Зиёли оилада туғилган Хусрав Шоҳоний асли машҳадлик бўлса-да, умрининг охиригача Теҳронда яшаган. У асосан новеллист, ҳажвиячи ҳикоянавис сифатида шуҳрат қозонди. Хусрав Шоҳоний табиатан ҳалол ва адолатпеша бўлганидан ижодининг етакчи мавзусини турмуш иллатларини, турли тоифа кишилари ўртасидаги мунофиқлик, амалпарастлик, мансаб-мартабасини суиистеъмол қилишни қоралаш каби масалалар ташкил қилади.‘‘Боружалининг кўргуликлари’’, ‘‘Ишратхона’’, ‘‘Оғиз-бурун ўпишганлар”, “Тўфон” ва бошқа ҳикоялари фикримиз далилидир. Ёзувчи асарлари китобхонни ўйлантиради, фикрлашга ундайди. Ҳаётдаги ғайриинсоний, ғайришаръий хатти-ҳаракатларга, қусурларга қарши курашга ундайди. Шунинг учун ҳам Хусрав Шоҳоний ҳозирги Эрон насрида пешқадам ҳикоянавис сифатида эътироф этилади.

Хусрав ШОҲОНИЙ
МАҲАЛЛАМИЗ ДЎХТИРЛАРИ
Форс тилидан Рустам Жабборов таржимаси

Маҳалламизда Ҳабиб дўхтирнинг қабулхона очганига бир неча йил бўди. Ҳар гал ишга кетатёганимда унинг эшиги тепасида ўрнатилган мўъжазгина пешлаваҳага кўзим тушади. «Ҳабиб дўхтирнинг қабулхонаси, қабул вақти эрталаб 9 дан 12 гача, тушдан сўнг 2 дан 6 гача». Маҳалламизда ундан бошқа ҳаким бўлмагани учун каттаю кичик унинг ёнига шифо истаб боришарди. У текшириб, тегишлича дорунома (ресепт) битиб берган беморларни икки хил қисмат кутарди: Агар ризқ-насибаси бу дунёдан узилмаган бўлса, албатта тузалиб кетади, бордию, вақти қазоси яқин бўлса.. начора… Худонинг иродаси!

Мен ҳам унинг мижозларидан бири эдим. Сал тобим қочса, олдига бориб, маслаҳатларини олиб турадим. Жуда беозор, оғир-босиқ, хокисор одам эди.

Кунларнинг бирида эрталаб ишга кетаётиб, Ҳабиб дўхтирнинг қабулхонаси рўпарасида яна тиббий маскан очилганини кўрдим. Унинг тепасига сал каттароқ пешлавҳада йирикроқ ҳарфлар билан қуйидаги жумла битилган эди. «Ички касалликлар бўйича мутахассис, Маҳбуб дўхтирнинг қабулхонаси, қабул вақти эрталаб 8 дан 12 гача, тушдан кейин 6 гача».

Маълум бўлишича, янги дўхтир яқиндагина бу ерда ўз ишини бошлабди, мен маҳалламизда дўхтир яна биттага кўпайганидан севиниб қўйдим.

Эртасига эрталаб ўтиб кетаётганимда, Ҳабиб дўхтир ишхонаси тепасидаги пешлавҳани ўзгартирибди, қўшнисиникидан кўра каттароқ лавҳага шундай битикларни жойлабди: «Ички ва ташқи касалликлар бўйича етук мутахассис, Ҳабиб дўхтирнинг қабулхонаси, қабул вақти эрталаб 8 дан 12 гача, тушдан кейин 7 гача».Калламни бошмалдоғим билан қашиганча, ҳар икки тиббий маскан оралаб, йўлимда давом этдим.

Кейинги куни маҳалламизга янги келган дўхтир яна пешлавҳасини ўзгартирибди: «Ички ва ташқи, қулоқ-бурун-томоқ ва кўз касалликлвари бўйича энг етук мутахассис, дўхтир Маҳбубнинг қабулхонаси». Баракаллоҳ! Маҳалламизхда ана шундай билимдон, малакали ҳакими ҳозиқлар бор экану, биз билмай юрган эканмиз-да!

Кейинги кун қарасам, ўзимизнинг эски дўхтиримиз эшиги устидаги пешлавҳа бўйига ҳам, энига ҳам кенгайиб, ундаги битикрлар ҳам хийла узайибди: «Қулоқ, бурун, томоқ, кўз, юрак-қон-томир, жиғилдон, ичак-чавоқ ва руҳий касалликларни даволовчи олий тоифали шифокор Ҳабиб дўхтирнинг шифохонаси».

Бироз тўхтаб, ҳар иккала битиктахтани бир-бирига солиштирганча, яна йўлимда давом этдим. Шу-шу ҳар куни икки тиббий маскан тепасидаги битикларни таққослайдиган, уларнинг катта-кичиклигини чамалаб ўтадиган бўлдим. Чамамда улар қабул вақтини ҳам тезроқ 24 соатга чиқариш бўйича мусобақалашганга ўхшайдилар.

Янаги кун кўрдимки, Маҳбуб дўхтирнинг ҳам пешлавҳаси «семирибди», бўйи ҳам «ўсиб қопти», янгича «мазмун-моҳият» касб этибди. «Ички ва ташқи, тери, қулоқ-бурун томоқ, ўпка-жигар, бел, думба, шунингдек, сўзақ, заҳм касалликлари, жинилик, суяклар синиши ва чиқишини даволайдиган энг зўр шифокор Маҳбуб дўхтир… қабул вақти фалон-фалон…». Бир кун ўтиб қарасам, эски қадрдонимиз Ҳабиб дўхтир рақибиникидан бир метр узунроқ ва кенгроқ тахтага Маҳбуб дўхтирнинг пештахтасида битилган ҳамма жумлаларни кўчириб, унинг ёнига «СПИД касаллиги Ибн Сино кўрсатмалари ва замонавий тиббиёт усулида даволанади, ўғил болалар Америкача асбоблар ёрдамида хатна қилинади» жумлаларини қўштириб қўйибди.

Ё Баҳоваддин! Шу даражада юксак билим ва истеъдод эгаси билан шунча пайтгача бир маҳаллада яшаб, унинг нақадар буюклигини билмаган эканмиз, суф бизга-е! Олдингдан оққан сувнинг қадри йўқ-да, биродарлар! Яна бир кун ўтиб маълум бўлдики, янги келган Маҳбуб дўхтир юқоридаги ҳамма хислатларга эга бўлишдан ташқари бепуштлик, ҳунасалик, ҳезалакликни даволашда ҳам устаси фаранглардан экан. Буни ҳар қалай унинг янги пешлавҳасидан ўқиб билдим.

Орадан бир ой ўтиб, эски маҳалладошимиз Ҳабиб дўхтирнинг офиси устидаги пешлавҳа энига тўрт, бўйига олти метга узайди. Ундаги ёзувлар ҳам янада улуғворлик ва мазмундорлик касб этди. «Ички ташқи, устки, пастки касалликлар, кўз, қулоқ, бурун, танглай, тиш, тил, томоқ, жиғилдон, виждон, кўричак,, 12 бармоқли, 13 бармоқли, ингичка, йўғон тўғри ва нотўғри ичаклар касалликлари бўйича мутахассис, склероз, сўзак, сифилис, СПИД касалликлдарини даволовчи, амриконча усулда хатна қилувчи, Лондоннинг Кембриж университетини тамомлаган, машҳур инглиз жарроҳи оғойи Эдуарднинг ассистенти ва ҳамкори, радиоскопия фанлари доктори, Сарбонна университети профессори Ҳабиб дўхтирнинг клиникаси, қабул вати эрталаб 8 дан 12 гача, тушдан сўнг 2 дан 10 гача». Рўпарадаги «клиника» тепасида осилган пешлавҳа ҳайбатидан от ҳуркар, унда юқоридаги сўзлар деярли қайтарилган, фақат, Маҳбуб дўхтирнинг одам, маймун, ит, мушук, чўчқа, парранда ва дарранда гриппларининг ягона билимдони экани, Амарикадаги Ҳарвард университетини тамомлагани, Америкадаги барча клиникаларнинг энг катта дўхтири Мистер Жемсоннинг яқин ҳамкори, радиоскопия ва дактилоскопия фанлари профессори, Пенсильвания тиббиёт академиясининг фахрий аъзоси эканлиги айтилиб, қабул вақти ҳар куни эрталаб 6 дан кечқурун 11 гача эканию тушликка чиқмасдан ишлаши дарж этилганди.

Шундан кейин пешлавҳаларни кенгайтириш учун жой қолмадими, ёки тиббиётнинг зикр қилинмаган соҳаларию унвонлари тугаб қолдими, уларнинг ҳажми ҳам мазмуни ҳам бошқа ўзгармади.

Бу битикларни ўқиб, бутун маҳалла аҳлининг боши гаранг бўлди-қолди. Ё алҳазар, оламда шунча касаллик бор экану, бизнинг Ҳабиб дўхтир уларнинг ҳаммасини даволай олар экану, биз ҳеч нарсадан бехабар юраверибмиз. Қизиқ, одатда шу пайтга қадар унинг ёнига ким қандай шикоят билан борса, қўлига ё аналгин ё баралгин тутқазар, аҳволи оғирроқ бўлса, пенициллинга новокайн қўшиб укол қилар, шундан кейин бемор ё тузалар, ё боқийга риҳлат қиларди. Янги дўхтир келиши билан Ҳабиб дўхтирнинг ҳам янги-янги қирралари кашф этила бошлади.

Энди маҳалладошлар қаршисида яна бир муаммо кўндаланг бўлди. Бу икки ҳакими даврон бир-биридан ўтаркан, агар кимдир оғриб қолса, уларнинг қай бирига мурожаат қилгани маъқул? Уларнинг қай бири дурустроқ ва билимдонроқ? Яна уларнинг бири Кембриж, бошқаси Ҳарвард университетини битирган бўлса?

Маҳалламиз аҳлининг бир гуруҳи ўзимизнинг эски дўхтирни кўкка кўтариб мақташса, бошқалар янги келган дўхтирни таърифлаб, кўкракларига муштлашар, аммо, жамоат ҳануз якдил фикрга келиб улгурмаган эди.

Шу орада камина қулингизнинг эски дарди қўзғаб, тоби қочиб қолса, бўладими? Билмадим, бу бод аломатимикин, белагими, ё бошқа бирор дарди бедавомикин. Ҳар қалай кечқурун оёғимга ўрмалаган оғриқ, эрталабгачаҳ бутун баданимга ёйилиб, туни билан азоблаб чиқади. Худди биров устимга тегирмон юргизгандек. Ана энди ўша муаммо каминанинг ҳам бошини қотира бошлади: Хўш, бу икки Луқмони ҳакимнинг қай бирига борсам, тезроқ ва осонроқ бу азоблардан қутулар эканман?

Оила аъзоларим, мени кўргани келган келган дўсту ёронлар, таниш-билишлар билан маслаҳатлашдим, уларнинг фикрига қулоқ тутдим. Бировдаор минг қилса-да, синашти, ўзимизнинг одам, Ҳабиб дўхтирга бор, дейишса, бошқалар, янги келган ёш, тажрибали Маҳбуб дўхтирга учрашимни тавсия қилишарди. Ҳабиб дўхтига учрай десам, қўлидан нималар келишини яхши биламан, лекин унинг юзига оёқ босиб, тўппа-тўғри Маҳбуб дўхтирнинг қабулига кириш ҳам ноқулай.

Эрталабгача ўйлаб чиқдим ва нима бўлса бўлар дея, янги келган Маҳбуб дўхтирнинг қабулхонасига йўл олдим. Зинапоялардан кўтарилар эканман, қаршидаги деразадан эски қадрдоним менинг ҳар қадамимни пойлаб ўтирганини сезмабман.

Маҳбуб дўхтир мени хушмуомалалик билан қабул қилди. Ҳаммаёғимни текшириб кўрди. Тавсияларин ва ичишим керак бўлган дориларни бир парча қоғозга битиб, қўлимга тутқазди. Хизмат ҳақи – хона деворига осиб қўйилганидек икки туманни тўлаб, ортимга бурилдим. Агар адашмасам, Доктор Ҳабиб бир ўзи ишлаган пайти ана шунданй хизмати учун мижозлардан беш тумандан кам олмасди. Ким билсин, янги рақибига қасдма-қасд у ҳам нархни туширган бўлса ажабмас.

Хуллас, ишимни битириб. Зарур дори-дармонларни олиш учун дорихона тарафга йўл олган пайтимда рўпарамдан худди Имоми Ҳусайнга қасд қилган Язиддек ғазабнок алфозда Ҳабиб дўхтир чиқиб қолса бўладими?

Аммо, негадир у бирданига юмшаб, мулойимлик билан афту ангоригмга разм қолди. «Нима тобингиз қочдими» сўради халимлик билан. Унинг олдида ер ёрилмадию, ерга кириб кетмадим. Хижолапазлик билан совуқ терга ботиб, «М.мен, оғо, бироз..» дея дудуқландим холос. Бу пайтда Маҳбуб дўхтир берган хулоса қоғозини паришон ҳолда чангаллаб турардим. У гапимни эшитдими, йўқми, билмадиму, аммо, худди мушукдек чаққонлик билан қўлимдаги қоғозни юлиб олди-да, кўз югуртира бошлади: Кейин эса, мийиғида илжайди:
-Ҳали шу дориларни олиб ичмоқчиман, денг?
-Ҳа, энди, илож қанча, иссиқ жонмиз…

Ҳабиб дўхтир асабийлашиб, аввал қоғозни обдон ғижимлади, кейин ундан ҳам кўнгли тўлмай, майдалаб йиртди-да, йўл четида, Маҳбуб дўхтирнинг офиси тагидан қазилган, суви қуриб қолган ариққа улоқтирди. Кейин шартта қўлимдан тутиб, ўзининг қабулхонаси томон етаклади. Унинг орқасидан жимгина эргашарканман, рўпарадаги деразадан Маҳбуб дўхтир биз томондан кўз узмай турганини кўрдим.

Ҳабиб дўхтир стол ортига ўтаркан, алланарсаларни тўнғиллаганча, қоғозга бир балоларни ёза бошлади:
-Тавба, сиз қанқа одамисз биродар, нима қиласиз, бу мол дўхтриининг ёнига кириб, агар у ёзиб берган дориларни ичсангиз, ажалингиздан беш кун бурун ўласиз, биродар! Манг, мана шудориларни олиб ичинг, агар 24 соат ичида тузалиб кетмасангиз, пешлавҳамни суғуриб ламан-да, эшакка охур қиламан! Чўнтак ковламанг, сиздан қўл ҳаққи олмайман.

Индамай, Ҳабиб дўхтир берган доруномани қисмлаганча, у билан хайр-хўшлашиб, кўчага чиқдим. Зинапоянинг энг қуйи поғонасидан оёғимни узишимни биламан, нариги тарафда пойлаб турган Маҳбуб дўхтир йўлни икки ҳатлашда кесиб ўтдию, қўлимдаги қоғозга ёпишди, уни кўздан кечиргач, менга еб қўйгадек тикилди?

-Мен ёзиб берган хулоса қани? Бу нима?
-Б..Бу ҳали… ичбуруғ бўлганм учун… дўхтир Ҳабибга ҳам учрагандим…

-Алдама, — деди Маҳбуб дўхтир ва ҳалиги қоғозни майда-майда қилиб, четга улоқтирдию, қўлимдан тутганича ўз хонасига судраб кетди. Кейин бошқа бир вараққа зарур дорилар рўйхати ва тасияларни қайтадан ёзиб, қўлимга тутқазди. Кеин эса, боя ўзим берган икки туманлик «қўл ҳақи»ни ҳам қайтариб берди.

У билан хайрлашиб чиқарканман, ҳар эҳтимолга қарши қоғозни буклаб, кулоҳимнинг астари орасига жойладим ва зиналардан туша бошладим. Эндигина жуфтакни ростламоқчи бўлганимда, осмондан тушгандай рўпарамда яна Ҳабиб дўхтир пайдо бўлдию, ёқамга чнг солди. Кейин бошимдаги кулоҳимни олиб, астар-аврасини ажратиб ташлади (Эссизгина кулоҳ, ўтган бозор куни олувдим) Дўхтир хулосасини жирилатиб йиртди-да, қоғоз парчаларини ўша томонга ирғитди.
-Мен мижозимни йўлдан уришларига ва алдашларига йўл қўймайман! Мени ким деб ўйлаяпти бу ярамас, бу ёққа юр, ўзим сенга бошқатдан дорунома ёзиб бераман.

У мени ўз хонси томон судраркан, шу пайтгача танамни зирқиратиб турган оғриқ зўрайиб, бутун танамни измига олганини англадим. У янги доруномага қўшиб, қўлимга ўн туман пул ҳам тутқазди.
-Ма, бу хулоса, бу эса, дори пули!

Бир томондан оғриқ, иккинчи томондан икки дўхтир можароси мени тамомила ақлдан оздира ёзган эди.

Пул билан қоғозни чўнтакка уриб, энди қочаман деб турганимда яна Маҳбуб дўхтирнинг чангалига тушдим. Бу гал унинг тажовузини кутмай, ҳалиги қоғозни чўнтагимни олиб, унга узатдим: «Манг, йирта қолинг!» дедим ва қўшиб қўйдим.

-Лекин, мен энди йигирма тумандан камини олмайман, Ҳабиб дўхтир менга ҳозиргина ўн туман берди.
-Мен ўз беморимнинг бундай қўлма-қўл қилишларини истамайман. Мен беморлар учун нажот бахш этишга, унинг шифо топиши учун бор куч-қувватим, билим ва иқтидоримни сарфлашга қасамёд қилганман. Қани, юринг, бошқа хулоса ёзиб бераман, — дея худди эчкини судрагандек судраб, хонасига опкирди. Янги доруномани йигирматаликка қўшиб узатди.

Қарасам, ишим ёмонга ўхшамаяпти. Эрталабдан ўттиз туман чўнтакка тушиб турса ёмонми? Хушҳол кайфиятда зинадан тушсам, яна Ҳабиб дўхтир йўлимни пойлаб турибди-да! Бу сафар у мени яна тепага, хонасига тортиб чиқмади. Доруномани аввалдан ҳозирлаб, ўзи билан опчиққан экан. Маҳбуб дўхтирнинг қоғозини йиртиб ташлаб, ўзиникини тутқазди. Ҳали бу доруномани чўнтагимга олмаган эдимки, тепамда доктор Маҳбуб пайдо бўлди. У рақибига ўқрайганча қараб турди. Кейин қўлимдаги қоғозни йиртиб ташлаб, ўрнига ўзи билан оптушган бир эмас, икки нусха хулосани қўлимга тутқазди. Кейин эса, худди кўза дастасидай икки қўлини белига тираб, Ҳабиб дўхтирга ғолибона қараш қилди:
-Хўш, энди нима дейсан?

Ҳабиб дўхтир ҳам шошиб қолмади. Ғижинганча, чўнтагидан қоғоз чиқардида, тўрт-беш сония иичида уч нусха дорунома битиб, менга берди. Мен ҳам бу жараёнга анча кўникканим учун унга Маҳбуб дўхтир берган икки нусға қоғозни тутқаздим.

Маҳбуб дўхтир эса, қўлини узатиб, мендаги нусхаларни олмоқчи бўлганида, Ҳабиб дўхтир унинг билагидан маҳкам ушлаб, юзига тарсаки тортди, Маҳбуб дўхтир ҳам жавобини кўп куттирмади. У туширган тарсакининг жаранги тинмай туриб, Ҳабиб дўтир унинг гарданига мушт туширди. Икковиям бир қўли билан менинг икки томонидан тутиб тургани учун орадаги мушту шапалоқлардан бенасиб қолмаётган эдим. Ҳар қалай бу жанжалнинг бош сабабчиси ўзим бўлганимдан кейин, жазосини ҳам олишим керак-да!

Улар эса, ҳеч нарсага қарамай, бир-бирини муштлар, дўппослар, тепклар, мен эса, уларнинг чангалидан чиқишга чандлон уринар, аммо бунинг удасидан чиқолмасдим.

Бир пайт атрофимизда ҳангоматалаб одамлар тўплана бошлади. Аммо, биротраси келиб, бизни ажратишга, жанжални тинчитишга журъат қилолмади. Ахир жон ҳаммага ҳам ширин-да!

Агар маҳалла посбонлари келиб қолмаганда, иш нима билан якун топиши фақат парвардигорнинг ўзига аён.

Ўша кундан бери маҳалламиз аҳли касал бўлмайдиган, шундай бўлган тақдирда дўхтирга мурожаат қилмайдиган бўлишди. Ҳабиб дўхтир билан Маҳбуб дўхтир каллаи саҳардан қаро кечгача ўз қабулхоналари деразаларидан бир-бирларига термилиш билан кун кечиришмоқда.

Xusrav SHOHONIY
MAHALLAMIZ DO’XTIRLARI
Fors tilidan Rustam Jabborov tarjimasi

Mahallamizda Habib do‘xtirning qabulxona ochganiga bir necha yil bo‘di. Har gal ishga ketatyoganimda uning eshigi tepasida o‘rnatilgan mo‘‘jazgina peshlavahaga ko‘zim tushadi. «Habib do‘xtirning qabulxonasi, qabul vaqti ertalab 9 dan 12 gacha, tushdan so‘ng 2 dan 6 gacha». Mahallamizda undan boshqa hakim bo‘lmagani uchun kattayu kichik uning yoniga shifo istab borishardi. U tekshirib, tegishlicha dorunoma (resept) bitib bergan bemorlarni ikki xil qismat kutardi: Agar rizq-nasibasi bu dunyodan uzilmagan bo‘lsa, albatta tuzalib ketadi, bordiyu, vaqti qazosi yaqin bo‘lsa.. nachora… Xudoning irodasi!
Men ham uning mijozlaridan biri edim. Sal tobim qochsa, oldiga borib, maslahatlarini olib turadim. Juda beozor, og‘ir-bosiq, xokisor odam edi.
Kunlarning birida ertalab ishga ketayotib, Habib do‘xtirning qabulxonasi ro‘parasida yana tibbiy maskan ochilganini ko‘rdim. Uning tepasiga sal kattaroq peshlavhada yirikroq harflar bilan quyidagi jumla bitilgan edi. «Ichki kasalliklar bo‘yicha mutaxassis, Mahbub do‘xtirning qabulxonasi, qabul vaqti ertalab 8 dan 12 gacha, tushdan keyin 6 gacha».
Ma’lum bo‘lishicha, yangi do‘xtir yaqindagina bu yerda o‘z ishini boshlabdi, men mahallamizda do‘xtir yana bittaga ko‘payganidan sevinib qo‘ydim.
Ertasiga ertalab o‘tib ketayotganimda, Habib do‘xtir ishxonasi tepasidagi peshlavhani o‘zgartiribdi, qo‘shnisinikidan ko‘ra kattaroq lavhaga shunday bitiklarni joylabdi: «Ichki va tashqi kasalliklar bo‘yicha yetuk mutaxassis, Habib do‘xtirning qabulxonasi, qabul vaqti ertalab 8 dan 12 gacha, tushdan keyin 7 gacha».Kallamni boshmaldog‘im bilan qashigancha, har ikki tibbiy maskan oralab, yo‘limda davom etdim.
Keyingi kuni mahallamizga yangi kelgan do‘xtir yana peshlavhasini o‘zgartiribdi: «Ichki va tashqi, quloq-burun-tomoq va ko‘z kasalliklvari bo‘yicha eng yetuk mutaxassis, do‘xtir Mahbubning qabulxonasi». Barakalloh! Mahallamizxda ana shunday bilimdon, malakali hakimi hoziqlar bor ekanu, biz bilmay yurgan ekanmiz-da!
Keyingi kun qarasam, o‘zimizning eski do‘xtirimiz eshigi ustidagi peshlavha bo‘yiga ham, eniga ham kengayib, undagi bitikrlar ham xiyla uzayibdi: «Quloq, burun, tomoq, ko‘z, yurak-qon-tomir, jig‘ildon, ichak-chavoq va ruhiy kasalliklarni davolovchi oliy toifali shifokor Habib do‘xtirning shifoxonasi».
Biroz to‘xtab, har ikkala bitiktaxtani bir-biriga solishtirgancha, yana yo‘limda davom etdim. Shu-shu har kuni ikki tibbiy maskan tepasidagi bitiklarni taqqoslaydigan, ularning katta-kichikligini chamalab o‘tadigan bo‘ldim. Chamamda ular qabul vaqtini ham tezroq 24 soatga chiqarish bo‘yicha musobaqalashganga o‘xshaydilar.
Yanagi kun ko‘rdimki, Mahbub do‘xtirning ham peshlavhasi «semiribdi», bo‘yi ham «o‘sib qopti», yangicha «mazmun-mohiyat» kasb etibdi. «Ichki va tashqi, teri, quloq-burun tomoq, o‘pka-jigar, bel, dumba, shuningdek, so‘zaq, zahm kasalliklari, jinilik, suyaklar sinishi va chiqishini davolaydigan eng zo‘r shifokor Mahbub do‘xtir… qabul vaqti falon-falon…». Bir kun o‘tib qarasam, eski qadrdonimiz Habib do‘xtir raqibinikidan bir metr uzunroq va kengroq taxtaga Mahbub do‘xtirning peshtaxtasida bitilgan hamma jumlalarni ko‘chirib, uning yoniga «SPID kasalligi Ibn Sino ko‘rsatmalari va zamonaviy tibbiyot usulida davolanadi, o‘g‘il bolalar Amerikacha asboblar yordamida xatna qilinadi» jumlalarini qo‘shtirib qo‘yibdi.
Yo Bahovaddin! Shu darajada yuksak bilim va iste’dod egasi bilan shuncha paytgacha bir mahallada yashab, uning naqadar buyukligini bilmagan ekanmiz, suf bizga-e! Oldingdan oqqan suvning qadri yo‘q-da, birodarlar! Yana bir kun o‘tib ma’lum bo‘ldiki, yangi kelgan Mahbub do‘xtir yuqoridagi hamma xislatlarga ega bo‘lishdan tashqari bepushtlik, hunasalik, hezalaklikni davolashda ham ustasi faranglardan ekan. Buni har qalay uning yangi peshlavhasidan o‘qib bildim.
Oradan bir oy o‘tib, eski mahalladoshimiz Habib do‘xtirning ofisi ustidagi peshlavha eniga to‘rt, bo‘yiga olti metga uzaydi. Undagi yozuvlar ham yanada ulug‘vorlik va mazmundorlik kasb etdi. «Ichki tashqi, ustki, pastki kasalliklar, ko‘z, quloq, burun, tanglay, tish, til, tomoq, jig‘ildon, vijdon, ko‘richak,, 12 barmoqli, 13 barmoqli, ingichka, yo‘g‘on to‘g‘ri va noto‘g‘ri ichaklar kasalliklari bo‘yicha mutaxassis, skleroz, so‘zak, sifilis, SPID kasallikldarini davolovchi, amrikoncha usulda xatna qiluvchi, Londonning Kembrij universitetini tamomlagan, mashhur ingliz jarrohi og‘oyi Eduardning assistenti va hamkori, radioskopiya fanlari doktori, Sarbonna universiteti professori Habib do‘xtirning klinikasi, qabul vati ertalab 8 dan 12 gacha, tushdan so‘ng 2 dan 10 gacha». Ro‘paradagi «klinika» tepasida osilgan peshlavha haybatidan ot hurkar, unda yuqoridagi so‘zlar deyarli qaytarilgan, faqat, Mahbub do‘xtirning odam, maymun, it, mushuk, cho‘chqa, parranda va darranda gripplarining yagona bilimdoni ekani, Amarikadagi Harvard universitetini tamomlagani, Amerikadagi barcha klinikalarning eng katta do‘xtiri Mister Jemsonning yaqin hamkori, radioskopiya va daktiloskopiya fanlari professori, Pensilvaniya tibbiyot akademiyasining faxriy a’zosi ekanligi aytilib, qabul vaqti har kuni ertalab 6 dan kechqurun 11 gacha ekaniyu tushlikka chiqmasdan ishlashi darj etilgandi.
Shundan keyin peshlavhalarni kengaytirish uchun joy qolmadimi, yoki tibbiyotning zikr qilinmagan sohalariyu unvonlari tugab qoldimi, ularning hajmi ham mazmuni ham boshqa o‘zgarmadi.
Bu bitiklarni o‘qib, butun mahalla ahlining boshi garang bo‘ldi-qoldi. Yo alhazar, olamda shuncha kasallik bor ekanu, bizning Habib do‘xtir ularning hammasini davolay olar ekanu, biz hech narsadan bexabar yuraveribmiz. Qiziq, odatda shu paytga qadar uning yoniga kim qanday shikoyat bilan borsa, qo‘liga yo analgin yo baralgin tutqazar, ahvoli og‘irroq bo‘lsa, penitsillinga novokayn qo‘shib ukol qilar, shundan keyin bemor yo tuzalar, yo boqiyga rihlat qilardi. Yangi do‘xtir kelishi bilan Habib do‘xtirning ham yangi-yangi qirralari kashf etila boshladi.
Endi mahalladoshlar qarshisida yana bir muammo ko‘ndalang bo‘ldi. Bu ikki hakimi davron bir-biridan o‘tarkan, agar kimdir og‘rib qolsa, ularning qay biriga murojaat qilgani ma’qul? Ularning qay biri durustroq va bilimdonroq? Yana ularning biri Kembrij, boshqasi Harvard universitetini bitirgan bo‘lsa?
Mahallamiz ahlining bir guruhi o‘zimizning eski do‘xtirni ko‘kka ko‘tarib maqtashsa, boshqalar yangi kelgan do‘xtirni ta’riflab, ko‘kraklariga mushtlashar, ammo, jamoat hanuz yakdil fikrga kelib ulgurmagan edi.
Shu orada kamina qulingizning eski dardi qo‘zg‘ab, tobi qochib qolsa, bo‘ladimi? Bilmadim, bu bod alomatimikin, belagimi, yo boshqa biror dardi bedavomikin. Har qalay kechqurun oyog‘imga o‘rmalagan og‘riq, ertalabgachah butun badanimga yoyilib, tuni bilan azoblab chiqadi. Xuddi birov ustimga tegirmon yurgizgandek. Ana endi o‘sha muammo kaminaning ham boshini qotira boshladi: Xo‘sh, bu ikki Luqmoni hakimning qay biriga borsam, tezroq va osonroq bu azoblardan qutular ekanman?
Oila a’zolarim, meni ko‘rgani kelgan kelgan do‘stu yoronlar, tanish-bilishlar bilan maslahatlashdim, ularning fikriga quloq tutdim. Birovdaor ming qilsa-da, sinashti, o‘zimizning odam, Habib do‘xtirga bor, deyishsa, boshqalar, yangi kelgan yosh, tajribali Mahbub do‘xtirga uchrashimni tavsiya qilishardi. Habib do‘xtiga uchray desam, qo‘lidan nimalar kelishini yaxshi bilaman, lekin uning yuziga oyoq bosib, to‘ppa-to‘g‘ri Mahbub do‘xtirning qabuliga kirish ham noqulay.
Ertalabgacha o‘ylab chiqdim va nima bo‘lsa bo‘lar deya, yangi kelgan Mahbub do‘xtirning qabulxonasiga yo‘l oldim. Zinapoyalardan ko‘tarilar ekanman, qarshidagi derazadan eski qadrdonim mening har qadamimni poylab o‘tirganini sezmabman.
Mahbub do‘xtir meni xushmuomalalik bilan qabul qildi. Hammayog‘imni tekshirib ko‘rdi. Tavsiyalarin va ichishim kerak bo‘lgan dorilarni bir parcha qog‘ozga bitib, qo‘limga tutqazdi. Xizmat haqi – xona devoriga osib qo‘yilganidek ikki tumanni to‘lab, ortimga burildim. Agar adashmasam, Doktor Habib bir o‘zi ishlagan payti ana shundany xizmati uchun mijozlardan besh tumandan kam olmasdi. Kim bilsin, yangi raqibiga qasdma-qasd u ham narxni tushirgan bo‘lsa ajabmas.
Xullas, ishimni bitirib. Zarur dori-darmonlarni olish uchun dorixona tarafga yo‘l olgan paytimda ro‘paramdan xuddi Imomi Husaynga qasd qilgan Yaziddek g‘azabnok alfozda Habib do‘xtir chiqib qolsa bo‘ladimi?
Ammo, negadir u birdaniga yumshab, muloyimlik bilan aftu angorigmga razm qoldi. «Nima tobingiz qochdimi» so‘radi xalimlik bilan. Uning oldida yer yorilmadiyu, yerga kirib ketmadim. Xijolapazlik bilan sovuq terga botib, «M.men, og‘o, biroz..» deya duduqlandim xolos. Bu paytda Mahbub do‘xtir bergan xulosa qog‘ozini parishon holda changallab turardim. U gapimni eshitdimi, yo‘qmi, bilmadimu, ammo, xuddi mushukdek chaqqonlik bilan qo‘limdagi qog‘ozni yulib oldi-da, ko‘z yugurtira boshladi: Keyin esa, miyig‘ida iljaydi:
-Hali shu dorilarni olib ichmoqchiman, deng?
-Ha, endi, iloj qancha, issiq jonmiz…
Habib do‘xtir asabiylashib, avval qog‘ozni obdon g‘ijimladi, keyin undan ham ko‘ngli to‘lmay, maydalab yirtdi-da, yo‘l chetida, Mahbub do‘xtirning ofisi tagidan qazilgan, suvi qurib qolgan ariqqa uloqtirdi. Keyin shartta qo‘limdan tutib, o‘zining qabulxonasi tomon yetakladi. Uning orqasidan jimgina ergasharkanman, ro‘paradagi derazadan Mahbub do‘xtir biz tomondan ko‘z uzmay turganini ko‘rdim.
Habib do‘xtir stol ortiga o‘tarkan, allanarsalarni to‘ng‘illagancha, qog‘ozga bir balolarni yoza boshladi:
-Tavba, siz qanqa odamisz birodar, nima qilasiz, bu mol do‘xtriining yoniga kirib, agar u yozib bergan dorilarni ichsangiz, ajalingizdan besh kun burun o‘lasiz, birodar! Mang, mana shudorilarni olib iching, agar 24 soat ichida tuzalib ketmasangiz, peshlavhamni sug‘urib laman-da, eshakka oxur qilaman! Cho‘ntak kovlamang, sizdan qo‘l haqqi olmayman.
Indamay, Habib do‘xtir bergan dorunomani qismlagancha, u bilan xayr-xo‘shlashib, ko‘chaga chiqdim. Zinapoyaning eng quyi pog‘onasidan oyog‘imni uzishimni bilaman, narigi tarafda poylab turgan Mahbub do‘xtir yo‘lni ikki hatlashda kesib o‘tdiyu, qo‘limdagi qog‘ozga yopishdi, uni ko‘zdan kechirgach, menga yeb qo‘ygadek tikildi?
-Men yozib bergan xulosa qani? Bu nima?
-B..Bu hali… ichburug‘ bo‘lganm uchun… do‘xtir Habibga ham uchragandim…
-Aldama, — dedi Mahbub do‘xtir va haligi qog‘ozni mayda-mayda qilib, chetga uloqtirdiyu, qo‘limdan tutganicha o‘z xonasiga sudrab ketdi. Keyin boshqa bir varaqqa zarur dorilar ro‘yxati va tasiyalarni qaytadan yozib, qo‘limga tutqazdi. Kein esa, boya o‘zim bergan ikki tumanlik «qo‘l haqi»ni ham qaytarib berdi.
U bilan xayrlashib chiqarkanman, har ehtimolga qarshi qog‘ozni buklab, kulohimning astari orasiga joyladim va zinalardan tusha boshladim. Endigina juftakni rostlamoqchi bo‘lganimda, osmondan tushganday ro‘paramda yana Habib do‘xtir paydo bo‘ldiyu, yoqamga chng soldi. Keyin boshimdagi kulohimni olib, astar-avrasini ajratib tashladi (Essizgina kuloh, o‘tgan bozor kuni oluvdim) Do‘xtir xulosasini jirilatib yirtdi-da, qog‘oz parchalarini o‘sha tomonga irg‘itdi.
-Men mijozimni yo‘ldan urishlariga va aldashlariga yo‘l qo‘ymayman! Meni kim deb o‘ylayapti bu yaramas, bu yoqqa yur, o‘zim senga boshqatdan dorunoma yozib beraman.
U meni o‘z xonsi tomon sudrarkan, shu paytgacha tanamni zirqiratib turgan og‘riq zo‘rayib, butun tanamni izmiga olganini angladim. U yangi dorunomaga qo‘shib, qo‘limga o‘n tuman pul ham tutqazdi.
-Ma, bu xulosa, bu esa, dori puli!
Bir tomondan og‘riq, ikkinchi tomondan ikki do‘xtir mojarosi meni tamomila aqldan ozdira yozgan edi.
Pul bilan qog‘ozni cho‘ntakka urib, endi qochaman deb turganimda yana Mahbub do‘xtirning changaliga tushdim. Bu gal uning tajovuzini kutmay, haligi qog‘ozni cho‘ntagimni olib, unga uzatdim: «Mang, yirta qoling!» dedim va qo‘shib qo‘ydim.
-Lekin, men endi yigirma tumandan kamini olmayman, Habib do‘xtir menga hozirgina o‘n tuman berdi.
-Men o‘z bemorimning bunday qo‘lma-qo‘l qilishlarini istamayman. Men bemorlar uchun najot baxsh etishga, uning shifo topishi uchun bor kuch-quvvatim, bilim va iqtidorimni sarflashga qasamyod qilganman. Qani, yuring, boshqa xulosa yozib beraman, — deya xuddi echkini sudragandek sudrab, xonasiga opkirdi. Yangi dorunomani yigirmatalikka qo‘shib uzatdi.
Qarasam, ishim yomonga o‘xshamayapti. Ertalabdan o‘ttiz tuman cho‘ntakka tushib tursa yomonmi? Xushhol kayfiyatda zinadan tushsam, yana Habib do‘xtir yo‘limni poylab turibdi-da! Bu safar u meni yana tepaga, xonasiga tortib chiqmadi. Dorunomani avvaldan hozirlab, o‘zi bilan opchiqqan ekan. Mahbub do‘xtirning qog‘ozini yirtib tashlab, o‘zinikini tutqazdi. Hali bu dorunomani cho‘ntagimga olmagan edimki, tepamda doktor Mahbub paydo bo‘ldi. U raqibiga o‘qraygancha qarab turdi. Keyin qo‘limdagi qog‘ozni yirtib tashlab, o‘rniga o‘zi bilan optushgan bir emas, ikki nusxa xulosani qo‘limga tutqazdi. Keyin esa, xuddi ko‘za dastasiday ikki qo‘lini beliga tirab, Habib do‘xtirga g‘olibona qarash qildi:
-Xo‘sh, endi nima deysan?
Habib do‘xtir ham shoshib qolmadi. G‘ijingancha, cho‘ntagidan qog‘oz chiqardida, to‘rt-besh soniya iichida uch nusxa dorunoma bitib, menga berdi. Men ham bu jarayonga ancha ko‘nikkanim uchun unga Mahbub do‘xtir bergan ikki nusg‘a qog‘ozni tutqazdim.
Mahbub do‘xtir esa, qo‘lini uzatib, mendagi nusxalarni olmoqchi bo‘lganida, Habib do‘xtir uning bilagidan mahkam ushlab, yuziga tarsaki tortdi, Mahbub do‘xtir ham javobini ko‘p kuttirmadi. U tushirgan tarsakining jarangi tinmay turib, Habib do‘tir uning gardaniga musht tushirdi. Ikkoviyam bir qo‘li bilan mening ikki tomonidan tutib turgani uchun oradagi mushtu shapaloqlardan benasib qolmayotgan edim. Har qalay bu janjalning bosh sababchisi o‘zim bo‘lganimdan keyin, jazosini ham olishim kerak-da!
Ular esa, hech narsaga qaramay, bir-birini mushtlar, do‘pposlar, tepklar, men esa, ularning changalidan chiqishga chandlon urinar, ammo buning udasidan chiqolmasdim.
Bir payt atrofimizda hangomatalab odamlar to‘plana boshladi. Ammo, birotrasi kelib, bizni ajratishga, janjalni tinchitishga jur’at qilolmadi. Axir jon hammaga ham shirin-da!
Agar mahalla posbonlari kelib qolmaganda, ish nima bilan yakun topishi faqat parvardigorning o‘ziga ayon.
O‘sha kundan beri mahallamiz ahli kasal bo‘lmaydigan, shunday bo‘lgan taqdirda do‘xtirga murojaat qilmaydigan bo‘lishdi. Habib do‘xtir bilan Mahbub do‘xtir kallai sahardan qaro kechgacha o‘z qabulxonalari derazalaridan bir-birlariga termilish bilan kun kechirishmoqda.