ХХ асрнинг энг улкан шоирларидан бири Нозим Ҳикмат Ўзбекистонда ҳам бир неча марта бўлган. У 1958 йилда Тошкентда бўлиб ўтган Осиё ва Африка ёзувчилари конференциясида иштирок этган ва «Буюк инсон» шеърини ўқиб берган эди. Ўзбек тилида Нозим Ҳикматнинг «Танланган асарлар», «Бир севги афсонаси», «65 шеър», «Инсон манзаралари», «Сурур», «Ошиқ булут», «Қон гапирмас» сингари китоблари босилиб чиқкан. «Туркия ҳақида ҳикоя», «Бир севги афсонаси», «Ажал шамшири», «Анойи», «Сигир» каби пьесалари ўзбек театри саҳналарида қўйилган.
НОЗИМ ҲИКМАТ
ШЕЪРЛАР
Миразиз Аъзам таржималари
ХХ асрнинг энг улкан шоирларидан бири Нозим Ҳикмат 1902 йилнинг 15 январида туғилиб, 1963 йилнинг 3 июнида вафот этди. Ҳаётининг ўн етти йили камокда ва муҳожирликда кечди. 35 та шеърлар ва поэмалар китоби, 60 минг мисрадан иборат шеърий эпопея, 20 та пьеса, 3 та роман, 7 та киносценарий, ўнлаб ҳикоялар, эртаклар ва юзлаб публицистик мацолалар ёзиб қолдирди. Унинг асарлари деярли ҳамма мамлакатларда босилган. Фақат собиқ СССРнинг ўзида рус, украин, латиш, эстон, озарбайжон ва бошқа қардош халқлар тилларида юздан ортиқ китоби нашр қилинган.
Нозим Ҳикмат Ўзбекистонда ҳам бир неча марта бўлган. У 1958 йилда Тошкентда бўлиб ўтган Осиё ва Африка ёзувчилари конференциясида иштирок этган ва «Буюк инсон» шеърини ўқиб берган эди. Ўзбек тилида Нозим Ҳикматнинг «Танланган асарлар», «Бир севги афсонаси», «65 шеър», «Инсон манзаралари», «Сурур», «Ошиқ булут», «Қон гапирмас» сингари китоблари босилиб чиқкан. «Туркия ҳақида ҳикоя», «Бир севги афсонаси», «Ажал шамшири», «Анойи», «Сигир» каби пьесалари ўзбек театри саҳналарида қўйилган. Нозим Ҳикмаг асарларини ўзбек халқига етказишда атоқли шоирларимиз Ғафур Ғулом, Ҳамид Олимжон, Миртемир, Мақсуд Шайхзодаларнинг улкан меҳнатларини ҳурмат билан тилга олиб ўтиш ўринлидир.
Кейинчалик ҳам, айниқса, ХХ асрнинг 70-80 йиллари Нозим Ҳикмат асарларини оммалаштириш янада кенг тус олди. Хусусан, Иброҳим Ғафуровнинг «Сурур» романи таржимаси, Сиддиқа Аъзамова ҳамда Гавҳар Норматованинг насрий таржималари, Рауф Парфи, Миразиз Аъзам, Тилак Жўра ва Муҳаммадали Қўшмоқовнинг шеърий таржималари адабиётимизнииг янги ютуқларига айланди.
* * *
Денгиз тепасида сариқ булут,
денгизнинг ўзида кумуш кема,
денгизнинг ичида балиқ,
денгизнинг тубида мовий сув ўти,
донгизнинг лабида яланғоч одам тик турганча ўйлар:
ким бўлсам экан —
балиқми,
булутми,
кемами,
сув ўтими?
Ҳеч қайсиси бўлмайман, ҳеч қайсиси.
Денгиз бўлмоқ керак, укажон,
балиқли,
сув ўтли,
кемали,
булутли.
1950
ЧИННИГУЛЛИ ОДАМ
Саҳар пайти қоронғида
прожекторлар ёруғида
ўқ еган оқ чиннигулли бир одамнинг фотосурати
турибди устида хонтахтамнинг.
Ўнг қўли ушлаб турар чиннигулни
юнон денгизидан бир шуъла парчасидай.
Чиннигулли одам
оғир қора қошлари остидан
қарар жасур бола кўзлари ила,
ҳийласиз қарар.
Фақат қўшиқларгина шундай ҳийласиздир.
ва фақат умумчилар (1)
онт ичар шундай ҳийласиз.
Тишлари оппоқ:
кулар Белоянис.
Қўлидаги чиннигул эса,
бу йигит
бу разил
кунларда
айтган сўзлардан бирига ўхшар
инсонларга…
Маҳкамада олинди бу фотосурат
ўлимга ҳукм қилингандан кейин.
1952
Умумчилар — социалистик ғоя тарафдорлари
СЕНИНГ БАЙРАМИНГ
Сенинг байрамингга лойиқ
сўзларни топайин қандай?
Гулласин олча гуллагандай
сенда тириклик, соғлик.
Кап-катта қиз бўлдинг, орлик,
энг севинчли чоғингдасан.
Ҳеч сўнмасдан порилласин
кўзларингда бахтиёрлик.
Кунлар қуёшли, тансиқ,
отанг қирғоққа келажак.
Сенга келтириб беражак
тангалари олтин балиқ.
Мен эса озгина чўғлик
шеъримни этаман армуғон.
Нақ гулсан бу уйда, болажон,
сендан таралар ёруғлик.
1957, 8 март, Москва
НЕКБИНЛИК
Шеърлар ёзаман,
босилмас,
босилажак аммо.
Бир мактуб кутаман хуш хабарли,
эҳтимолки, ўлган куним келар,
мутлақо келажак аммо.
Давлат ҳам бўлмаса, пул ҳам бўлмаса,
инсоннинг измида бўлса дунё,
балки юз йил сўнгра
шундай бўлар,
мутлақо шундай бўлажак аммо.
1957, Москва
БУЮК ИНСОН
Буюк Инсон кемада палуба йўлчиси,
поездда учинчи табақа,
шосседа яёв
Буюк Инсон.
Буюк Инсон саккизида ишга кетар,
йигирмасидан уйланар,
қирқида ўлар Буюк инсон.
Нон Буюк Инсондан бошқа ҳар кимга етар,
гуруч ҳам шундай,
шакар ҳам шундай,
газмол ҳам шундай,
китоб ҳам шундай —
Буюк Инсондан бошқа ҳар кимга етар.
Буюк Инсоннинг шудгорида соя йўқ,
кўчасида чироқ,
деразасида ойна,
аммо умиди бор Буюк Инсоннинг
умидсиз яшай олмас.
1958, 7 октябрь, Ташкент
САҲАР ВАҚТИ
Уйқудаги уйга, бу саҳар вақти
очиқ деразадан кирган шуъла
тундан қолган ёлғиз юлдуздай.
Зиналардан тушдим секингина,
қайин ўрмонига чиқдим боғчадан.
Саринликда турдим, бу саҳар вақти
дарахтларда — ёш бир она шафқати.
Тошкўприкдан ўтибди йўловчилар.
1958, Варшава
ЭРТАКЛАРНИНГ ЭРТАГИ
Сув бошида турибмиз
чинор ила мен.
Сувда сувратимиз чиқмоқда
чинор ила менинг.
Сувнинг шуъласи урмоқда
чинор ила менга.
Сув бошида турибмиз
чинор ила мен ҳамда мушук.
Сувда сувратимиз чиқмоқда
чинор ила манинг ҳамда мушукнинг,
Сувнинг шуъласи урмоқда бизга
чинорга, менга ҳамда мушукка.
Сув бошида турибмиз
чинор, мен, мушук ҳамда қуёш.
Сувда сувратимиз чиқмоқда
чинорнинг, менинг,
мушукнинг ҳамда қуёшнинг.
Сувнинг шуъласи урмоқда бизга
чинорга, менга, мушукка ҳамда қуёшга.
Сув бошида турибмиз
чинор, мен, мушук, қуёш ҳамда умримиз.
Сувда сувратимиз чиқмоқда чинорнинг, менинг,
мушукнинг, қуёшнинг ҳамда умримизнинг.
Сувнинг шуъласи урмоқда бизга чинорга, менга, мушукка,
қуёшга ҳамда умримизга.
Сув бошида турибмиз.
Дастлаб мушук кетажак,
ғойиб бўлар сувда суврати,
Сўнгра мен кетажакман,
Ғойиб бўлар сувда суратим.
Сўнгра чинор кетажак,
ғойиб бўлар сувда сурати.
Сўнгра сув кетажак,
қуёш қолажак.
Сўнгра у ҳам кетажак.
Сув бошида турибмиз
чинор, мен, мушук, қуёш ҳамда умримиз.
Сув сарин,
чинор улуғ,
мен шеър ёзмоқдаман,
мушук ухламокда,
қуёш иссиқ,
кўп шукр, яшаяпмиз.
Сувнинг шуъласи урмоқда бизга чинорга, менга, мушукка,
қуёшга ҳамда умримизга.
1958, 7 март, Варшава — Швидер
ЯНА МАМЛАКАТИМ БОРАСИДА АЙТИЛГАН СЎЗ
Мамлакатим, мамлакатим, мамлакатим,
на попоғим колди уёқларда тикилган,
на-да йўлларингни ташиган пайпоғим,
сўнгги кўйлагим ҳам йиртилиб кетди,
йўл-йўл бўздан эди.
Сен энди фақатгина сочимнинг оқида,
инфарктида юрагимнинг,
манглайимнинг ажинларидасан,
мамлакатим,
мамлакатим,
мамлакатим…
1958, 8 апрелъ, Прага
* * *
Инсонларнинг қўшиқлари ўзларидан гўзал,
ўзларидан умидли,
ўзларидан маъюс,
тағин узун умрли ўзларидан.
Севдим инсонлардан кўпроқ қўшиқларини.
Инсонсиз яшай олдим,
қўшиқсиз ҳеч бир замон.
Гулимни алдаган чоғларим бўлди,
қўшиғини ҳеч бир замон.
Ҳеч бир замон мени алдамади қўшиқлар ҳам.
Қўшиқларни англадим,
қайси тилда айтилса айтилсин.
Бу дунёда тотган ва ичганларимнинг,
кезган ва тўзганларимнинг,
кўрган ва эшитганларимнинг,
қўл текизган ва англаганларимнинг ҳеч бири,
ҳеч бири мени бахтиёр этмади
қўшиқлар қадар…
1960
ЯЛМОҒИЗЛАР
Хонтахтам, қоғозларим, машинкам,
усти бошим қон ичида.
Қон ичида тошйўллари мен ўтган шаҳарларнинг.
Деворларда дўлларимнинг излари қон ичида.
Ёрганман кўксимни,
юрагимни еяпман бир тишим билан.
Мактуб ёз, телеграф чек, телефон қил,
келяпман, келяпман, келяпман де,
ўлим, ақлимни кирит.
1960
ЙУЛДА БОРАР
Бир шоир йўлда борар
бир денгизида дунёмизнинг
қараганча бир юлдузга.
Йўлда борар шоирнинг бири
юлдузлардан бирида бир денгизда
қараганча дунёмизга.
Йўлда борар шоирлар
денгизларида коинотнинг
қараганча бир-бирига.
1960, Оқденгиз
* * *
Дунёни берайлик болаларга,
ҳеч бўлмаса бир кунгинага,
ола-була пуфакдай берайлик, ўйнасинлар,
ўйнасинлар қўшиқлар айта-айта
юлдузларнинг орасида.
Дунёни болаларга берайлик,
каттакон бир олма каби берайлик,
иссикқина бир нон бурдаси каби
хеч бўлмаса бир кунгинага тўйсинлар.
Дунёни болаларга берайлик,
бир кунлик ҳам бўлса ўргансин
дунё ҳамжиҳатликни.
Болалар дунёни олажак қўлимиздан,
ўлимсиз дарахтлар экажаклар.
1962, 21 май, Москва
* * *
Чинор бўлсам, тин олсам кўланкасида.
Китоб бўлсам,
ўқисам уйқусиз кечаларимда ичим сиқилмасдан.
Қалам бўлмоқ истамайман
ўз қўлимда ҳатто.
Эшик бўлсам, яхшиларга очилсам,
ёмонларга ёпилсам.
Дераза бўлсам,
пардасиз ва икки қаноти очиқ дераза
ва шаҳарни киритсанг хонамга.
Сўз бўлсам, чақирсам ҳақликка,
тўғриликка, гўзалликка.
Сўз бўлсам,
сўйласам бошимдаги савдоларни юмшоққина.
1962, 27 май, Москва
* * *
Ёшим олтмиш.
Ўн тўққизимдан бери бир туш кўраман:
ёғингарчилик, ёз, қиш,
уйқуда уйғониқ
кўринган тушимнинг кетидан юраман.
Нималарни олиб кетмади мендан айрилиқ,
километрларча умид, тонналарча кадар,
тараганим сочлар, сиққаним қўллар.
Фақат тушим ва мен айрилмадик.
Тушим билан бирга кездим Оврупони,
Осиёни, Африкани,
Фақат Америка виза бермади;
денгизларда,
тоғларда,
чўлларда кўп одамларни севдим,
одамларга ошиқдим.
Қамоқхоналарда ёруғлиги эди ҳурриятимнинг,
нонимнинг қаттиқлиги эди сургунда,
ҳар тугаган оқшомдайди,
ҳар бошланган кунда:
улуғ қутулиш туши мамлакатимнинг.
1962
NOZIM HIKMAT
SHE’RLAR
Miraziz A’zam tarjimalari
XX asrning eng ulkan shoirlaridan biri Nozim Hikmat 1902 yilda tug’ilib, 1963 yilda vafot etdi. Hayotining o’n yetti yili kamokda va muhojirlikda kechdi. 35 ta she’rlar va poemalar kitobi, 60 ming misradan iborat she’riy epopeya, 20 ta p`esa, 3 ta roman, 7 ta kinostsenariy, o’nlab hikoyalar, ertaklar va yuzlab publitsistik matsolalar yozib qoldirdi. Uning asarlari deyarli hamma mamlakatlarda bosilgan. Faqat sobiq SSSRning o’zida rus, ukrain, latish, eston, ozarbayjon va boshqa qardosh xalqlar tillarida yuzdan ortiq kitobi nashr qilingan.
Nozim Hikmat O’zbekistonda ham bir necha marta bo’lgan. U 1958 yilda Toshkentda bo’lib o’tgan Osiyo va Afrika yozuvchilari konferentsiyasida ishtirok etgan va «Buyuk inson» she’rini o’qib bergan edi. O’zbek tilida Nozim Hikmatning «Tanlangan asarlar», «Bir sevgi afsonasi», «65 she’r», «Inson manzaralari», «Surur», «Oshiq bulut», «Qon gapirmas» singari kitoblari bosilib chiqkan. «Turkiya haqida hikoya», «Bir sevgi afsonasi», «Ajal shamshiri», «Anoyi», «Sigir» kabi p`esalari o’zbek teatri sahnalarida qo’yilgan. Nozim Hikmag asarlarini o’zbek xalqiga yetkazishda atoqli shoirlariqmiz G’afur G’ulom, Hamid Olimjon, Mirtemir, Shayxzoqdalarning ulkan mehnatlarini hurmat bilan tilga olib o’tish o’rinlidir.
Keyingi yillarda (XX asrning 70-80 yillari nazarda tutilmoqda. Sayt izohi) Nozim Hikmat asarlarini ommalashtirish yanada keng tus oldi. Ayniqsa, Ibrohim G’afurovning «Surur» romani tarjimasini, Siddiqa A’zamova hamda Gavhar Normatovaning nasriy tarjimalarini, Rauf Parfi, Tilak Jo’ra va Muhammadali Qo’shmoqovning she’riy tarjimalarini adabiyotimizniig yangi yutuqlari deb baholash kerak.
* * *
Dengiz tepasida sariq bulut,
dengizning o’zida kumush kema,
dengizning ichida baliq,
dengizning tubida moviy suv o’ti,
dongizning labida yalang’och odam tik turgancha o’ylar:
kim bo’lsam ekan —
baliqmi,
bulutmi,
kemami,
suv o’timi?
Hech qaysisi bo’lmayman, hech qaysisi.
Dengiz bo’lmoq kerak, ukajon,
baliqli,
suv o’tli,
kemali,
bulutli.
1950
CHINNIGULLI ODAM
Sahar payti qorong’ida
projektorlar yorug’ida
o’q yegan oq chinnigulli bir odamning fotosurati
turibdi ustida xontaxtamning.
O’ng qo’li ushlab turar chinnigulni
yunon dengizidan bir shu’la parchasiday.
Chinnigulli odam
og’ir qora qoshlari ostidan
qarar jasur bola ko’zlari ila,
hiylasiz qarar.
Faqat qo’shiqlargina shunday hiylasizdir.
va faqat umumchilar (1)
ont ichar shunday hiylasiz.
Tishlari oppoq:
kular Beloyanis.
Qo’lidagi chinnigul esa,
bu yigit
bu razil
kunlarda
aytgan so’zlardan biriga o’xshar
insonlarga…
Mahkamada olindi bu fotosurat
o’limga hukm qilingandan keyin.
1952
Umumchilar — sotsialistik g’oya tarafdorlari
SENING BAYRAMING
Sening bayramingga loyiq
so’zlarni topayin qanday?
Gullasin olcha gullaganday
senda tiriklik, sog’lik.
Kap-katta qiz bo’lding, orlik,
eng sevinchli chog’ingdasan.
Hech so’nmasdan porillasin
ko’zlaringda baxtiyorlik.
Kunlar quyoshli, tansiq,
otang qirg’oqqa kelajak.
Senga keltirib berajak
tangalari oltin baliq.
Men esa ozgina cho’g’lik
she’rimni etaman armug’on.
Naq gulsan bu uyda, bolajon,
sendan taralar yorug’lik.
1957, 8 mart, Moskva
NEKBINLIK
She’rlar yozaman,
bosilmas,
bosilajak ammo.
Bir maktub kutaman xush xabarli,
ehtimolki, o’lgan kunim kelar,
mutlaqo kelajak ammo.
Davlat ham bo’lmasa, pul ham bo’lmasa,
insonning izmida bo’lsa dunyo,
balki yuz yil so’ngra
shunday bo’lar,
mutlaqo shunday bo’lajak ammo.
1957, Moskva
BUYUK INSON
Buyuk Inson kemada paluba yo’lchisi,
poezdda uchinchi tabaqa,
shosseda yayov
Buyuk Inson.
Buyuk Inson sakkizida ishga ketar,
yigirmasidan uylanar,
qirqida o’lar Buyuk inson.
Non Buyuk Insondan boshqa har kimga yetar,
guruch ham shunday,
shakar ham shunday,
gazmol ham shunday,
kitob ham shunday —
Buyuk Insondan boshqa har kimga yetar.
Buyuk Insonning shudgorida soya yo’q,
ko’chasida chiroq,
derazasida oyna,
ammo umidi bor Buyuk Insonning
umidsiz yashay olmas.
1958, 7 oktyabr`, Tashkent
SAHAR VAQTI
Uyqudagi uyga, bu sahar vaqti
ochiq derazadan kirgan shu’la
tundan qolgan yolg’iz yulduzday.
Zinalardan tushdim sekingina,
qayin o’rmoniga chiqdim bog’chadan.
Sarinlikda turdim, bu sahar vaqti
daraxtlarda — yosh bir ona shafqati.
Toshko’prikdan o’tibdi yo’lovchilar.
1958, Varshava
ERTAKLARNING ERTAGI
Suv boshida turibmiz
chinor ila men.
Suvda suvratimiz chiqmoqda
chinor ila mening.
Suvning shu’lasi urmoqda
chinor ila menga.
Suv boshida turibmiz
chinor ila men hamda mushuk.
Suvda suvratimiz chiqmoqda
chinor ila maning hamda mushukning,
Suvning shu’lasi urmoqda bizga
chinorga, menga hamda mushukka.
Suv boshida turibmiz
chinor, men, mushuk hamda quyosh.
Suvda suvratimiz chiqmoqda
chinorning, mening,
mushukning hamda quyoshning.
Suvning shu’lasi urmoqda bizga
chinorga, menga, mushukka hamda quyoshga.
Suv boshida turibmiz
chinor, men, mushuk, quyosh hamda umrimiz.
Suvda suvratimiz chiqmoqda chinorning, mening,
mushukning, quyoshning hamda umrimizning.
Suvning shu’lasi urmoqda bizga chinorga, menga, mushukka,
quyoshga hamda umrimizga.
Suv boshida turibmiz.
Dastlab mushuk ketajak,
g’oyib bo’lar suvda suvrati,
So’ngra men ketajakman,
G’oyib bo’lar suvda suratim.
So’ngra chinor ketajak,
g’oyib bo’lar suvda surati.
So’ngra suv ketajak,
quyosh qolajak.
So’ngra u ham ketajak.
Suv boshida turibmiz
chinor, men, mushuk, quyosh hamda umrimiz.
Suv sarin,
chinor ulug’,
men she’r yozmoqdaman,
mushuk uxlamokda,
quyosh issiq,
ko’p shukr, yashayapmiz.
Suvning shu’lasi urmoqda bizga chinorga, menga, mushukka,
quyoshga hamda umrimizga.
1958, 7 mart, Varshava — Shvider
YANA MAMLAKATIM BORASIDA AYTILGAN SO’Z
Mamlakatim, mamlakatim, mamlakatim,
na popog’im koldi uyoqlarda tikilgan,
na-da yo’llaringni tashigan paypog’im,
so’nggi ko’ylagim ham yirtilib ketdi,
yo’l-yo’l bo’zdan edi.
Sen endi faqatgina sochimning oqida,
infarktida yuragimning,
manglayimning ajinlaridasan,
mamlakatim,
mamlakatim,
mamlakatim…
1958, 8 aprel’, Praga
* * *
Insonlarning qo’shiqlari o’zlaridan go’zal,
o’zlaridan umidli,
o’zlaridan ma’yus,
tag’in uzun umrli o’zlaridan.
Sevdim insonlardan ko’proq qo’shiqlarini.
Insonsiz yashay oldim,
qo’shiqsiz hech bir zamon.
Gulimni aldagan chog’larim bo’ldi,
qo’shig’ini hech bir zamon.
Hech bir zamon meni aldamadi qo’shiqlar ham.
Qo’shiqlarni angladim,
qaysi tilda aytilsa aytilsin.
Bu dunyoda totgan va ichganlarimning,
kezgan va to’zganlarimning,
ko’rgan va eshitganlarimning,
qo’l tekizgan va anglaganlarimning hech biri,
hech biri meni baxtiyor etmadi
qo’shiqlar qadar…
1960
YALMOG’IZLAR
Xontaxtam, qog’ozlarim, mashinkam,
usti boshim qon ichida.
Qon ichida toshyo’llari men o’tgan shaharlarning.
Devorlarda do’llarimning izlari qon ichida.
Yorganman ko’ksimni,
yuragimni yeyapman bir tishim bilan.
Maktub yoz, telegraf chek, telefon qil,
kelyapman, kelyapman, kelyapman de,
o’lim, aqlimni kirit.
1960
YULDA BORAR
Bir shoir yo’lda borar
bir dengizida dunyomizning
qaragancha bir yulduzga.
Yo’lda borar shoirning biri
yulduzlardan birida bir dengizda
qaragancha dunyomizga.
Yo’lda borar shoirlar
dengizlarida koinotning
qaragancha bir-biriga.
1960, Oqdengiz
* * *
Dunyoni beraylik bolalarga,
hech bo’lmasa bir kunginaga,
ola-bula pufakday beraylik, o’ynasinlar,
o’ynasinlar qo’shiqlar ayta-ayta
yulduzlarning orasida.
Dunyoni bolalarga beraylik,
kattakon bir olma kabi beraylik,
issikqina bir non burdasi kabi
xech bo’lmasa bir kunginaga to’ysinlar.
Dunyoni bolalarga beraylik,
bir kunlik ham bo’lsa o’rgansin
dunyo hamjihatlikni.
Bolalar dunyoni olajak qo’limizdan,
o’limsiz daraxtlar ekajaklar.
1962, 21 may, Moskva
* * *
Chinor bo’lsam, tin olsam ko’lankasida.
Kitob bo’lsam,
o’qisam uyqusiz kechalarimda ichim siqilmasdan.
Qalam bo’lmoq istamayman
o’z qo’limda hatto.
Eshik bo’lsam, yaxshilarga ochilsam,
yomonlarga yopilsam.
Deraza bo’lsam,
pardasiz va ikki qanoti ochiq deraza
va shaharni kiritsang xonamga.
So’z bo’lsam, chaqirsam haqlikka,
to’g’rilikka, go’zallikka.
So’z bo’lsam,
so’ylasam boshimdagi savdolarni yumshoqqina.
1962, 27 may, Moskva
* * *
Yoshim oltmish.
O’n to’qqizimdan beri bir tush ko’raman:
yog’ingarchilik, yoz, qish,
uyquda uyg’oniq
ko’ringan tushimning ketidan yuraman.
Nimalarni olib ketmadi mendan ayriliq,
kilometrlarcha umid, tonnalarcha kadar,
taraganim sochlar, siqqanim qo’llar.
Faqat tushim va men ayrilmadik.
Tushim bilan birga kezdim Ovruponi,
Osiyoni, Afrikani,
Faqat Amerika viza bermadi;
dengizlarda,
tog’larda,
cho’llarda ko’p odamlarni sevdim,
odamlarga oshiqdim.
Qamoqxonalarda yorug’ligi edi hurriyatimning,
nonimning qattiqligi edi surgunda,
har tugagan oqshomdaydi,
har boshlangan kunda:
ulug’ qutulish tushi mamlakatimning.
1962
