“Хўроз уч қичқиргунча”ни эса қайта-қайта ўқигинг келаверади. Асар нуқул диалоглар асосига қурилган. Диалоглар орқали қаҳрамонлар характери шундай қойилмақом тасвирланганки, ҳатто ўша образга прототип бўлиб чиқадиган киши: “Ёпирим-эй, менга худди қуйиб қўйгандек ўхшар экан”, дея ҳайратланиши турган гап (Жовли Хушбоқовнинг «Ахлоқ — бу ҳақиқатдир» мақоласидан. Мақолани мана бу саҳифада ўқинг).

Василий ШУКШИН
ХЎРОЗ УЧ ҚИЧҚИРГУНЧА
Сулаймон Раҳмон таржимаси

ШУКШИН Василий Макарович (1929.25.7, Олтой ўлкаси Бийск тумани Сростки қишлоғи — 1974.2.10, Волгоград вилояти Клетск қишлоғида вафот этган; Москвада дафн қилинган) — рус ёзувчиси, кинорежиссёр, сценарист. Россияда хизмат кўрсатган санъат арбоби (1969).. Дастлабки ҳикоялар тўплами — «Қишлоқ одамлари» (1963). 1964 йилда Василий Шукшин сценарийси асосида «Шундай йигит яшайди» фильми суратга олинган ва ушбу картина Венецияда бўлиб ўтган 16-Халқаро кинофорумда «Олтин шер» мукофотига сазовор бўлган. Шукшиннинг «Любавинлар» (1965) романи, шу роман асосида ишланган «Любавинларнинг тугатилиши» (1972) фильмида, Степан Разин ҳаёти ва унинг курашига оид «Сизга эркинлик бергани келдим» кинороманида (1971),«Характерлар», «Сизнинг ўғлингиз ва акангиз» (1966), «Ғаройиб кишилар» каби кинокартиналарида инсоннинг теран ички кечинмалари, орзу ва умид сари талпинишлари, баъзи бир кимсаларда учрайдиган мешчанлик фалсафасининг фожиага олиб келиши маҳорат билан тасвирланган. Шукшиннинг адабиёт ва кино соҳасидаги фаолиятида турли тоифа кишиларининг ёрқин образлари яратилган.
Василий Шукшиннинг бадиий адабиёт ва кинодаги услуби ишонтириш санъатининг кучи билан чуқур ҳаётийлик касб эта олган.
Шукшин С. Герасимовнинг «Кўл бўйида» фильмидаги Черних ролининг ижроси учун Давлат мукофотига сазовор бўлган (1971). «Улар Ватан учун жанг қилдилар» фильмини суратга олиш чоғида тўсатдан вафот этган.Асарлари ўзбек тилига таржима қилинган.

Ақл-ҳушини йиғиб олиш учун йўл юрса ҳам мўл юрган Иван тентак ҳақида эртак

Кутубхоналардан бирида, кечки пайт, тахминан соат олтиларда, рус классик адабиёти қаҳрамонлари тортишиб қолдилар . Кутубхоначи қиз ҳали кетмаган, улар эса жавонларида туриб, ажабланганча уни томоша қилар — кетишини кутар эдилар. Кутубхоначи охирги марта аллаким билан телефонда гаплашди.

Қизнинг гаплари ғалати эди , қаҳрамонлар эшитиб турган бўлсалар ҳам ҳеч вақога тушунмай ҳайрон бўлишди

— Э, йўқ, — дерди кутубхоначи, — менимча, тариқ . Ахир, у така-ку… Кетдик, яхшиси, дукурлашамиз. А? Йўқ, ахир, у така-ку. Олдин бир дукурлашамиз, хўп, де? Кейин Владикникига ўтамиз.. . Э, унинг қўйлигини биламан, лекин “Грюндик»и бор — ўтиришамиз.. . Сўлақмон ҳам келади, кейин ҳалигиям бўлади… укки-чи… Биламан, ҳаммасиям така, ле­кин вақтни ўтказиш ҳам керак-да, ахир ! Хўш, хўш.. . эшитяпман.. .

— Ҳеч балога тушунмаяпман, — деди шивирлаб цилиндрли кимса ёнидаги Обломовга ўхшаш вазмин помешчикка — у Онегин ҳам, Чацкий ҳам эмас эди.

Обломов жилмайди:
— Ҳайвонот боғига отланишяпти.
— Нега энди ҳаммаси така бўлади?
— Ҳалиги… пичинг бўлса керак. Тузуккина экан, а?
Цилиндрли жаноб афтини бужмайтирди :
— Ффу, шуям қизми !

— Ҳа, энди сизга нуқул француз хонимлари бўлса, — деди Обломов бадхоҳлик билан. — Аммо-лекин менга ёкди. Оёқчалариям — ҳар қалай, ёмон ўйлаб топишмабди, нима дедингиз?

— Жудаям… ҳалигиндай… — деб гапга суқилди кўринишидан Чехов қаҳрамонига ўхшайдиган аламдийда бир жаноб. — Жудаям калта-ку. Зарилмикан шунча?

Обломов ҳиринглади:
— Ҳа, нега бўлмаса кўзингни узолмай қолдинг? Қарама.

— Очиғини айтганда, менга нима, — деди хижолат чекиб Чехов қаҳрамони. — Марҳамат, қарамасам қарамайман. Лекин нега энди оёқдан бошлашганийкин?

— Нима? — Обломов тушунмади .

— Тикланишни айтаман-да.

— Ия, бўлмаса, қаердан бошлайдилар тикланишни? — деди Обломов мамнун. — Оёқдан-да, биродар , оёқдан.

— Сиз ҳеч ўзгармайсиз, — деб койиди аламдийда пинҳоний ғазаб билан. Обломов яна ҳиринглади.

   “Xo’roz uch qichqirguncha”ni esa qayta-qayta o’qiging kelaveradi. Asar nuqul dialoglar asosiga qurilgan. Dialoglar orqali qahramonlar xarakteri shunday qoyilmaqom tasvirlanganki, hatto o’sha obrazga prototip bo’lib chiqadigan kishi: “Yopirim-ey, menga xuddi quyib qo’ygandek o’xshar ekan”, deya hayratlanishi turgan gap (Jovli Xushboqovning «Axloq — bu haqiqatdir» maqolasidan. Maqolani mana bu sahifada o’qing).

Vasiliy SHUKSHIN
XO’ROZ  UCH QICHQIRGUNCHA
Sulaymon Rahmon tarjimasi

SHUKSHIN Vasiliy Makarovich (1929.25.7, Oltoy o’lkasi Biysk tumani Srostki qishlog’i — 1974.2.10, Volgograd viloyati Kletsk qishlog’ida vafot etgan; Moskvada dafn qilingan) — rus yozuvchisi, kinorejissyor, ssenarist. Rossiyada xizmat ko’rsatgan san’at arbobi (1969).. Dastlabki hikoyalar to’plami — «Qishloq odamlari» (1963). 1964 yilda Vasiliy Shukshin stsenariysi asosida «Shunday yigit yashaydi» fil`mi suratga olingan va ushbu kartina Venetsiyada bo’lib o’tgan 16-Xalqaro kinoforumda «Oltin sher» mukofotiga sazovor bo’lgan. Shukshinning «Lyubavinlar» (1965) romani, shu roman asosida ishlangan «Lyubavinlarning tugatilishi» (1972) fil`mida, Stepan Razin hayoti va uning kurashiga oid «Sizga erkinlik bergani keldim» kinoromanida (1971),«Xarakterlar», «Sizning o’g’lingiz va akangiz» (1966), «G’aroyib kishilar» kabi kinokartinalarida insonning teran ichki kechinmalari, orzu va umid sari talpinishlari, ba’zi bir kimsalarda uchraydigan meshchanlik falsafasining fojiaga olib kelishi mahorat bilan tasvirlangan. Shukshinning adabiyot va kino sohasidagi faoliyatida turli toifa kishilarining yorqin obrazlari yaratilgan.
Vasiliy Shukshinning badiiy adabiyot va kinodagi uslubi ishontirish san’atining kuchi bilan chuqur hayotiylik kasb eta olgan.
Shukshin S. Gerasimovning «Ko’l bo’yida» fil`midagi Chernix rolining ijrosi uchun Davlat mukofotiga sazovor bo’lgan (1971). «Ular Vatan uchun jang qildilar» fil`mini suratga olish chog’ida to’satdan vafot etgan.Asarlari o’zbek tiliga tarjima qilingan.

Aql-hushini yig’ib olish uchun yo’l yursa ham mo’l yurgan Ivan tentak haqida ertak

>Kutubxonalardan birida, kechki payt, taxminan soat oltilarda, rus klassik adabiyoti qahramonlari tortishib qoldilar . Kutubxonachi qiz hali ketmagan, ular esa javonlarida turib, ajablangancha uni tomosha qilar — ketishini kutar edilar. Kutubxonachi oxirgi marta allakim bilan telefonda gaplashdi.

Qizning gaplari g’alati edi , qahramonlar eshitib turgan bo’lsalar ham hech vaqoga tushunmay hayron bo’lishdi

— E, yo’q, — derdi kutubxonachi, — menimcha, tariq . Axir, u taka-ku… Ketdik, yaxshisi, dukurlashamiz. A? Yo’q, axir, u taka-ku. Oldin bir dukurlashamiz, xo’p, de? Keyin Vladiknikiga o’tamiz.. . E, uning qo’yligini bilaman, lekin “Gryundik»i bor — o’tirishamiz.. . So’laqmon ham keladi, keyin haligiyam bo’ladi… ukki-chi… Bilaman, hammasiyam taka, le­kin vaqtni o’tkazish ham kerak-da, axir ! Xo’sh, xo’sh.. . eshityapman.. .

— Hech baloga tushunmayapman, — dedi shivirlab silindrli kimsa yonidagi Oblomovga o’xshash vazmin pomeshchikka — u Onegin ham, Chatskiy ham emas edi.

Oblomov jilmaydi:
— Hayvonot bog’iga otlanishyapti.
— Nega endi hammasi taka bo’ladi?
— Haligi… piching bo’lsa kerak. Tuzukkina ekan, a?
Silindrli janob aftini bujmaytirdi :
— Ffu, shuyam qizmi !

— Ha, endi sizga nuqul frantsuz xonimlari bo’lsa, — dedi Oblomov badxohlik bilan. — Ammo-lekin menga yokdi. Oyoqchalariyam — har qalay, yomon o’ylab topishmabdi, nima dedingiz?

— Judayam… haliginday… — deb gapga suqildi ko’rinishidan Chexov qahramoniga o’xshaydigan alamdiyda bir janob. — Judayam kalta-ku. Zarilmikan shuncha?

Oblomov hiringladi:
— Ha, nega bo’lmasa ko’zingni uzolmay qolding? Qarama.

— Ochig’ini aytganda, menga nima, — dedi xijolat chekib Chexov qahramoni. — Marhamat, qaramasam qaramayman. Lekin nega endi oyoqdan boshlashganiykin?

— Nima? — Oblomov tushunmadi .

— Tiklanishni aytaman-da.

— Iya, bo’lmasa, qaerdan boshlaydilar tiklanishni? — dedi Oblomov mamnun. — Oyoqdan-da, birodar , oyoqdan.

— Siz hech o’zgarma’ysiz, — deb koyidi alamdiyda pinhoniy g’azab bilan. Oblomov yana hiringladi.

Асар давомини Doc.me ва а Calameo  ёрдамида мутолаа қилинг

Vasiliy Shukshin. Xo’roz uch qichqirguncha