Адабиётимизда шу пайтгача кўринмаган жараёнлар пайдо бўлмоқда. Ана шундай дилни қувонтирадиган ҳодисалардан бири Шарқ халқлари тилларидан, яъни аслиятдан таржима қилаётган таржимонларнинг пайдо бўлаётганида намоён бўлмоқда. Бугун сизга ўтган аср Хитой шеъриятидан ёш мутаржим Гулноза Азимова қилган таржималарни тақдим этамиз.

ЧИН ЭЛИДАН СОҲИР САДОЛАР
Хитой тилидан Гулноза Азимова таржималари

Сэ Бин Син (1900-1991) шоира, эссенавист, таржимон, шунингдек, болаларнинг севимли ёзувчиси ҳамдир. 1926 йил АҚШда адабиёт магистри илмий унвонига сазовор бўлди. Хитой университетларида дарс берди. 1954 йилдан сўнг бир неча бор давлатнинг олий кенгашига депутат этиб сайланди. Шу билан бирга Хитой Халқ Республикаси ёзувчилар уюшмасига аъзо бўлган.
Сэ Бин Син ўз ижодий фаолиятини 1921 йилдан сўнг бошлаган. Унинг шеърларида япон шеърияти, хокку ва танка анъаналари, шу билан бирга Р.Тагорнинг услубияти акс этган. Шоиранинг “сяо ши”– қисқа шеърлар жанрида ёзилган “Юлдузлар”, “Баҳор сувлари” тўпламидаги шеърларида мавҳумлик ва хаёлийлик ҳислари акс этган.

* * *

О, ёшлик!
У худди бир туш,
Узоқ тушдаги ҳақиқат,
Мени ёшлик ёдга олиши учун
Мен кўз ёшларим
Ва… ва табассумим чорлайман.

* * *

Менинг юрагим –
Денгиз тўлқинидаги
Ёлғиз сузаётган кема мисоли.

* * *

Бахт бамисоли нозик новда,
Сирли тақдир кафтида турган.
Уни излаб топмоқ истасанг,
Одамларга юрагингни оч.

* * *

О, ёшлар!
Келажак хотираси учун,
Фаҳмланг ва яратинг
Бугуннинг суратин.

* * *

О, шамол!
Пуфлама намни қўлларимга,
Майли, у ёритсин узун ва қора,
Келажакка интилган дўстларимнинг йўлларин…

* * *

Сукунат чўккан дам, бу–
Қўлларингга қалам тутиб,
Оқ қоғозга теккизишга ботинолмай турганинг.

Шоир Ванг Вей Дэ халқ учун ўта тушунарли бўлган “бай хуа” (сўзлашув тили)да шеърлар ёзган. Содда халқ унинг шеърларини сўзлашув тилига яқинлаштириб ёзилганлиги учун ҳам севиб ўқиган. У шеърларида француз символизмига ўхшаш элементларни қўллаган. Унинг шеърлари кўпинча 1932 йилда чоп этила бошлаган “Сян дан шэ” (замонавий шеър) журналида мунтазам чоп этилган.
Ванг Вей Дэ шеърларида севги лирикаси устунлик қилади. У аёллардаги ботиний муҳаббатни, қолаверса тақдир зарбаларига учраб топталган меҳр- оқибатини ўз шеърларида ифодалаган. Чин севгисига жавоб тополмай, соғинчларда бағри қон бўлган садоқатли лирик қаҳрамонни “Денгиз шовқини” шеърида баён қилган.

ДЕНГИЗ ШОВҚИНИ

Ўша куни мен ва сен денгизга бордик,
Сен менга бир қулф-калит бериб,
Дединг: Сени юрагинг эшикларини очмоқ учун,
Менга юрагингга киришга ижозат бердинг,
Менга юрагингга киришга ижозат бердинг,
“Илтимос, уни сақла,
Илтимос, уни асра”.

Бугун у мени яна ўша эшикни очмоқ учун чорлади,
Менинг калитим денгиз соҳилида йўқолди.
Кун бўйи денгиз соҳилини ахтариб,
Самодан шундай садони тингладим:
“Керак менинг юрагим,
Менинг юрагим керак”.

Дай Ван-Шу — хитой шоири. У 1905 йили Ханчжоуда туғилган. Шанхайдаги Чжендан университетини битирган. Франсияда таълим олган. 1936-37 йилларда «Син-ши» (Янги шеърият) журналига муҳаррирлик қилган. 1937—1945 йилларда Гонконгда яшаган. Хитой озоздлиги ҳақидаги фикрлари учун япон қамоқларида ҳибсда бўлган. Француз, испан ва рус адабиётидан хитойчага таржималар қилган. 1950 йили Пекинда вафот этган.

ЁМҒИРЛИ ХИЁБОН

Ёмғир оша ёлғиз кезяпман,
Хиёбон узун ва йўлим ғамгин,
Аммо бу йўлдан қайта олмайман:
Биргина умид билан ёнаман. Оҳ, тун,
Орзу ўтини қўлида ушлаган
Алвон чиннигул каби ёндирганни менга кўрсат.

Унинг юзидан, чиннигул янглиғ,
Нотайин ғам-ҳасрат уфурарди,
Гул атри билан
Ўз атрофини чулғарди.
Ғамгин ва мотамсаро юз билан
У ёрқин чечакни эмас, балки
Ғам-андуҳни хиёбон бўйлаб олиб ўтганига
Менинг ишончим комил.

Худди мен каби ёмғир оша
Бир ўзи беҳуда кезмоқда.
Қўлида ўз шамсияси ва
Ёмғир уни тинимсиз саваламоқда.
Ғам-андуҳни енгишга у қодир эмас:
Сукутда, ҳасратда кезади у жим.

Мен сари яқинлашар экан,
У сукут ва ҳасрат билан
Узоқ-узоқларга нигоҳ ташлади,
Тушдек тушунарсиз бўлган бу нигоҳ
Бўшлиқ бўйлаб нола янглиғ таралди,
Аммо тез орада у сўнди.

Қиз ёнимдан чиннигулдек ўтиб кетди,
Ёмғирда мен уни зўрға фарқладим,
Орзудай мени абадий тарк этди,
Қувончимни сезмасдан, жимгина,
Ёмғирли хиёбон адоғидаги
Эски девор бағрига сингиб кетди.

Ёмғир оша ёлғиз кезяпман,
Хиёбон узун ва йўлим ғамгин.
Аммо бу йўлдан қайта олмайман:
Биргина умид билан ёнаман. Оҳ, тун,
Орзу ўтини қўлида ушлаган
Алвон чиннигул каби ёндирганни менга кўрсат.

Adabiyotimizda shu paytgacha ko’rinmagan jarayonlar paydo bo’lmoqda. Ana shunday dilni quvontiradigan hodisalardan biri Sharq xalqlari tillaridan, ya’ni asliyatdan tarjima qilayotgan tarjimonlarning paydo bo’layotganida namoyon bo’lmoqda. Bugun sizga o’tgan asr Xitoy she’riyatidan yosh mutarjim Gulnoza Azimova qilgan tarjimalarni taqdim etamiz.

CHIN ELIDAN SOHIR SADOLAR
Xitoy tilidan Gulnoza Azimova tarjimalari

Se Bin Sin (1900-1991) shoira, essenavist, tarjimon, shuningdek, bolalarning sevimli yozuvchisi hamdir. 1926 yil AQShda adabiyot magistri ilmiy unvoniga sazovor bo’ldi. Xitoy universitetlarida dars berdi. 1954 yildan so’ng bir necha bor davlatning oliy kengashiga deputat etib saylandi. Shu bilan birga Xitoy Xalq Respublikasi yozuvchilar uyushmasiga a’zo bo’lgan.
Se Bin Sin o’z ijodiy faoliyatini 1921 yildan so’ng boshlagan. Uning she’rlarida yapon she’riyati, xokku va tanka an’analari, shu bilan birga R.Tagorning uslubiyati aks etgan. Shoiraning “syao shi”– qisqa she’rlar janrida yozilgan “Yulduzlar”, “Bahor suvlari” to’plamidagi she’rlarida mavhumlik va xayoliylik hislari aks etgan.

* * *

O, yoshlik!
U xuddi bir tush,
Uzoq tushdagi haqiqat,
Meni yoshlik yodga olishi uchun
Men ko’z yoshlarim
Va… va tabassumim chorlayman.

* * *

Mening yuragim –
Dengiz to’lqinidagi
Yolg’iz suzayotgan kema misoli.

* * *

Baxt bamisoli nozik novda,
Sirli taqdir kaftida turgan.
Uni izlab topmoq istasang,
Odamlarga yuragingni och.

* * *

O, yoshlar!
Kelajak xotirasi uchun,
Fahmlang va yarating
Bugunning suratin.

* * *

O, shamol!
Puflama namni qo’llarimga,
Mayli, u yoritsin uzun va qora,
Kelajakka intilgan do’stlarimning yo’llarin…

* * *

Sukunat cho’kkan dam, bu–
Qo’llaringga qalam tutib,
Oq qog’ozga tekkizishga botinolmay turganing.

Shoir Vang Vey De xalq uchun o’ta tushunarli bo’lgan “bay xua” (so’zlashuv tili)da she’rlar yozgan. Sodda xalq uning she’rlarini so’zlashuv tiliga yaqinlashtirib yozilganligi uchun ham sevib o’qigan. U she’rlarida frantsuz simvolizmiga o’xshash elementlarni qo’llagan. Uning she’rlari ko’pincha 1932 yilda chop etila boshlagan “Syan dan she” (zamonaviy she’r) jurnalida muntazam chop etilgan.
Vang Vey De she’rlarida sevgi lirikasi ustunlik qiladi. U ayollardagi botiniy muhabbatni, qolaversa taqdir zarbalariga uchrab toptalgan mehr- oqibatini o’z she’rlarida ifodalagan. Chin sevgisiga javob topolmay, sog’inchlarda bag’ri qon bo’lgan sadoqatli lirik qahramonni “Dengiz shovqini” she’rida bayon qilgan.

DENGIZ SHOVQINI

O’sha kuni men va sen dengizga bordik,
Sen menga bir qulf-kalit berib,
Deding: Seni yuraging eshiklarini ochmoq uchun,
Menga yuragingga kirishga ijozat berding,
Menga yuragingga kirishga ijozat berding,
“Iltimos, uni saqla,
Iltimos, uni asra”.

Bugun u meni yana o’sha eshikni ochmoq uchun chorladi,
Mening kalitim dengiz sohilida yo’qoldi.
Kun bo’yi dengiz sohilini axtarib,
Samodan shunday sadoni tingladim:
“Kerak mening yuragim,
Mening yuragim kerak”.

Day Van-Shu — xitoy shoiri. U 1905 yili Xanchjouda tug’ilgan. Shanxaydagi Chjendan universitetini bitirgan. Fransiyada ta’lim olgan. 1936-37 yillarda «Sin-shi» (Yangi she’riyat) jurnaliga muharrirlik qilgan. 1937—1945 yillarda Gonkongda yashagan. Xitoy ozozdligi haqidagi fikrlari uchun yapon qamoqlarida hibsda bo’lgan. Frantsuz, ispan va rus adabiyotidan xitoychaga tarjimalar qilgan. 1950 yili Pekinda vafot etgan.

YOMG’IRLI XIYOBON

Yomg’ir osha yolg’iz kezyapman,
Xiyobon uzun va yo’lim g’amgin,
Ammo bu yo’ldan qayta olmayman:
Birgina umid bilan yonaman. Oh, tun,
Orzu o’tini qo’lida ushlagan
Alvon chinnigul kabi yondirganni menga ko’rsat.

Uning yuzidan, chinnigul yanglig’,
Notayin g’am-hasrat ufurardi,
Gul atri bilan
O’z atrofini chulg’ardi.
G’amgin va motamsaro yuz bilan
U yorqin chechakni emas, balki
G’am-anduhni xiyobon bo’ylab olib o’tganiga
Mening ishonchim komil.

Xuddi men kabi yomg’ir osha
Bir o’zi behuda kezmoqda.
Qo’lida o’z shamsiyasi va
Yomg’ir uni tinimsiz savalamoqda.
G’am-anduhni yengishga u qodir emas:
Sukutda, hasratda kezadi u jim.

Men sari yaqinlashar ekan,
U sukut va hasrat bilan
Uzoq-uzoqlarga nigoh tashladi,
Tushdek tushunarsiz bo’lgan bu nigoh
Bo’shliq bo’ylab nola yanglig’ taraldi,
Ammo tez orada u so’ndi.

Qiz yonimdan chinniguldek o’tib ketdi,
Yomg’irda men uni zo’rg’a farqladim,
Orzuday meni abadiy tark etdi,
Quvonchimni sezmasdan, jimgina,
Yomg’irli xiyobon adog’idagi
Eski devor bag’riga singib ketdi.

Yomg’ir osha yolg’iz kezyapman,
Xiyobon uzun va yo’lim g’amgin.
Ammo bu yo’ldan qayta olmayman:
Birgina umid bilan yonaman. Oh, tun,
Orzu o’tini qo’lida ushlagan
Alvon chinnigul kabi yondirganni menga ko’rsat.