Нобель мукофоти лауреати, машҳур испан шоири  Хуан Рамон Хименес шеърлари жаҳон шеъриятининг хазинасидан ўзига муносиб ўринни эгаллаган. Ижодида эса, ўзи айтиб юрадиган «мангуликка ташналик»ни ифодалашга ҳаракат қилган. Шоир шеърларини илк маротиба ўзбек тилига атоқли  шоир Шавкат Раҳмон таржимасида  босилган эди. Кейинчалик шоир шеърларини Хуршид Даврон, Ўктамой Холдорова таржима қилишди. Бугун Хименес шеърларини таржима қилиш навбати ёш шоир Рафиқ Сайдуллога етди.

Хуан Рамон ХИМЕНЕС
ШЕЪРЛАР
Русчадан Рафиқ Сайдулло таржималари

Хуан Рамон Хименес (1881.23.12, Могер 1958.29.5, Сан-Хуан, Пуэрто-Рико) — испан шоири, Нобель мукофоти лауреати (1956). Испан модернизми бошловчиларидан. Дастлабки шеърий тўплами — «Бинафша ҳиди» (1900). «Қофиялар» (1902), «Ғамгин куйлар» (1903), «Олис боғлар» (1904), «Пастораллар» (1905) шеърий тўпламлари, «Платеро ва мен» (1914) лирик қиссаси модернизм усулида ёзилган. «Ёз» ишкий шеърлар тўплами хотини — америкалик шоира Зенобин Кампрубига бағишланган.
Хименеснинг кейинги тўплами «Шоир куёв боланинг кундалиги» (1917) ўзининг АҚШга сафари таассуротлари асосида ёзилган. Шеърлар испан шеъриятида биринчи бор эркин усулда ёзилган. Кейинги 20 йил давомида испан адабий журналларида танқидчи ва муҳаррир бўлиб ишлаган, ижодида эса, ўзи айтиб юрадиган «мангуликка ташналик»ни ифодалашга ҳаракат қилган. «Мангулик» (1918) китобида олдинги ёзган шеърларидан воз кечиб, «соф» шеъриятга интилган. «Тош ва осмон» (1919), «Гўзаллик» (1923) шеърий тупламларида гўзаллик ва улим, ижод ва руҳ озодлиги орасидаги боғлиқлик мушоҳада килинган. «Янги дунё қўшиклари йили» (1923—36) антологиясида табиатдаги ҳукмрон мувофиқлик нозик ҳис билан акс эттирилган. 1951 йил «Худо — исталган ва истовчи» поэтик цикл устида ишлаган. Тўплам тугалланмаган, бошлаган шеърларини бошқа бир тўпламга қўшиб юборган.

ЛИЛИЯ ВА ҚУЁШ

Денгиз каби шўрдир менинг кўз ёшим ,
сен  кўклам чоғлари қилсанг  тавалло.
Сен билан ҳеч қачон мен учрашмайман,
сен ҳам учрашмассан мен билан асло.

Жоним қийналади, куйдиради ғам,
сен ёлғиз  ёнимдан ўтиб кетган  он.
Мен сенга ҳеч қачон йўлиқмам, эркам,
сен ҳам  йўлиқмассан менга ҳеч қачон.

ЖУДОЛИК

Жудоликнинг сўнгсиз кечаси,
зулмат ютган йўл…
Ўтганлар кетарлар,
қайтмаслар буткул.

Унинг ҳам ўз йўли бор:
орзудан йироқ.
Йироқ орзуси- бирга,
бир кунда ўлмоқ.

Лек ҳар кимнинг ўлими
етар ўзига.
Барибир, ҳамма кетар
ўз юлдузига

***

Мен шунчаки айтдим бир сафар,
у тинглаган эди жимгина:
«Истардимки, баҳорий саҳар
севги оппоқ либосда келса.»

Унинг мовий кўзлари яшнаб
Илинж ила менга  боққанди,
мурғак қалбидаги севинчдан
лабларига кулгу юққанди.

Ҳали-ҳамон май оқшомлари
мен водийни кезганда аста,
эшик остонасида у  ўйчан
турар  эди  оппоқ  либосда.

***

Кўклам чоғи сен ҳадя этган
ўша гулгун жасмин дастаси —
очу сариқ  чечак нафаси
Ҳар қадамда  ҳамон мен билан.

Қандай мўъжизаки, ҳеч сўлмас,
унитилмас  бу хушбўй ифор —
гўё мендан жавоб кутади
Қиз  кўнглида бекинган изҳор…

***

Le vent de l ‘ autre nuit
a jete has l ‘ Amour…

P. Verlalne {*}

Куз кечаси бир шамол эсиб,
япроқлар бандидан узилди.
Бунча ғамгин бўлмаса тунги
дарахтлар, тун бунча чўзилди!

Рангпар-заъфарон ой ўша дам
дарахтлар пинжига суқилар;
на йиғи, на бўса илинжи…
Синиқ чеҳрасида бир кадар.

Мен уларга бериб тасалли
сўз очаман баҳор фаслидан:
«Ранжимангиз, кун келса ҳали,
бутоқлар барг ёзар янгидан.»

Бироқ оғир сукутга чўмган
дарахтлар-чи, ютади қайғу…
Қайғурманг ўткинчи хазонга:
яшилликнинг қисматидир бу.

{* Тунги довул Амур ҳайкалини ерга қулатди… П. Верлен (Франц.)}

МEН ҚАЙТГУМ…

Мен дунёга тош бўлиб қайтгум,
аёл, сени севмоқлик учун.

Шамол бўлиб қайтгум дунёга,
аёл, сени севмоқлик учун.

Қайтгум дунёга тўлқин бўлиб,
аёл, сени севмоқлик учун.

Олов бўлиб қайтгум дунёга,
аёл, сени севмоқлик учун.

Қайтгум дунёга эркак бўлиб,
аёл, сени севмоқлик учун.

Nobel mukofoti laureati, mashhur ispan shoiri Xuan Ramon Ximenes  she’rlari jahon she’riyatining xazinasidan o‘ziga munosib o‘rinni egallagan. Ijodida esa, o‘zi aytib yuradigan «mangulikka tashnalik»ni ifodalashga  harakat qilgan. Shoir she’rlarini ilk marotiba o‘zbek tiliga atoqli shoir  Shavkat Rahmon tarjimasida bosilgan edi. Keyinchalik shoir she’rlarini  Xurshid Davron, O‘ktamoy Xoldorova tarjima qilishdi. Bugun Ximenes  she’rlarini tarjima qilish navbati yosh shoir Rafiq Saydulloga yetdi.

Xuan Ramon XIMЕNЕS
SHE’RLAR
Ruschadan Rafiq Saydullo tarjimalari

Xuan Ramon Ximenes (1881.23.12, Moger 1958.29.5, San-Xuan, Puerto-Riko) — ispan shoiri, Nobel mukofoti laureati (1956). Ispan modernizmi boshlovchilaridan. Dastlabki she’riy to‘plami — «Binafsha hidi» (1900). «Qofiyalar» (1902), «G‘amgin kuylar» (1903), «Olis bog‘lar» (1904), «Pastorallar» (1905) she’riy to‘plamlari, «Platero va men» (1914) lirik qissasi modernizm usulida yozilgan. «Yoz» ishkiy she’rlar to‘plami xotini — amerikalik shoira Zenobin Kamprubiga bag‘ishlangan.
Ximenesning keyingi to‘plami «Shoir kuyov bolaning kundaligi» (1917) o‘zining AQSHga safari taassurotlari asosida yozilgan. She’rlar ispan she’riyatida birinchi bor erkin usulda yozilgan. Keyingi 20 yil davomida ispan adabiy jurnallarida tanqidchi va muharrir bo‘lib ishlagan, ijodida esa, o‘zi aytib yuradigan «mangulikka tashnalik»ni ifodalashga harakat qilgan. «Mangulik» (1918) kitobida oldingi yozgan she’rlaridan voz kechib, «sof» she’riyatga intilgan. «Tosh va osmon» (1919), «Go‘zallik» (1923) she’riy tuplamlarida go‘zallik va ulim, ijod va ruh ozodligi orasidagi bog‘liqlik mushohada kilingan. «Yangi dunyo qo‘shiklari yili» (1923—36) antologiyasida tabiatdagi hukmron muvofiqlik nozik his bilan aks ettirilgan. 1951 yil «Xudo — istalgan va istovchi» poetik sikl ustida ishlagan. To‘plam tugallanmagan, boshlagan she’rlarini boshqa bir to‘plamga qo‘shib yuborgan.

LILIYA VA QUYOSH

Dengiz kabi sho‘rdir mening ko‘z yoshim ,
sen ko‘klam chog‘lari qilsang tavallo.
Sen bilan hech qachon men uchrashmayman,
sen ham uchrashmassan men bilan aslo.

Jonim qiynaladi, kuydiradi g‘am,
sen yolg‘iz yonimdan o‘tib ketgan on.
Men senga hech qachon yo‘liqmam, erkam,
sen ham yo‘liqmassan menga hech qachon.

JUDOLIK

Judolikning so‘ngsiz kechasi,
zulmat yutgan yo‘l…
O‘tganlar ketarlar,
qaytmaslar butkul.

Uning ham o‘z yo‘li bor:
orzudan yiroq.
Yiroq orzusi- birga,
bir kunda o‘lmoq.

Lek har kimning o‘limi
yetar o‘ziga.
Baribir, hamma ketar
o‘z yulduziga

***

Men shunchaki aytdim bir safar,
u tinglagan edi jimgina:
«Istardimki, bahoriy sahar
sevgi oppoq libosda kelsa.»

Uning moviy ko‘zlari yashnab
Ilinj ila menga boqqandi,
murg‘ak qalbidagi sevinchdan
lablariga kulgu yuqqandi.

Hali-hamon may oqshomlari
men vodiyni kezganda asta,
eshik ostonasida u o‘ychan
turar edi oppoq libosda.

***

Ko‘klam chog‘i sen hadya etgan
o‘sha gulgun jasmin dastasi —
ochu sariq chechak nafasi
Har qadamda hamon men bilan.

Qanday mo‘’jizaki, hech so‘lmas,
unitilmas bu xushbo‘y ifor —
go‘yo mendan javob kutadi
Qiz ko‘nglida bekingan izhor…

***

Le vent de l ‘ autre nuit
a jete has l ‘ Amour…

P. Verlalne {*}

Kuz kechasi bir shamol esib,
yaproqlar bandidan uzildi.
Buncha g‘amgin bo‘lmasa tungi
daraxtlar, tun buncha cho‘zildi!

Rangpar-za’faron oy o‘sha dam
daraxtlar pinjiga suqilar;
na yig‘i, na bo‘sa ilinji…
Siniq chehrasida bir kadar.

Men ularga berib tasalli
so‘z ochaman bahor faslidan:
«Ranjimangiz, kun kelsa hali,
butoqlar barg yozar yangidan.»

Biroq og‘ir sukutga cho‘mgan
daraxtlar-chi, yutadi qayg‘u…
Qayg‘urmang o‘tkinchi xazonga:
yashillikning qismatidir bu.

{* Tungi dovul Amur haykalini yerga qulatdi… P. Verlen (Frans.)}

MEN QAYTGUM…

Men dunyoga tosh bo‘lib qaytgum,
ayol, seni sevmoqlik uchun.

Shamol bo‘lib qaytgum dunyoga,
ayol, seni sevmoqlik uchun.

Qaytgum dunyoga to‘lqin bo‘lib,
ayol, seni sevmoqlik uchun.

Olov bo‘lib qaytgum dunyoga,
ayol, seni sevmoqlik uchun.

Qaytgum dunyoga erkak bo‘lib,
ayol, seni sevmoqlik uchun.