtumqulining lirik, falsafiy va nasihat xarakteridagi 20 ming misraga yaqin she’rlari yetib kelgan.

Maxtumquli
OSHIQ BO’LMISHAM…
Turkmanchadan Xurshid Davron tabdil qilgan

Ey,yoronlar,bir yuzi gul oya oshiq bo’lmisham,
Barchalar maqsudi gul-ra’noya oshiq bo’lmisham,
Bulbulam bog’ ichra,bir g’avg’oya oshiq bo’lmisham,
O’zi g’oyib,zulflari yaldoya oshiq bo’lmisham,
Manzilim bog’ ichradir,sahroya oshiq bo’lmisham.

Chun falak soldi bizi ul kun fani tuprog’ina,
Tushdi sayrim doimo Makka,Madina tog’ina,
Bulbul bo’ldim,sayradim,kirdim Eramnin bog’ina,
Poyiband bo’ldim u kun g’am elining tuzog’ina,
Yuz balo,mehnatli bir savdoya oshiq bo’lmisham.

Jismim ichra yor g’amidur,manzilim sahroda,hey,
Chekkanim g’am-g’ussadur,man do’nmisham Farhoda,hey,
Soldi ishqing, dilbaro,jonu jigarim o’ta,hey,
Vodarig’o,kechti umrim,zoya berdim boda,hey,
Ohi ko’p,afg’oni ko’p bir kuya oshiq bo’lmisham.

Bilmadim,ne bahri yerdir,ne muazzam tog’idir,
Oldi ko’nglim,ketdi aqlim,tan mudom nechog’idir,
Nisbat etib bo’lmas uni,qumri,bulbul,zog’idir,
Elg’araz har zulfina – etmish ming er tuzog’idir,
Qaddi-qomati baland zeboya oshiq bo’lmisham.

Do’st,havoyi vaslini men muncha chandon istaram,
Domi-zulfi qaddina o’zimni zindon istaram,
Dema: g’amdan bir zamon ko’nglimni xandon istaram,
Bir g’arib oshiq manam,yor,sani sandan istaram,
Kecha-kunduzi,biling,huv-hoya oshiq bo’lmisham.

Istamas yorim mani,ul yora zorim yo’q manim,
Qolmisham hayron bo’lib,g’ayrat-madorim yo’q manim,
Oldi jonim ishq o’ti,ixtiyorim yo’q manim,
Kelsa — aqlim tark etar,ketsa — qarorim yo’q manim,
Kiprigi — o’q, qoshlari — ol oya oshiq bbo’lmisham.

Aytadir Maxtumquli,man unda kona o’g’radim,
Sayl etib bordim,falakda lomakona o’g’radim,
Chun meni rasvo qilibdur,ishqi kona o’g’radim,
Etmish ikki shahr ila ming bir do’kona o’g’radim,
Shuncha sargardon bo’lib,man zoya oshiq bo’lmisham.