19 январ — Эдгар По таваллуд топган кун

    Жаҳонга машҳур адиб ва шоир Эдгар По Европада сўна бошлаган, аммо Америкада янгиланган Ғарб романтизмининг ёрқин вакилларидан бири, Америка адабиётида фантастик-детектив жанрига асос солган ижодкор ҳисобланади.

Эдгар Аллан По
ИККИ ҲИКОЯ

По Эдгар Аллан (1809.19.1, Бостон — 1849.7.10, Балтимор) — америка романтик ёзувчиси ва адабий танқидчиси. Символизм оқими бошловчиси. Актёрлар оиласида туғилган. 1815—20 йилларда Буюк Британияда яшаган. 1825 йил Виргиния университетига кирган, Уэст-Пойнт ҳарбий академияси (1830—33)да ўқиган. Асосан, фожиали, «даҳшатли» («Қора мушук», 1943 ва б.), фантастик («Қарға ва бошқа шеърлар», 1845) ёки юмористик новеллалар («Гротесклар ва арабескалар» тўплами, 1840) классиги. По детектив адабиётнинг асосчиларидан («Морг кўчасидаги қотиллик», 1841; «Мари Роже сири», 1842; «Тилла қўнғиз», 1843; «Ўғирланган мактуб», 1845). Унинг шеърий ижодида маҳбубасидан жудо бўлган кишининг жафолари мавзуи ўз ифодасини топган («Аннабель Ли», 1849 ва б.). Шафқатсизлик, садизм По ҳикояларида инсон табиатидаги ҳайвоний ҳирсларнинг тантанаси тарзида талқин этилган. По жамият ҳаёти, кишилар табиати ва руҳиятидаги емирилиш ҳолларини тасвирлар экан, ҳажвий ва ижтимоий-танқидий пафосдан хам самарали фойдаланган. «Ижод фалсафаси» (1845), «Поэтик принцип» (1850) фалсафий асарлари билан америка эстетикаси ривожига муносиб ҳисса қўшган. Понинг детектив ҳикоя жанрида орттирган тажрибалари А. К. Дойль, Р. Л. Стивенсон, Г. Честерсон сингари ёзувчилар ижодида анъана сифатида фойдаланилди; шеърий ижоди француз ва рус символистларига таъсир кўрсатган. Асарлари ўзбек тилига таржима қилинган («Тилла қўнғиз», 1962).

СУКУНАТ

Тоғ чўққиларида мудроқлик ҳоким,
Сукунат изғийди ғор, қояларда…
Алкман, юнон шоири

— Қулоқ сол, — деди Иблис меҳрибонлик билан қўлини бошимга қўйиб, — мен сенга Ливиядаги бир ҳувиллаган ўлка ҳақида гапириб бермоқчиман. Заҳира дарёси соҳилларида ястанган бу ўлкада ором ҳам, сукунат ҳам йўқ.

Дарё суви заъфарон рангда, у денгизга қараб оқмайди, аммо қуёшнинг алвон шафағида саркаш ва асов мавжланади, тинимсиз пўртаналари тўлғонади. Иккала соҳил бўйлаб, ботқоқли ўзанда ҳайбатли сув лолагуллари айқаш-уйқаш бўлиб ётади. Кимсасизликдан хўрсинаётгандай, лолалар рангпар толма бўйинларини кўтариб, бир-бирларига қараб бош чайқашади. Улар ерости сувларининг шовирига ўхшаш аллақандай тушунуксиз бир оҳангда шивирлашаётгандай туюлади, элас-элас хўрсинишади.

Аммо бу заъфарон сув лолалари салтанатининг чегараси бор — даҳшатли қоронғи, дарахтлари кўкка бўй чўзган ўрмон уларнинг ҳудуди. Ана шу ўрмон ҳудудида пастак бутазор Гебрид ороллари соҳилидаги тўлқинлардай тинимсиз чайқалиб туради. Лекин самода қилт этган шабада эсмайди. Маҳобатли ёввойи дарахтлар эса бўрон тургандай тинимсиз шовқин солиб, гувиллайверади. Уларнинг самовий шохларидан шудринг томчилари муттасил томиб туради. Дарахтларнинг илдизлари устида заҳарли гуллар беором мудроқ ичида буралиб, уйқашиб ўсади. Самода эса қора булутлар ғужғон ўйнаб, гувиллаб, тинмай мағрибга интилади, шаршарадан пастга тушиб кетгандай, уфқнинг оловли ҳудудига гулдурос чақмоқ бўлиб сингиб, йўқолади. Лекин самода қилт этган шабада эсмайди. Заҳира дарёси соҳилларида ором ҳам, сукунат ҳам йўқ.

Қоронғи кеча эди, ёмғир ёғарди, ёғаётганида ёмғир эди, аммо дарёга тушганида қонга айланарди. Бўйдор сув лолалари ўсиб ётган жарликда турардим, бошимга қонли ёмғир ёғарди, гуллар улуғвор хароботдан хўрсиниб, бир- бирларига қараб бош чайқашади.

Бирданига ҳарир туман орасидан қонга белангандай алвон ой чиқди. Ой ёруғида соҳилдаги ҳайбатли қора қоя кўзимга ташланади. Қоя рангсиз, жонсиз, юксак эди. Қоя рангсиз эди. Қояга аллақандай битик ўйиб ёзилганди. Сув лолалари чайқалиб турган жарликдан сузиб бориб, тош битикни ўқиш мақсадида соҳилга яқинлашдим. Лекин ёзувни ўқиёлмадим. Яна жарликка қайтдим, ой бағри баттар қонга беланди, мен яна қояга қарадим ва ундаги ёзувни ўқидим: ХАРОБОТ.

Қоя чўққисига қарадим, четида бир одам турарди, мен унинг нима қилишини кузатиш учун сув лолалари орасига яшириндим. Инсон қоматдор ва улуғвор эди, елкасидан товонигача қадимги румо ридосига бурканган эди. Унинг жуссаси элас-элас кўринар, аммо юзидан нур ёғиларди. Тун қоронғилиги, туман ва шабнамнинг ҳарир пардалари унинг чеҳрасини тўсолмасди; манглайи ўйлардан баланд, нигоҳи ташвишлардан телбаваш, пешонасидаги ажинлар ёзуви ғам-андуҳ, чарчоқ, ҳорғинликдан сўзлар, башар авлодларидан кўнгли қолган ва ёлғизлик қўмсаган қалб ҳикоясини айтарди.

Инсон харсангга ўтирди, бошини қўлига тиради ва қаршисидаги хароботга қаради. У пастак, оромсиз буталарга, баланд ёввойи дарахтяарга, гувиллаган садоларга тўла самога, бағри қонга беланган ойга қаради. Мен эсам сув лолалари орасида беркиниб, инсоннинг нима қилишини кузатардим. Инсон ёлғизликдан титрарди; лекин тун охирлаб борар, у ҳамон қояда ўтирарди.

Инсон самодан нигоҳини олди ва кимсасиз, ташландиқ Заҳира дарёсига, унинг жонсиз, заъфарон сувларига ва қонсиз сув лолаларининг лак-лак қўшинига қаради. Инсон сув лолаларининг хўрсинишига, уларнинг тинимсиз шивирига қулоқ солди. Мен эсам яширинган жойимдан уни кузатардим. Инсон ёлғизликдан титрарди, тун охирлаб борар, у ҳамон қояда ўтирар эди.

Ана шунда мен жарлик тубига тушиб, ботқоқзор орасидаги оролчаларда яшайдиган гиппопотамларни чорладим, улар овозимни эшитиб, ўзларининг бегемоти — сув оти бошчилигида қоя этагига етиб келишди, ой нурида ўтирган инсонга қараб даҳшатли бўкириб, шовқин кўтаришди. Мен гуллар орасида яширинганимча одамни кузатардим. Инсон ёлғизликдан титрарди, тун охирлаб борар, у эса ҳамон қояда ўтирарди.

Ана шунда мен борлиқ табиат қудратларини ёрдамга чорладим; ҳалигина шабада қилт этмаган самода бўрон бошланди. Бўрон қаҳри-ғазабидан осмон қорайиб кетди; ёмғир, жала ёғиб, инсонни савалашга тушди, дарё азобдан мавжланиб, қирғоқларидан тошди; сувлари сув лолалари изтйробдан дод-фарёд кўтарди; дарахтлар бўрон зарбига дош беролмай ағдарила бошлади; момақалдироқ гумбирлаб, чақмоқ чақиб, тоғ қояси замин-заминигача чайқалиб кетди. Мен яширинган жойимдан инсонни кузатардим. Одам ёлғизликдан титрарди; тун охирлаб борар, у эса ҳамон қояда ўтирарди.

Ана шунда мен қаҳрландим ва борлиқни «Сукунатга бот!» деб лаънатладим; дарё ва буталарни, шамол ва ўрмонни, осмон ва момақалдироқни, хўрсинаётган сув лолаларини сукунат номи билан, кунпаякун бўл, деб лаънатладим. Борлиқ лаънатга учради ва сукунатга чўмди. Ой осмон сўқмоғидан тирмашиб чиқишини бас қилди, момақалдироқнинг уни, чақмоқнинг олови ўчди, булутлар ҳаракатсиз осилиб қолди, тошқин ўз қирғоқларига қайтиб, тошдай қотди, дарахтлар чайқалиши тўхтади, сув лолалари бир-бирларига бош ирғамай, хўрсинмай, шивирламай қолишди, улкан, ҳайҳотдай, ҳудудсиз саҳрода ғинг деган товуш эшитилмай қолди. Шунда мен қояга қарадим ва ундаги «СУКУНАТ» деган ёзувни ўқидим.

Сўнг Инсон чеҳрасига қарадим. Даҳшатдан унинг юзи оқариб кетди. Шошиб бошини кўтарди, бор бўйи тикланди ва борлиққа қулоқ.тутди. Аммо бепоён, ҳудудсиз саҳрода тиқ этган товуш йўқ эди, қояда эса «сукунат» деган ёзув бор эди. Инсон саросимага тушди, орқага бурилди ва қояни ташлаб кетди; ўшандан буён мен уни кўрмадим»,

Темир занжирли муқоваларда сақланиб қолган қадимги кароматгўй — волхвларнинг қайғули китобларида ажойиб-ғаройиб ҳикоятлар бор. Ана шу китобларда Ер ва Осмон, буюк тўфон тарихи ҳақида, денгиз ва уммонларни, Ер ва Осмонни эгаллаб олган Жинлар тўғрисида ажойиб гаплар бор. Сивиллаларнинг муқаддас эман япроқлари шивири остида айтган ҳикматларини қадимгилар жон қулоғи билан эшитишарди. Лекин, худо ҳаққи, ҳаммасидан ҳам Иблис қабр тоши соясида менга айтиб берган ҳикоят жуда-жуда қизиқ ва ғаройиб кўринди! Иблис ҳикоясини тугаллади ва очиқ гўрга тушиб, қаҳқаҳа урди. Мен эсам Иблиснинг кулгисига қўшилмадим. У мени лаънатлади. Чунки мен унга қўшилиб кулмадим. Гўрда абадий яшовчи сиртлон ташқарига чиқиб, Иблиснинг оёғи остига чўзилди ва унинг юзига тикилиб қолди.

Рус тилидан Маҳкам Маҳмудов таржимаси

ЮРАК

Рост, мен жаҳлдор одамман. Ўлгудек асабим чатоқ. Аввалдан шунақа эдим. Тарки одат — амри маҳол. Лекин сиз мени ақлдан озганга чиқараётганингиз инсофдан эмас. Бу касаллик менинг зеҳнимни ўтмаслаштиргани йўқ, аксинча, уни янаям чархлади. Хусусан, эшитиш қобилиятимни янаям оширди. Эҳ-ҳе, ер тагидан осмон тоқигача ҳар қандай товушни илғай оламан. Ҳатто дўзахдаги фарёдларни ҳам эшитганман. Қанақасига мен жинни бўлай? Яхшиси, ҳаммасини бир бошдан айтиб берай. Сиз диққат билан эшитинг, ўзимни қандай тутишимга, нутқимга ҳам эътибор қилиб туринг-да.

Бу гап калламга қайси гўрдан келди — билмайман. Лекин шу нарса хаёлимни олдию, кечаю кундуз оромим йўқолди. Очиғи, бу ишга чолнинг дахли йўқ эди. Унга нисбатан адоватим ҳам бўлмаган. Яхши кўрардим уни. Уям бирон марта мени оғринтирмаган. Унинг пулига кўз олайтирган эмасман. Менимча, гап унинг кўз қорачиқларида эди… Ҳа, шунақа. Унинг бир кўзи иккинчисидан ажралиб турарди. Худди сувдек тиниқ ва кўкимтир, худди оқиш ва шаффоф парда билан қоплангандек эди. Ана шу кўзларни жуда ёмон кўрардим. У менга қараган пайтида қоним гупуриб кетарди-ей. Хуллас, чолнинг бу совуқ кўзларини умуман кўрмаслик учун уни тинчитиш фикри менда қачон пайдо бўлгани ёдимда йўқ.

Сиз эса, мени қип-қизил жиннига чиқариб ўтирибсиз. Телбалар фикрлай олмайдилар-ку! Сиз менга синчиклаб қаранг-чи. Қаранг, мен бу ишни қилишдан аввал ҳаммасини пухта ўйлаб, режалаштириб, паст-баландини ҳам ҳисобга олиб чиққанман. Қотилликдан бир ҳафта олдин мен чолга нисбатан шунақа меҳрибон бўлиб қолган эдимки, шу пайтга қадар унга бунақа яхши муомала қилмаганман. Кечалари, ярим тунда унинг эшигини қия очиб ичкарига мўралардим. У эса, ҳеч балони сезмасди. Эшикни каллам сиғадиган даражада очардим-да, ичкарига ҳар томони бекитилган сирли фонар нурини бир чизиқда йуналтирардим, кейин эса, калламни суқиб карардим. Ўша ҳолатни сиз ҳам кўрганингизда ўзингизни тутолмай кулворардингиз.

Мен чолни уйғотмасликка ҳаракат қилардим. Бошимни тўшакдаги чолни кўра оладиган даражада ичкарига суқиш учун ярим соатча вақт кетарди. Хеҳ, бунақа шумликлар жинни одамнинг етти ухлаб тушига кирмайди, мен сизга айтсам. Калламни ичкарига олганимдан кейин секин-аста фонар нурини оча бошлардим. Ўруғликни унинг чақир кўзларига ғоят усталик билан тўғрилардим. Мен бу антиқа машқларни роппа-роса етта кун давомида, яна денг, қоқ ярим тунда олиб бордим. Бироқ унинг кўзлари ҳар гал юмуқ бўларди, мен эса, чолни эмас, унинг ана шу сабил қолгур кўзларини ўлгудек ёмон кўрардим. Тонг отиши билан ҳеч нима бўлмагандай чолнинг ёнига кириб, у билан апоқ-чапоқ сўрашардим, унинг соғлиғи, кайфияти билан қизиқардим. Кўриб турибсизки, чол ярим оқшомда қиладиган ғалати ишларим ҳақида ўйлаб ҳам кўрмаган.

Саккизинчи оқшом мен унинг эшигини ҳар кунгидан каттароқ очдим. Шу пайтга қадар бунчалик туйғун бўлмагандим. Ҳатто, юрагим ҳам ўзини сездириб қўймаслик учун секин тепаётгандай эди. Ўйлашимча, у менинг хуфия рафторим ҳақида на ўнгида, на тушида билолмасди. Шу фикр хаёлимга келиши билан беихтиёр ҳиринглаб юборсам бўладими? Чол овозимдан уйғониб кетди чамамда, каравотидан сапчиб турди-да, қўрққанидан аланглай бошлади. Ўзингиз ўйлаб кўринг, бунақа пайтда нима килиш керак? Тўғри, менам шартта ўзимни орқага олдим. Ўзимни кўрсатмасликка тиришиб секин-аста эшикни ўзимга торта бошладим.

Бармоқларим парда тутқичидан сирғалиб, қаттиқ овоз чиқарди. Чол бақириб юборди: «Ким бу?» Жойимда қотиб қолдим, дамим ичимга тушиб кетди. Чол яна ўрнига ётиши учун бир соатлар чамаси қимирламасдан, жим турдим. Чол худди мен ҳар оқшом деворга қулоқ тутиб чирилдоқ қўнғизнинг овозини эшитганимдек, каравотида жим ўтириб қулоқ сола бошлади.

Шу чоқ унинг қаттиқ уҳ тортганини эшитдим ва бу ўлим олди хўрсиниғи эканини пайқадим. Чунки, оғриқдан ҳам, ғамдан ҳам бунақа чуқур оҳ тортиш мумкин эмас. Бу нола фақат қўрқув ғарқ этган юракнинг туб-тубидан чиқиши мумкин эди. Мен биламан-да буни. Ҳар гал соат ўн иккига бонг урганда, менинг ҳам даҳшат тўла қалбимдан ана шундай ғайритабиий ун отилиб чиқарди. Шу боис ҳозир чолнинг аҳволини тушуниб, унга ҳатто раҳмим ҳам келди. У кўзларини юммасдан тўшакка ёнбошлаган пайтида ҳам бу қўрқув уни тарк этмаганди. У ўзини ҳеч нарса бўлмаганига ишонтиргиси келар, лекин бунинг уддасидан чиқа олмасди. У гўё шунчаки, камин мўрконида шамол ўйнаяпти, сичқонлар уёқдан-бу ёққа югуряпти, дея ўзини чалғитишга уринарди. Бироқ буларнинг ҳеч бири наф бермаётгани аниқ эди. Чунки, қора зулмат чодрасига ўралиб келган ажал аллақачон ўз қурбони узра кўланкасини ташлаб улгурганди.

Мен уни узоқ кузатиб турдим, ҳеч нарса эшитилмасди. Шунда мен фонарни ёқиб жудаям кичкина нур толасини эҳтиёткорлик билан унинг қушникига ўхшаш кўзларга тўғриладим.
У мудҳиш кўкимтир кўзларини катта-катта очиб ўргимчак тўридек ингичка нур толасига тикиларкан, қорачиқларида ғазабга ўхшаш аломат кўрдим. Унинг мени асабимга мислсиз азоб берадиган нигоҳларига кўзим тушиши билан миямнинг суякларига қадар музлаб кетдим: айни пайтда мен чолни ҳам, унинг даҳшатга беланган юзини ҳам кўролмасдим, чунки шуълани унинг малъун кўзларига ўнглаб турардим холос.

Шу чоқ қулоғимга алланечук тушуниксиз, худди пахтага ўралган соатнинг чиқиллашига ўхшаган товуш ўқтин-ўқтин чалина бошлади. Бу оҳанг менга таниш эди. Чолнинг юраги шундай тепарди. Бу овоз уруш ноғораси аскарни жунбушга келтиргани каби менинг ҳам жазавамни қўзғади.
Бироқ мен ўзимни тутганча яшириниб турдим. Деярли нафас олмасдим, қандай қилиб бўлмасин нурни чолнинг кўзидан силжитмасликка ҳаракат қилардим. Бу пайтда эса унинг лаънати юраги борган сари қаттиқроқ ура бошлади. Қария бемисл ваҳима измида эди. Юрак таблининг такатуми эса тобора баландлаб борарди. Айтдим-ку сизга, асабим жуда чатоқ. Сокин туннинг ўлик сукунатини тилкалаётган бу ёввойи сас мени қанчалик ноқулай аҳволга солиб қўйганини тасаввур қила оласизми? Шундай бўлса-да, бир неча дақиқа мен ўзимни ҳаракатсиз тутиб туришга куч топа олдим. Юрак талотуми кучаяверди. Унинг юраги ортиқча бардош беролмайди, деб ўйловдим.

Шу чоқ яна бир ўткир ўй миямни тилиб ўтди: қўшни эшитса-я? Чолнинг куни битганди. Қулоқни қоматга келтириб қичқирганча, фонарни бор бўйича очиб, хонага отилиб кирдим. Чол эса, бир марта, фақат бир мартагина инграй олди, холос. Мен уни судраб пол устидаги қалин тўшак устига олиб келиб ётқиздим. Ўзимча, мамнун илжайиб қўйдим. Ҳаммаси рисоладагидек кетаётганди. Дақиқалар ортидан дақиқалар ўтиб борар, унинг юраги заифгина уриб турарди. Бу овоз энди деворнинг нариги томонига эшитилмасди. Ниҳоят тўхтади. Чол ўлди. Мен унинг устидаги кўрпани очиб жасадни кўздан кечирдим: чол ҳақиқатан ҳам ўлиб ётарди. Қўлимни узоқ вақт кўксига қўйиб турдим — юрак урмасди. Унинг манфур кўзлари энди мени ҳеч қачон безовта қилмайди.

Агар сиз мени ҳалиям жинни деб уйлаётган бўлсангиз, ўликни қандай қилиб саранжомлаганимини эшитсангиз, бу фикрингиздан тамоман воз кечасиз. Тун ярмидан оққанди, мен эса фурсатни бой бермай, эҳтиёткорона ишга киришдим. Уч дона пол тахтасини кўчириб олдим-да, жасадни полнинг тагига жойладим. Кейин эса, яна аввалгидек тахталарни жой-жойига михлаб қўйдим. Ҳеч ким оддий кўз билан ҳеч нарсани пайқай олмасди.
Соат тонгги тўртга яқинлашиб қолган бўлса-да, ҳали кечасига ўхшарди. Қўнғироқ тўртинчи бор жом чалганида, кўча эшиги тақиллади. Ҳеч нарса бўлмагандек, бориб эшикни очдим, нимадан қўрқаман. Уч нафар полиция ходими ўзини таништириб ичкарига киришди. Қўшним ярим кечаси бизнинг хонамиздан ажабтовур қичқириқни эшитиб, қандайдир нохушлик юз берганлигини гумон қилган ва полиция участкасига хабар берган экан.

Мен мийиғимда кулимсирадим. Нимага қўрқар эканман? Полициячиларга кечаси ёмон туш кўрсам дод солиш одатим борлигини айтдим. Чол ҳозирча дам олиш учун қишлоққа кетганини тушунтирдим. Хоналарни кўрсатдим. Мана, истаган ерингизни қаранг, кўринг, дедим. Кейин уларни чолнинг хонасига олиб кирдим, бойликларини кўрсатдим. Мана, ҳаммаси бус-бутунича турибди. Ҳатто, уларни хушмуомалалик билан стулга ўтиришга даъват этдим. Чарчаб кетган-да, бечоралар. Мен ўзимни мутлақо ғолиб санардим. Ўзим ўтирган стул боягина суғурилиб қайта михланган тахталар устига қўйилганди.

Улар мендан мамнун эдилар. Ўзимни жуда бемалол ва хотиржам тутаётгандим. Ҳар бир саволга ҳазил-ҳузул билан жавоб қайтардим. Шунда улар ўзаро гаплаша кетишди. Бироқ кўп ўтмай рангим оқара бошлаганини, кутилмаган меҳмонларнинг тезроқ кетишини истаётганимни сездим. Бошим оғриб, қулоғим остида қандайдир овоз шанғиллай бошлади. Улар ҳали-вери турай дейишмасди. Бояги товуш бўлса қулоғим тагида тобора аниқроқ ва қаттиқроқ эшитила бошлади.

Бундан ўзимни бироз йўқотиб қўйдим, бироқ нутқим ҳалиям равон эди. Овоз эса кучайиб келаверди, нима қилишим керак? Товуш жуда яқиндан, ўқтин-ўқтин, худди пахтага ўралган соатнинг чиқиллаши каби эшитиларди. Мен бу овоздан бўғилиб кетдим. Полициячилар бўлса буни эшита олишмасди.

Бетоқат бўлиб кетдим, ўрнимдан сапчиб турдим-да, нималарнидир ўзимча ғўлдирай бошладим — овоз кучаяверди. Анавилар нега кетмаяпти? У ёқдан-бу ёққа безовталаниб бориб келавердим. Меҳмонлар мени хавотирга солиб қўйишганди. Овозинг ўчгур овоз эса, варанглаб бораётир. Э Худо! Нима қилишим керак? Аъзои баданимни тер босди, ўз-ўзимча сўкина бошладим. Менинг қурбоним қўним топган пол устида турган стулни асабий айлантираман, уёқ-буёққа силжитиб, гўёки, шу билан лаънати товушни тинчитмоқчи бўламан — у эса баттар авжига минади. Баландлаб бораверди, бораверди, бораверди… Меҳмонлар эса, ҳеч гап бўлмагандек ўзларича гурунглашиб ўтиравердилар. Наҳотки, уларга эшитилмаяпти? Йўқ, йўқ, о, парвардигори олам! Улар эшитишган, билишади, шунчаки, менинг қўрқаётганимни кўриб, калака қилишяпти. Менга ўша пайти шундай туюлганди, ҳалиям шундай туюлади. Нима бўлса, бўлди — шу азобдан қутулсам бас. Уларнинг масхараомуз тиржайишига ортиқча тоқат қилолмайман. Бу кинояли табассумларга бошқа чидолмайман. Агар ҳозир қичқириб юбормасам, аниқ ўламан. Ўҳ лаънати овоз, қулоғимни тешиб юборади ҳозир.
— Ваҳшийлар, — дея бақирдим ўзимни тутолмай, — бўлди, бас, етар!!! Тан оламан, мен ўлдирдим уни, мен! Мана, тахталарни кўчириб олинг! Ҳа, худди шу ерда. Унинг юраги тинимсиз уряпти, унинг юраги мени тинч қўймаяпти!!!

Рус тилидан Рустам Жабборов таржимаси

Сайтимизда ўқишингиз мумкин:
Эдгар Аллан По. Темирбек. Фахриёр таржимаси

Edgar Allan Po
IKKI HIKOYA

  Po Edgar Allan (1809.19.1, Boston — 1849.7.10, Baltimor) — amerika romantik yozuvchisi va adabiy tanqidchisi. Simvolizm oqimi boshlovchisi. Aktyorlar oilasida tug‘ilgan. 1815—20 yillarda Buyuk Britaniyada yashagan. 1825 yil Virginiya universitetiga kirgan, Uest-Poynt harbiy akademiyasi (1830—33)da o‘qigan. Asosan, fojiali, «dahshatli» («Qora mushuk», 1943 va b.), fantastik («Qarg‘a va boshqa she’rlar», 1845) yoki yumoristik novellalar («Grotesklar va arabeskalar» to‘plami, 1840) klassigi. Po detektiv adabiyotning asoschilaridan («Morg ko‘chasidagi qotillik», 1841; «Mari Roje siri», 1842; «Tilla qo‘ng‘iz», 1843; «O‘g‘irlangan maktub», 1845). Uning she’riy ijodida mahbubasidan judo bo‘lgan kishining jafolari mavzui o‘z ifodasini topgan («Annabel Li», 1849 va b.). Shafqatsizlik, sadizm Po hikoyalarida inson tabiatidagi hayvoniy hirslarning tantanasi tarzida talqin etilgan. Po jamiyat hayoti, kishilar tabiati va ruhiyatidagi yemirilish hollarini tasvirlar ekan, hajviy va ijtimoiy-tanqidiy pafosdan xam samarali foydalangan. «Ijod falsafasi» (1845), «Poetik prinsip» (1850) falsafiy asarlari bilan amerika estetikasi rivojiga munosib hissa qo‘shgan. Poning detektiv hikoya janrida orttirgan tajribalari A. K. Doyl, R. L. Stivenson, G. Chesterson singari yozuvchilar ijodida an’ana sifatida foydalanildi; she’riy ijodi fransuz va rus simvolistlariga ta’sir ko‘rsatgan. Asarlari o‘zbek tiliga tarjima qilingan («Tilla qo‘ng‘iz», 1962).

SUKUNAT

Tog‘ cho‘qqilarida mudroqlik hokim,
Sukunat izg‘iydi g‘or, qoyalarda…
Alkman, yunon shoiri

— Quloq sol, — dedi Iblis mehribonlik bilan qo‘lini boshimga qo‘yib, — men senga Liviyadagi bir huvillagan o‘lka haqida gapirib bermoqchiman. Zahira daryosi sohillarida yastangan bu o‘lkada orom ham, sukunat ham yo‘q.

Daryo suvi za’faron rangda, u dengizga qarab oqmaydi, ammo quyoshning alvon shafag‘ida sarkash va asov mavjlanadi, tinimsiz po‘rtanalari to‘lg‘onadi. Ikkala sohil bo‘ylab, botqoqli o‘zanda haybatli suv lolagullari ayqash-uyqash bo‘lib yotadi. Kimsasizlikdan xo‘rsinayotganday, lolalar rangpar tolma bo‘yinlarini ko‘tarib, bir-birlariga qarab bosh chayqashadi. Ular yerosti suvlarining shoviriga o‘xshash allaqanday tushunuksiz bir ohangda shivirlashayotganday tuyuladi, elas-elas xo‘rsinishadi.

Ammo bu za’faron suv lolalari saltanatining chegarasi bor — dahshatli qorong‘i, daraxtlari ko‘kka bo‘y cho‘zgan o‘rmon ularning hududi. Ana shu o‘rmon hududida pastak butazor Gebrid orollari sohilidagi to‘lqinlarday tinimsiz chayqalib turadi. Lekin samoda qilt etgan shabada esmaydi. Mahobatli yovvoyi daraxtlar esa bo‘ron turganday tinimsiz shovqin solib, guvillayveradi. Ularning samoviy shoxlaridan shudring tomchilari muttasil tomib turadi. Daraxtlarning ildizlari ustida zaharli gullar beorom mudroq ichida buralib, uyqashib o‘sadi. Samoda esa qora bulutlar g‘ujg‘on o‘ynab, guvillab, tinmay mag‘ribga intiladi, sharsharadan pastga tushib ketganday, ufqning olovli hududiga gulduros chaqmoq bo‘lib singib, yo‘qoladi. Lekin samoda qilt etgan shabada esmaydi. Zahira daryosi sohillarida orom ham, sukunat ham yo‘q.

Qorong‘i kecha edi, yomg‘ir yog‘ardi, yog‘ayotganida yomg‘ir edi, ammo daryoga tushganida qonga aylanardi. Bo‘ydor suv lolalari o‘sib yotgan jarlikda turardim, boshimga qonli yomg‘ir yog‘ardi, gullar ulug‘vor xarobotdan xo‘rsinib, bir- birlariga qarab bosh chayqashadi.

Birdaniga harir tuman orasidan qonga belanganday alvon oy chiqdi. Oy yorug‘ida sohildagi haybatli qora qoya ko‘zimga tashlanadi. Qoya rangsiz, jonsiz, yuksak edi. Qoya rangsiz edi. Qoyaga allaqanday bitik o‘yib yozilgandi. Suv lolalari chayqalib turgan jarlikdan suzib borib, tosh bitikni o‘qish maqsadida sohilga yaqinlashdim. Lekin yozuvni o‘qiyolmadim. Yana jarlikka qaytdim, oy bag‘ri battar qonga belandi, men yana qoyaga qaradim va undagi yozuvni o‘qidim: XAROBOT.

Qoya cho‘qqisiga qaradim, chetida bir odam turardi, men uning nima qilishini kuzatish uchun suv lolalari orasiga yashirindim. Inson qomatdor va ulug‘vor edi, yelkasidan tovonigacha qadimgi rumo ridosiga burkangan edi. Uning jussasi elas-elas ko‘rinar, ammo yuzidan nur yog‘ilardi. Tun qorong‘iligi, tuman va shabnamning harir pardalari uning chehrasini to‘solmasdi; manglayi o‘ylardan baland, nigohi tashvishlardan telbavash, peshonasidagi ajinlar yozuvi g‘am-anduh, charchoq, horg‘inlikdan so‘zlar, bashar avlodlaridan ko‘ngli qolgan va yolg‘izlik qo‘msagan qalb hikoyasini aytardi.

Inson xarsangga o‘tirdi, boshini qo‘liga tiradi va qarshisidagi xarobotga qaradi. U pastak, oromsiz butalarga, baland yovvoyi daraxtyaarga, guvillagan sadolarga to‘la samoga, bag‘ri qonga belangan oyga qaradi. Men esam suv lolalari orasida berkinib, insonning nima qilishini kuzatardim. Inson yolg‘izlikdan titrardi; lekin tun oxirlab borar, u hamon qoyada o‘tirardi.

Inson samodan nigohini oldi va kimsasiz, tashlandiq Zahira daryosiga, uning jonsiz, za’faron suvlariga va qonsiz suv lolalarining lak-lak qo‘shiniga qaradi. Inson suv lolalarining xo‘rsinishiga, ularning tinimsiz shiviriga quloq soldi. Men esam yashiringan joyimdan uni kuzatardim. Inson yolg‘izlikdan titrardi, tun oxirlab borar, u hamon qoyada o‘tirar edi.

Ana shunda men jarlik tubiga tushib, botqoqzor orasidagi orolchalarda yashaydigan gippopotamlarni chorladim, ular ovozimni eshitib, o‘zlarining begemoti — suv oti boshchiligida qoya etagiga yetib kelishdi, oy nurida o‘tirgan insonga qarab dahshatli bo‘kirib, shovqin ko‘tarishdi. Men gullar orasida yashiringanimcha odamni kuzatardim. Inson yolg‘izlikdan titrardi, tun oxirlab borar, u esa hamon qoyada o‘tirardi.

Ana shunda men borliq tabiat qudratlarini yordamga chorladim; haligina shabada qilt etmagan samoda bo‘ron boshlandi. Bo‘ron qahri-g‘azabidan osmon qorayib ketdi; yomg‘ir, jala yog‘ib, insonni savalashga tushdi, daryo azobdan mavjlanib, qirg‘oqlaridan toshdi; suvlari suv lolalari iztyrobdan dod-faryod ko‘tardi; daraxtlar bo‘ron zarbiga dosh berolmay ag‘darila boshladi; momaqaldiroq gumbirlab, chaqmoq chaqib, tog‘ qoyasi zamin-zaminigacha chayqalib ketdi. Men yashiringan joyimdan insonni kuzatardim. Odam yolg‘izlikdan titrardi; tun oxirlab borar, u esa hamon qoyada o‘tirardi.

Ana shunda men qahrlandim va borliqni «Sukunatga bot!» deb la’natladim; daryo va butalarni, shamol va o‘rmonni, osmon va momaqaldiroqni, xo‘rsinayotgan suv lolalarini sukunat nomi bilan, kunpayakun bo‘l, deb la’natladim. Borliq la’natga uchradi va sukunatga cho‘mdi. Oy osmon so‘qmog‘idan tirmashib chiqishini bas qildi, momaqaldiroqning uni, chaqmoqning olovi o‘chdi, bulutlar harakatsiz osilib qoldi, toshqin o‘z qirg‘oqlariga qaytib, toshday qotdi, daraxtlar chayqalishi to‘xtadi, suv lolalari bir-birlariga bosh irg‘amay, xo‘rsinmay, shivirlamay qolishdi, ulkan, hayhotday, hududsiz sahroda g‘ing degan tovush eshitilmay qoldi. Shunda men qoyaga qaradim va undagi «SUKUNAT» degan yozuvni o‘qidim.

So‘ng Inson chehrasiga qaradim. Dahshatdan uning yuzi oqarib ketdi. Shoshib boshini ko‘tardi, bor bo‘yi tiklandi va borliqqa quloq.tutdi. Ammo bepoyon, hududsiz sahroda tiq etgan tovush yo‘q edi, qoyada esa «sukunat» degan yozuv bor edi. Inson sarosimaga tushdi, orqaga burildi va qoyani tashlab ketdi; o‘shandan buyon men uni ko‘rmadim»,

Temir zanjirli muqovalarda saqlanib qolgan qadimgi karomatgo‘y — volxvlarning qayg‘uli kitoblarida ajoyib-g‘aroyib hikoyatlar bor. Ana shu kitoblarda Yer va Osmon, buyuk to‘fon tarixi haqida, dengiz va ummonlarni, Yer va Osmonni egallab olgan Jinlar to‘g‘risida ajoyib gaplar bor. Sivillalarning muqaddas eman yaproqlari shiviri ostida aytgan hikmatlarini qadimgilar jon qulog‘i bilan eshitishardi. Lekin, xudo haqqi, hammasidan ham Iblis qabr toshi soyasida menga aytib bergan hikoyat juda-juda qiziq va g‘aroyib ko‘rindi! Iblis hikoyasini tugalladi va ochiq go‘rga tushib, qahqaha urdi. Men esam Iblisning kulgisiga qo‘shilmadim. U meni la’natladi. Chunki men unga qo‘shilib kulmadim. Go‘rda abadiy yashovchi sirtlon tashqariga chiqib, Iblisning oyog‘i ostiga cho‘zildi va uning yuziga tikilib qoldi.

Rus tilidan Mahkam Mahmudov tarjimasi

YURAK

Rost, men jahldor odamman. O‘lgudek asabim chatoq. Avvaldan shunaqa edim. Tarki odat — amri mahol. Lekin siz meni aqldan ozganga chiqarayotganingiz insofdan emas. Bu kasallik mening zehnimni o‘tmaslashtirgani yo‘q, aksincha, uni yanayam charxladi. Xususan, eshitish qobiliyatimni yanayam oshirdi. Eh-he, yer tagidan osmon toqigacha har qanday tovushni ilg‘ay olaman. Hatto do‘zaxdagi faryodlarni ham eshitganman. Qanaqasiga men jinni bo‘lay? Yaxshisi, hammasini bir boshdan aytib beray. Siz diqqat bilan eshiting, o‘zimni qanday tutishimga, nutqimga ham e’tibor qilib turing-da.

Bu gap kallamga qaysi go‘rdan keldi — bilmayman. Lekin shu narsa xayolimni oldiyu, kechayu kunduz oromim yo‘qoldi. Ochig‘i, bu ishga cholning daxli yo‘q edi. Unga nisbatan adovatim ham bo‘lmagan. Yaxshi ko‘rardim uni. Uyam biron marta meni og‘rintirmagan. Uning puliga ko‘z olaytirgan emasman. Menimcha, gap uning ko‘z qorachiqlarida edi… Ha, shunaqa. Uning bir ko‘zi ikkinchisidan ajralib turardi. Xuddi suvdek tiniq va ko‘kimtir, xuddi oqish va shaffof parda bilan qoplangandek edi. Ana shu ko‘zlarni juda yomon ko‘rardim. U menga qaragan paytida qonim gupurib ketardi-yey. Xullas, cholning bu sovuq ko‘zlarini umuman ko‘rmaslik uchun uni tinchitish fikri menda qachon paydo bo‘lgani yodimda yo‘q.

Siz esa, meni qip-qizil jinniga chiqarib o‘tiribsiz. Telbalar fikrlay olmaydilar-ku! Siz menga sinchiklab qarang-chi. Qarang, men bu ishni qilishdan avval hammasini puxta o‘ylab, rejalashtirib, past-balandini ham hisobga olib chiqqanman. Qotillikdan bir hafta oldin men cholga nisbatan shunaqa mehribon bo‘lib qolgan edimki, shu paytga qadar unga bunaqa yaxshi muomala qilmaganman. Kechalari, yarim tunda uning eshigini qiya ochib ichkariga mo‘ralardim. U esa, hech baloni sezmasdi. Eshikni kallam sig‘adigan darajada ochardim-da, ichkariga har tomoni bekitilgan sirli fonar nurini bir chiziqda yunaltirardim, keyin esa, kallamni suqib karardim. O‘sha holatni siz ham ko‘rganingizda o‘zingizni tutolmay kulvorardingiz.

Men cholni uyg‘otmaslikka harakat qilardim. Boshimni to‘shakdagi cholni ko‘ra oladigan darajada ichkariga suqish uchun yarim soatcha vaqt ketardi. Xeh, bunaqa shumliklar jinni odamning yetti uxlab tushiga kirmaydi, men sizga aytsam. Kallamni ichkariga olganimdan keyin sekin-asta fonar nurini ocha boshlardim. O‘rug‘likni uning chaqir ko‘zlariga g‘oyat ustalik bilan to‘g‘rilardim. Men bu antiqa mashqlarni roppa-rosa yetta kun davomida, yana deng, qoq yarim tunda olib bordim. Biroq uning ko‘zlari har gal yumuq bo‘lardi, men esa, cholni emas, uning ana shu sabil qolgur ko‘zlarini o‘lgudek yomon ko‘rardim. Tong otishi bilan hech nima bo‘lmaganday cholning yoniga kirib, u bilan apoq-chapoq so‘rashardim, uning sog‘lig‘i, kayfiyati bilan qiziqardim. Ko‘rib turibsizki, chol yarim oqshomda qiladigan g‘alati ishlarim haqida o‘ylab ham ko‘rmagan.

Sakkizinchi oqshom men uning eshigini har kungidan kattaroq ochdim. Shu paytga qadar bunchalik tuyg‘un bo‘lmagandim. Hatto, yuragim ham o‘zini sezdirib qo‘ymaslik uchun sekin tepayotganday edi. O‘ylashimcha, u mening xufiya raftorim haqida na o‘ngida, na tushida bilolmasdi. Shu fikr xayolimga kelishi bilan beixtiyor hiringlab yuborsam bo‘ladimi? Chol ovozimdan uyg‘onib ketdi chamamda, karavotidan sapchib turdi-da, qo‘rqqanidan alanglay boshladi. O‘zingiz o‘ylab ko‘ring, bunaqa paytda nima kilish kerak? To‘g‘ri, menam shartta o‘zimni orqaga oldim. O‘zimni ko‘rsatmaslikka tirishib sekin-asta eshikni o‘zimga torta boshladim.

Barmoqlarim parda tutqichidan sirg‘alib, qattiq ovoz chiqardi. Chol baqirib yubordi: «Kim bu?» Joyimda qotib qoldim, damim ichimga tushib ketdi. Chol yana o‘rniga yotishi uchun bir soatlar chamasi qimirlamasdan, jim turdim. Chol xuddi men har oqshom devorga quloq tutib chirildoq qo‘ng‘izning ovozini eshitganimdek, karavotida jim o‘tirib quloq sola boshladi.

Shu choq uning qattiq uh tortganini eshitdim va bu o‘lim oldi xo‘rsinig‘i ekanini payqadim. Chunki, og‘riqdan ham, g‘amdan ham bunaqa chuqur oh tortish mumkin emas. Bu nola faqat qo‘rquv g‘arq etgan yurakning tub-tubidan chiqishi mumkin edi. Men bilaman-da buni. Har gal soat o‘n ikkiga bong urganda, mening ham dahshat to‘la qalbimdan ana shunday g‘ayritabiiy un otilib chiqardi. Shu bois hozir cholning ahvolini tushunib, unga hatto rahmim ham keldi. U ko‘zlarini yummasdan to‘shakka yonboshlagan paytida ham bu qo‘rquv uni tark etmagandi. U o‘zini hech narsa bo‘lmaganiga ishontirgisi kelar, lekin buning uddasidan chiqa olmasdi. U go‘yo shunchaki, kamin mo‘rkonida shamol o‘ynayapti, sichqonlar uyoqdan-bu yoqqa yuguryapti, deya o‘zini chalg‘itishga urinardi. Biroq bularning hech biri naf bermayotgani aniq edi. Chunki, qora zulmat chodrasiga o‘ralib kelgan ajal allaqachon o‘z qurboni uzra ko‘lankasini tashlab ulgurgandi.

Men uni uzoq kuzatib turdim, hech narsa eshitilmasdi. Shunda men fonarni yoqib judayam kichkina nur tolasini ehtiyotkorlik bilan uning qushnikiga o‘xshash ko‘zlarga to‘g‘riladim.
U mudhish ko‘kimtir ko‘zlarini katta-katta ochib o‘rgimchak to‘ridek ingichka nur tolasiga tikilarkan, qorachiqlarida g‘azabga o‘xshash alomat ko‘rdim. Uning meni asabimga mislsiz azob beradigan nigohlariga ko‘zim tushishi bilan miyamning suyaklariga qadar muzlab ketdim: ayni paytda men cholni ham, uning dahshatga belangan yuzini ham ko‘rolmasdim, chunki shu’lani uning mal’un ko‘zlariga o‘nglab turardim xolos.

Shu choq qulog‘imga allanechuk tushuniksiz, xuddi paxtaga o‘ralgan soatning chiqillashiga o‘xshagan tovush o‘qtin-o‘qtin chalina boshladi. Bu ohang menga tanish edi. Cholning yuragi shunday tepardi. Bu ovoz urush nog‘orasi askarni junbushga keltirgani kabi mening ham jazavamni qo‘zg‘adi.
Biroq men o‘zimni tutgancha yashirinib turdim. Deyarli nafas olmasdim, qanday qilib bo‘lmasin nurni cholning ko‘zidan siljitmaslikka harakat qilardim. Bu paytda esa uning la’nati yuragi borgan sari qattiqroq ura boshladi. Qariya bemisl vahima izmida edi. Yurak tablining takatumi esa tobora balandlab borardi. Aytdim-ku sizga, asabim juda chatoq. Sokin tunning o‘lik sukunatini tilkalayotgan bu yovvoyi sas meni qanchalik noqulay ahvolga solib qo‘yganini tasavvur qila olasizmi? Shunday bo‘lsa-da, bir necha daqiqa men o‘zimni harakatsiz tutib turishga kuch topa oldim. Yurak talotumi kuchayaverdi. Uning yuragi ortiqcha bardosh berolmaydi, deb o‘ylovdim.

Shu choq yana bir o‘tkir o‘y miyamni tilib o‘tdi: qo‘shni eshitsa-ya? Cholning kuni bitgandi. Quloqni qomatga keltirib qichqirgancha, fonarni bor bo‘yicha ochib, xonaga otilib kirdim. Chol esa, bir marta, faqat bir martagina ingray oldi, xolos. Men uni sudrab pol ustidagi qalin to‘shak ustiga olib kelib yotqizdim. O‘zimcha, mamnun iljayib qo‘ydim. Hammasi risoladagidek ketayotgandi. Daqiqalar ortidan daqiqalar o‘tib borar, uning yuragi zaifgina urib turardi. Bu ovoz endi devorning narigi tomoniga eshitilmasdi. Nihoyat to‘xtadi. Chol o‘ldi. Men uning ustidagi ko‘rpani ochib jasadni ko‘zdan kechirdim: chol haqiqatan ham o‘lib yotardi. Qo‘limni uzoq vaqt ko‘ksiga qo‘yib turdim — yurak urmasdi. Uning manfur ko‘zlari endi meni hech qachon bezovta qilmaydi.

Agar siz meni haliyam jinni deb uylayotgan bo‘lsangiz, o‘likni qanday qilib saranjomlaganimini eshitsangiz, bu fikringizdan tamoman voz kechasiz. Tun yarmidan oqqandi, men esa fursatni boy bermay, ehtiyotkorona ishga kirishdim. Uch dona pol taxtasini ko‘chirib oldim-da, jasadni polning tagiga joyladim. Keyin esa, yana avvalgidek taxtalarni joy-joyiga mixlab qo‘ydim. Hech kim oddiy ko‘z bilan hech narsani payqay olmasdi.
Soat tonggi to‘rtga yaqinlashib qolgan bo‘lsa-da, hali kechasiga o‘xshardi. Qo‘ng‘iroq to‘rtinchi bor jom chalganida, ko‘cha eshigi taqilladi. Hech narsa bo‘lmagandek, borib eshikni ochdim, nimadan qo‘rqaman. Uch nafar politsiya xodimi o‘zini tanishtirib ichkariga kirishdi. Qo‘shnim yarim kechasi bizning xonamizdan ajabtovur qichqiriqni eshitib, qandaydir noxushlik yuz berganligini gumon qilgan va politsiya uchastkasiga xabar bergan ekan.

Men miyig‘imda kulimsiradim. Nimaga qo‘rqar ekanman? Politsiyachilarga kechasi yomon tush ko‘rsam dod solish odatim borligini aytdim. Chol hozircha dam olish uchun qishloqqa ketganini tushuntirdim. Xonalarni ko‘rsatdim. Mana, istagan yeringizni qarang, ko‘ring, dedim. Keyin ularni cholning xonasiga olib kirdim, boyliklarini ko‘rsatdim. Mana, hammasi bus-butunicha turibdi. Hatto, ularni xushmuomalalik bilan stulga o‘tirishga da’vat etdim. Charchab ketgan-da, bechoralar. Men o‘zimni mutlaqo g‘olib sanardim. O‘zim o‘tirgan stul boyagina sug‘urilib qayta mixlangan taxtalar ustiga qo‘yilgandi.

Ular mendan mamnun edilar. O‘zimni juda bemalol va xotirjam tutayotgandim. Har bir savolga hazil-huzul bilan javob qaytardim. Shunda ular o‘zaro gaplasha ketishdi. Biroq ko‘p o‘tmay rangim oqara boshlaganini, kutilmagan mehmonlarning tezroq ketishini istayotganimni sezdim. Boshim og‘rib, qulog‘im ostida qandaydir ovoz shang‘illay boshladi. Ular hali-veri turay deyishmasdi. Boyagi tovush bo‘lsa qulog‘im tagida tobora aniqroq va qattiqroq eshitila boshladi.

Bundan o‘zimni biroz yo‘qotib qo‘ydim, biroq nutqim haliyam ravon edi. Ovoz esa kuchayib kelaverdi, nima qilishim kerak? Tovush juda yaqindan, o‘qtin-o‘qtin, xuddi paxtaga o‘ralgan soatning chiqillashi kabi eshitilardi. Men bu ovozdan bo‘g‘ilib ketdim. Politsiyachilar bo‘lsa buni eshita olishmasdi.

Betoqat bo‘lib ketdim, o‘rnimdan sapchib turdim-da, nimalarnidir o‘zimcha g‘o‘ldiray boshladim — ovoz kuchayaverdi. Anavilar nega ketmayapti? U yoqdan-bu yoqqa bezovtalanib borib kelaverdim. Mehmonlar meni xavotirga solib qo‘yishgandi. Ovozing o‘chgur ovoz esa, varanglab borayotir. E Xudo! Nima qilishim kerak? A’zoi badanimni ter bosdi, o‘z-o‘zimcha so‘kina boshladim. Mening qurbonim qo‘nim topgan pol ustida turgan stulni asabiy aylantiraman, uyoq-buyoqqa siljitib, go‘yoki, shu bilan la’nati tovushni tinchitmoqchi bo‘laman — u esa battar avjiga minadi. Balandlab boraverdi, boraverdi, boraverdi… Mehmonlar esa, hech gap bo‘lmagandek o‘zlaricha gurunglashib o‘tiraverdilar. Nahotki, ularga eshitilmayapti? Yo‘q, yo‘q, o, parvardigori olam! Ular eshitishgan, bilishadi, shunchaki, mening qo‘rqayotganimni ko‘rib, kalaka qilishyapti. Menga o‘sha payti shunday tuyulgandi, haliyam shunday tuyuladi. Nima bo‘lsa, bo‘ldi — shu azobdan qutulsam bas. Ularning masxaraomuz tirjayishiga ortiqcha toqat qilolmayman. Bu kinoyali tabassumlarga boshqa chidolmayman. Agar hozir qichqirib yubormasam, aniq o‘laman. O‘h la’nati ovoz, qulog‘imni teshib yuboradi hozir.
— Vahshiylar, — deya baqirdim o‘zimni tutolmay, — bo‘ldi, bas, yetar!!! Tan olaman, men o‘ldirdim uni, men! Mana, taxtalarni ko‘chirib oling! Ha, xuddi shu yerda. Uning yuragi tinimsiz uryapti, uning yuragi meni tinch qo‘ymayapti!!!

Rus tilidan Rustam Jabborov tarjimasi

Saytimizda o‘qishingiz mumkin:
Edgar Allan Po. Temirbek. Faxriyor tarjimasi