Агар сиздан, оилавий бахт нима, деб сўрашса, саодатли якун, деб жавоб беринг. Агар сизга бўса — аҳмоқлар қисмати дейишса, айтинг, бу — ёлғон. Агар чин муҳаббат — тентакларга битилган ёзғириқ дейишса, билингки, бу ҳам уйдирма. Зеро, барча ҳақиқатлар абадийдир. Муҳаббат эса энг гўзал ҳақиқатдир…

Уильям САРОЯН
ИККИ КИЧИК  ҲИКОЯ

ХХ аср АҚШ адабиётининг таниқли вакили, арманинажод ёзувчи Уильям Сароян (1908-1981) кичик ҳикоялар устасидир. У 1908 йилнинг 31 августида Калифорнияда штатидаги Фресно шаҳрида армани ёзувчиси оиласида таваллуд топган. Ёзувчи саккиз ёшиданоқ оғир меҳнат қилишни бошлайди. Уильям Сароян ҳаммавақт ўз қайғу ва қувончларини ҳикояларининг қаҳрамонлари бўлган Американинг қашшоқ одамлари билан биргаликда баҳам кўрган. Унинг асарлари асосида жуда кўп фильмлар суратга олинган. Уларнинг бири учун Оскар мукофотига сазовор бўлган. Машҳур  ўзбек режиссёри ва рассоми Рустам Ҳамдамов 1967 йили Сарояннинг «Тоғлардадир қалбим» пьесаси асосида суратга олган фильми ўша давр совет кино санъатида янги йўналиш сифатида тан олинган (Рустамов ҳақида мана бу саҳифамизда ўқинг).

ПИАНИНО

— Ҳар гал пианинони кўрсам юрагим ҳапқириб кетади, — деди Бен тўлқинланиб.
— Шундай дегин?- деди Эмма. — Сабаб?

— Билмадим, — деб жавоб берди Бен. Мана шу магазинга кириб, бурчакдаги пианинони бироз чалиб ўтирсак қарши бўлмайсанми?
— Сен чалишни биласанми? – сўради Эмма ҳайратланиб.

— Қандай куй чалишимни амр қилсанг бас, — деди Бен мағрурланиб.
— Нима қилмоқчисан ўзи?
— Ҳозир кўрасан, — деб қўйди Бен сирли тарзда.

Улар магазин ичкарисига кириб, бурчакда турган пианино ёнига боришди. Эмма йигитнинг жилмаётганини сезди. Бен тик турган кўйи пианинога термулиб қолганди. Қиз шундай хаёлга бордики, Беннинг қулоғига қачонлардир ажойиб бир пианино ижроси киргану, у ўша мусиқа асарини севиб қолган ва айнан шу сабабдан ҳам у ҳар гал клавишлару пианино қиёфасини кўрди дегунча хотирасида ўша мусиқа қайта ва қайта жонланаверадиган бўлиб қолганди.

— Чала оласанми?- деб сўради қиз. Бен атрофига аланглади. Хизматчилар ўзлари билан ўзлари оворадек бўлиб кўринишди.
— Уддалай олмасам керак, — деб қўйди Бен.

Қиз унинг бармоқларини оқ ва қора клавишлар узра худди ростакам пианиночиникидай оҳиста ҳаракатланаётганини кузатиб турди.

Бен бир-иккита майин аккордларни ижро қилиб кўрди. Хизматчилардан ҳеч ким бирон нима сотаман, деб уларнинг олдига ўралашиб келмади, шундай экан Бен ҳамон тик оёқда турганча қиз ҳали эшитмаган куйлардан чалишни бошлади.

Воажаб, қиз учун буларнинг бари ҳақиқий мўъжиза эди.

Йигит атига ярим дақиқача у-бу чалиб бергандай бўлди. Бир маҳал у Эммага қаради-да: — Яхши чиқаркан-а?- деб сўради.

— Ажойиб-ку,- лол қотди Эмма.

— Мен ўзим чалган куйни назарда тутмадим, — деб эътироз билдирди Бен. — Мен пианинони айтяпман. Пианинонинг ўзи яхши экан, деб айтдим. Оҳанглари зўр чиқаркан, айниқса шундай кичкинагина пианиноники.

Шу пайт бир ўрта ёшли магазин хизматчиси уларнинг ёнига келиб қолди ва “Яхшимисиз?”- деб сўрашган бўлди.

— Салом, — деди унга жавобан Бен ҳам.
— Бу роса машҳур асбоб, — пианинога изоҳ берди хизматчи. — Айниқса, хона учун соз буюм. Биз бунақасидан бир дунёсини сотганмиз.

— Бу пианино қанча туради ўзи?- деб сўради Бен қизиқсинаб.
— Икки юз доллар, — деб жавоб берди хизматчи. — Маълум муддатгача қарзга олиб турсангиз ҳам бўлади.

— Қаерда ишланган?- сўради Бен қизиқсинаб яна.
— Аниғини билмайман, — деди хизматчи. — Филадельфияда бўлса керак. Мен буни сизга аниқлаб бераман.

— Ўзингизни уринтирманг,- деди Бен. — Сиз чалишни биласизми?
— Афсуски, йўқ, — деди хизматчи бош чайқаб.

У Бенни пианинода янада кўпроқ куй чалишни хоҳлаётганини пайқади.

— Давом этаверинг, — деди у. — Яна чалаверинг.
— Мен чалолмайман,- деди Бен ҳижолатомуз.

— Чалганингизни эшитдим-ку,- таъкидлади хизматчи жилмайиб.
— Чалиш унақа бўлмайди,- деб рад этди Бен. — Мен нотани ўқий олмайман.

— Ҳарҳолда менга эшитганим ёқди, — деб ўз сўзини қувватлади магазин хизматчиси.
— Менга ҳам,- деб қўшилди Эмма. — Биринчи тўлов қанча бўлади?

— О, буни ўйламай қўя қолинг,- деди хизматчи бепарво ҳолда. — Нари борса қирқ ё эллик доллар бўлар-да. Сиз чалаверсангиз-чи, — деди у гапида давом этиб. — Мен кўпроқ сизнинг ижройингизни тингламоқчи эдим.

— Агар бу жой айнан хона сингари бўлганида эди,- дея орзулади Бен. — Ўшанда мен пианинони соатлаб-соатлаб чалган бўлар эдим.
— Шу ерда ҳам чалаверинг,- дея хизматчи уни тинмай чалишга ундарди. — Ҳеч ким эътироз билдирмайди.

Шундай деб хизматчи ўриндиқни Бен томонга суриб қўйди, Бен эса унга ўтириб ҳали қулоқ эшитмаган куйлардан чала бошлади. У ўн беш-йигирма лаҳза ичи гарангсиб турди-да, кейин оҳангга ўхшаш нимадир кашф қилиб, икки дақиқа ўша куй билан овора бўлди. Мусиқа қанча авж олган сайин у хизматчига пианино тўғрисида гапиришдан тўхтамади. Охири у чалишдан тўхтаб ўрнидан турди.

— Миннатдорман сиздан,- дея раҳмат айтди у хизматчига юзланиб. — Қанийди, худди шунақа пианино сотиб олсам эди.
— Худо хоҳласа, ниятингизга етасиз,- деб тилак билдирди хизматчи.

Бен билан Эмма магазиндан ташқарига чиқдилар. Кўча бўйлаб кетишаркан Эмма сўз қотди:
— Мен бу ҳақида ҳали ҳеч нарса билмаган эканман, Бен.

— Нима ҳақида?- деб сўради Бен ҳайрон бўлиб.
— Сен ҳақингда-да.

— Менга нима қилибди?
— Сен шунақамидинг?- деб ҳайратланарди Эмма.
— Бу менинг тушлик соатим эди,- дея изоҳ берди Бен. — Кечқурунлари менинг энг ёқтирган машғулотим ҳам пианиноли бўлишим тўғрисида хаёл суришдир.

Улар чоғроқ бир ресторанга киришиб, бутерброд билан қаҳва буюришди.

— Сен чалишни қаерда ўргангансан?- деб савол бериб қолди Эмма.
— Ҳеч қачон ўрганган эмасман,- жавоб берди йигит. — Аммо қайси ерда пианино кўрсам, уни албатта бир чалиб кўраман. Бу машғулотимни гўдаклик давримдан буён ҳеч канда қилмайман.

У қизга қараб жилмайиб қўйди. Салгина аввал пианино олдида туриб жилмайгани каби ним жилмайди.

Ёшлар ресторанни тарк этишиб, қиз ишлайдиган магазин тарафгача икки квартални пиёда босиб ўтишди.

— Хўп бўлмаса, кўришгунча энди,- дея хайрлашди Бен.
— Кўришгунча, Бен,- деб хўшлашди Эмма ҳам.

Йигит кўчанинг бир чети бўйлаб юриб кетаркан, қиз магазин ичкарисига кириб кетди. Эмма юрагидан шуни англаб етдики, бир кунмас бир кун, албатта, бечора Беннинг пианиноси бўлади ва ўшанда йигитнинг барча-барча орзулари ҳам шубҳасиз, рўёбга чиқади.

Инглизчадан Қандилат Юсупова таржимаси

ҚИШЛОҚИ ЧОЛНИНГ АМРИҚОЛИК
САЙЁҲГА НАСИҲАТИ

Малик тоғам Фреснодан Нуй-Йоркка жўнаётганида уни кузатиш учун қўналғага келган амакиси — Гарри бобо насиҳат қила бошлади:
— Қулоқ сол, Малик,— деди қария,— поездга чиққач, аввало, яхшироқ жой танлаб ўтир, атрофга аланглама.
— Хўп,— деди тоғам.

— Поезд қўзғалгач, йўлакда формали икки киши пайдо бўлади ва чипта сўрайди. Уларга парво қилма. Улар — киссавурлар.
— Қандай танийман?—деб сўради тоғам.

— Танийсан,— деди қария.— Нима, ёш боламидинг.
— Хўп, амаки.

— Йигирма миллар йўл юргач, ёш йигит келиб, сенга сигарет таклиф қилади. Унга, чекмайман, дегин. Сигаретга наша солинган бўлади.
— Хўп, амаки.

Ресторанли вагонга брраётганингда жуда хушрўй ёш жувон олдингдан чиқади ва сени қучоқлайди. У сендан чин дилдан узр сўради. Табиийки, қалбингда у билан гаплашиш истаги жўш уради. Лекин нафсингни тий, ресторанда ёлғиз овқатлан. Аёл бузуқи бўлиши мумкин.

— Ким?— деди тушунмай тоғам.

— Ким бўларди, суюқоёқ!..— дея қичқирди қария.— Бор-да, овқатлан. Энг яхши овқатдан талаб қил. Агар ресторанда одам кўп бўлса, сенинг столингга ёш жувон келиб ўтирса, унинг кўзларига қарама. У гап қўшса ўзингни карликка сол.

— Хўп, амаки.
— Карликка сол! Тангликдан чиқишнинг ягона йўли шу.

— Қандай тангликдан?— деб сўради тоғам.
— Танглик — бу даҳшатли ҳолат,— деди қария.— Бошимдан ўтган. Бошидан ўтганнинг қошидан ўт, деган-ку, машойихлар.

— Хўп,— деди тоғам.

— Баракалло, шундай қил. Хў-ўш,— деди қария,— ресторандан қайтаётганингда сен қиморбозларга дуч келасан — қарта ўйинининг устидан чиқасан. Учта ўрта яшар қиморбоз давра қуриб ўтирган бўлади. Улар сени имлаб, ўйинга таклиф этади. Уларга: «Қартани билмайман», деб айт.

— Хўп.
— Яна бир гап. Кечаси ётганингда ҳамёнингдан пулингни олда, туфлингга сол. Туфлингни ёстиғингнинг тагига қўй. Тун бўйи ёстиқдан бошингни кўтарма, ухлама.

— Майли, амаки,— деди тоғам.
— Хайр бўлмаса,— деди қария,— яхши бор! Қария кетди. Малик тоғам поездда Нуй-Йоркка жўнади.

Формали икки киши киссавур эмас экан. Наша солинган сигарет чекишни ҳеч ким таклиф қилмади, чиройли жувон унинг столида ўтирмади, қартабозлик ҳам бўлмади.

Тоғам пулини туфлисига солди, туфлисини ёстиғининг тагига яширди, бошини ёстиққа қўйди ва биринчи кеча мижжа қоқмади, лекин иккинчи кеча амакисининг чизган чизиғидан чиқди… У қандайдир ёш йигитга сигарет таклиф қилди. Ресторанда ёш хоним билан бир столда овқатланди. У қартабозлик ташкил этди. Поезд Нуй-Йоркка яқинлашганида тоғам, кашанда йигит ва икки ёш хоним амриқоча қўшиқларни биргаликда куйлашарди…

Саёҳат жуда мароқли ўтди.

Малик тоғам Нуй-Йоркдан қайтиб келгач, унинг амакиси — Гарри бобо яна ташриф буюрди.

— Зиёратингиз қабул бўлсин!—деди у хурсанд бўлиб.
— Қалай, жиян, бизнинг насиҳатлар сафарда асқотдими?

— Бўлмасам-чи,— деди тоғам.
— Насиҳатимнинг сенга фойдаси текканидан хурсандман,— деди чол оғзи қулоғида.

Рус тилидан Ўроқ Равшанов таржимаси

ҲИКМАТЛИ ФИКРЛАР

САОДАТЛИ ЯКУН

Агар сиздан, оилавий бахт нима, деб сўрашса, саодатли якун, деб жавоб беринг. Агар сизга бўса — аҳмоқлар қисмати дейишса, айтинг, бу — ёлғон. Агар чин муҳаббат — тентакларга битилган ёзғириқ дейишса, билингки, бу ҳам уйдирма. Зеро, барча ҳақиқатлар абадийдир. Муҳаббат эса энг гўзал ҳақиқатдир.

БОРИНГНИ АТРОФДАГИЛАР БИЛАН БАҲАМ КЎР

Ёдингда тут, — дерди онам, — Сенда неки бўлса, атрофдагилар билан баҳам кўр. Ҳатто исроф бўлишини билсанг-да, беришдан ийманма. Ҳаётингда кимки учраса, барчасига мурувватли бўл. Шунда ҳеч ким ҳеч нарсангни ўғирламайди, боиси агар сен ўғрига берсанг, у сендан беркинмайди ва ўз иллатидан андиша қилади.

ЙИҒЛАШ — ФАҚАТ ЯХШИ ОДАМЛАРГА ХОС

Авваллари мен инсон улғайгач, йиғламай қўйса керак, — деб ўйлардим. Бироқ маълум бўлдики, табиатнинг ҳайратангиз ижодини кўрган инсонгина йиғлашни бошларкан. Фикримча, йиғининг ибтидоси шу.

БАРЧА МАКТУБЛАР БИТТА МАНБАДАН ДУНЁГА КЕЛАДИ

Одамлар хат орқали бир-бирини яхшироқ таниб олади. Айтайлик, сиз эски қадрдонларингиздан бирини учратиб қолдингиз, табиийки, унинг феъл-атвори, хатти-ҳаракатларини чамалаб, у ҳақда қандай фикрда эканингизни эслашга ҳаракат қиласиз, сўнг у ёзган хатни ўқиб, ўша узуқ-юлуқ, хийла саёз тасаввурларингиз қуюқлашади. Ҳайратланарлиси шундаки, барча мактублар битта манбадан дунёга келади ва фикри ожизимча, ушбу манбанинг номи — ёлғизлик, деб аталади. Ҳатто энг катта жамиятда яшаса-да, инсон ёлғиз қолгиси, ўз-ўзига «изҳори дил» қилгиси келади, шу боис китоб ўқийди, мактублар ёзади…

Рус тилидан Шоҳрух Абдурасулов таржимаси

Uilyam SAROYAN
IKKI  KICHIK  HIKOYA

    XX asr AQSH adabiyotining taniqli vakili, armaninajod yozuvchi Uilyam Saroyan (1908-1981) kichik hikoyalar ustasidir. U 1908 yilning 31 avgustida Kaliforniyada shtatidagi Fresno shahrida armani yozuvchisi oilasida tavallud topgan. Yozuvchi sakkiz yoshidanoq og’ir mehnat qilishni boshlaydi. Uilyam Saroyan hammavaqt o’z qayg’u va quvonchlarini hikoyalarining qahramonlari bo’lgan Amerikaning qashshoq odamlari bilan birgalikda baham ko’rgan. Uning asarlari asosida juda ko’p filmlar suratga olingan. Ularning biri uchun Oskar mukofotiga sazovor bo’lgan. Mashhur o’zbek rejissyori va rassomi  Rustam Hamdamov 1967 yili Saroyanning «Tog’lardadir qalbim» pyesasi asosida suratga olgan fil`mi o’sha davr sovet kino san’atida yangi yo’nalish sifatida tan olingan (Rustamov haqida mana bu sahifamizda o’qing).

PIANINO

— Har gal pianinoni ko’rsam yuragim hapqirib ketadi, — dedi Ben to’lqinlanib.
— Shunday degin?- dedi Emma. — Sabab?

— Bilmadim, — deb javob berdi Ben. Mana shu magazinga kirib, burchakdagi pianinoni biroz chalib o’tirsak qarshi bo’lmaysanmi?
— Sen chalishni bilasanmi? – so’radi Emma hayratlanib.

— Qanday kuy chalishimni amr qilsang bas, — dedi Ben mag’rurlanib.
— Nima qilmoqchisan o’zi?
— Hozir ko’rasan, — deb qo’ydi Ben sirli tarzda.

Ular magazin ichkarisiga kirib, burchakda turgan pianino yoniga borishdi. Emma yigitning jilmayotganini sezdi. Ben tik turgan ko’yi pianinoga termulib qolgandi. Qiz shunday xayolga bordiki, Benning qulog’iga qachonlardir ajoyib bir pianino ijrosi kirganu, u o’sha musiqa asarini sevib qolgan va aynan shu sababdan ham u har gal klavishlaru pianino qiyofasini ko’rdi deguncha xotirasida o’sha musiqa qayta va qayta jonlanaveradigan bo’lib qolgandi.

— Chala olasanmi?- deb so’radi qiz. Ben atrofiga alangladi. Xizmatchilar o’zlari bilan o’zlari ovoradek bo’lib ko’rinishdi.
— Uddalay olmasam kerak, — deb qo’ydi Ben.

Qiz uning barmoqlarini oq va qora klavishlar uzra xuddi rostakam pianinochinikiday ohista harakatlanayotganini kuzatib turdi.

Ben bir-ikkita mayin akkordlarni ijro qilib ko’rdi. Xizmatchilardan hech kim biron nima sotaman, deb ularning oldiga o’ralashib kelmadi, shunday ekan Ben hamon tik oyoqda turgancha qiz hali eshitmagan kuylardan chalishni boshladi.

Voajab, qiz uchun bularning bari haqiqiy mo»jiza edi.

Yigit atiga yarim daqiqacha u-bu chalib berganday bo’ldi. Bir mahal u Emmaga qaradi-da: — Yaxshi chiqarkan-a?- deb so’radi.

— Ajoyib-ku,- lol qotdi Emma.

— Men o’zim chalgan kuyni nazarda tutmadim, — deb e’tiroz bildirdi Ben. — Men pianinoni aytyapman. Pianinoning o’zi yaxshi ekan, deb aytdim. Ohanglari zo’r chiqarkan, ayniqsa shunday kichkinagina pianinoniki.

Shu payt bir o’rta yoshli magazin xizmatchisi ularning yoniga kelib qoldi va “Yaxshimisiz?”- deb so’rashgan bo’ldi.

— Salom, — dedi unga javoban Ben ham.
— Bu rosa mashhur asbob, — pianinoga izoh berdi xizmatchi. — Ayniqsa, xona uchun soz buyum. Biz bunaqasidan bir dunyosini sotganmiz.

— Bu pianino qancha turadi o’zi?- deb so’radi Ben qiziqsinab.
— Ikki yuz dollar, — deb javob berdi xizmatchi. — Ma’lum muddatgacha qarzga olib tursangiz ham bo’ladi.

— Qaerda ishlangan?- so’radi Ben qiziqsinab yana.
— Anig’ini bilmayman, — dedi xizmatchi. — Filadel`fiyada bo’lsa kerak. Men buni sizga aniqlab beraman.

— O’zingizni urintirmang,- dedi Ben. — Siz chalishni bilasizmi?
— Afsuski, yo’q, — dedi xizmatchi bosh chayqab.

U Benni pianinoda yanada ko’proq kuy chalishni xohlayotganini payqadi.

— Davom etavering, — dedi u. — Yana chalavering.
— Men chalolmayman,- dedi Ben hijolatomuz.

— Chalganingizni eshitdim-ku,- ta’kidladi xizmatchi jilmayib.
— Chalish unaqa bo’lmaydi,- deb rad etdi Ben. — Men notani o’qiy olmayman.

— Harholda menga eshitganim yoqdi, — deb o’z so’zini quvvatladi magazin xizmatchisi.
— Menga ham,- deb qo’shildi Emma. — Birinchi to’lov qancha bo’ladi?

— O, buni o’ylamay qo’ya qoling,- dedi xizmatchi beparvo holda. — Nari borsa qirq yo ellik dollar bo’lar-da. Siz chalaversangiz-chi, — dedi u gapida davom etib. — Men ko’proq sizning ijroyingizni tinglamoqchi edim.

— Agar bu joy aynan xona singari bo’lganida edi,- deya orzuladi Ben. — O’shanda men pianinoni soatlab-soatlab chalgan bo’lar edim.
— Shu yerda ham chalavering,- deya xizmatchi uni tinmay chalishga undardi. — Hech kim e’tiroz bildirmaydi.

Shunday deb xizmatchi o’rindiqni Ben tomonga surib qo’ydi, Ben esa unga o’tirib hali quloq eshitmagan kuylardan chala boshladi. U o’n besh-yigirma lahza ichi garangsib turdi-da, keyin ohangga o’xshash nimadir kashf qilib, ikki daqiqa o’sha kuy bilan ovora bo’ldi. Musiqa qancha avj olgan sayin u xizmatchiga pianino to’g’risida gapirishdan to’xtamadi. Oxiri u chalishdan to’xtab o’rnidan turdi.

— Minnatdorman sizdan,- deya rahmat aytdi u xizmatchiga yuzlanib. — Qaniydi, xuddi shunaqa pianino sotib olsam edi.
— Xudo xohlasa, niyatingizga yetasiz,- deb tilak bildirdi xizmatchi.

Ben bilan Emma magazindan tashqariga chiqdilar. Ko’cha bo’ylab ketisharkan Emma so’z qotdi:
— Men bu haqida hali hech narsa bilmagan ekanman, Ben.

— Nima haqida?- deb so’radi Ben hayron bo’lib.
— Sen haqingda-da.

— Menga nima qilibdi?
— Sen shunaqamiding?- deb hayratlanardi Emma.
— Bu mening tushlik soatim edi,- deya izoh berdi Ben. — Kechqurunlari mening eng yoqtirgan mashg’ulotim ham pianinoli bo’lishim to’g’risida xayol surishdir.

Ular chog’roq bir restoranga kirishib, buterbrod bilan qahva buyurishdi.

— Sen chalishni qaerda o’rgangansan?- deb savol berib qoldi Emma.
— Hech qachon o’rgangan emasman,- javob berdi yigit. — Ammo qaysi yerda pianino ko’rsam, uni albatta bir chalib ko’raman. Bu mashg’ulotimni go’daklik davrimdan buyon hech kanda qilmayman.

U qizga qarab jilmayib qo’ydi. Salgina avval pianino oldida turib jilmaygani kabi nim jilmaydi.

Yoshlar restoranni tark etishib, qiz ishlaydigan magazin tarafgacha ikki kvartalni piyoda bosib o’tishdi.

— Xo’p bo’lmasa, ko’rishguncha endi,- deya xayrlashdi Ben.
— Ko’rishguncha, Ben,- deb xo’shlashdi Emma ham.

Yigit ko’chaning bir cheti bo’ylab yurib ketarkan, qiz magazin ichkarisiga kirib ketdi. Emma yuragidan shuni anglab yetdiki, bir kunmas bir kun, albatta, bechora Benning pianinosi bo’ladi va o’shanda yigitning barcha-barcha orzulari ham shubhasiz, ro’yobga chiqadi.

Inglizchadan Qandilat Yusupova tarjimasi

QISHLOQI CHOLNING AMRIQOLIK
SAYYOHGA NASIHATI

Malik tog‘am Fresnodan Nuy-Yorkka jo‘nayotganida uni kuzatish uchun qo‘nalg‘aga kelgan amakisi — Garri bobo nasihat qila boshladi:
— Quloq sol, Malik,— dedi qariya,— poezdga chiqqach, avvalo, yaxshiroq joy tanlab o‘tir, atrofga alanglama.

— Xo‘p,— dedi tog‘am.
— Poezd qo‘zg‘algach, yo‘lakda formali ikki kishi paydo bo‘ladi va chipta so‘raydi. Ularga parvo qilma. Ular — kissavurlar.

— Qanday taniyman?—deb so‘radi tog‘am.
— Taniysan,— dedi qariya.— Nima, yosh bolamiding.

— Xo‘p, amaki.
— Yigirma millar yo‘l yurgach, yosh yigit kelib, senga sigaret taklif qiladi. Unga, chekmayman, degin. Sigaretga nasha solingan bo‘ladi.
— Xo‘p, amaki.

Restoranli vagonga brrayotganingda juda xushro‘y yosh juvon oldingdan chiqadi va seni quchoqlaydi. U sendan chin dildan uzr so‘radi. Tabiiyki, qalbingda u bilan gaplashish istagi jo‘sh uradi. Lekin nafsingni tiy, restoranda yolg‘iz ovqatlan. Ayol buzuqi bo‘lishi mumkin.

— Kim?— dedi tushunmay tog‘am.

— Kim bo‘lardi, suyuqoyoq!..— deya qichqirdi qariya.— Bor-da, ovqatlan. Eng yaxshi ovqatdan talab qil. Agar restoranda odam ko‘p bo‘lsa, sening stolingga yosh juvon kelib o‘tirsa, uning ko‘zlariga qarama. U gap qo‘shsa o‘zingni karlikka sol.

— Xo‘p, amaki.
— Karlikka sol! Tanglikdan chiqishning yagona yo‘li shu.

— Qanday tanglikdan?— deb so‘radi tog‘am.
— Tanglik — bu dahshatli holat,— dedi qariya.— Boshimdan o‘tgan. Boshidan o‘tganning qoshidan o‘t, degan-ku, mashoyixlar.

— Xo‘p,— dedi tog‘am.

— Barakallo, shunday qil. Xo‘-o‘sh,— dedi qariya,— restorandan qaytayotganingda sen qimorbozlarga duch kelasan — qarta o‘yinining ustidan chiqasan. Uchta o‘rta yashar qimorboz davra qurib o‘tirgan bo‘ladi. Ular seni imlab, o‘yinga taklif etadi. Ularga: «Qartani bilmayman», deb ayt.

— Xo‘p.
— Yana bir gap. Kechasi yotganingda hamyoningdan pulingni olda, tuflingga sol. Tuflingni yostig‘ingning tagiga qo‘y. Tun bo‘yi yostiqdan boshingni ko‘tarma, uxlama.

— Mayli, amaki,— dedi tog‘am.
— Xayr bo‘lmasa,— dedi qariya,— yaxshi bor! Qariya ketdi. Malik tog‘am poezdda Nuy-Yorkka jo‘nadi.

Formali ikki kishi kissavur emas ekan. Nasha solingan sigaret chekishni hech kim taklif qilmadi, chiroyli juvon uning stolida o‘tirmadi, qartabozlik ham bo‘lmadi.

Tog‘am pulini tuflisiga soldi, tuflisini yostig‘ining tagiga yashirdi, boshini yostiqqa qo‘ydi va birinchi kecha mijja qoqmadi, lekin ikkinchi kecha amakisining chizgan chizig‘idan chiqdi… U qandaydir yosh yigitga sigaret taklif qildi. Restoranda yosh xonim bilan bir stolda ovqatlandi. U qartabozlik tashkil etdi. Poezd Nuy-Yorkka yaqinlashganida tog‘am, kashanda yigit va ikki yosh xonim amriqocha qo‘shiqlarni birgalikda kuylashardi…

Sayohat juda maroqli o‘tdi.

Malik tog‘am Nuy-Yorkdan qaytib kelgach, uning amakisi — Garri bobo yana tashrif buyurdi.

— Ziyoratingiz qabul bo‘lsin!—dedi u xursand bo‘lib.
— Qalay, jiyan, bizning nasihatlar safarda asqotdimi?

— Bo‘lmasam-chi,— dedi tog‘am.
— Nasihatimning senga foydasi tekkanidan xursandman,— dedi chol og‘zi qulog‘ida.

Rus tilidan O’roq Ravshanov tarjimasi

HIKMATLI FIKRLAR

SAODATLI YAKUN

Agar sizdan, oilaviy baxt nima, deb so‘rashsa, saodatli yakun, deb javob bering. Agar sizga bo‘sa — ahmoqlar qismati deyishsa, ayting, bu — yolg‘on. Agar chin muhabbat — tentaklarga bitilgan yozg‘iriq deyishsa, bilingki, bu ham uydirma. Zero, barcha haqiqatlar abadiydir. Muhabbat esa eng go‘zal haqiqatdir.

BORINGNI ATROFDAGILAR BILAN BAHAM KO‘R

Yodingda tut, — derdi onam, — Senda neki bo‘lsa, atrofdagilar bilan baham ko‘r. Hatto isrof bo‘lishini bilsang-da, berishdan iymanma. Hayotingda kimki uchrasa, barchasiga muruvvatli bo‘l. Shunda hech kim hech narsangni o‘g‘irlamaydi, boisi agar sen o‘g‘riga bersang, u sendan berkinmaydi va o‘z illatidan andisha qiladi.

YIG‘LASH — FAQAT YAXSHI ODAMLARGA XOS

Avvallari men inson ulg‘aygach, yig‘lamay qo‘ysa kerak, — deb o‘ylardim. Biroq ma’lum bo‘ldiki, tabiatning hayratangiz ijodini ko‘rgan insongina yig‘lashni boshlarkan. Fikrimcha, yig‘ining ibtidosi shu.

BARCHA MAKTUBLAR BITTA MANBADAN DUNYOGA KЕLADI

Odamlar xat orqali bir-birini yaxshiroq tanib oladi. Aytaylik, siz eski qadrdonlaringizdan birini uchratib qoldingiz, tabiiyki, uning fe’l-atvori, xatti-harakatlarini chamalab, u haqda qanday fikrda ekaningizni eslashga harakat qilasiz, so‘ng u yozgan xatni o‘qib, o‘sha uzuq-yuluq, xiyla sayoz tasavvurlaringiz quyuqlashadi. Hayratlanarlisi shundaki, barcha maktublar bitta manbadan dunyoga keladi va fikri ojizimcha, ushbu manbaning nomi — yolg‘izlik, deb ataladi. Hatto eng katta jamiyatda yashasa-da, inson yolg‘iz qolgisi, o‘z-o‘ziga «izhori dil» qilgisi keladi, shu bois kitob o‘qiydi, maktublar yozadi…

Rus tilidan Shohrux Abdurasulov tarjimasi