Анна Ахматова шеъриятининг табиати бир қарашда содда туюлгани билан, аслида у жуда теран ва ўзи яшаган даҳшатли даврнинг бутун фожиасини ўзида намоён эта олган ҳодисадир. Унинг табиатида сокинлик ичида ҳаракатга келаётган қудратли бўрон яширин. У ўзини вазмин ва тафсилотларга бой сатрлари билан юрагининг туб-тубида вулқондай ёниб жўшаётган туйғуларни, тасвирлаётган воқеа-ҳодисалари ортида буюк муҳаббат изтироби,панжарага ўралган давр билан келишишни истамаган эрксевар шахс изтиробини кўрсата олади.
У деярли ҳеч қаерда ишламади, бирон бир сиёсий ҳаракат ёки жамиятнинг фаол аъзоси эмас эди. Унинг икки турмуш ўртоғи — рус армияси зобити ва рус шеъриятининг ёрқин вакили Николай Гумилёв инқилобга қарши исёнда айбланиб қатл этилди, санъат тарихчиси, мунаққид Николай Пунин тузум душмани сифатида Сталин лагерларида ҳалок бўлди. Ўғли ( келажакда буюк тарихчи ва этнограф олим) Лев Гумилёв ўсмирлигидаёқ қамоққа ташланиб, 10 йил муддатда қатағонда сақланди. 1922 йилдан эътиборан шеърлари қаттиқ цензурага дучор этилди,1925 йилдан 1939 йилгача ва 1946 йилдан 1955 йилгача бирон бир шеъри чоп этилмади. 1922 йилдан 1964 йилгача бирон бир чет элга чиқишига рухсат бўлмади. Шоира узлуксиз ва бешафқат фожиалар олдида бош эгмади,бутун изтиробини шеърларида акс эттирди. Ана шу изтироб ичида муҳаббатни куйлади. Шоирага хос бўлган ҳаётга ва муҳаббатга ишонч ўта сокин фикр ва Ференц Лист мусиқасини эслатадиган сокин матнларга жо бўлди.
Хуршид Даврон
Анна Ахматова
ШЕЪРЛАР
Абдулла Шер таржималари
АХМАТОВА (тахаллуси; ҳақиқий фамилияси Горенко Анна Андреевна) (1889.11.6, Одесса— 1966.5.3, Москва вилояти Домодедово ш.; Санкт-Петербургда дафн этилган) — рус шоираси. 1910 й.дан асосан Петербургда яшаган. Биринчи шеърлар китоби «Оқшом» 1910 й.да чиққан. «Тасбеҳ» (1914), «Оқ гала» (1917), «Баргизуб» (1921) ва бошқа китобларидаги шеърларида лирик кечинмалар, танҳолик туйғулари ифодаланган. Анна Ахматова инқилобий воқелиқдан узоқда яшади. Иккинчи жаҳон уруши йилларида шоира ижодининг янги қирралари шаклланди, асарларида Ватан мавзуи устунлик қила бошлади.Худди ўша уруш йилларида Тошкентда яшаб, «Тошкент шеърлари» (1944) туркумини яратган.
«Қаҳрамонсиз поэма» (1940 — 62) асари — Анна Ахматова ижодининг чўққиси ҳисобланади. Анна Ахматова Шарқ, Ғарбий Европа шоирлари ижодидан таржималар қилган («Корея мумтоз шеърияти», 1958; «Шарқ мумтоз шеърияти», 1969 ва б.). Шоира назми умуман бадиий соддалиги, лўндалиги ва услубининг ойдинлиги, образларининг аниқлиги ва одмилиги, чуқур лириклиги ва мусиқийлиги б-н алоҳида ажралиб туради. Шеърлари ўзбек тилига таржима килинган (1966,1969). Тошкентда Анна Ахматова яшаб ижод этган уй ўрнида қурилган бинога шоира хотирасини абадийлаштирувчи лавҳа ўрнатилган (1976).
* * *
Сиғинаман дарча нурига, –
Гўё рангпар назокатдир ул.
Тонгдан ғарқман сукут сирига,
Юрак эса чилпарчин буткул.
Мен жўмракка қарайман: обдон
Кўкиш тусга кирмиш сариғ мис.
Жилваланар унда нур ҳамон,
Ҳар боқишда уйғонар бир ҳис.
Гарчи оддий, шунчаки у нур
Тун сукути қўйнида, аммо
Бўм-бўш гўшам аро у – сурур,
Руҳим учун гўёки байрам
Ва ширин бир тасалло.
1910
* * *
Ярим очиқ эшикдан
Жўкилар бўй уфурар.
Қўлқопинг хивчин билан
Стол устида турар.
Шитирлайди нимадир,
Чироқ – сарғиш доира.
Нега сен кетдинг, ахир,
Тушунолмайман сира…
Эртага тонг отажак,
Сочиб қувонч, олтин ҳал.
Оқил бўлсанг-чи, юрак,
Боқ, ҳаёт қандай гўзал!
Айт, не учун бу “чим-чим”,
Ҳар уришинг бўғиқ уҳ…
Биласанми, ўқувдим
Ўлмайди сира деб руҳ.
1911
* * *
Пайванд эмас юракка юрак,
Истасанг – кет, йўлингни берсин.
Кулиб боқар бахт-иқбол, бешак,
Ким йўлини танласа эркин.
Арз қилмасман ёш тўкиб ҳеч вақт,
Бахтли бўлмоқ насибам эмас.
Ўпма мени, бу ҳорғин, карахт –
Ғамдийдани ўлим ўпар, бас.
Чексиз азоб кунларин бир-бир
Яшаб ўтдим мен қиши билан.
Бироқ нечун, сен нечун, ахир,
Айт, яхшисан танлаганимдан?
1911
Қўшиқ
Кун чиқар пайти ёлғиз
Ишқни қўшиқ қиламан,
Томорқада чўкиб тиз,
Шўраларни юламан.
Олиб отаман сўнгра –
Уволи менга, нетай?
Ана, бир қизча ҳўнграр
Четанга босиб манглай.
Фалокатнинг чинқириқ
Сасидан титрар ўйим.
Тобора анқир илиқ
Ўлик шўранинг бўйи.
Бўлгай ёвуз мукофот
Нон ўрнига чақир тош.
Бошимда гунг самовот,
Фақат овозинг йўлдош.
1911
* * *
Мен шунчаки бу ерга келдим,
Фарқсиз – қайда зерикмоқ бу кун!
Дўнгда мудрар елтегирмон жим.
Йиллаб бунда жим қолмоқ мумкин.
Қовжираган печакдан илинж –
Майин қанот қоқар болари;
Сув парисин чорлайман, кўл – тинч,
Биламанки, ўлган у пари.
Бақасалла, ўт хуружидан
Кенг кўл саёз – на кўрк, на чирой.
Тоғтеракнинг титроқ учида
Ялт этади енгил тўлин ой.
Бари янги туюлар бу чоқ,
Теракларда намчил ҳид турғун.
Мен жим. Жимман. Жимман, эй тупроқ,
Яна сенга айланмоқ учун.
1911
* * *
Қорбўрондан, аёздан келиб,
Исинмоқлик гулханда не бахт.
Бироқ кимдир секин эгилиб,
Юрагимни олди ўша вақт.
Янги йилнинг базми зап қувноқ,
Хуш ёқади гуллар атири.
Эшитилмас кўксимда, бироқ,
Ниначининг энди питири.
Таниб қолдим ўғрини, ё-ҳу! –
Уни менга фош қилди кўзи.
Энг ёмони шуки, тезда у
Ўлжасини қайтарар ўзи.
1914
* * *
Қани энди, “частушка”лар айтсам мен шўх-шан,
Сен жўр бўлсанг сал хирилдоқ гармонинг билан!
Сулипоя ортига сўнг ўтсак қучишиб
Ва сочбоғим ўша куни йўқолса тушиб1.
Қани энди, ўғилчангни аллалаб ҳар кун
Мен тутқазсам бир сўлкавой сенга харж учун.
Йўқлов куни мозорбошдан вақтлироқ қайтсам,
Эгам берган ёруғ кунга шукрона айтсам.
1914
* * *
Азиз йўлчим, олиссан бугун,
Гаплашяпман сен билан лекин.
Шамларини ёққанча гардун
Ғарб ёлқинин кузатди секин.
Азиз йўлчим, сен ўнгга тезроқ
Қарат ёруғ юзингни, зеро:
Унда яшар айёр, бадқовоқ
Ҳукмдорим менинг аждарҳо.
Унинг ғори эркка тош тўсиқ,
На шафқат бор ва на қонун бор.
Айтмасин деб мени ҳеч қўшиқ,
Қамчин билан дўқ қилар девор
Ва қанотли махлуқ қутуриб,
Шукронага мени ўргатар:
Кулмасин дер қаҳқаҳа уриб,
Бўлсин дея сипо-ю камтар.
Азиз йўлчим, элт йўллар оша
Сўзларимни олис шаҳарга, –
Мен кимни деб яшасам, ўша
Тинглаб туриб ботсин ғамларга.
1921
Сергей Есенин хотирасига
Одамлар кетади ҳаётдан бир кун
Тинчгина, оғриқсиз тугатиб йўлин.
Лекин Россиянинг шоири учун
Насибмас бунақа нуроний ўлим:
Қанотли қалб учса фалакка томон
Кўпинча қўрғошин солган йўлакдан,
Гоҳ бўғиқ хирилдоқ нафас ногаҳон
Ҳаётни чиқариб ташлар юракдан.
1925
* * *
Нега сувга қўшдингиз заҳар
Ва нонимни қордингиз лойга?
Нега сўнгги эркимни баттар
Беркитдингиз энг ифлос жойга?
Бу – хорланиб дўстлар ўлганда
Қилмаганим учунми байрам?
Ёки қолиб шўрбахт Ватанда
Дард чекканим учунми ҳамдам?
Жаллод билан кундани кутиб
Яшар экан шоирлар ҳар чоқ;
Бизга қисмат йиғлаб, шам тутиб
Гуноҳкорлик жуббасин киймоқ.
1935
* * *
Одатим бўйича чорларкан санаб
Дўстларим номини навбатма-навбат,
Антиқа шу йўқлов пайти, во ажаб,
Менга жавоб берар фақат сукунат.
Тошкент,1943
* * *
Тағин ёнгинамда бари намоён:
Лоҳаслик, қизиган туннинг мавжлари
(Осиё алаҳлар – туши саратон),
Булбул Ҳалиманинг тенгсиз авжлари,
Беҳишт наргисларин хандон боқиши…
Ва кўзлар илғамас ғойиб олқиши
Ел каби шивирлар ўлкада шодон.
Тошкент,1943
* * *
Ҳилол Чоржўй қовунининг тилими монанд
Деразамга қўнганида, димиққанда тун,
Осмон зангор япроқ каби ўз сеҳрига банд –
Этиб уйни, яширганда қўйнига бутун,
Сопол коса муздек сувдан жунжиккан палла,
Болаликда ёнганидек қўмсаб парвона –
Тунни қувиб порлаганда шамим мардона,
Сукут қаҳ-қаҳ урганида тингламай сўзим –
Ногоҳ недир ўрлаб чиқиб, йўқолур шу зум
Рембрандтнинг руҳи ҳоким қора бурчакдан,
Аммо бундан на дил чўчир, на титрайди тан…
Қора мушук юз йилларнинг кўзидек боқар,
Танҳоликнинг тутқунида юрагим балқар,
Ёрдам бермас, ойнадаги аксим ҳам турғун.
Ширингина ухлагайман, хайрли тун, тун.
Тошкент,1944
Гуллаётган Тошкент
Мисли қудрати-ла олий фармоннинг
Тўсатдан шаҳарга қуйилди нурлар –
Хаёлий шарпадек ҳар хонадоннинг
Қону ўпкасига сингиди улар.
Уларнинг нафаси сўзу имодан
Аниқроқ, баъзиси маҳкум бирпасда
Зангори оловдек ёнган самодан
Ариқлар тубига чўкмоққа аста.
_______
Мангу олқиш нурига шоён
Ул серюлдуз азиз гўшани
Ва қирқкокил жувонлар шодон
Аллалаган чақалоқларни
Унутмагайман.
1944
* * *
“Ва буюрди деб менга кимдир:
Қани гапир! Неки борини…”
Леон Фелипе
Эшитгайдир қачондир ҳар ким,
Одамлардан қолмагай пинҳон:
Қамоқларда чириди ўғлим,
Қамчилардан илҳом бўлди қон.
Кимлар кетди, ким бор, ким келар –
Мен ҳаммадан кўра айбдор…
Менга ётмоқ бахтдек туюлар
Жиннихона катида бедор.
Она тупроқ
Биздек ўжар ва биздек хоксор,
Йиғи билмас халқ йўқ дунёда.
1922
* * *
Муқаддас тумордек кўкракда асраб,
Унга шеър битмаймиз кўтариб қий-чув,
Аламли тушларга бўлмас у сабаб,
Ё жаннат боғидек туюлмайди у.
Уни кўнглимизда қилмаймиз асло
Олди-сотди учун қимматбаҳо мол.
Уни унутамиз эслашни ҳатто
Бағрида гоҳ бемор, гоҳ бахтсиз, беҳол.
Ҳа, у ковушдаги лойдир биз учун,
Ҳа, у тишимизда ғичирлаган чанг.
Биз эзиб-топтаймиз, қиламиз кукун
Ҳеч бир гуноҳи йўқ шу хокни, қаранг.
Унга айланамиз, лекин, бир куни,
Шу сабаб меники деймиз биз уни.
1961
Anna Axmatova she’riyatining tabiati bir qarashda sodda tuyulgani bilan, aslida u juda teran va o’zi yashagan dahshatli davrning butun fojiasini o’zida namoyon eta olgan hodisadir. Uning tabiatida sokinlik ichida harakatga kelayotgan qudratli bo’ron yashirin. U o’zini vazmin va tafsilotlarga boy satrlari bilan yuragining tub-tubida vulqonday yonib jo’shayotgan tuyg’ularni, tasvirlayotgan voqea-hodisalari ortida buyuk muhabbat iztirobi,panjaraga o’ralgan davr bilan kelishishni istamagan erksevar shaxs iztirobini ko’rsata oladi.
U deyarli hech qaerda ishlamadi, biron bir siyosiy harakat yoki jamiyatning faol a’zosi emas edi. Uning ikki turmush o’rtog’i — rus armiyasi zobiti va rus she’riyatining yorqin vakili Nikolay Gumilyov inqilobga qarshi isyonda ayblanib qatl etildi, san’at tarixchisi, munaqqid Nikolay Punin tuzum dushmani sifatida Stalin lagerlarida halok bo’ldi. O’g’li ( kelajakda buyuk tarixchi va etnograf olim) Lev Gumilyov o’smirligidayoq qamoqqa tashlanib, 10 yil muddatda qatag’onda saqlandi. 1922 yildan e’tiboran she’rlari qattiq senzuraga duchor etildi,1925 yildan 1939 yilgacha va 1946 yildan 1955 yilgacha biron bir she’ri chop etilmadi. 1922 yildan 1964 yilgacha biron bir chet elga chiqishiga ruxsat bo’lmadi. Shoira uzluksiz va beshafqat fojialar oldida bosh egmadi,butun iztirobini she’rlarida aks ettirdi. Ana shu iztirob ichida muhabbatni kuyladi. Shoiraga xos bo’lgan hayotga va muhabbatga ishonch o’ta sokin fikr va Ferents List musiqasini eslatadigan sokin matnlarga jo bo’ldi.
Xurshid Davron
Anna Axmatova
SHE’RLAR
Abdulla Sher tarjimalari
AXMATOVA (taxallusi; haqiqiy familiyasi Gorenko Anna Andreevna) (1889.11.6, Odessa— 1966.5.3, Moskva viloyati Domodedovo sh.; Sankt-Peterburgda dafn etilgan) — rus shoirasi. 1910 y.dan asosan Peterburgda yashagan. Birinchi she’rlar kitobi «Oqshom» 1910 y.da chiqqan. «Tasbeh» (1914), «Oq gala» (1917), «Bargizub» (1921) va boshqa kitoblaridagi she’rlarida lirik kechinmalar, tanholik tuyg’ulari ifodalangan. Anna Axmatova inqilobiy voqeliqdan uzoqda yashadi. Ikkinchi jahon urushi yillarida shoira ijodining yangi qirralari shakllandi, asarlarida Vatan mavzui ustunlik qila boshladi.Xuddi o’sha urush yillarida Toshkentda yashab, «Toshkent she’rlari» (1944) turkumini yaratgan.
«Qahramonsiz poema» (1940 — 62) asari — Anna Axmatova ijodining cho’qqisi hisoblanadi. Anna Axmatova Sharq, G’arbiy Yevropa shoirlari ijodidan tarjimalar qilgan («Koreya mumtoz she’riyati», 1958; «Sharq mumtoz she’riyati», 1969 va b.). Shoira nazmi umuman badiiy soddaligi, lo’ndaligi va uslubining oydinligi, obrazlarining aniqligi va odmiligi, chuqur lirikligi va musiqiyligi b-n alohida ajralib turadi. She’rlari o’zbek tiliga tarjima kilingan (1966,1969). Toshkentda Anna Axmatova yashab ijod etgan uy o’rnida qurilgan binoga shoira xotirasini abadiylashtiruvchi lavha o’rnatilgan (1976).
* * *
Sig’inaman darcha nuriga, –
Go’yo rangpar nazokatdir ul.
Tongdan g’arqman sukut siriga,
Yurak esa chilparchin butkul.
Men jo’mrakka qarayman: obdon
Ko’kish tusga kirmish sarig’ mis.
Jilvalanar unda nur hamon,
Har boqishda uyg’onar bir his.
Garchi oddiy, shunchaki u nur
Tun sukuti qo’ynida, ammo
Bo’m-bo’sh go’sham aro u – surur,
Ruhim uchun go’yoki bayram
Va shirin bir tasallo.
1910
* * *
Yarim ochiq eshikdan
Jo’kilar bo’y ufurar.
Qo’lqoping xivchin bilan
Stol ustida turar.
Shitirlaydi nimadir,
Chiroq – sarg’ish doira.
Nega sen ketding, axir,
Tushunolmayman sira…
Ertaga tong otajak,
Sochib quvonch, oltin hal.
Oqil bo’lsang-chi, yurak,
Boq, hayot qanday go’zal!
Ayt, ne uchun bu “chim-chim”,
Har urishing bo’g’iq uh…
Bilasanmi, o’quvdim
O’lmaydi sira deb ruh.
1911
* * *
Payvand emas yurakka yurak,
Istasang – ket, yo’lingni bersin.
Kulib boqar baxt-iqbol, beshak,
Kim yo’lini tanlasa erkin.
Arz qilmasman yosh to’kib hech vaqt,
Baxtli bo’lmoq nasibam emas.
O’pma meni, bu horg’in, karaxt –
G’amdiydani o’lim o’par, bas.
Cheksiz azob kunlarin bir-bir
Yashab o’tdim men qishi bilan.
Biroq nechun, sen nechun, axir,
Ayt, yaxshisan tanlaganimdan?
1911
Qo’shiq
Kun chiqar payti yolg’iz
Ishqni qo’shiq qilaman,
Tomorqada cho’kib tiz,
Sho’ralarni yulaman.
Olib otaman so’ngra –
Uvoli menga, netay?
Ana, bir qizcha ho’ngrar
Chetanga bosib manglay.
Falokatning chinqiriq
Sasidan titrar o’yim.
Tobora anqir iliq
O’lik sho’raning bo’yi.
Bo’lgay yovuz mukofot
Non o’rniga chaqir tosh.
Boshimda gung samovot,
Faqat ovozing yo’ldosh.
1911
* * *
Men shunchaki bu yerga keldim,
Farqsiz – qayda zerikmoq bu kun!
Do’ngda mudrar yeltegirmon jim.
Yillab bunda jim qolmoq mumkin.
Qovjiragan pechakdan ilinj –
Mayin qanot qoqar bolari;
Suv parisin chorlayman, ko’l – tinch,
Bilamanki, o’lgan u pari.
Baqasalla, o’t xurujidan
Keng ko’l sayoz – na ko’rk, na chiroy.
Tog’terakning titroq uchida
Yalt etadi yengil to’lin oy.
Bari yangi tuyular bu choq,
Teraklarda namchil hid turg’un.
Men jim. Jimman. Jimman, ey tuproq,
Yana senga aylanmoq uchun.
1911
* * *
Qorbo’rondan, ayozdan kelib,
Isinmoqlik gulxanda ne baxt.
Biroq kimdir sekin egilib,
Yuragimni oldi o’sha vaqt.
Yangi yilning bazmi zap quvnoq,
Xush yoqadi gullar atiri.
Eshitilmas ko’ksimda, biroq,
Ninachining endi pitiri.
Tanib qoldim o’g’rini, yo-hu! –
Uni menga fosh qildi ko’zi.
Eng yomoni shuki, tezda u
O’ljasini qaytarar o’zi.
1914
* * *
Qani endi, “chastushka”lar aytsam men sho’x-shan,
Sen jo’r bo’lsang sal xirildoq garmoning bilan!
Sulipoya ortiga so’ng o’tsak quchishib
Va sochbog’im o’sha kuni yo’qolsa tushib1.
Qani endi, o’g’ilchangni allalab har kun
Men tutqazsam bir so’lkavoy senga xarj uchun.
Yo’qlov kuni mozorboshdan vaqtliroq qaytsam,
Egam bergan yorug’ kunga shukrona aytsam.
1914
* * *
Aziz yo’lchim, olissan bugun,
Gaplashyapman sen bilan lekin.
Shamlarini yoqqancha gardun
G’arb yolqinin kuzatdi sekin.
Aziz yo’lchim, sen o’ngga tezroq
Qarat yorug’ yuzingni, zero:
Unda yashar ayyor, badqovoq
Hukmdorim mening ajdarho.
Uning g’ori erkka tosh to’siq,
Na shafqat bor va na qonun bor.
Aytmasin deb meni hech qo’shiq,
Qamchin bilan do’q qilar devor
Va qanotli maxluq quturib,
Shukronaga meni o’rgatar:
Kulmasin der qahqaha urib,
Bo’lsin deya sipo-yu kamtar.
Aziz yo’lchim, elt yo’llar osha
So’zlarimni olis shaharga, –
Men kimni deb yashasam, o’sha
Tinglab turib botsin g’amlarga.
1921
Sergey Yesenin xotirasiga
Odamlar ketadi hayotdan bir kun
Tinchgina, og’riqsiz tugatib yo’lin.
Lekin Rossiyaning shoiri uchun
Nasibmas bunaqa nuroniy o’lim:
Qanotli qalb uchsa falakka tomon
Ko’pincha qo’rg’oshin solgan yo’lakdan,
Goh bo’g’iq xirildoq nafas nogahon
Hayotni chiqarib tashlar yurakdan.
1925
* * *
Nega suvga qo’shdingiz zahar
Va nonimni qordingiz loyga?
Nega so’nggi erkimni battar
Berkitdingiz eng iflos joyga?
Bu – xorlanib do’stlar o’lganda
Qilmaganim uchunmi bayram?
Yoki qolib sho’rbaxt Vatanda
Dard chekkanim uchunmi hamdam?
Jallod bilan kundani kutib
Yashar ekan shoirlar har choq;
Bizga qismat yig’lab, sham tutib
Gunohkorlik jubbasin kiymoq.
1935
* * *
Odatim bo’yicha chorlarkan sanab
Do’stlarim nomini navbatma-navbat,
Antiqa shu yo’qlov payti, vo ajab,
Menga javob berar faqat sukunat.
Toshkent,1943
* * *
Tag’in yonginamda bari namoyon:
Lohaslik, qizigan tunning mavjlari
(Osiyo alahlar – tushi saraton),
Bulbul Halimaning tengsiz avjlari,
Behisht nargislarin xandon boqishi…
Va ko’zlar ilg’amas g’oyib olqishi
Yel kabi shivirlar o’lkada shodon.
Toshkent,1943
* * *
Hilol Chorjo’y qovunining tilimi monand
Derazamga qo’nganida, dimiqqanda tun,
Osmon zangor yaproq kabi o’z sehriga band –
Etib uyni, yashirganda qo’yniga butun,
Sopol kosa muzdek suvdan junjikkan palla,
Bolalikda yonganidek qo’msab parvona –
Tunni quvib porlaganda shamim mardona,
Sukut qah-qah urganida tinglamay so’zim –
Nogoh nedir o’rlab chiqib, yo’qolur shu zum
Rembrandtning ruhi hokim qora burchakdan,
Ammo bundan na dil cho’chir, na titraydi tan…
Qora mushuk yuz yillarning ko’zidek boqar,
Tanholikning tutqunida yuragim balqar,
Yordam bermas, oynadagi aksim ham turg’un.
Shiringina uxlagayman, xayrli tun, tun.
Toshkent,1944
Gullayotgan Toshkent
Misli qudrati-la oliy farmonning
To’satdan shaharga quyildi nurlar –
Xayoliy sharpadek har xonadonning
Qonu o’pkasiga singidi ular.
Ularning nafasi so’zu imodan
Aniqroq, ba’zisi mahkum birpasda
Zangori olovdek yongan samodan
Ariqlar tubiga cho’kmoqqa asta.
_______
Mangu olqish nuriga shoyon
Ul seryulduz aziz go’shani
Va qirqkokil juvonlar shodon
Allalagan chaqaloqlarni
Unutmagayman.
1944
* * *
“Va buyurdi deb menga kimdir:
Qani gapir! Neki borini…”
Leon Felipe
Eshitgaydir qachondir har kim,
Odamlardan qolmagay pinhon:
Qamoqlarda chiridi o’g’lim,
Qamchilardan ilhom bo’ldi qon.
Kimlar ketdi, kim bor, kim kelar –
Men hammadan ko’ra aybdor…
Menga yotmoq baxtdek tuyular
Jinnixona katida bedor.
Ona tuproq
Bizdek o’jar va bizdek xoksor,
Yig’i bilmas xalq yo’q dunyoda.
1922
* * ?
Muqaddas tumordek ko’krakda asrab,
Unga she’r bitmaymiz ko’tarib qiy-chuv,
Alamli tushlarga bo’lmas u sabab,
YO jannat bog’idek tuyulmaydi u.
Uni ko’nglimizda qilmaymiz aslo
Oldi-sotdi uchun qimmatbaho mol.
Uni unutamiz eslashni hatto
Bag’rida goh bemor, goh baxtsiz, behol.
Ha, u kovushdagi loydir biz uchun,
Ha, u tishimizda g’ichirlagan chang.
Biz ezib-toptaymiz, qilamiz kukun
Hech bir gunohi yo’q shu xokni, qarang.
Unga aylanamiz, lekin, bir kuni,
Shu sabab meniki deymiz biz uni.
1961
