Атоқли испан шоири, Нобель мукофоти совриндори Хуан Рамон Хименес шеърлари ўзбек китобхонига яхши таниш. Унинг шеърларини Шавкат Раҳмон, Хуршид Даврон ўзбек тилига таржима қилишган. Бугун испан шоирининг Ўктамой Холдорова томонидан ўзбекчалаштирган шеърларини тақдим этамиз.

ХУАН РАМОН ХИМЕНЕС
ШЕЪРЛАР
Русчадан Ўктамой Холдорова таржимаси

Атоқли испан шоири, Нобель мукофоти совриндори Хуан Рамон Хименес (1881-1956) Могер шаҳарчасида ўзига тўқ банкир оиласида туғилган. Севильия университетининг юридик факультетига ўқишга киради, бироқ бу соҳада ўқиш унга ёқмайди. У бўш вақтларини расм чизиш, немис, француз, испан романтик шеърияти вакилларининг асарларини ўқиш билан ўтказар ва ўзи ҳам шеър ёзишни бошлаганди. Шеърлари илк бор испан журналида нашр этилганида Хуан 16 ёшда эди. 19 ёшида унинг “Настарин қапби” ва “Нимфиялар” номли китоблари чоп этилди. 1900 йили Хименес модернист шоир Рубен Дарио билан танишади. “Бу учрашув менинг ҳаётимда унутилмас ва муҳим босқичга айланди”, деб ёзади шоир. Унинг “Сатрларим” (1902), “Ғамгин оҳанглар” (1903), “Олисдаги боғлар” (1904), “Чўпон қўшиғи” (1905), “Кўклам наволари” (1910), “Мунгли қўшиқлар” (1908-1910), “Дилгирлик” (1912) ва бошқа китоблари эълон қилинган.
Хименес она тилининг фусункорлигини чуқур ҳис қилган ижодкор. Унинг шеърларида сўз, оҳанг ва тасвирлар бир-бири билан чамбарчас боғланган… Бу унинг ёшлигида тасвирий санъат билан шуғулланиб, мойбўёқда суратлар ишлаганидан бўлса керак.

У оқшомнинг шамоли ишқни учириб елди…
Поль Верлен

Куз оқшомин шамоли эсди,
Олтин япроқ узилди қанча.
Бунча ғамгин дарахтлар тунда,
Бунча узоқ чўзилди кеча.

Кўкда хира сариқ ой аста
Сузар туннинг қора йўлида.
Кўз ёши йўқ, йўқдир бўса ҳам
Унинг сўнаётган нурида.

Дарахтларга оҳиста айтгум
Тилло япроқлар-чун. йиғламанг,
Кўклам келса яшилланасиз,
Шохда гарчи буткул ёқилсанг.

Дарахтзорлар ғамгин, жим турар
Хазонларга тутгандай мотам.
Олтин япроқлар-чун йиғламанг,
Хазон бўлар яшил япроқ ҳам

* * *

Январнинг дам олиш оқшоми
Бирор жонзот кўринмас уйда.
Яшил сарғиш товланиб қуёш
Деразамдан оқиб киради
Хонамга,
Гулларимга
Ва томади томчи нур бўлиб.

Сўриб олинган ғамгин ҳаво
Зерикарли, чўзилган Вақтда.
Қотган очиқ саҳифаларда.
Бўшаган уй, оёқ учида
Кўнглим борар аста чайқалиб
Тушаётган нон ушоғини
Нигоҳ ташлаб кўраман кафтда.

КУЗ ҚЎШИҒИ

Кун ботарга кетар турналар
Улар учиб борар… Қаёққа?
Заррин барглар олиб кетаётган
Кумуш дарё оқар… Қай ёққа?

Кетгум олтин анғиззор бўйлаб
Кетаману билмам қаёнга?
Йўл бўлсин, эй, олтин куз — сулув,
Йўл бўлсин, эй, сизга, кумуш сув.

* * *

Умид ўзингники, ўхшашдир
ялтираган зебу зийнатга,
юраклардан худди ғилофдай
авайлаб тортаман узлатга;

ва у билан сайр этгум боғда,
ардоқлайман худди қизимдай,
эркалайман келинчак каби
боз қолдиргум ёлғиз бутунлай.

* * *

Фақат гул бўлмоқни қилгумдир ҳавас,
Фақат юлдуз бўлсам, бошқа ҳеч не, бас.
Лекин бу мўъжиза насиб этар кимга,
Қарайман, тирқишдан кўринар менга.

Манба: «Жаҳон адабиёти» журнали, 2015, октябрь

XUAN RAMON XIMENES
SHE’RLAR
Ruschadan O’ktamoy Xoldorova tarjimasi

  Atoqli ispan shoiri, Nobel` mukofoti sovrindori Xuan Ramon Ximenes (1881-1956) Moger shaharchasida o’ziga to’q bankir oilasida tug’ilgan. Seviliya universitetining yuridik fakultetiga o’qishga kiradi, biroq bu sohada o’qish unga yoqmaydi. U bo’sh vaqtlarini rasm chizish, nemis, frantsuz, ispan romantik she’riyati vakillarining asarlarini o’qish bilan o’tkazar va o’zi ham she’r yozishni boshlagandi. She’rlari ilk bor ispan jurnalida nashr etilganida Xuan 16 yoshda edi. 19 yoshida uning “Nastarin qapbi” va “Nimfiyalar” nomli kitoblari chop etildi. 1900 yili Ximenes modernist shoir Ruben Dario bilan tanishadi. “Bu uchrashuv mening hayotimda unutilmas va muhim bosqichga aylandi”, deb yozadi shoir. Uning “Satrlarim” (1902), “G’amgin ohanglar” (1903), “Olisdagi bog’lar” (1904), “Cho’pon qo’shig’i” (1905), “Ko’klam navolari” (1910), “Mungli qo’shiqlar” (1908-1910), “Dilgirlik” (1912) va boshqa kitoblari e’lon qilingan.
Ximenes ona tilining fusunkorligini chuqur his qilgan ijodkor. Uning she’rlarida so’z, ohang va tasvirlar bir-biri bilan chambarchas bog’langan… Bu uning yoshligida tasviriy san’at bilan shug’ullanib,
moybo’yoqda suratlar ishlaganidan bo’lsa kerak.

U oqshomning shamoli ishqni uchirib yeldi…
Pol` Verlen

Kuz oqshomin shamoli esdi,
Oltin yaproq uzildi qancha.
Buncha g’amgin daraxtlar tunda,
Buncha uzoq cho’zildi kecha.

Ko’kda xira sariq oy asta
Suzar tunning qora yo’lida.
Ko’z yoshi yo’q, yo’qdir bo’sa ham
Uning so’nayotgan nurida.

Daraxtlarga ohista aytgum
Tillo yaproqlar-chun. yig’lamang,
Ko’klam kelsa yashillanasiz,
Shoxda garchi butkul yoqilsang.

Daraxtzorlar g’amgin, jim turar
Xazonlarga tutganday motam.
Oltin yaproqlar-chun yig’lamang,
Xazon bo’lar yashil yaproq ham

* * *

Yanvarning dam olish oqshomi
Biror jonzot ko’rinmas uyda.
Yashil sarg’ish tovlanib quyosh
Derazamdan oqib kiradi
Xonamga,
Gullarimga
Va tomadi tomchi nur bo’lib.

So’rib olingan g’amgin havo
Zerikarli, cho’zilgan Vaqtda.
Qotgan ochiq sahifalarda.
Bo’shagan uy, oyoq uchida
Ko’nglim borar asta chayqalib
Tushayotgan non ushog’ini
Nigoh tashlab ko’raman kaftda.

KUZ QO’SHIG’I

Kun botarga ketar turnalar
Ular uchib borar… Qayoqqa?
Zarrin barglar olib ketayotgan
Kumush daryo oqar… Qay yoqqa?

Ketgum oltin ang’izzor bo’ylab
Ketamanu bilmam qayonga?
Yo’l bo’lsin, ey, oltin kuz — suluv,
Yo’l bo’lsin, ey, sizga, kumush suv.

* * *

Umid o’zingniki, o’xshashdir
yaltiragan zebu ziynatga,
yuraklardan xuddi g’ilofday
avaylab tortaman uzlatga;

va u bilan sayr etgum bog’da,
ardoqlayman xuddi qizimday,
erkalayman kelinchak kabi
boz qoldirgum yolg’iz butunlay.

* * *

Faqat gul bo’lmoqni qilgumdir havas,
Faqat yulduz bo’lsam, boshqa hech ne, bas.
Lekin bu mo»jiza nasib etar kimga,
Qarayman, tirqishdan ko’rinar menga.

Manba: «Jahon adabiyoti» jurnali, 2015, oktyabr