24 апрель — Мавлоно Жалолиддин Румийнинг отаси, сўфийлик тариқатининг буюк вакилларидан бири Баҳоуддин Валад   таваллуд топган кун

Сўфийлик тариқатининг буюк вакили Баҳоуддин Валад чаҳориёрлардан Абу Бакр Сиддиқ зурриёдларидан ҳисобланади. Отаси замонасининг эътиборли алломаси Ҳусайн Хатиб, онаси Алоиддин Муҳаммад Хоразмшоҳнинг қизи эди. Баҳоуддин Валад кубравиййа тариқатининг асосчиси Шайх Нажмиддин Кубро муридларидан бўлган. Баҳоуддин Валад ўз даврининг  донишмандларидан ҳисобланган. Унинг “Ал-Маъориф” асари фарзанди — келажакда тасаввуф оламининг энг буюк намояндасига айланган Жалолиддин (Мавлоно Жалолиддин Румий) дунёқараши шаклланишида муҳим рол ўйнаган.

Шайх Баҳоуддин Валад қ. т. с.  Оти Муҳаммад б. Ҳусайн б. Аҳмад Хатиб Букрий. Баъзи дебдурки, Шайх Нажмуддин суҳбатиға етибдур. Амир ул-муъминин Абубакр р. а. фарзандларидиндур. Онаси Хуросон подшоҳи Алоуддин Муҳаммад Хоразмшоҳнинг қизидур. Ҳазрат Рисолат с. а. в. тушда анга ишорат қилдиким, қизингни Ҳусайн Хатибға никоҳ қил! Ва ул мутаваллид бўлди. Икки ёшида отаси нақл қилди. Чун тамайюз синниға етти, улум таҳсили қилди ва диниву яқинийдин то камоли ул ерга еттиким, Ҳазрат Рисолат с. а. в. анга Султон ул-уламо лақаб берди. Чун анга кўп зуҳур бўлди ва хавосу авомнинг маржаъи бўлди. Зоҳир уламосидин аҳли ҳасад ани замон подшоҳи хуружиға муттаҳам қилдилар ва Балхдин узр қилдилар. Ва ул вақт Мавлоно Жалолуддин кичик ёшлик эрди. Ва алар Бағдод йўли била Макка азимати қилдилар. Чун Бағдодға еттилар, жамъи сўрдиларки, булар не элдурлар, қайдин келиб, қаён борадурлар? Алар дедиларки, [Аллоҳдан Аллоҳга! Қўрқув ва қувват фақат Аллоҳдин бўлур!]. Бу сўзни Шайх Шиҳобуддин Суҳравардий қ. с. ға еткурдилар. Дедики, [бошқа киши эмас бу – Баҳоуддин Балхийдир] ва истиқбол қилди. Чун анга етти, хачиридин тушуб, Ҳазрат Мавлононинг тизин ўпди ва хонақоҳ сари истидъо қилди. Мавлоно дедиларки, маволийға мадраса ансабдур ва Мустансирия мадрасасиға нузул қилдилар. Ва Шайх ўз илиги била аларнинг ўтугин тортиб, мунга муносиб хидматлар қилди. Учунчи кун Макка азимати қилиб, мурожаат қилғанда Рум сари мутаважжнҳ бўлдилар. Тўрт йил Озарбайжонда сокин ўлдилар ва етти йил Лорандада. Ва Мавлоно Жалолуддин хидматларин ўн саккиз ёшида кадхудо қилдилар ва етти юз йигирма учда Султон Валад мутаваллид бўлди. Чун улғайди, ҳар ким аларни танимаса эрди, бузургвор оталари била кўрса, оға-ини хаёл қилур эрди. Андин сўнгра подшоҳ аларни Кўняға истидъо қилди. Ва Ҳазрат Мавлоно анда Ҳақнинг живори раҳматиға восил бўлди (Алишер Навоийнинг  «Насойим ул-муҳаббат» асаридан).

СУЛТОНУЛ УЛАМО БАҲОУДДИН ВАЛАД
ҲИКМАТЛАР
Форсийдан Хуршид Даврон таржимаси

Султонул уламо Баҳоуддин Валад (Мавлоно Жалолиддин Румийнинг оталари) «Маориф» китобида насиҳат қиладилар:

Ақл тамиз (фарқлаш) баҳрида яхшилик ва ёмонлик ўртасидадур.

Фақат муҳтожларгагина эмас, балки ҳаммага тенг яхшилик ва мурувват қила билган кишигина комил ва фазилатли инсондир.

Яхшилик ва одамгарчилик ёмон кунда ошкор бўлгани маъқул, зеро осойишталик пайтида деярли ҳамма шу фазилатга эгадир.

Эҳсон меъёридан ошса ранжу зулмга айланади.

Морбозни (илон ўйнатувчини) бари бир илон ўлдиради. Бойлик ҳам илондир,ким унга берилса бойлик уни ўлдиради, чунки илондаги мухталиф (турли) ранглар ва нақшлар бойликдаям мавжуддир.

Ҳар қанча бойлик тўплама , уйинг зиндон деворидек халал бераверади ва сен кесагу тошларни атрофингга тўплаб бу деворни устивор қилишдан бўшамайсан.

Оқибатда сенга зиён бермаган бойлик давлатдир ва ҳалокат  келтирмаган бойлик мулкдир.

Кулфатда мол давлати қанча бўлишидан қатъий назар тоату хайр қилган ва қудратли, бой-давлатли пайтида дарвишларча яшаганлар асл одамлардир.

Агар алавий (шиаъ мазҳабидаги киши) сенга ёмонлик қилса, қолган алавийларни душман санама. Агар турк сенга ёмонлик қилса, ҳамма туркларни душман деб билма. Бурга деб гиламга ўт қўйма.

Илмнинг василаси (натижаси) асло пушаймонлик ёки уқубат эмасдур. Илло василаси пушаймонлигу уқубат келтироа,уни жаҳл деб атайдилар.

Сабр одамга қадр-қиммат бағишлайди ва унинг ахлоқини бебаҳо гавҳарг а айлантиради. Офтов (қуёш) шуури ва иссиғу оовуқ ва турли шамоллар хом ғўраларни ширин мевага айлантирганидек, сабрли кишининг мартабаси улуғ бўлажак.

Ҳасаду ғийбат ва қасдкорликдан узоқлашиш юрак ойнасини қоплаган зангни йўқотмоқ демакдир.

Хотин киши бамисоли шишадир, Бағритош бўлмагилки шишани синдирурсан ва қалби нозик бўлмагилки, шишадан май томчисидек сирғалиб тушарсан.

24 aprel — Mavlono Jaloliddin Rumiyning otasi, so‘fiylik tariqatining buyuk vakillaridan biri Bahouddin Valad   tavallud topgan kun

Soʻfiylik tariqatining buyuk vakili Bahouddin Valad chahoriyorlardan Abu Bakr Siddiq zurriyodlaridan hisoblanadi. Otasi zamonasining eʼtiborli allomasi Husayn Xatib, onasi Aloiddin Muhammad Xorazmshohning qizi edi. Bahouddin Valad kubraviyya tariqatining asoschisi Shayx Najmiddin Kubro muridlaridan boʻlgan. Bahouddin Valad oʻz davrining donishmandlaridan hisoblangan. Uning “Al-Maʼorif” asari farzandi — kelajakda tasavvuf olamining eng buyuk namoyandasiga aylangan Jaloliddin (Mavlono Jaloliddin Rumiy) dunyoqarashi shakllanishida muhim rol oʻynagan.

Shayx Bahouddin Valad q. t. s. Oti Muhammad b. Husayn b. Ahmad Xatib Bukriy. Ba’zi debdurki, Shayx Najmuddin suhbatig’a yetibdur. Amir ul-mu’minin Abubakr r. a. farzandlaridindur. Onasi Xuroson podshohi Alouddin Muhammad Xorazmshohning qizidur. Hazrat Risolat s. a. v. tushda anga ishorat qildikim, qizingni Husayn Xatibg’a nikoh qil! Va ul mutavallid bo’ldi. Ikki yoshida otasi naql qildi. Chun tamayyuz sinnig’a yetti, ulum tahsili qildi va dinivu yaqiniydin to kamoli ul yerga yettikim, Hazrat Risolat s. a. v. anga Sulton ul-ulamo laqab berdi. Chun anga ko’p zuhur bo’ldi va xavosu avomning marja’i bo’ldi. Zohir ulamosidin ahli hasad ani zamon podshohi xurujig’a muttaham qildilar va Balxdin uzr qildilar. Va ul vaqt Mavlono Jaloluddin kichik yoshlik erdi. Va alar Bag’dod yo’li bila Makka azimati qildilar. Chun Bag’dodg’a yettilar, jam’i so’rdilarki, bular ne eldurlar, qaydin kelib, qayon boradurlar? Alar dedilarki, [Allohdan Allohga! Qo’rquv va quvvat faqat Allohdin bo’lur!]. Bu so’zni Shayx Shihobuddin Suhravardiy q. s. g’a yetkurdilar. Dediki, [boshqa kishi emas bu – Bahouddin Balxiydir] va istiqbol qildi. Chun anga yetti, xachiridin tushub, Hazrat Mavlononing tizin o’pdi va xonaqoh sari istid’o qildi. Mavlono dedilarki, mavoliyg’a madrasa ansabdur va Mustansiriya madrasasig’a nuzul qildilar. Va Shayx o’z iligi bila alarning o’tugin tortib, munga munosib xidmatlar qildi. Uchunchi kun Makka azimati qilib, murojaat qilg’anda Rum sari mutavajjnh bo’ldilar. To’rt yil Ozarbayjonda sokin o’ldilar va yetti yil Lorandada. Va Mavlono Jaloluddin xidmatlarin o’n sakkiz yoshida kadxudo qildilar va yetti yuz yigirma uchda Sulton Valad mutavallid bo’ldi. Chun ulg’aydi, har kim alarni tanimasa erdi, buzurgvor otalari bila ko’rsa, og’a-ini xayol qilur erdi. Andin so’ngra podshoh alarni Ko’nyag’a istid’o qildi. Va Hazrat Mavlono anda Haqning jivori rahmatig’a vosil bo’ldi. (Alisher Navoiyning «Nasoyim ul-muhabbat» asaridan)

SULTONUL ULAMO BAHOUDDIN VALAD
HIKMATLAR
Forsiydan Xurshid Davron tarjimasi

Sultonul ulamo Bahouddin Valad (Mavlono Jaloliddin Rumiyning otalari) «Maorif» kitobida nasihat qiladilar:

Aql tamiz (farqlash) bahrida yaxshilik va yomonlik o’rtasidadur.

Faqat muhtojlargagina emas, balki hammaga teng yaxshilik va muruvvat qila bilgan kishigina komil va fazilatli insondir.

Yaxshilik va odamgarchilik yomon kunda oshkor bo’lgani ma’qul, zero osoyishtalik paytida deyarli hamma shu fazilatga egadir.

Ehson me’yoridan oshsa ranju zulmga aylanadi.

Morbozni (ilon o’ynatuvchini) bari bir ilon o’ldiradi. Boylik ham ilondir,kim unga berilsa boylik uni o’ldiradi, chunki ilondagi muxtalif (turli) ranglar va naqshlar boylikdayam mavjuddir.

Har qancha boylik to’plama , uying zindon devoridek xalal beraveradi va sen kesagu toshlarni atrofingga to’plab bu devorni ustivor qilishdan bo’shamaysan.

Oqibatda senga ziyon bermagan boylik davlatdir va halokat  keltirmagan boylik mulkdir.

Kulfatda mol davlati qancha bo’lishidan qat’iy nazar toatu xayr qilgan va qudratli, boy-davlatli paytida darvishlarcha yashaganlar asl odamlardir.

Agar alaviy (shia’ mazhabidagi kishi) senga yomonlik qilsa, qolgan alaviylarni dushman sanama. Agar turk senga yomonlik qilsa, hamma turklarni dushman deb bilma. Burga deb gilamga o’t qo’yma.

Ilmning vasilasi (natijasi) aslo pushaymonlik yoki uqubat emasdur. Illo vasilasi pushaymonligu uqubat keltiroa,uni jahl deb ataydilar.

Sabr odamga qadr-qimmat bag’ishlaydi va uning axloqini bebaho gavharg a aylantiradi. Oftov (quyosh) shuuri va issig’u oovuq va turli shamollar xom g’o’ralarni shirin mevaga aylantirganidek, sabrli kishining martabasi ulug’ bo’lajak.

Hasadu g’iybat va qasdkorlikdan uzoqlashish yurak oynasini qoplagan zangni yo’qotmoq demakdir.

Xotin kishi bamisoli shishadir, Bag’ritosh bo’lmagilki shishani sindirursan va qalbi nozik bo’lmagilki, shishadan may tomchisidek sirg’alib tusharsan.