Одамлар унинг ўзларига томон яқинлашиб келаётганини пайқашди, чунки унда диққатни тортадиган нимадир бор эди. Унинг юзи қаримсиқ кўринса-да, бироқ юришидан унга йигирма ёш берса бўларди. Қаримсиқ юзли кимса одамлар ёнига, скамейкага ўтирди. Кейин уларга қўлидаги нарсани кўрсатди.

Вольфганг Борҳерт
ОШХОНА СОАТИ
Немисчадан Янглиш Эгамова таржимаси

Олмон шоири ва ёзувчиси Вольфганг Борхерт 1921 йилда Ҳамбургда туғилиб, 1947 йили Швецариянинг Базел шаҳрида оғир бетобликдан вафот этган. У жуда қисқа умр кечирган бўлса-да, ўзидан битта драма, ғоят нафис шеърлар, кўплаб ҳикоялар мерос қилиб қолдирган. Адолатсиз уруш туфайли шоир жуда кўп бегуноҳ олмонлар сингари ўз уйида, ўз ватанида яшаб ватангадо бўлди. Беҳад қайноқ қалб эгаси бўлган Борхерт ҳаёти азоб-уқубат, сарсон-саргардонликда кечди. Шоирнинг бутун ижоди фашизм балосини, урушни қоралашга бағишланган. Қуйида эълон қилинаётган ҳикоя ҳам айни шу мавзуда.

Одамлар унинг ўзларига томон яқинлашиб келаётганини пайқашди, чунки унда диққатни тортадиган нимадир бор эди. Унинг юзи қаримсиқ кўринса-да, бироқ юришидан унга йигирма ёш берса бўларди. Қаримсиқ юзли кимса одамлар ёнига, скамейкага ўтирди. Кейин уларга қўлидаги нарсани кўрсатди.

— Бу бизнинг ошхона соатимиз эди, — деди у ва скамейкада кунчувокда ўтирган ҳамма одамларни бирма-бир кўздан кечирди. — Ҳа, уни ҳозир топиб олдим. Қолиб кетган экан.
У оппоқ ликопга ўхшаш ошхона соатини қўлида ушлаб турар ва бармоғи билан унинг ҳаворанг рақамларини силарди.

— Энди унинг ҳеч бир қиммати йўқ, — деди у ўзини оқлагансимон, — буни биламан. Бунинг устига унчалик чиройли ҳам эмас. У бор-йўғи оппоқ ликопга ўхшайди, холос. Лекин ҳаворанг рақамлари ҳалиям яхшигина сақланган назаримда. Тўғри, миллари жездан қилинган. У энди юрмайди. Йўқ. У ичидан бузилган, бу аниқ. Аммо кўринишдан ҳамишагидек. Гарчи ҳозир юрмаётган бўлса-да.

У ликопга ўхшаш соатнинг чеккаси бўйлаб бармоғи билан оҳиста айлана ҳосил қилди. Шу аснода секингина: “У қолиб кетган экан” деди.

Скамейкада кунчувокда ўтирганлар унга қарашмади. Биттаси ўз туфлисига тикилган, аёл эса боласининг аравачаси билан овора эди.
— Ҳамма нарсангиздан айрилибсиз-да? — деди сўнгра кимдир.
— Ҳа, ҳа, — деди у очиқ чеҳра билан, — ўйлаб кўринг, ҳамма нарсадан айрилдик! Фақат манавигина қолибди. — Гўё бошқалар буни билмагандек, у соатни баланд кўтарди.
— Лекин у ҳозир юрмаяпти-ку, — деди аёл.

— Йўқ, йўқ, юрмайди. У бузилган, буни ўзим ҳам биламан. Шунга қарамай у ҳалиям ўша-ўша: оқ ва ҳаворанг. — У соатни тағин одамларга кўрсатди. — Энг қизиғи шуки, — ҳаяжонланиб сўзида давом этди у, — мен ҳали бу ҳақда сизларга гапириб бермадим. Энг қизиғи : тасаввур қилиб кўринг, у соат икки яримда тўхтаб қолган, айнан икки яримда, тасаввур қиляпсизми?
— Унда уйингизга айнан икки яримда бомба тушган, — деди бир одам пастки лабини виқор билан чўччайтириб. — Кўп эшитганим бор. Бомба тушса соатлар тўхтаб қоларкан. Босим кучлилигидан бўлса керак.

У соатга қараб ўйчан бошини чайқади.
— Йўқ, ҳурматли жаноб, йўқ, бундай эмас. Бунинг бомбага алоқаси йўқ. Бомбаларни бунга аралаштирманг. Йўқ. Ундай эмас, соат икки ярим бутунлай бошқа нарса билан боғлиқ. Унинг соат учдан ўн беш дақиқа ўтганда ёки соат еттида эмас, балки айнан икки яримда тўхтаб қолгани, шубҳасиз, қизиқ. Мен ҳамиша айни соат икки яримда уйга келардим. Тунда, демоқчиман. Деярли ҳамиша соат икки яримда. Худди шу нарса қизиқ.
У одамларга қаради, лекин улар нигоҳларини ундан олиб қочишди. Кўзлар кўзга тушмади. Шунда у соатга қараб бош силкиди:

— Ўшанда қорним оч бўларди, тўғрими? Дарҳол ошхонага кирардим. Ўша пайтда деярли ҳамиша соат икки ярим бўларди. Сўнгра, сўнгра онам кириб келарди. Мен эшикни нечоғлик секин очмайин, у барибир эшитарди. Мен ошхонада бирор егулик қидираётганимда бирданига чироқ ёнарди. Онам устида жемпери, елкасида шолрўмоли билан остонада турган бўларди. Ялангоёқ, мудом ялангоёқ. Ошхонамизнинг поли кафелланган эди. Ёруғлик кучлилигидан у кўзларини қисиб оларди. Чунки у аллақачон ухлаб ётган бўларди-да. Тун эди ахир. “Тағин кеч келдингми?” деярди у кейин. Ортиқ ҳеч нарса демасди. “Тағин кеч келдингми?” деярди, холос. Сўнг овқатимни иситиб берарди ва овқат ейишимни кузатиб ўтирар, шу аснода оёқларини тинмай бир-бирига ишқаларди. Негаки кафеллар муздек эди-да. У кечаси шиппак киймасди. Овқатимни еб бўлгунимча олдимда ўтирарди. Мен хонамга кириб чироқ ёққанимда унинг идишларни йиғиштираётгани эшитилиб турарди. Ҳар кеча шундай бўларди. Деярли ҳамиша тунги соат икки яримда. Тунги соат икки яримда унинг менга овқатимни тайёрлаб бериши мен учун одатий ҳол эди. Мен буни мутлақо одатий ҳол деб ҳисоблардим. Негаки у ҳамиша шундай қиларди. “Тағин кеч келдингми?”дан бошқа бирон оғиз сўз айтмасди. Ҳар гал шу сўзларни айтарди. Бу бир умр давом этаверади, деб ўйлардим. Бу мен учун одатий ҳол эди. Ахир ҳамиша шундай эди-да.

Скамейкада бир зум жимлик чўкди.
— Энди-чи? — деди у секин ва одамларга қаради. Бироқ кўзлар кўзга тушмади. Шунда у соатнинг оқ- ҳаворанг юмалоқ юзасига қараб:
— Энди, фақат энди у дамларнинг жаннат эканлигини англадим. Ҳақиқий жаннат.
Скамейкада ҳамма жим эди.
— Оилангиз-чи? — деб сўради сўнгра бир аёл.
У аёлга қараб хижолатомуз жилмайди.
— Ҳа-а, ота-онамни айтяпсизми? Улар ҳам ўтишди. Ҳаммаси ўтди. Ҳамма нарса, ўйлаб кўринг, ҳамма нарса йўқ бўлди.

У одамларнинг биридан иккинчисига хижолатомуз қараб чиқди. Лекин улар унга қарашмасди. У яна соатни яна бапанд кўтарди-да, кулди.
— Фақат шу қолган, — деди кулиб, — энг қизиғи, у айнан соат икки яримда тўхтаб қолган. Айнан икки яримда.

У ортиқ ҳеч нарса демади. Унинг юзи қаримсиқ эди. Ёнида ўтирган одам туфлисига тикилган,аммо уларни кўрмасди.. Унинг миясида узлуксиз “жаннат” сўзи айланарди.

Volfgang Borhert
OSHXONA SOATI
Nemischadan Yanglish Egamova tarjimasi

Olmon shoiri va yozuvchisi Vol`fgang Borxert 1921 yilda Hamburgda tug’ilib, 1947 yili Shvetsariyaning Bazel shahrida og’ir betoblikdan vafot etgan. U juda qisqa umr kechirgan bo’lsa-da, o’zidan bitta drama, g’oyat nafis she’rlar, ko’plab hikoyalar meros qilib qoldirgan. Adolatsiz urush tufayli shoir juda ko’p begunoh olmonlar singari o’z uyida, o’z vatanida yashab vatangado bo’ldi. Behad qaynoq qalb egasi bo’lgan Borxert hayoti azob-uqubat, sarson-sargardonlikda kechdi. Shoirning butun ijodi fashizm balosini, urushni qoralashga bag’ishlangan. Quyida e’lon qilinayotgan hikoya ham ayni shu mavzuda.

Odamlar uning o’zlariga tomon yaqinlashib kelayotganini payqashdi, chunki unda diqqatni tortadigan nimadir bor edi. Uning yuzi qarimsiq ko’rinsa-da, biroq yurishidan unga yigirma yosh bersa bo’lardi. Qarimsiq yuzli kimsa odamlar yoniga, skameykaga o’tirdi. Keyin ularga qo’lidagi narsani ko’rsatdi.

— Bu bizning oshxona soatimiz edi, — dedi u va skameykada kunchuvokda o’tirgan hamma odamlarni birma-bir ko’zdan kechirdi. — Ha, uni hozir topib oldim. Qolib ketgan ekan.
U oppoq likopga o’xshash oshxona soatini qo’lida ushlab turar va barmog’i bilan uning havorang raqamlarini silardi.

— Endi uning hech bir qimmati yo’q, — dedi u o’zini oqlagansimon, — buni bilaman. Buning ustiga unchalik chiroyli ham emas. U bor-yo’g’i oppoq likopga o’xshaydi, xolos. Lekin havorang raqamlari haliyam yaxshigina saqlangan nazarimda. To’g’ri, millari jezdan qilingan. U endi yurmaydi. Yo’q. U ichidan buzilgan, bu aniq. Ammo ko’rinishdan hamishagidek. Garchi hozir yurmayotgan bo’lsa-da.

U likopga o’xshash soatning chekkasi bo’ylab barmog’i bilan ohista aylana hosil qildi. Shu asnoda sekingina: “U qolib ketgan ekan” dedi.

Skameykada kunchuvokda o’tirganlar unga qarashmadi. Bittasi o’z tuflisiga tikilgan, ayol esa bolasining aravachasi bilan ovora edi.
— Hamma narsangizdan ayrilibsiz-da? — dedi so’ngra kimdir.
— Ha, ha, — dedi u ochiq chehra bilan, — o’ylab ko’ring, hamma narsadan ayrildik! Faqat manavigina qolibdi. — Go’yo boshqalar buni bilmagandek, u soatni baland ko’tardi.
— Lekin u hozir yurmayapti-ku, — dedi ayol.

— Yo’q, yo’q, yurmaydi. U buzilgan, buni o’zim ham bilaman. Shunga qaramay u haliyam o’sha-o’sha: oq va havorang. — U soatni tag’in odamlarga ko’rsatdi. — Eng qizig’i shuki, — hayajonlanib so’zida davom etdi u, — men hali bu haqda sizlarga gapirib bermadim. Eng qizig’i : tasavvur qilib ko’ring, u soat ikki yarimda to’xtab qolgan, aynan ikki yarimda, tasavvur qilyapsizmi?
— Unda uyingizga aynan ikki yarimda bomba tushgan, — dedi bir odam pastki labini viqor bilan cho’chchaytirib. — Ko’p eshitganim bor. Bomba tushsa soatlar to’xtab qolarkan. Bosim kuchliligidan bo’lsa kerak.

U soatga qarab o’ychan boshini chayqadi.
— Yo’q, hurmatli janob, yo’q, bunday emas. Buning bombaga aloqasi yo’q. Bombalarni bunga aralashtirmang. Yo’q. Unday emas, soat ikki yarim butunlay boshqa narsa bilan bog’liq. Uning soat uchdan o’n besh daqiqa o’tganda yoki soat yettida emas, balki aynan ikki yarimda to’xtab qolgani, shubhasiz, qiziq. Men hamisha ayni soat ikki yarimda uyga kelardim. Tunda, demoqchiman. Deyarli hamisha soat ikki yarimda. Xuddi shu narsa qiziq.
U odamlarga qaradi, lekin ular nigohlarini undan olib qochishdi. Ko’zlar ko’zga tushmadi. Shunda u soatga qarab bosh silkidi:

— O’shanda qornim och bo’lardi, to’g’rimi? Darhol oshxonaga kirardim. O’sha paytda deyarli hamisha soat ikki yarim bo’lardi. So’ngra, so’ngra onam kirib kelardi. Men eshikni nechog’lik sekin ochmayin, u baribir eshitardi. Men oshxonada biror yegulik qidirayotganimda birdaniga chiroq yonardi. Onam ustida jemperi, yelkasida sholro’moli bilan ostonada turgan bo’lardi. Yalangoyoq, mudom yalangoyoq. Oshxonamizning poli kafellangan edi. Yorug’lik kuchliligidan u ko’zlarini qisib olardi. Chunki u allaqachon uxlab yotgan bo’lardi-da. Tun edi axir. “Tag’in kech keldingmi?” deyardi u keyin. Ortiq hech narsa demasdi. “Tag’in kech keldingmi?” deyardi, xolos. So’ng ovqatimni isitib berardi va ovqat yeyishimni kuzatib o’tirar, shu asnoda oyoqlarini tinmay bir-biriga ishqalardi. Negaki kafellar muzdek edi-da. U kechasi shippak kiymasdi. Ovqatimni yeb bo’lgunimcha oldimda o’tirardi. Men xonamga kirib chiroq yoqqanimda uning idishlarni yig’ishtirayotgani eshitilib turardi. Har kecha shunday bo’lardi. Deyarli hamisha tungi soat ikki yarimda. Tungi soat ikki yarimda uning menga ovqatimni tayyorlab berishi men uchun odatiy hol edi. Men buni mutlaqo odatiy hol deb hisoblardim. Negaki u hamisha shunday qilardi. “Tag’in kech keldingmi?”dan boshqa biron og’iz so’z aytmasdi. Har gal shu so’zlarni aytardi. Bu bir umr davom etaveradi, deb o’ylardim. Bu men uchun odatiy hol edi. Axir hamisha shunday edi-da.

Skameykada bir zum jimlik cho’kdi.
— Endi-chi? — dedi u sekin va odamlarga qaradi. Biroq ko’zlar ko’zga tushmadi. Shunda u soatning oq- havorang yumaloq yuzasiga qarab:
— Endi, faqat endi u damlarning jannat ekanligini angladim. Haqiqiy jannat.
Skameykada hamma jim edi.
— Oilangiz-chi? — deb so’radi so’ngra bir ayol.
U ayolga qarab xijolatomuz jilmaydi.
— Ha-a, ota-onamni aytyapsizmi? Ular ham o’tishdi. Hammasi o’tdi. Hamma narsa, o’ylab ko’ring, hamma narsa yo’q bo’ldi.

U odamlarning biridan ikkinchisiga xijolatomuz qarab chiqdi. Lekin ular unga qarashmasdi. U yana soatni yana bapand ko’tardi-da, kuldi.
— Faqat shu qolgan, — dedi kulib, — eng qizig’i, u aynan soat ikki yarimda to’xtab qolgan. Aynan ikki yarimda.

U ortiq hech narsa demadi. Uning yuzi qarimsiq edi. Yonida o’tirgan odam tuflisiga tikilgan,ammo ularni ko’rmasdi.. Uning miyasida uzluksiz “jannat” so’zi aylanardi.