Интернет имкониятларидан фойдаланиб, уйғур ва ўзбек адабий алоқаларини ривожлантириш мумкин. Чунки, интернет бугунги кунда энг қулай восита бўлиб, бир зумда дунёнинг исталган нуқтасидаги киши билан боғланиш имконияти мавжуд. Бу имкониятдан фойдаланиб, икки халқ адиб ва олимлари ўзаро алоқаларни йўлга қўйиш лозим…

“АДАБИЁТИМИЗ НАВОИЙ ҚАНОТИ
ОСТИДА БИРЛАШСИН…”
Уйғур шоири ва адабиётшунос олим Абдулаҳад Абдурашид Бaрқи билан суҳбат

– Ҳурматли Абдурашид Бaрқи, гарчи сиз билан интернет орқали танишган бўлсам-да, бир-биримизни қийинчиликсиз тушунамиз. Туркий тиллар оиласида ўзбек ва уйғур тиллари бир-бирига жуда яқиндир. Бугунги кунда Хитойда истиқомат қилувчи уйғурлар, уларнинг маданияти, санъати ва адабиёти ҳақида қисқача тўхталиб ўтсангиз.

– Бугунги кунда Хитойнинг Шинжон автоном районида 11 миллионга яқин уйғур яшайди. Шинжон районининг ер майдони 1 млн. 680 минг квадрат км бўлиб, Хитойнинг энг катта қисми саналади, яъни бутун Хитой ҳудудининг 6/1 қисмини ташкил этади. Бу ерда Шинжон ва Шиханзе университетлари қаторида 39 та мактаб бор. Районнинг умумий аҳолиси 23 млн атрофида бўлиб, уйғурлар умумий аҳолининг 46%ини ташкил қилади. Шунингдек, бундан бошқа 18 минг атрофида ўзбек, 1 млн 500 мингдан ортиқроқ қозоқ, 20 минг атрофида қирғиз, 1 млн атрофида тунган, 5 мингга яқин татар яшайди. Районда 8 млн 500 минг атрофида хитой миллатига мансуб аҳоли истиқомат қилади.

Бугунги кунда районда 30 га яқин уйғур тилида журнал нашр қилинади. 10 дан ошиқ нашриёт фаолият юритади. Ҳар йили уйғур тилида кўплаб роман, қисса, ҳикоя ва шеърий тўпламлар нашр этилади. Районда ўн мингдан ортиқ уйғур ёзувчи ва шоирлар бор. Бу ерда ёзувчилар уюшмаси фаолият юритади.

Уйғурларнинг мусиқаси тараққий қилган бўлиб, Хитойда мусиқа борасида энг моҳир миллат сифатида эътироф этилади.

Қисқаси, уйғурлар Хитойда ўзига хос маданият ва санъатига эга миллат саналади. Уйғурлар Хитойда ҳар бир соҳада фаол иштирок этиб, турли жабҳаларда ўз муносиб ҳиссасини қўшиб келмоқда.

– Ўзбек адабиётининг йирик намояндларидан бири Зокиржон Холмуҳаммад Фурқат дунё бўйлаб саёҳатининг сўнггида Ёркент шаҳрига келади ва бу ерда муқим яшаб қолади. Шоир умрининг Ёркентда кечган йиллари, унинг оиласи ва ижодий мероси тўғрисида қандай маълумотлар бера оласиз. Қолаверса, бугунги кунда Фурқат ижодий меросига эътибор қандай?

– Уйғур адабиётида эътибор билан билан қараладиган Зокиржон Холмуҳаммад ўғли Фурқат 1858 йилнинг 1 март куни Қўқонда туғилган. 1893 йили Ёркентга келиб, бу ерда 16 йил яшади ва 1909 йил шу шаҳарда вафот этди. 25 ёшидан бошлаб уйғурлар орасида яшади ва ижод билан шуғулланди.

1989 йили Қашқар уйғур нашриёти томонидан Фурқатнинг “Сайланма”си нашр этилди. 1991 йил шоирнинг мақбараси қайта тикланди. 1992 йил унинг бир қисм шеърлари хитой тилига таржима қилиниб, нашр этилди. 2011 йили Шинжон университети нашриёти томонидан “Фурқат Ёркентда” номли китоб нашр қилинди. Фурқатнинг “Сайдинг қўявер, саййод” номли шеърини ёддан биладиган адабиёт ихлосмандлари кўпчиликни ташкил қилади. Одамнинг диққатини тортадиган нарса шундаки, уйғур элида ҳеч ким Фурқатни бошқа миллат вакили деб билмайди, ўз миллатининг шоири сифатида эътироф этади. Ҳозиргача Ёркентда Фурқатнинг қабрини зиёрат қиладиганларнинг кети узилмайди. Бу халқимизнинг ўз адибига кўрсатган ҳурмати эмасми? Яна бир жиҳатга эътибор қилсак, Фурқат дунёни айланиб келиб Ёркентда яшаб қолишга қарор қилди ва бу ерда ўз ижодини давом эттирди. Менимча, Фурқатнинг Ёркентга келиб, ўзини заррача бегона ҳис қилмай, ўз юртида яшагандек яшаб қолишига сабаб бўлган омил икки халқ маданияти, тарихи ва тилининг бир-бирига яқинлиги, ўзаро дўстлик ришталарининг мустаҳкамлигидир, десак хато бўлмаса керак.

– Уйғурлар ўзбек адабиётидан қай даражада хабардор? Қайси ижодкорларнинг асарлари уйғур тилига таржима қилинган?

– Уйғур ва ўзбек адабий алоқалари ҳеч қачон узилиб қолмаган. Гарчи бирмунча вақт собиқ Совет Иттифоқи ва ХХРлари ўртасидаги муносабат сабаб сустлашган бўлса-да, бу йилларда ҳам уйғурлар ўзбек адабиёти билан танишишдан тўхтамади. Яқин замонларга қадар мактабларнинг тил-адабиёт китобларида шоир Ҳамид Олимжоннинг “Жангчи Турсун” достони бор бўлиб, мен мактабда шу достонни тил ва адабиёт дарсида ўқиганман.

Мен яқин 30-40 йиллик вақтни оладиган бўлсам, шоирлардан Абдулла Ориповнинг “Сен баҳорни соғинмадингму?” шеърлар тўплами уйғур тилида нашр қилиниб, уйқур китобхонларининг севимли асарига айланди. Бундан ташқари, Эркин Воҳидов, Рауф Парфи, Хуршид Даврон, Шавкат Раҳмон, Муҳаммад Юсуф каби шоирларнинг шеърлари уйғурча газета ва журналларда эълон қилинди.

Абдулла Қодирийнинг “Ўткан кунлар” ва “Меҳробдан чаён” романлари уйғур ёшлари қалбида ижод иштиёқини қўзғаган асарлардан саналади. Ҳар иккала роман такрор нашр этилмоқда. Бундан ташқари Пиримқул Қодировнинг асарлари ҳам севиб ўқилади. Унинг “Юлдузли тунлар”, “Ҳумоюн ва Акбар” романларининг қайта-қайта нашр этилиши фикримизга далил бўла олади. Яна бир ёзувчи Миркарим Осимнинг “Широқ”, “Тўмарис” сингари тарихий асарлари ҳам уйғур китобхонларининг энг севимли асарларидан саналади.

Кўп афсуски, уйғурларнинг бугунги ўзбек адабий жараёнидан хабардор бўлиши суст ҳолатда. Уйғур халқи Ўзбекистоннинг мустақиллик йилларидан кейинги давр адабиётидан хабарсиз. Интернет алоқалари ривожланаётган бугунги кунда бундай ҳолатларнинг юз бериши кишини ташвишлантирмай қўймайди. Албатта, ўзбек ёшлари томонидан яратилган адабиётга бағишланган ziyouz.com. сайти орқали адабий жараёндан оз бўлса-да хабардор бўлиб турибмиз. Лекин бу етарли эмас.

Кийиниши, тили ва маданияти, урф-одатлари бир-биридан деярли фарқ қилмайдиган бу икки халқлар ўртасидаги адабий алоқаларни мустаҳкамлаш лозим деб ўйлайман.

– Биламизки, адабиёт халқларни бир-бирига яқинлаштирувчи восита, кўприк вазифасини бажариб келган. Ўзбек ва уйғур халқларининг тарихий илдизлари бир. Тан олиб айтиш керакки, ўзбек ва уйғур китобхонлари бир-бирларининг адабиётлари билан етарлича таниш эмас. Адабий алоқаларни йўлга қўйиш ва мустаҳкамлаш муҳим вазифалардан десак хато қилмаймиз. Бу борадаги фикрларингиз билан ўртоқлашсангиз. Бунинг учун қандай амалий чоралар қилмоқ лозим деб ўйлайсиз?

– Навоийни ўз шоиримиз деб фахрланадиган бу икки халқнинг авлодлари бугунги кунга келганда бир-биридан узоқлашиб кетиши кишини кўп афсуслантирадиган ҳолдир. Мен уйғур адабиёти билан ўзбек китобхонлари қай даражада таниш эканлигидан бехабарман. Лекин ўзбек адабиётига муҳаббати баланд уйғур адибларининг ўзбек адабиёти намуналарини уйғур китобхонларига таништиришдан бир зум бўлса-да тўхтагани йўқ. Улар имкон даражасида бу ишни давом эттираяпти. Мен ўзим хорижда юрган шу икки-уч йил ичида матбуотимизда Хуршид Даврон шеърларини эълон қилинганидан хабар топиб турдим. Ўткир Ҳошимовнинг “Дафтар ҳошиясидаги битиклар” асаридан таржима қилинган парчаларни завқланиб ўқидим.

Бугун биз дунёнинг жўғрофий чегараларини бузиб ташлаган интернет деб аталмиш восита орқали дунёнинг исталган кишиси билан мулоқот қилиш имконига эга бўлдик. Бу, айниқса, адабий алоқалар учун ҳам қулай воситадир. Дўстим Обиджон, сиз билан интернет орқали танишиб, шундай алоқаларга асос солмадикми?

Келинг энди, икки халқ ўртасидаги адабий алоқаларни мустаҳкамлаш ва ривожлантириш борасидаги ўз мулоҳаза ва таклифларим билан ўртоқлашсам.

Биринчи, икки халқ матбуотида ижодкорларнинг асарларини таржима қилиб эълон қилдириш ва уларни таништириш. Уйғур ва ўзбек адиблари ўртасида ўзаро ҳамкорлик ишларини йўлга қўйиш. Имкони бўлса, бир-бирларининг юртига бориб ўзаро фикр алмашса мақсадга мувофиқ бўлар эди, деб ўйлайман. Уйғурлар орасида асарлари хитой тилига таржима қилинаётган ва бу тил орқали дунёнинг бошқа халқларига таништирилаётган истеъдодли адиблар бор. Уларнинг асарларини ўзбек тилига таржима қилинса, ўйлайманки, ўзбек китобхонларига ҳам манзур келади.

Иккинчи, Пиримқул Қодировнинг тарихий асарлари уйғур китобхонлари орасида илиқ қарши олинди. Бу эса тарихий асарларга эҳтиёж юқорилигидан дарак беради. Икки халқ адибларининг тарихий асарларини ўзаро таништириш яхши самара беради деб ўйлайман. Бугун уйғур адабиётида тарихий шахслар образи акс эттирилган асарларга қизиқиш катта. Бу борада уйғур адибларининг бир қатор асарлари нашр этилган бўлиб, бу жанр тобора ривожланиб бормоқда. Қорахонийлар хонлиги даврида ислом динини қабул қилиб ва ўз халқини ислом динига киришга даъват қилган Султон Содиқ Буғрохон ҳақида уйғур ёзувчиси Сайфиддин Азизийнинг романи илиқ кутиб олинди. Бу роман хитой ва турк тилларига таржима қилиниб нашр қилинди. Уйғур адиблари Юсуф Хос Ҳожиб, Маҳмуд Қошғарийдан тортиб бошқа тарихий шахслар ҳақидаги бир қатор романларни нашр эттирмоқдалар. Ёш ёзувчи Ёсунжон Содиқнинг олти томлик “Баҳодирнома” номли туркий халқларнинг мусулмонлашиш жараёни акс эттирилган романи эълон қилинди ва китобхонларнинг эътирофига сазовор бўлди.

Умуман, туркий халқлар тарихида муносиб ўрин тутган тарихий шахслар ҳақида бир қатор асарлар яратиляпти. Бир-бирининг муштарак ёдгорликлари, тарихий шахслари ҳақидаги шу сингари тарихий асарларини таржима қилиш ва нашр эттириш ўзига хос натижа беради десак хато бўлмайди.

Учинчи, икки халққа мансуб тарихий шахслар ҳақидаги икки тараф тадқиқотчиларининг илмий муҳокама ва анжуманларини ташкиллаштириш орқали илмий алоқаларни жонлантириш мақсадга мувофиқ. Биргина мисол келтирсам, Хитойда Маҳмуд Қошғарий ва Юсуф Хос Ҳожиб ҳақида бир қатор тадқиқотлар яратилди. Уларнинг ижоди ва асарларига қизиқиш катта. Юсуф Хос Ҳожибнинг “Қутадғу билиг” асари хитой тадқиқотчиларининг эътиборини жалб қилди ва бу асар ҳақида кўплаб илмий китоблар нашр қилинди. Жумладан, каминанинг докторлик иши ҳам “Қутадғу билиг” тадқиқига бағишланган.

Тўртинчи, интернет имкониятларидан фойдаланиб, уйғур ва ўзбек адабий алоқаларини ривожлантириш мумкин. Чунки, интернет бугунги кунда энг қулай восита бўлиб, бир зумда дунёнинг исталган нуқтасидаги киши билан боғланиш имконияти мавжуд. Бу имкониятдан фойдаланиб, икки халқ адиб ва олимлари ўзаро алоқаларни йўлга қўйиш лозим.

Албатта, Шинжон автоном райони ва Ўзбекистондаги ўқув муассасалар ўртасида алоқаларни йўлга қўйиш, талабалар алмашувини ташкиллаштириш мумкин. Бу ҳукуматлар доирасидаги қилинадиган иш бўлгани боис, бу ҳақида тўхталишни лозим топмадим.

– Аблет Бaрқи, илмий ишларингиз борасида тўхталсангиз.

– Илмий ишларимга тўхталиб ўтадиган бўлсам, докторлик диссертациямда “Юсуф Хос Ҳожиб ва унинг адабий қарашлари” мавзусида тадқиқот олиб бордим. Бу борадаги ўз қарашларимни илмий асослашга ҳаракат қилдим.

2014 йил сентябрь ойида Исроилнинг Ҳайфа университетида постдокторлик тадқиқоти олиб бориш имкониятига эга бўлдим. Мана икки йилдан буён дунё адабиётшунослигининг энг илғор тадқиқот методлари билан танишиб чиқиш билан биргаликда илмий ишимни, асосан, ХХ аср уйғур адабиёти тарихига қаратиб, янги методлар ёрдамида баҳолаш ва тадқиқ этишга ҳаракат қиляпман. Ҳозир шу ишлар устида бандман. Илмий хулосаларимни инглиз тилида баён этиш ўйидаман. Бу ердаги таҳсилимдан аввал, менинг инглиз тили борасида билимлар етарли эмас эди. Инглиз тили билан чуқур шуғулландим, илмий ишларни бу тилда ёзишга ҳаракат қиляпман. Чунки илмий тадқиқотчи инглиз ва бошқа хорижий тилларни билиши бугунги куннинг энг муҳим талабларидан саналади. Бу ўз илмий ишларини, ўз қарашларини дунёнинг нуфузли илмий журналларида эълон қилишга, ўз нуфузини оширишга қўл келади деган фикрдаман.

Мен Хитойдаги вақтимда иккита давлат даражасидаги тадқиқот ишига бошчилик қилдим. Улардан бири ўтган йили хитой тилида якунланиб, баҳоловчиларнинг тасдиғидан ўтди. Яна бири уйғурларнинг тарихий романлари ҳақида хитой тилидаги тадқиқотимни тугаллаб, ҳозирда уни қайта кўриб чиқяпман.

– Сиз илмий тадқиқотлар билан бирга ижод билан ҳам шуғулланасиз. Бир қатор асарларингиз дунёнинг кўпгина тилларига таржима қилинганидан хабарим бор. Умуман, адабиётга ва ижодга қизиқишингизга нима туртки бўлган?

– Менда адабиётга бўлган қизиқиш қачон бошлангани эсимда йўқ. Лекин шуниси аниқки, эсимни танибманки, китоб билан ошноман. Китоб ўқишга иштиёқимнинг кучлилиги мени адабиёт билан ошно этган бўлса ажаб эмас. Болалик йилларимда Хитойда рўй берган сиёсий инқилоб сабабли ўқийдиган китоблар кўп эмас эди. Шунинг учун бир китобни такрор-такрор ўқиганимни эслайман.

Мактаб йилларидан бошлаб шеър ёза бошлаганман. Шундан бошлаб шеърларим газета ва журналларда чоп этила бошланди. Шу кунга қадар бир роман, қисса ва шеърлар тўпламим ва иккита мақолалар тўпламим нашр этилган. Бир шеърий тўпламим Туркияда нашр этилиш арафасида.

Мен илмий ишлар билан биргаликда бадиий ижод билан мунтазам шуғулланаман. Ўзим адабий танқид ва адабиёт назарияси билан шуғулланганим боис, ижодий асарларимга талабим қаттиқ.

– Шеър сиз учун нима? Модернизм адабиётига муносабатингиз.

– Мен ўз ижодимни шеър ёзиш билан бошлаганман. Мен ўз туйғуларимни, миллатим ва унинг тақдири ҳақидаги хаёлларимни шеър воситасида ифодалаб таскин топаман. Ҳозирги кунда бошқа жанрларда ҳам қалам тебратсам-да, шеър ёзишдан бир зум ҳам тўхтаган эмасман. Бир сўз билан айтсам, шеър – бу ўзим-билан ўзим дардлашишимдир.

Шеърларимни ўқиган киши модернизм адабиёти билан боғлиқ ва бу метод йўлида ёзилган, унга уйғун жиҳатларни сезади. Лекин мен ўзимни Навоий билан қондош биламан. Балким шеърларимдаги эркин вазн ўқувчига шундай фикрларни уйғотар.

Навоийни қайта-қайта ўқийман. Унинг аруз вазнининг мураккаб қонун-қонуниятлари асосида ёзилган гўзал ғазаллари ўзининг мазмун ва моҳияти билан мени мафтун этади. Унинг буюк даҳоси олдида доим таъзимдаман.

– Дунёнинг кўпгина давлатларида бўлгансиз. Бугунги кунда дунё ёшларининг китобга муносабати қандай? Дунё адабиётидан қайси асарларни севиб мутолаа қиласиз?

– Мен Исроил ва бошқа давлатларда ёшлар китоб ўқимай қўйди деган оғринишли фикрларни эшитдим. Кўпчилик назарида интернет ва телефон ёшларнинг вақтини эгаллаётгандек туюлади. Мени англашимча, инсониятнинг китобга муносабати ва ахборот олишда янги бир даврга қадам қўйди. Китоб ўқишдан мақсад, ахборот олиш, илм эгаллаш, ўзини мукамаллаштириш эмасми? Мен бугунги ёшларни илгаригиларга қараганда кўп китоб ўқияпти, улар қабул қилган ахборот ва маълумотлар миқдори ота-боболарининикадан ошиб кетди деб ҳисоблайман. Ватанимда китобга парвонадек талпинаётган, унга қизиқувчи уйғур ёшларнинг кўплигини кўриб қалбим фахр ва ифтихорга тўлади.

Мен жаҳон адабиётига назар солганда, ўзимизнинг классик адабиётга алоҳида эътибор билан қарайман. Юсуф Хос Ҳожиб, Навоий сингари буюк даҳоларнинг асарларини ўқишдан ўзимни айро тутганим йўқ. Улардан беҳад маънавий озуқа оламан. Қизиқ бир воқеани айтиб берсам, уйланишим арафасида ётоғимга беркиниб олиб Юсуф Хос Ҳожибнинг “Қутадғу билиг” асаридаги хотин олиш билан боғлиқ баёнларни такрор ўқиб чиққанлигим ҳамон ёдимда.

Исроилга келгандан сўнг яҳудий шоири Яҳуда Амиҳай билан фаластинлик шоир Маҳмуд Дарвешнинг асарларини кўп ўқидим. Уларнинг баъзи шеърларини уйғур тилига таржима қилиб эълон қилдирдим. Кейин Туркияга зиёратга бориш чоғида, 40 йилга яқин мутолаа чоғимда турк адабиётига суст қараганимни англаб етдим. Бугунги турк адабиёти ХХ асрнинг 50-йилларидан кейин портлаб чиққан Лотин Америкаси адабиётига ўхшайди. Ҳатто турк адабиётида лотин америкалик ёзувчи Борхес ҳавас қилган шарқона руҳнинг жавҳари мавжуд эди. Мен турк ва туркий халқлар адабиётини кўп ўқийман ва улардан айрича бир завқ оламан. Улардан баъзиларини уйғур ва хитой тилларига таржима қиляпман.

Мен ўзим билган уйғур, хитой, турк ва инглиз тиллари орқали жаҳон адабиёти билан танишиб боряпман. Дунёнинг ҳозирги адабий жараёни билан танишиб боришга интиляпман.

– Ўзбек шеърияти ҳақидаги фикрларингиз.

– Мен ўзбек шоири Абдулла Ориповнинг ихлосманд ўқувчиси сифатида унинг шеъриятидаги тил гўзалликларидан ҳамон завқ оламан. Ўзбек шеъриятида таржима тилининг таъсирига учрамаган соф гўзаллик ва табиийлик бор. Мен ўқиган шеърлардаги самимийлик, гўзаллик ва фалсафийлик мени ҳайратга солади. Аммо ёш ёки менга тенгдош шоирларнинг ижоди билан таниш эмасман. Истиқлол давридан кейинги ўзбек шеърияти ҳақида тўлиқ тасаввурга эга эмасман.

– Кейинги йилларда насрда ҳам ижод қиляпсиз. Бунга сабаб нима?

– Мен мактабни тамомлагандан кейин шеър йўли билан ифодалаб бўлмайдиган нарсалар борлигини ҳис қилдим. Шеър ёзиш билан бирга наср жанрида ҳам ўзимни синаб кўра бошладим. Ҳайрон қолган ҳолат шуки, мен шеър орқали ифодалаб бўлмайдиган туйғулар ҳикоя, қисса ва роман жанрида ўз ифодасини топди. Шунинг билан нимани ёзиш, қандай ёзиш масаласида ўзимни эркин қўйиб бердим. Лекин француз шоири Чарлз Буддлернинг “насрий асар ёзганда ҳам шоир бўл” деган фикрини бир зум бўлса-да ёдимдан чиқармайман.

– Келгусидаги режаларингиз ҳақида ҳам тўхталсангиз.

– Исроилдаги таҳсилим бу йил сентябрда ўз ниҳоясига етади. Ватанимга қайтиб, ўз фаолиятимни давом эттириш ниятидаман. Мен хорижда кечган йилларимда шу нарсани англадимки, хитойларнинг тилида уйғур адабиётидан бошқа туркий миллатларнинг адабиёти ҳақида тўлиқ тасаввур йўқ экан. Гарчи Ўрхун Помуқ Нобель мукофотини олгандан кейин хитойлар орасида турк адабиётига бўлган иштиёқ кучайган бўлса ҳам икки тил ўртасида ўзаро алоқа олиб борадиган мутахассисларнинг камлиги сабаб турк адабиётининг хитой тилига танииштириш суст аҳволда турибди. Ватанимга қайтгандан сўнг атрофимга ижодга, адабиётга иштиёқманд дўстларимни жам қилиб, туркий халқларнинг адабиётидаги энг сара шеърларни уйғур ва хитой тилларига таржима қилиш ниятидаман. Албатта, ижод борасида ҳам ўз режаларим бор. Шеър доим менинг ҳамроҳим. Илмий ва педагогик фаолиятимда бир қатор қилишим зарур бўлган ишларим, режаларим бор. Хаёлимда бир-иккита роман ёзиш фикри жўш уриб турибди.

– “Сурхон ёшлари” газетаси муштарийларига тилакларингиз.

– Ҳурматли муштарийлар, энг аввало, бизларни учраштирган дўстим Обиджон Шофиевга чексиз миннатдорчилик билдирган ҳолда, Тангритоғнинг бир четида ўн миллиондан ошиқ , сизлар билан тили ва маданияти ўхшаш яна бир халқ – уйғурларнинг сизларга саломини йўллашдан бахтиёрман. Сизларни интернет йўли билан бўлса ҳам уйғур халқи билан танишишларингга умид билдираман. Уйғур ва ўзбек халқларининг абадий дўстлик ришталари бардавом ва мустаҳкам бўлишига ишонаман. Сизларга яна бир бор соғинчли салом йўллаб, чексиз миннатдорчилигим ва бахтиёрлигимни билдираман.

– Сизга бугунги суҳбатингиз учун чуқур миннатдорчилик билдириб, илмий ва ижодий ишларингизга баркамоллик тилайман.

Обид ШОФИЕВ суҳбатлашди
Манба: “Сурхон ёшлари”, 2016-йил 9-июнь, № 11 (145)

Сайтимизда яна ўқинг:
Абдулаҳад Абдурашид Бaрқи. Абдулла Орипов ва унинг «Сен баҳорни соғинмадингми?» шеърининг уйғур адабиётига таъсири
Абдулаҳад Абдурашид Бaрқи. Шеърлар

“ADABIYOTIMIZ NAVOIY QANOTI
OSTIDA BIRLASHSIN…”
Uyg‘ur shoiri va adabiyotshunos olim Abdulahad Abdurashid Barqi bilan suhbat

– Hurmatli Abdurashid Barqi, garchi siz bilan internet orqali tanishgan bo‘lsam-da, bir-birimizni qiyinchiliksiz tushunamiz. Turkiy tillar oilasida o‘zbek va uyg‘ur tillari bir-biriga juda yaqindir. Bugungi kunda Xitoyda istiqomat qiluvchi uyg‘urlar, ularning madaniyati, san’ati va adabiyoti haqida qisqacha to‘xtalib o‘tsangiz.

– Bugungi kunda Xitoyning Shinjon avtonom rayonida 11 millionga yaqin uyg‘ur yashaydi. Shinjon rayonining yer maydoni 1 mln. 680 ming kvadrat km bo‘lib, Xitoyning eng katta qismi sanaladi, ya’ni butun Xitoy hududining 6/1 qismini tashkil etadi. Bu yerda Shinjon va Shixanze universitetlari qatorida 39 ta maktab bor. Rayonning umumiy aholisi 23 mln atrofida bo‘lib, uyg‘urlar umumiy aholining 46%ini tashkil qiladi. Shuningdek, bundan boshqa 18 ming atrofida o‘zbek, 1 mln 500 mingdan ortiqroq qozoq, 20 ming atrofida qirg‘iz, 1 mln atrofida tungan, 5 mingga yaqin tatar yashaydi. Rayonda 8 mln 500 ming atrofida xitoy millatiga mansub aholi istiqomat qiladi.

Bugungi kunda rayonda 30 ga yaqin uyg‘ur tilida jurnal nashr qilinadi. 10 dan oshiq nashriyot faoliyat yuritadi. Har yili uyg‘ur tilida ko‘plab roman, qissa, hikoya va she’riy to‘plamlar nashr etiladi. Rayonda o‘n mingdan ortiq uyg‘ur yozuvchi va shoirlar bor. Bu yerda yozuvchilar uyushmasi faoliyat yuritadi.

Uyg‘urlarning musiqasi taraqqiy qilgan bo‘lib, Xitoyda musiqa borasida eng mohir millat sifatida e’tirof etiladi.

Qisqasi, uyg‘urlar Xitoyda o‘ziga xos madaniyat va san’atiga ega millat sanaladi. Uyg‘urlar Xitoyda har bir sohada faol ishtirok etib, turli jabhalarda o‘z munosib hissasini qo‘shib kelmoqda.

– O‘zbek adabiyotining yirik namoyandlaridan biri Zokirjon Xolmuhammad Furqat dunyo bo‘ylab sayohatining so‘nggida Yorkent shahriga keladi va bu yerda muqim yashab qoladi. Shoir umrining Yorkentda kechgan yillari, uning oilasi va ijodiy merosi to‘g‘risida qanday ma’lumotlar bera olasiz. Qolaversa, bugungi kunda Furqat ijodiy merosiga e’tibor qanday?

– Uyg‘ur adabiyotida e’tibor bilan bilan qaraladigan Zokirjon Xolmuhammad o‘g‘li Furqat 1858 yilning 1 mart kuni Qo‘qonda tug‘ilgan. 1893 yili Yorkentga kelib, bu yerda 16 yil yashadi va 1909 yil shu shaharda vafot etdi. 25 yoshidan boshlab uyg‘urlar orasida yashadi va ijod bilan shug‘ullandi.

1989 yili Qashqar uyg‘ur nashriyoti tomonidan Furqatning “Saylanma”si nashr etildi. 1991 yil shoirning maqbarasi qayta tiklandi. 1992 yil uning bir qism she’rlari xitoy tiliga tarjima qilinib, nashr etildi. 2011 yili Shinjon universiteti nashriyoti tomonidan “Furqat Yorkentda” nomli kitob nashr qilindi. Furqatning “Sayding qo‘yaver, sayyod” nomli she’rini yoddan biladigan adabiyot ixlosmandlari ko‘pchilikni tashkil qiladi. Odamning diqqatini tortadigan narsa shundaki, uyg‘ur elida hech kim Furqatni boshqa millat vakili deb bilmaydi, o‘z millatining shoiri sifatida e’tirof etadi. Hozirgacha Yorkentda Furqatning qabrini ziyorat qiladiganlarning keti uzilmaydi. Bu xalqimizning o‘z adibiga ko‘rsatgan hurmati emasmi? Yana bir jihatga e’tibor qilsak, Furqat dunyoni aylanib kelib Yorkentda yashab qolishga qaror qildi va bu yerda o‘z ijodini davom ettirdi. Menimcha, Furqatning Yorkentga kelib, o‘zini zarracha begona his qilmay, o‘z yurtida yashagandek yashab qolishiga sabab bo‘lgan omil ikki xalq madaniyati, tarixi va tilining bir-biriga yaqinligi, o‘zaro do‘stlik rishtalarining mustahkamligidir, desak xato bo‘lmasa kerak.

– Uyg‘urlar o‘zbek adabiyotidan qay darajada xabardor? Qaysi ijodkorlarning asarlari uyg‘ur tiliga tarjima qilingan?

– Uyg‘ur va o‘zbek adabiy aloqalari hech qachon uzilib qolmagan. Garchi birmuncha vaqt sobiq Sovet Ittifoqi va XXRlari o‘rtasidagi munosabat sabab sustlashgan bo‘lsa-da, bu yillarda ham uyg‘urlar o‘zbek adabiyoti bilan tanishishdan to‘xtamadi. Yaqin zamonlarga qadar maktablarning til-adabiyot kitoblarida shoir Hamid Olimjonning “Jangchi Tursun” dostoni bor bo‘lib, men maktabda shu dostonni til va adabiyot darsida o‘qiganman.

Men yaqin 30-40 yillik vaqtni oladigan bo‘lsam, shoirlardan Abdulla Oripovning “Sen bahorni sog‘inmadingmu?” she’rlar to‘plami uyg‘ur tilida nashr qilinib, uyqur kitobxonlarining sevimli asariga aylandi. Bundan tashqari, Erkin Vohidov, Rauf Parfi, Xurshid Davron, Shavkat Rahmon, Muhammad Yusuf kabi shoirlarning she’rlari uyg‘urcha gazeta va jurnallarda e’lon qilindi.

Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” va “Mehrobdan chayon” romanlari uyg‘ur yoshlari qalbida ijod ishtiyoqini qo‘zg‘agan asarlardan sanaladi. Har ikkala roman takror nashr etilmoqda. Bundan tashqari Pirimqul Qodirovning asarlari ham sevib o‘qiladi. Uning “Yulduzli tunlar”, “Humoyun va Akbar” romanlarining qayta-qayta nashr etilishi fikrimizga dalil bo‘la oladi. Yana bir yozuvchi Mirkarim Osimning “Shiroq”, “To‘maris” singari tarixiy asarlari ham uyg‘ur kitobxonlarining eng sevimli asarlaridan sanaladi.

Ko‘p afsuski, uyg‘urlarning bugungi o‘zbek adabiy jarayonidan xabardor bo‘lishi sust holatda. Uyg‘ur xalqi O‘zbekistonning mustaqillik yillaridan keyingi davr adabiyotidan xabarsiz. Internet aloqalari rivojlanayotgan bugungi kunda bunday holatlarning yuz berishi kishini tashvishlantirmay qo‘ymaydi. Albatta, o‘zbek yoshlari tomonidan yaratilgan adabiyotga bag‘ishlangan ziyouz.com. sayti orqali adabiy jarayondan oz bo‘lsa-da xabardor bo‘lib turibmiz. Lekin bu yetarli emas.

Kiyinishi, tili va madaniyati, urf-odatlari bir-biridan deyarli farq qilmaydigan bu ikki xalqlar o‘rtasidagi adabiy aloqalarni mustahkamlash lozim deb o‘ylayman.

– Bilamizki, adabiyot xalqlarni bir-biriga yaqinlashtiruvchi vosita, ko‘prik vazifasini bajarib kelgan. O‘zbek va uyg‘ur xalqlarining tarixiy ildizlari bir. Tan olib aytish kerakki, o‘zbek va uyg‘ur kitobxonlari bir-birlarining adabiyotlari bilan yetarlicha tanish emas. Adabiy aloqalarni yo‘lga qo‘yish va mustahkamlash muhim vazifalardan desak xato qilmaymiz. Bu boradagi fikrlaringiz bilan o‘rtoqlashsangiz. Buning uchun qanday amaliy choralar qilmoq lozim deb o‘ylaysiz?

– Navoiyni o‘z shoirimiz deb faxrlanadigan bu ikki xalqning avlodlari bugungi kunga kelganda bir-biridan uzoqlashib ketishi kishini ko‘p afsuslantiradigan holdir. Men uyg‘ur adabiyoti bilan o‘zbek kitobxonlari qay darajada tanish ekanligidan bexabarman. Lekin o‘zbek adabiyotiga muhabbati baland uyg‘ur adiblarining o‘zbek adabiyoti namunalarini uyg‘ur kitobxonlariga tanishtirishdan bir zum bo‘lsa-da to‘xtagani yo‘q. Ular imkon darajasida bu ishni davom ettirayapti. Men o‘zim xorijda yurgan shu ikki-uch yil ichida matbuotimizda Xurshid Davron she’rlarini e’lon qilinganidan xabar topib turdim. O‘tkir Hoshimovning “Daftar hoshiyasidagi bitiklar” asaridan tarjima qilingan parchalarni zavqlanib o‘qidim.

Bugun biz dunyoning jo‘g‘rofiy chegaralarini buzib tashlagan internet deb atalmish vosita orqali dunyoning istalgan kishisi bilan muloqot qilish imkoniga ega bo‘ldik. Bu, ayniqsa, adabiy aloqalar uchun ham qulay vositadir. Do‘stim Obidjon, siz bilan internet orqali tanishib, shunday aloqalarga asos solmadikmi?

Keling endi, ikki xalq o‘rtasidagi adabiy aloqalarni mustahkamlash va rivojlantirish borasidagi o‘z mulohaza va takliflarim bilan o‘rtoqlashsam.

Birinchi, ikki xalq matbuotida ijodkorlarning asarlarini tarjima qilib e’lon qildirish va ularni tanishtirish. Uyg‘ur va o‘zbek adiblari o‘rtasida o‘zaro hamkorlik ishlarini yo‘lga qo‘yish. Imkoni bo‘lsa, bir-birlarining yurtiga borib o‘zaro fikr almashsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi, deb o‘ylayman. Uyg‘urlar orasida asarlari xitoy tiliga tarjima qilinayotgan va bu til orqali dunyoning boshqa xalqlariga tanishtirilayotgan iste’dodli adiblar bor. Ularning asarlarini o‘zbek tiliga tarjima qilinsa, o‘ylaymanki, o‘zbek kitobxonlariga ham manzur keladi.

Ikkinchi, Pirimqul Qodirovning tarixiy asarlari uyg‘ur kitobxonlari orasida iliq qarshi olindi. Bu esa tarixiy asarlarga ehtiyoj yuqoriligidan darak beradi. Ikki xalq adiblarining tarixiy asarlarini o‘zaro tanishtirish yaxshi samara beradi deb o‘ylayman. Bugun uyg‘ur adabiyotida tarixiy shaxslar obrazi aks ettirilgan asarlarga qiziqish katta. Bu borada uyg‘ur adiblarining bir qator asarlari nashr etilgan bo‘lib, bu janr tobora rivojlanib bormoqda. Qoraxoniylar xonligi davrida islom dinini qabul qilib va o‘z xalqini islom diniga kirishga da’vat qilgan Sulton Sodiq Bug‘roxon haqida uyg‘ur yozuvchisi Sayfiddin Aziziyning romani iliq kutib olindi. Bu roman xitoy va turk tillariga tarjima qilinib nashr qilindi. Uyg‘ur adiblari Yusuf Xos Hojib, Mahmud Qoshg‘ariydan tortib boshqa tarixiy shaxslar haqidagi bir qator romanlarni nashr ettirmoqdalar. Yosh yozuvchi Yosunjon Sodiqning olti tomlik “Bahodirnoma” nomli turkiy xalqlarning musulmonlashish jarayoni aks ettirilgan romani e’lon qilindi va kitobxonlarning e’tirofiga sazovor bo‘ldi.

Umuman, turkiy xalqlar tarixida munosib o‘rin tutgan tarixiy shaxslar haqida bir qator asarlar yaratilyapti. Bir-birining mushtarak yodgorliklari, tarixiy shaxslari haqidagi shu singari tarixiy asarlarini tarjima qilish va nashr ettirish o‘ziga xos natija beradi desak xato bo‘lmaydi.

Uchinchi, ikki xalqqa mansub tarixiy shaxslar haqidagi ikki taraf tadqiqotchilarining ilmiy muhokama va anjumanlarini tashkillashtirish orqali ilmiy aloqalarni jonlantirish maqsadga muvofiq. Birgina misol keltirsam, Xitoyda Mahmud Qoshg‘ariy va Yusuf Xos Hojib haqida bir qator tadqiqotlar yaratildi. Ularning ijodi va asarlariga qiziqish katta. Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u bilig” asari xitoy tadqiqotchilarining e’tiborini jalb qildi va bu asar haqida ko‘plab ilmiy kitoblar nashr qilindi. Jumladan, kaminaning doktorlik ishi ham “Qutadg‘u bilig” tadqiqiga bag‘ishlangan.

To‘rtinchi, internet imkoniyatlaridan foydalanib, uyg‘ur va o‘zbek adabiy aloqalarini rivojlantirish mumkin. Chunki, internet bugungi kunda eng qulay vosita bo‘lib, bir zumda dunyoning istalgan nuqtasidagi kishi bilan bog‘lanish imkoniyati mavjud. Bu imkoniyatdan foydalanib, ikki xalq adib va olimlari o‘zaro aloqalarni yo‘lga qo‘yish lozim.

Albatta, Shinjon avtonom rayoni va O‘zbekistondagi o‘quv muassasalar o‘rtasida aloqalarni yo‘lga qo‘yish, talabalar almashuvini tashkillashtirish mumkin. Bu hukumatlar doirasidagi qilinadigan ish bo‘lgani bois, bu haqida to‘xtalishni lozim topmadim.

– Ablet Barqi, ilmiy ishlaringiz borasida to‘xtalsangiz.

– Ilmiy ishlarimga to‘xtalib o‘tadigan bo‘lsam, doktorlik dissertatsiyamda “Yusuf Xos Hojib va uning adabiy qarashlari” mavzusida tadqiqot olib bordim. Bu boradagi o‘z qarashlarimni ilmiy asoslashga harakat qildim.

2014 yil sentyabr oyida Isroilning Hayfa universitetida postdoktorlik tadqiqoti olib borish imkoniyatiga ega bo‘ldim. Mana ikki yildan buyon dunyo adabiyotshunosligining eng ilg‘or tadqiqot metodlari bilan tanishib chiqish bilan birgalikda ilmiy ishimni, asosan, XX asr uyg‘ur adabiyoti tarixiga qaratib, yangi metodlar yordamida baholash va tadqiq etishga harakat qilyapman. Hozir shu ishlar ustida bandman. Ilmiy xulosalarimni ingliz tilida bayon etish o‘yidaman. Bu yerdagi tahsilimdan avval, mening ingliz tili borasida bilimlar yetarli emas edi. Ingliz tili bilan chuqur shug‘ullandim, ilmiy ishlarni bu tilda yozishga harakat qilyapman. Chunki ilmiy tadqiqotchi ingliz va boshqa xorijiy tillarni bilishi bugungi kunning eng muhim talablaridan sanaladi. Bu o‘z ilmiy ishlarini, o‘z qarashlarini dunyoning nufuzli ilmiy jurnallarida e’lon qilishga, o‘z nufuzini oshirishga qo‘l keladi degan fikrdaman.

Men Xitoydagi vaqtimda ikkita davlat darajasidagi tadqiqot ishiga boshchilik qildim. Ulardan biri o‘tgan yili xitoy tilida yakunlanib, baholovchilarning tasdig‘idan o‘tdi. Yana biri uyg‘urlarning tarixiy romanlari haqida xitoy tilidagi tadqiqotimni tugallab, hozirda uni qayta ko‘rib chiqyapman.

– Siz ilmiy tadqiqotlar bilan birga ijod bilan ham shug‘ullanasiz. Bir qator asarlaringiz dunyoning ko‘pgina tillariga tarjima qilinganidan xabarim bor. Umuman, adabiyotga va ijodga qiziqishingizga nima turtki bo‘lgan?

– Menda adabiyotga bo‘lgan qiziqish qachon boshlangani esimda yo‘q. Lekin shunisi aniqki, esimni tanibmanki, kitob bilan oshnoman. Kitob o‘qishga ishtiyoqimning kuchliligi meni adabiyot bilan oshno etgan bo‘lsa ajab emas. Bolalik yillarimda Xitoyda ro‘y bergan siyosiy inqilob sababli o‘qiydigan kitoblar ko‘p emas edi. Shuning uchun bir kitobni takror-takror o‘qiganimni eslayman.

Maktab yillaridan boshlab she’r yoza boshlaganman. Shundan boshlab she’rlarim gazeta va jurnallarda chop etila boshlandi. Shu kunga qadar bir roman, qissa va she’rlar to‘plamim va ikkita maqolalar to‘plamim nashr etilgan. Bir she’riy to‘plamim Turkiyada nashr etilish arafasida.

Men ilmiy ishlar bilan birgalikda badiiy ijod bilan muntazam shug‘ullanaman. O‘zim adabiy tanqid va adabiyot nazariyasi bilan shug‘ullanganim bois, ijodiy asarlarimga talabim qattiq.

– She’r siz uchun nima? Modernizm adabiyotiga munosabatingiz.

– Men o‘z ijodimni she’r yozish bilan boshlaganman. Men o‘z tuyg‘ularimni, millatim va uning taqdiri haqidagi xayollarimni she’r vositasida ifodalab taskin topaman. Hozirgi kunda boshqa janrlarda ham qalam tebratsam-da, she’r yozishdan bir zum ham to‘xtagan emasman. Bir so‘z bilan aytsam, she’r – bu o‘zim-bilan o‘zim dardlashishimdir.

She’rlarimni o‘qigan kishi modernizm adabiyoti bilan bog‘liq va bu metod yo‘lida yozilgan, unga uyg‘un jihatlarni sezadi. Lekin men o‘zimni Navoiy bilan qondosh bilaman. Balkim she’rlarimdagi erkin vazn o‘quvchiga shunday fikrlarni uyg‘otar.

Navoiyni qayta-qayta o‘qiyman. Uning aruz vaznining murakkab qonun-qonuniyatlari asosida yozilgan go‘zal g‘azallari o‘zining mazmun va mohiyati bilan meni maftun etadi. Uning buyuk dahosi oldida doim ta’zimdaman.

– Dunyoning ko‘pgina davlatlarida bo‘lgansiz. Bugungi kunda dunyo yoshlarining kitobga munosabati qanday? Dunyo adabiyotidan qaysi asarlarni sevib mutolaa qilasiz?

– Men Isroil va boshqa davlatlarda yoshlar kitob o‘qimay qo‘ydi degan og‘rinishli fikrlarni eshitdim. Ko‘pchilik nazarida internet va telefon yoshlarning vaqtini egallayotgandek tuyuladi. Meni anglashimcha, insoniyatning kitobga munosabati va axborot olishda yangi bir davrga qadam qo‘ydi. Kitob o‘qishdan maqsad, axborot olish, ilm egallash, o‘zini mukamallashtirish emasmi? Men bugungi yoshlarni ilgarigilarga qaraganda ko‘p kitob o‘qiyapti, ular qabul qilgan axborot va ma’lumotlar miqdori ota-bobolarininikadan oshib ketdi deb hisoblayman. Vatanimda kitobga parvonadek talpinayotgan, unga qiziquvchi uyg‘ur yoshlarning ko‘pligini ko‘rib qalbim faxr va iftixorga to‘ladi.

Men jahon adabiyotiga nazar solganda, o‘zimizning klassik adabiyotga alohida e’tibor bilan qarayman. Yusuf Xos Hojib, Navoiy singari buyuk daholarning asarlarini o‘qishdan o‘zimni ayro tutganim yo‘q. Ulardan behad ma’naviy ozuqa olaman. Qiziq bir voqeani aytib bersam, uylanishim arafasida yotog‘imga berkinib olib Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u bilig” asaridagi xotin olish bilan bog‘liq bayonlarni takror o‘qib chiqqanligim hamon yodimda.

Isroilga kelgandan so‘ng yahudiy shoiri Yahuda Amihay bilan falastinlik shoir Mahmud Darveshning asarlarini ko‘p o‘qidim. Ularning ba’zi she’rlarini uyg‘ur tiliga tarjima qilib e’lon qildirdim. Keyin Turkiyaga ziyoratga borish chog‘ida, 40 yilga yaqin mutolaa chog‘imda turk adabiyotiga sust qaraganimni anglab yetdim. Bugungi turk adabiyoti XX asrning 50-yillaridan keyin portlab chiqqan Lotin Amerikasi adabiyotiga o‘xshaydi. Hatto turk adabiyotida lotin amerikalik yozuvchi Borxes havas qilgan sharqona ruhning javhari mavjud edi. Men turk va turkiy xalqlar adabiyotini ko‘p o‘qiyman va ulardan ayricha bir zavq olaman. Ulardan ba’zilarini uyg‘ur va xitoy tillariga tarjima qilyapman.

Men o‘zim bilgan uyg‘ur, xitoy, turk va ingliz tillari orqali jahon adabiyoti bilan tanishib boryapman. Dunyoning hozirgi adabiy jarayoni bilan tanishib borishga intilyapman.

– O‘zbek she’riyati haqidagi fikrlaringiz.

– Men o‘zbek shoiri Abdulla Oripovning ixlosmand o‘quvchisi sifatida uning she’riyatidagi til go‘zalliklaridan hamon zavq olaman. O‘zbek she’riyatida tarjima tilining ta’siriga uchramagan sof go‘zallik va tabiiylik bor. Men o‘qigan she’rlardagi samimiylik, go‘zallik va falsafiylik meni hayratga soladi. Ammo yosh yoki menga tengdosh shoirlarning ijodi bilan tanish emasman. Istiqlol davridan keyingi o‘zbek she’riyati haqida to‘liq tasavvurga ega emasman.

– Keyingi yillarda nasrda ham ijod qilyapsiz. Bunga sabab nima?

– Men maktabni tamomlagandan keyin she’r yo‘li bilan ifodalab bo‘lmaydigan narsalar borligini his qildim. She’r yozish bilan birga nasr janrida ham o‘zimni sinab ko‘ra boshladim. Hayron qolgan holat shuki, men she’r orqali ifodalab bo‘lmaydigan tuyg‘ular hikoya, qissa va roman janrida o‘z ifodasini topdi. Shuning bilan nimani yozish, qanday yozish masalasida o‘zimni erkin qo‘yib berdim. Lekin fransuz shoiri Charlz Buddlerning “nasriy asar yozganda ham shoir bo‘l” degan fikrini bir zum bo‘lsa-da yodimdan chiqarmayman.

– Kelgusidagi rejalaringiz haqida ham to‘xtalsangiz.

– Isroildagi tahsilim bu yil sentyabrda o‘z nihoyasiga yetadi. Vatanimga qaytib, o‘z faoliyatimni davom ettirish niyatidaman. Men xorijda kechgan yillarimda shu narsani angladimki, xitoylarning tilida uyg‘ur adabiyotidan boshqa turkiy millatlarning adabiyoti haqida to‘liq tasavvur yo‘q ekan. Garchi O‘rxun Pomuq Nobel mukofotini olgandan keyin xitoylar orasida turk adabiyotiga bo‘lgan ishtiyoq kuchaygan bo‘lsa ham ikki til o‘rtasida o‘zaro aloqa olib boradigan mutaxassislarning kamligi sabab turk adabiyotining xitoy tiliga taniishtirish sust ahvolda turibdi. Vatanimga qaytgandan so‘ng atrofimga ijodga, adabiyotga ishtiyoqmand do‘stlarimni jam qilib, turkiy xalqlarning adabiyotidagi eng sara she’rlarni uyg‘ur va xitoy tillariga tarjima qilish niyatidaman. Albatta, ijod borasida ham o‘z rejalarim bor. She’r doim mening hamrohim. Ilmiy va pedagogik faoliyatimda bir qator qilishim zarur bo‘lgan ishlarim, rejalarim bor. Xayolimda bir-ikkita roman yozish fikri jo‘sh urib turibdi.

– “Surxon yoshlari” gazetasi mushtariylariga tilaklaringiz.

– Hurmatli mushtariylar, eng avvalo, bizlarni uchrashtirgan do‘stim Obidjon Shofiyevga cheksiz minnatdorchilik bildirgan holda, Tangritog‘ning bir chetida o‘n milliondan oshiq , sizlar bilan tili va madaniyati o‘xshash yana bir xalq – uyg‘urlarning sizlarga salomini yo‘llashdan baxtiyorman. Sizlarni internet yo‘li bilan bo‘lsa ham uyg‘ur xalqi bilan tanishishlaringga umid bildiraman. Uyg‘ur va o‘zbek xalqlarining abadiy do‘stlik rishtalari bardavom va mustahkam bo‘lishiga ishonaman. Sizlarga yana bir bor sog‘inchli salom yo‘llab, cheksiz minnatdorchiligim va baxtiyorligimni bildiraman.

– Sizga bugungi suhbatingiz uchun chuqur minnatdorchilik bildirib, ilmiy va ijodiy ishlaringizga barkamollik tilayman.

Obid SHOFIYEV suhbatlashdi
Manba: “Surxon yoshlari”, 2016-yil 9-iyun, № 11 (145)

Saytimizda yana o‘qing:
Abdulahad Abdurashid Barqi. Abdulla Oripov va uning «Sen bahorni sog‘inmadingmi?» she’rining uyg‘ur adabiyotiga ta’siri
Abdulahad Abdurashid Barqi. She’rlar