Ҳам машҳур шоир, ҳам хитой тасвирий санъатида ўзига хос манзара (пейзаж) мактабига асос солган мўйқалам устаси, уста хаттот ва тенги йўқ мусиқачи бўлган Ван Вэйни замондошлари «Будда шоири», кейинги авлодлар эса «Жаннатдан тушган малоик» дея шарафлаганлар. Унинг ижодий фаолияти бугунгача адабиёт ва санъат аҳли учун ўрнак бўлиб келмоқда.
ВАН ВЭЙ
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари
Ван Вэй (хитойча: 王維 (иккинчи исми: Мо Цзе 摩詰) (699— 759) Тан сулоласи даври шеъриятининг икки буюк сиймоси Ли Бай ва Ду Фу каби Хитой адабиётининг энг ардоқли вакилидир. Шоир ҳаёти қашшоқлик, сургуну қамоқ машаққати билан олий мақомли сарой амалдорининг давлатманд турмуши лавҳаларига бой тарзда кечди. Ҳам машҳур шоир, хитой тасвирий санъатида ўзига хос манзара (пейзаж) мактабига асос солган мўйқалам устаси, уста хаттот ва тенги йўқ мусиқачи бўлган Ван Вэйни замондошлари «Будда шоири», кейинги авлодлар эса «Жаннатдан тушган малоик» дея шарафлаганлар. Унинг ижодий фаолияти бугунгача адабиёт ва санъат аҳли учун ўрнак бўлиб келмоқда.
БАҲОР ТУНИ БАМБУКДАН ТИКЛАНГАН ШИЙПОНЧАДА
ЛАНЬТЯНГА ҚАЙТАЁТГАН АМАЛДОР ЦЯНЮГА ТАҚДИМ ЭТАМАН
Сокин кеча. Борлиқ уйқуда —
Тирикликни қучган фароғат.
Бамбукзорнинг ортида эса
Итлар ҳурар тинмасдан фақат.
Мен эсларман ушбу он олис
Тоғлар аро ётган ўлкани
Ва шарқироқ жилға бўйида
Қад тиклаган мўъжаз кулбани.
Сиз бахтлисиз, ҳавасим келар:
Сиз жўнайсиз эрта кун чиқмай,
Унда тонглар гиёҳ терасиз,
Бойлик, амал ташвишин чекмай.
ЧЖУННАН ТОҒЛАРИДАГИ КУЛБА
Етиб келгач умр ўртаси
Дил суяркан ҳақиқатниям.
Жануб тоғин бошпана этдим
Сочимга оқ қиров қўнган дам.
Қувончларни туйиб шодумон
Сайр этарман энди мен танҳо.
Гўзал гўша томон энг яқин
Йўлдан бормоқ энди муддао.
Шаддод жилға бошигаям энг
Қисқа йўлни топиб борурман,
Сўнг ёнбошлаб чўққини қучган
Булутларга узоқ боқурман.
Баъзан учраб қолар йўлимда
Ўтинчи чол — ҳордиқ олурмиз,
Узоқ суҳбат қурармиз дилдан,
Кеч кирганин билмай қолурмиз.
АВЖИ БАҲОР ПАЛЛАСИ
ДАЛА-БОҒЛАРНИ КЕЗИБ ЁЗАМАН
Уй ичидан тингларман узоқ:
Кабутарлар сармаст ғув-ғувлар.
Ҳув, қишлоқнинг орти боғларда
Қийғос-қийғос ўриклар гуллар.
Гоҳ болтани қўлимга олиб
Шарт кесаман, қуриган шохни,
Гоҳо олис тоққа йўл солиб
Мен излайман шаффоф булоқни.
Қалдирғочлар париллаб учар
Бўғотларга — инлари томон.
Қўлларида янги йилнома
Қариялар ўқишар ҳар он.
Шароб тўла косани лабга
Олиб бормай хаёлим учди:
Қайғу қучди кўксимни бирдан,
Олис дўстим ёдимга тушди.
ЁМҒИРДАН СЎНГ ДАЛАЛАРГА БОҚАМАН
Яна осмон сарҳади
Водий узра бепоён.
Боққан билан тўймайсан —
Гард йўқ, тиниқдир ҳар ён.
Чорраҳада дарвоза
Ва қишлоқнинг девори.
Сув устига энгашмиш
Дарахтларнинг шохлари.
Очиқ дала, ундан сўнг
Ҳовузлар кўринади.
Адирларнинг ортида
Алп тоғлар суринади.
Бу ерда дангаса йўқ,
Ҳосил йиғиш авжида.
Ҳовли-жойлар кимсасиз,
Кунлар меҳнат мавжида.
АМАЛДОР ЧЖАНГА ЖАВОБ ЁЗАМАН
Фақатгина фароғат
Мен чолга азиз энди.
Минг хил ўю ташвишлар
Йироқдир, кўнглим тинди.
Энди орзу, режалар
Ўйларимни банд этмас.
Ёлғиз орзум: ул азиз
Қайинзорга қайтсам бас.
Қайинларни шамоллар
Букар экан, ўша чоқ
Тоғ ҳилоли остида
Цин*ни чалгум мен ўйноқ.
Сўрасанг: Қайдан, дея
Бу қувончу бу кадар?
Дарё ёқдан балиқчи
Қўшиқ-ла жавоб берар.
Цин-чолғу асбоби
ВАЗИР ЧЖАН НОМИГА ЦЗИНЧЖОУГА ЮБОРАМАН
Қайларда юрар бугун
Паногоҳ бўлган дўстим?
Цзинмэн тоғига
Боқиб зирқирар кўксим.
Бу очунда қолмади
Дил очгувчи бир сирдош,
Ўчмас меҳру оқибат
Бўлгунча умрим одош.
Деҳқонлар ила кун-тун
Ёш ниҳоллар экаман,
Қадим тепада яшноқ
Боғимда тер тўкаман.
Боқурман жануб ёққа
Учган ғозлар изига:
Кошки улар билан хат
Юборолсам дўстимга!
ТОҒЛАРДА КУЗ ОҚШОМИ
Кимсасиз тоғда ёмғир
Бир зум тинмай тўкилар,
Шом чўкаркан осмоннинг
Қора кўкси сўкилар.
Арчазор узра ҳилол
Ярақлайди нақ яроқ.
Товланганча жилдирар
Тошлар аро шўх ирмоқ.
Бамбук титрар — дарёдан
Кирчи хотинлар қайтар.
Нилуфар титрар — сузар
Балиқчилар қайиқда.
Гарчи атру ифорлар
Қолмасаям гулларда,
Мен истарман: мен ила
Қолсангиз куз келганда.
ВАНЧУАНЬ ДАРЁСИГА ҚАЙТА ТУРИБ
Сокин қўнғироқ саси
Эшитилар йироқдан.
Гоҳ ўтинчи, балиқчи
Дуч келади сўқмоқда.
Олис тоғлар ортида
Кун чўғлари эрийди.
Ҳув, булутлар томонга
Борурман оқшом пайти.
Қиёқ барги эгилиб
Намга қолган ёпишиб,
Тол тўзғоғи учади
Бир-бирига қапишиб.
Баҳорда шарқ ўтлоғи
Қувонтирар барчани.
Кўпчиб юрак фироғи
Жим ёпурмаи дарчани.
ТОҒДАГИ КУЛБА
Дарчани ёпдим аста,
Шафақ титрар кўкда жим.
Ҳар бир қайин устида
Турна уясин кўрдим.
Кунлар ўтар, дарчани
Очгани югурмайман.
Неча вақтки дўстларим,
Жўраларим кўрмайман.
Қизил рангли нилуфар
Баргини тўкиб бўлди.
Бамбук яшнар — чорбоғлар
Гуллар атрига тўлди.
Олис кечув томонда
Чироқлар қатор порлар,
Сув ёнғоғин йиғиб, сўнг
Тарқалади одамлар.
VAN VEY
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari
Van Vey (xitoycha: 王維 (ikkinchi ismi: Mo Sze 摩詰); (699—759) Tan sulolasi davri she’riyatining ikki buyuk siymosi Li Bay va Du Fu kabi Xitoy adabiyotining eng ardoqli vakilidir. Shoir hayoti qashshoqlik, surgunu qamoq mashaqqati bilan oliy maqomli saroy amaldorining davlatmand turmushi lavhalariga boy tarzda kechdi. Ham mashhur shoir, xitoy tasviriy san’atida o’ziga xos manzara (peyzaj) maktabiga asos solgan mo’yqalam ustasi, usta xattot va tengi yo’q musiqachi bo’lgan Van Veyni zamondoshlari «Budda shoiri», keyingi avlodlar esa «Jannatdan tushgan maloik» deya sharaflaganlar. Uning ijodiy faoliyati bugungacha adabiyot va san’at ahli uchun o’rnak bo’lib kelmoqda.
BAHOR TUNI BAMBUKDAN TIKLANGAN SHIYPONCHADA
LAN`TYANGA QAYTAYOTGAN AMALDOR SYANYUGA TAQDIM ETAMAN
Sokin kecha. Borliq uyquda —
Tiriklikni quchgan farog’at.
Bambukzorning ortida esa
Itlar hurar tinmasdan faqat.
Men eslarman ushbu on olis
Tog’lar aro yotgan o’lkani
Va sharqiroq jilg’a bo’yida
Qad tiklagan mo»jaz kulbani.
Siz baxtlisiz, havasim kelar:
Siz jo’naysiz erta kun chiqmay,
Unda tonglar giyoh terasiz,
Boylik, amal tashvishin chekmay.
CHJUNNAN TOG’LARIDAGI KULBA
Yetib kelgach umr o’rtasi
Dil suyarkan haqiqatniyam.
Janub tog’in boshpana etdim
Sochimga oq qirov qo’ngan dam.
Quvonchlarni tuyib shodumon
Sayr etarman endi men tanho.
Go’zal go’sha tomon eng yaqin
Yo’ldan bormoq endi muddao.
Shaddod jilg’a boshigayam eng
Qisqa yo’lni topib borurman,
So’ng yonboshlab cho’qqini quchgan
Bulutlarga uzoq boqurman.
Ba’zan uchrab qolar yo’limda
O’tinchi chol — hordiq olurmiz,
Uzoq suhbat qurarmiz dildan,
Kech kirganin bilmay qolurmiz.
AVJI BAHOR PALLASI
DALA-BOG’LARNI KEZIB YOZAMAN
Uy ichidan tinglarman uzoq:
Kabutarlar sarmast g’uv-g’uvlar.
Huv, qishloqning orti bog’larda
Qiyg’os-qiyg’os o’riklar gullar.
Goh boltani qo’limga olib
Shart kesaman, qurigan shoxni,
Goho olis toqqa yo’l solib
Men izlayman shaffof buloqni.
Qaldirg’ochlar parillab uchar
Bo’g’otlarga — inlari tomon.
Qo’llarida yangi yilnoma
Qariyalar o’qishar har on.
Sharob to’la kosani labga
Olib bormay xayolim uchdi:
Qayg’u quchdi ko’ksimni birdan,
Olis do’stim yodimga tushdi.
YOMG’IRDAN SO’NG DALALARGA BOQAMAN
Yana osmon sarhadi
Vodiy uzra bepoyon.
Boqqan bilan to’ymaysan —
Gard yo’q, tiniqdir har yon.
Chorrahada darvoza
Va qishloqning devori.
Suv ustiga engashmish
Daraxtlarning shoxlari.
Ochiq dala, undan so’ng
Hovuzlar ko’rinadi.
Adirlarning ortida
Alp tog’lar surinadi.
Bu yerda dangasa yo’q,
Hosil yig’ish avjida.
Hovli-joylar kimsasiz,
Kunlar mehnat mavjida.
AMALDOR CHJANGA JAVOB YOZAMAN
Faqatgina farog’at
Men cholga aziz endi.
Ming xil o’yu tashvishlar
Yiroqdir, ko’nglim tindi.
Endi orzu, rejalar
O’ylarimni band etmas.
Yolg’iz orzum: ul aziz
Qayinzorga qaytsam bas.
Qayinlarni shamollar
Bukar ekan, o’sha choq
Tog’ hiloli ostida
Sin*ni chalgum men o’ynoq.
So’rasang: Qaydan, deya
Bu quvonchu bu kadar?
Daryo yoqdan baliqchi
Qo’shiq-la javob berar.
Sin-cholg’u asbobi
VAZIR CHJAN NOMIGA SZINCHJOUGA YUBORAMAN
Qaylarda yurar bugun
Panogoh bo’lgan do’stim?
Szinmen tog’iga
Boqib zirqirar ko’ksim.
Bu ochunda qolmadi
Dil ochguvchi bir sirdosh,
O’chmas mehru oqibat
Bo’lguncha umrim odosh.
Dehqonlar ila kun-tun
Yosh nihollar ekaman,
Qadim tepada yashnoq
Bog’imda ter to’kaman.
Boqurman janub yoqqa
Uchgan g’ozlar iziga:
Koshki ular bilan xat
Yuborolsam do’stimga!
TOG’LARDA KUZ OQSHOMI
Kimsasiz tog’da yomg’ir
Bir zum tinmay to’kilar,
Shom cho’karkan osmonning
Qora ko’ksi so’kilar.
Archazor uzra hilol
Yaraqlaydi naq yaroq.
Tovlangancha jildirar
Toshlar aro sho’x irmoq.
Bambuk titrar — daryodan
Kirchi xotinlar qaytar.
Nilufar titrar — suzar
Baliqchilar qayiqda.
Garchi atru iforlar
Qolmasayam gullarda,
Men istarman: men ila
Qolsangiz kuz kelganda.
VANCHUAN` DARYOSIGA QAYTA TURIB
Sokin qo’ng’iroq sasi
Eshitilar yiroqdan.
Goh o’tinchi, baliqchi
Duch keladi so’qmoqda.
Olis tog’lar ortida
Kun cho’g’lari eriydi.
Huv, bulutlar tomonga
Borurman oqshom payti.
Qiyoq bargi egilib
Namga qolgan yopishib,
Tol to’zg’og’i uchadi
Bir-biriga qapishib.
Bahorda sharq o’tlog’i
Quvontirar barchani.
Ko’pchib yurak firog’i
Jim yopurmai darchani.
TOG’DAGI KULBA
Darchani yopdim asta,
Shafaq titrar ko’kda jim.
Har bir qayin ustida
Turna uyasin ko’rdim.
Kunlar o’tar, darchani
Ochgani yugurmayman.
Necha vaqtki do’stlarim,
Jo’ralarim ko’rmayman.
Qizil rangli nilufar
Bargini to’kib bo’ldi.
Bambuk yashnar — chorbog’lar
Gullar atriga to’ldi.
Olis kechuv tomonda
Chiroqlar qator porlar,
Suv yong’og’in yig’ib, so’ng
Tarqaladi odamlar.
