26 июль — Таниқли испан шоири Антонио Мачадо таваллуд топган кун

     Таниқли испан шоири Антонио  Мачадо шеърияти халқ қўшиқчилик анъаналари билан чамбарчас боғлиқлиги билан сафдошлариникидан ажралиб туради.

Антонио МАЧАДО
ШЕЪРЛАР
Испанчадан Ҳилола Рўзиева таржимаси

    Таниқли испан шоири ва драматурги Антонио Мачадо 1875 йилнинг 26 июлида Испаниянинг Севилья шаҳрида таваллуд топган, Мадридда таълим олган. 1893 йилда илк насрий асарларини эълон қила бошлаган, дастлабки шеърлари эса 1901 йилда нашр қилинган. 1903 йилда Верлен ва Дарио ижодидан илҳомланиб, “Ёлғизликлар” номли шеърий тўпламини эълон қилган. Мачадо шеърияти халқ қўшиқчилик анъаналари билан чамбарчас боғлиқлиги билан сафдошлариникидан ажралиб туради. А.Мачадо кўп йиллар давомида француз тили ўқитувчиси сифатида фаолият юритган. 1927 йилда Қироллик Академиясига сайланган. Асарлари: “Ёлғизликлар” (1903), “Ёлғизликлар. Галереялар. Бошқа шеър¬лар” (1907), “Кастилья далалари” (1912), “Янги қўшиқлар” (1924), “Альваргонсалес ери” (1933), “Хуан де Майрена. Апокрифик профессорнинг ҳикматлари, ҳазиллари, қайд ва хотиралари” (1936), “Уруш” (1937), “Альваргонсалес ери ва Юқори Дуэро қўшиқлари”(1938). Шоир 1939  йилнинг  22 февралида вафот этган.

* * *
Ёруғ оқшом эди ёзнинг қўйнида,
Ёруғ оқшом эди ғамгин ва мудроқ
Фаввора куйларди. Боғ деворидан
Печак мўраларди чанг босган оппоқ.

Калит ғичирлади кўча эшикда
Ва секин очилди бериб аччиқ сас.
Моғор босган оғир, темир дарвоза
Кеча сукунатин тебратди бирпас.

Ёлғиз хиёбонда жилдираб оқиб
Мени чорлар эди тўртликлар ўқиб
Оппоқ мармар узра гўзал фаввора
Сокин куй чаларди у ўйчан боқиб.

Фаввора куйларди: сўйлагин, иним,
Ёдингга соларми қўшиғим маним
Ўтмиш йилларининг орзуларини?

Дедим: Эслолмайман ўтмиш сирларин,
Жуда қадимийдир сенинг шеърларинг.

Худди ўша оқшом бугунгидек лол
Ўзгармас куйини чаларди зилол.
“Ёдингдами, иним?… мирталар* узун
Жўшқин наволарнинг тўсарди юзин,

Шохларда осилган мева ранги ол
Топмасин деб қайноқ тафтидан завол.
Эслайсанми, иним?” — сўрарди мудом.
Сокин ёз қўйнида осуда оқшом.

— Билмам недан сўзлар қувноқ шеърларинг
Менга бегонадир сенинг сирларинг.

Биламан сенинг ҳам зилол чашмангда
Оловранг мевалар сузган шўх-шодон.
Ўтмиш ёзнинг сокин шомидек эски
Қалбимни ўртаган ул доғи ҳижрон.

Биламан, оҳангдор кўзгунгда қолган
Йиллар олиб кетган муҳаббат аксин.
Сўйла, фаввора, то  бахтли онлардан
Қалбим ором топсин ва топсин таскин.

— Бахтли онни сўраб қилмагин эрмак,
Билганим қайғуга лиммо-лим эртак.

Ёруғ оқшом эди ўшал кезлар ҳам
Мен томон йўл олдинг тушганча руҳинг.
Чашмамга лаб босиб симирдинг сувдан
Зора ювилса деб дилдан андуҳинг.

Ўтли дудоқларинг айлади ошкор
Қалбингни не ёқар, қўнглингда не бор.

— Мудроқ хиёбоннинг боқий куйчиси,
Энди бир умрга дейман алвидо.
Мунгли қўшиқларинг тингламам бошқа
Гарчики юракдан отилган нидо.

Калит ғичирлади кўча эшикда
Ва секин очилди бериб аччиқ сас.
Моғор босган оғир, темир дарвоза
Кеча сукунатин тебратди бирпас.

* Мирта — доимий яшил бўлиб турадиган оқ пахмоқ гулли ўсимлик

* * *

Турунж дарахти шохларин ёзиб
Чашма узра турар сурганча хаёл.
Биллурдек товланган булоқ сувида
Тилларанг мевалар ялтирар хиёл.

Бу кўклам кечаси. Тиниқ ва салқин.
Апрель шаббодаси елади эпкин.
Мен эса турибман ҳовлида ёлғиз
Ўтмиш армонидан ахтариб бир из.

Хотирани сўраб чашмадан мудроқ,
Бир шарпани излаб оппоқ деворда,
Қарайман, кўриниб қолар деб ногоҳ.
Излайман бир илинж борми деб ёрдан.

Бу оқшом ҳавода сезилар аччиқ
Дилни куйдургувчи нафаси ҳижрон.
Қайсики юракка буюради: кут!
Руҳга эса дейди: сира! Ҳеч қачон!

Мен сени эслайман қувноқ, тиниқ шом,
Чечаклар унмаган кўклам-хомуш қиз.
Менга тақдим этдинг нафасин райҳон
Ва онам тувакда ўстирган ялпиз.

Қачонлардир, балки кўп йиллар аввал,
Эй чашма, сезгансан билагим кучин.
Ҳозир юрагингнинг тубида ётган
Тилла меваларни олмоқлик учун.

Манба: «Китоб дунёси» газетаси веб-саҳифаси

Antonio MACHADO
SHE’RLAR
Ispanchadan Hilola Ro‘ziyeva tarjimasi

Taniqli ispan shoiri va dramaturgi Antonio Machado 1875 yilning 26 iyulida Ispaniyaning Sevilya shahrida tavallud topgan, Madridda ta’lim olgan. 1893 yilda ilk nasriy asarlarini e’lon qila boshlagan, dastlabki she’rlari esa 1901 yilda nashr qilingan. 1903 yilda Verlen va Dario ijodidan ilhomlanib, “Yolg‘izliklar” nomli she’riy to‘plamini e’lon qilgan. Machado she’riyati xalq qo‘shiqchilik an’analari bilan chambarchas bog‘liqligi bilan safdoshlarinikidan ajralib turadi. A.Machado ko‘p yillar davomida fransuz tili o‘qituvchisi sifatida faoliyat yuritgan. 1927 yilda Qirollik Akademiyasiga saylangan. Asarlari: “Yolg‘izliklar” (1903), “Yolg‘izliklar. Galereyalar. Boshqa she’r¬lar” (1907), “Kastilya dalalari” (1912), “Yangi qo‘shiqlar” (1924), “Alvargonsales yeri” (1933), “Xuan de Mayrena. Apokrifik professorning hikmatlari, hazillari, qayd va xotiralari” (1936), “Urush” (1937), “Alvargonsales yeri va Yuqori Duero qo‘shiqlari”(1938). Shoir 1939 yilning 22 fevralida vafot etgan.

* * *
Yorug‘ oqshom edi yozning qo‘ynida,
Yorug‘ oqshom edi g‘amgin va mudroq
Favvora kuylardi. Bog‘ devoridan
Pechak mo‘ralardi chang bosgan oppoq.

Kalit g‘ichirladi ko‘cha eshikda
Va sekin ochildi berib achchiq sas.
Mog‘or bosgan og‘ir, temir darvoza
Kecha sukunatin tebratdi birpas.

Yolg‘iz xiyobonda jildirab oqib
Meni chorlar edi to‘rtliklar o‘qib
Oppoq marmar uzra go‘zal favvora
Sokin kuy chalardi u o‘ychan boqib.

Favvora kuylardi: so‘ylagin, inim,
Yodingga solarmi qo‘shig‘im manim
O‘tmish yillarining orzularini?

Dedim: Eslolmayman o‘tmish sirlarin,
Juda qadimiydir sening she’rlaring.

Xuddi o‘sha oqshom bugungidek lol
O‘zgarmas kuyini chalardi zilol.
“Yodingdami, inim?… mirtalar* uzun
Jo‘shqin navolarning to‘sardi yuzin,

Shoxlarda osilgan meva rangi ol
Topmasin deb qaynoq taftidan zavol.
Eslaysanmi, inim?” — so‘rardi mudom.
Sokin yoz qo‘ynida osuda oqshom.

— Bilmam nedan so‘zlar quvnoq she’rlaring
Menga begonadir sening sirlaring.

Bilaman sening ham zilol chashmangda
Olovrang mevalar suzgan sho‘x-shodon.
O‘tmish yozning sokin shomidek eski
Qalbimni o‘rtagan ul dog‘i hijron.

Bilaman, ohangdor ko‘zgungda qolgan
Yillar olib ketgan muhabbat aksin.
So‘yla, favvora, to baxtli onlardan
Qalbim orom topsin va topsin taskin.

— Baxtli onni so‘rab qilmagin ermak,
Bilganim qayg‘uga limmo-lim ertak.

Yorug‘ oqshom edi o‘shal kezlar ham
Men tomon yo‘l olding tushgancha ruhing.
Chashmamga lab bosib simirding suvdan
Zora yuvilsa deb dildan anduhing.

O‘tli dudoqlaring ayladi oshkor
Qalbingni ne yoqar, qo‘nglingda ne bor.

— Mudroq xiyobonning boqiy kuychisi,
Endi bir umrga deyman alvido.
Mungli qo‘shiqlaring tinglamam boshqa
Garchiki yurakdan otilgan nido.

Kalit g‘ichirladi ko‘cha eshikda
Va sekin ochildi berib achchiq sas.
Mog‘or bosgan og‘ir, temir darvoza
Kecha sukunatin tebratdi birpas.

* Mirta — doimiy yashil bo‘lib turadigan oq paxmoq gulli o‘simlik

* * *

Turunj daraxti shoxlarin yozib
Chashma uzra turar surgancha xayol.
Billurdek tovlangan buloq suvida
Tillarang mevalar yaltirar xiyol.

Bu ko‘klam kechasi. Tiniq va salqin.
Aprel shabbodasi yeladi epkin.
Men esa turibman hovlida yolg‘iz
O‘tmish armonidan axtarib bir iz.

Xotirani so‘rab chashmadan mudroq,
Bir sharpani izlab oppoq devorda,
Qarayman, ko‘rinib qolar deb nogoh.
Izlayman bir ilinj bormi deb yordan.

Bu oqshom havoda sezilar achchiq
Dilni kuydurguvchi nafasi hijron.
Qaysiki yurakka buyuradi: kut!
Ruhga esa deydi: sira! Hech qachon!

Men seni eslayman quvnoq, tiniq shom,
Chechaklar unmagan ko‘klam-xomush qiz.
Menga taqdim etding nafasin rayhon
Va onam tuvakda o‘stirgan yalpiz.

Qachonlardir, balki ko‘p yillar avval,
Ey chashma, sezgansan bilagim kuchin.
Hozir yuragingning tubida yotgan
Tilla mevalarni olmoqlik uchun.

Manba: “Kitob dunyosi” gazetasi veb-sahifasi