1 июль — Устоз Ойбек хотираси куни

  Тасаввуримда ХХ аср ўзбек шеъриятида Чўлпону Усмон Носирдан кейин Ойбекдай шоир йўқдирким, бир-икки сатрини (таъкидламоқдаман – сатрини!) соатлаб ўқиб мароқланиш мумкин бўлса: “Қани, шеър, сўйла абадиятдан”; “Ўтди ваҳший гўзал кунлар”; “Шу кечам умримда ўлмасин”; “Юлдуз каби жимирлайди жон”; “Ариқда оқар нотинч, қора сас”; “Чўпон уйқусига томчилар томди”; “Булутларнинг алвони – бўронларга байроқдир!” Яна қанчадан-қанча гўзал, буюк сатрлар…(«Хуршид Даврон Кутубхонаси»да Ойбек билан боғлиқ саҳифалар.)

Хуршид Даврон
ОЙБЕКНОМА

ОЙБЕК БИЛАН САЙР

Севаман ёмғирдан кейин кезмоқни,
Айниқса бегона кўчалар бўйлаб.
Дарёдек порлаган йўлдан юрмоқни
Севаман, ёруғ бир сатрни ўйлаб.

Йўл четида ўсган шодмон гулларга
Бошимни эгаман, алик оламан.
Ювиниб таранган мажнунтолларга
Боладек маҳлиё бўлиб қоламан.

Адашиб кезаман чорбоғлар қўйнин
Сўнгсиз хаёлларнинг сокин мавжида,
Ва сармаст ёмғирнинг қадимий куйин
Менинг қулоғимга шивирлар жийда.

Қайтаман,
Қуёш ҳам толиб оёғи
Уфқнинг бағрига оҳиста тинар.
Хонам деразаси мен қайтган чоғи
Алвон атиргулдай ловиллаб ёнар.

1980

ОЙБЕК

1

Ойбекнинг шеърини далага чиқиб,
Майсага ёнбошлаб ўқимоқ керак:
Билмай қолсин юрак: сув узрами, ё
Ойбекнинг шеърида ўйнайди бу нур?

Ойбекнинг шеърлари бамисли нигоҳ,
Бу нигоҳ асрорин йўқдир поёни.
Худди бўлмагандек майсага изоҳ,
Йўқ Ойбек шеърининг тўла баёни.

Ойбек — бу майсага чўккан бужур тош,
Ҳайратдан ёрилиб-ёрилиб кетган.
Ойбек — бу дарахтзор устида қуёш,
Нури то чумоли кўзига етган.

Ойбек — бу улкан бир чорбоғ ортида
Ёввойи узумзор оралаб, титроқ —
Қуёш тангалари ўйнаб сиртида
Бирдан ёруғликка чиққан шўх ирмоқ.

Ойбек — бу оғриқни қари тол каби
Юракнинг тубида асраган сўзлар,
Барча ҳасратини жим туриб лаби,
Энг яқин дўстига сўзлаган кўзлар,

Ойбек тирик ҳамон, у кўкда ҳилол,
У — шамол, боғларда тинмай еладир.
У мени чорлаган ойдин бир хаёл,
Кўкдаги Каҳкашон унинг йўлидир

2

Шеър — фақат қуш тили, деганди шоир
Қулоқ тутиб қувноқ, шўх товушларга.
Бошида рутубат қилганда қаҳр,
У тилин қайтариб берди қушларга.

Шеър — юлдуз киприги, деганди Ойбек,
Ўзи киприк эди Ўзбекистонга.
Сўнгги дам бошида сўнаркан осмон,
Шоир кўзларини берди осмонга.

1982

* * *

Димоғимда шодмон гулларнинг атри,
Тилимда Ойбекнинг мукаррам сатри.

Кўзимда товланар қуёш шуъласи,
Қулоғимда сармаст қуш ашуласи.

Бунчалар бахтлиман, бунчалар шодман!
Куч йўқ айирмоққа мени ҳаётдан!

Бир садо янгради олисда шу дам:
— Воҳ-воҳ, қувонмасдинг мен ғам чекмасам!

1982

ОЙБЕК ВА ОЙ

Содиқ дўстим бўлди мунгли ой,
Ҳар кун келиб кўриниб юрди.
Ҳамма кетди, фақат ул чирой
Кўзларимга нур қуйиб турди.

Нетай, уни севаман… Ёҳу,
Мана, ҳозир узилар жоним
Ва меники бўлмас энду у,
Бошқаники бўлар осмоним.

Яқин келманг…
Овутманг мени
“Сиз яшайсиз ҳали… тағин…” деб.
Сиз алдайсиз, титроқ қўлингиз
Ошкор қилар: “Ўлим яқин” деб.

О, кўзимни босмоқда туман,
Туман,
Туман,
Қайда ул чирой?!
Ҳамма кетсин, мен ҳам кетаман…
Фақат кўкда мангу қолар ой.

1985

 

ОЙБЕК
Сонетлар туркумидан

Ноҳақ зарбалардан бўлдинг минг тилим,
Ҳаётга қайтарди ям-яшил ўтлар.
Йўлингни тўсмоқчи бўлди зобитлар,
Сени енголмади хиёнат, дилим.

Тунлари юракни ҳовучлаган дам,
Алам дафтаримга битганида шеър,
Олис-олислардан келдилар пурғам
Таскин бермоқ учун ҳазрат Алишер.

Этакларин ўпдим шивирлаб: “Пирим…”
Ва сездим билакда пайдо бўлди куч,
Англадим, Сен бор-ки, бошқа нарса – пуч…

Шундан қоғоз ёнди – ёндирди шеърим…
Куйди, кул бўлмади, чиқмади жоним,
Ўчмади овозим, сўнмади қоним…

1985

БОЛАЛИКДАН БИР ЛАВҲА

Деразадан кўринар боғлар –
Кўча совуқ, ёнар ичимиз.
Мен ўн бирда. Ҳали Ойбекни
Ўқитмаган ўқитувчимиз.

Синф жим-жит. Қари муаллим
Китобдан бош кўтармай ўқир,
Аммо уни уқмайди қалбим,
Юрагимда Ойбек шеър тўқир:

“Қиш кечаси гувиллар шамол,
Далада қор, қуш инида қор.
Инграр оғриқ каби қари тол,
Ойналарни безар қиш – гулкор”.

Муаллим бош кўтарар ҳайрон,
Сўнг ўрнидан турар шиддаткор,
Деразани зарб билан очиб
Бизга қараб шивирлайди: — Қор!..

1986

1 iyul — Ustoz Oybek xotirasi kuni

    Tasavvurimda XX asr o’zbek she’riyatida Cho’lponu Usmon Nosirdan keyin Oybekday shoir yo’qdirkim, bir-ikki satrini (ta’kidlamoqdaman – satrini!) soatlab o’qib maroqlanish mumkin bo’lsa: “Qani, she’r, so’yla abadiyatdan”; “O’tdi vahshiy go’zal kunlar”; “Shu kecham umrimda o’lmasin”; “Yulduz kabi jimirlaydi jon”; “Ariqda oqar notinch, qora sas”; “Cho’pon uyqusiga tomchilar tomdi”; “Bulutlarning alvoni – bo’ronlarga bayroqdir!” Yana qanchadan-qancha go’zal, buyuk satrlar…(«Xurshid Davron Kutubxonasi»da Oybek bilan bog’liq sahifalar.)

Xurshid Davron
OYBEKNOMA

OYBEK BILAN SAYR

Sevaman yomg’irdan keyin kezmoqni,
Ayniqsa begona ko’chalar bo’ylab.
Daryodek porlagan yo’ldan yurmoqni
Sevaman, yorug’ bir satrni o’ylab.

Yo’l chetida o’sgan shodmon gullarga
Boshimni egaman, alik olaman.
Yuvinib tarangan majnuntollarga
Boladek mahliyo bo’lib qolaman.

Adashib kezaman chorbog’lar qo’ynin
So’ngsiz xayollarning sokin mavjida,
Va sarmast yomg’irning qadimiy kuyin
Mening qulog’imga shivirlar jiyda.

Qaytaman,
Quyosh ham tolib oyog’i
Ufqning bag’riga ohista tinar.
Xonam derazasi men qaytgan chog’i
Alvon atirgulday lovillab yonar.

1980

OYBEK

1

Oybekning she’rini dalaga chiqib,
Maysaga yonboshlab o’qimoq kerak:
Bilmay qolsin yurak: suv uzrami, yo
Oybekning she’rida o’ynaydi bu nur?

Oybekning she’rlari bamisli nigoh,
Bu nigoh asrorin yo’qdir poyoni.
Xuddi bo’lmagandek maysaga izoh,
Yo’q Oybek she’rining to’la bayoni.

Oybek — bu maysaga cho’kkan bujur tosh,
Hayratdan yorilib-yorilib ketgan.
Oybek — bu daraxtzor ustida quyosh,
Nuri to chumoli ko’ziga yetgan.

Oybek — bu ulkan bir chorbog’ ortida
Yovvoyi uzumzor oralab, titroq —
Quyosh tangalari o’ynab sirtida
Birdan yorug’likka chiqqan sho’x irmoq.

Oybek — bu og’riqni qari tol kabi
Yurakning tubida asragan so’zlar,
Barcha hasratini jim turib labi,
Eng yaqin do’stiga so’zlagan ko’zlar,

Oybek tirik hamon, u ko’kda hilol,
U — shamol, bog’larda tinmay yeladir.
U meni chorlagan oydin bir xayol,
Ko’kdagi Kahkashon uning yo’lidir

2

She’r — faqat qush tili, degandi shoir
Quloq tutib quvnoq, sho’x tovushlarga.
Boshida rutubat qilganda qahr,
U tilin qaytarib berdi qushlarga.

She’r — yulduz kiprigi, degandi Oybek,
O’zi kiprik edi O’zbekistonga.
So’nggi dam boshida so’narkan osmon,
Shoir ko’zlarini berdi osmonga.

1982

* * *

Dimog’imda shodmon gullarning atri,
Tilimda Oybekning mukarram satri.

Ko’zimda tovlanar quyosh shu’lasi,
Qulog’imda sarmast qush ashulasi.

Bunchalar baxtliman, bunchalar shodman!
Kuch yo’q ayirmoqqa meni hayotdan!

Bir sado yangradi olisda shu dam:
— Voh-voh, quvonmasding men g’am chekmasam!

1982

OYBEK VA OY

Sodiq do’stim bo’ldi mungli oy,
Har kun kelib ko’rinib yurdi.
Hamma ketdi, faqat ul chiroy
Ko’zlarimga nur quyib turdi.

Netay, uni sevaman… Yohu,
Mana, hozir uzilar jonim
Va meniki bo’lmas endu u,
Boshqaniki bo’lar osmonim.

Yaqin kelmang…
Ovutmang meni
“Siz yashaysiz hali… tag’in…” deb.
Siz aldaysiz, titroq qo’lingiz
Oshkor qilar: “O’lim yaqin” deb.

O, ko’zimni bosmoqda tuman,
Tuman,
Tuman,
Qayda ul chiroy?!
Hamma ketsin, men ham ketaman…
Faqat ko’kda mangu qolar oy.

1985

 

OYBEK
Sonetlar turkumidan

Nohaq zarbalardan bo’lding ming tilim,
Hayotga qaytardi yam-yashil o’tlar.
Yo’lingni to’smoqchi bo’ldi zobitlar,
Seni yengolmadi xiyonat, dilim.

Tunlari yurakni hovuchlagan dam,
Alam daftarimga bitganida she’r,
Olis-olislardan keldilar purg’am
Taskin bermoq uchun hazrat Alisher.

Etaklarin o’pdim shivirlab: “Pirim…”
Va sezdim bilakda paydo bo’ldi kuch,
Angladim, Sen bor-ki, boshqa narsa – puch…

Shundan qog’oz yondi – yondirdi she’rim…
Kuydi, kul bo’lmadi, chiqmadi jonim,
O’chmadi ovozim, so’nmadi qonim…

1985

BOLALIKDAN BIR LAVHA

Derazadan ko’rinar bog’lar –
Ko’cha sovuq, yonar ichimiz.
Men o’n birda. Hali Oybekni
O’qitmagan o’qituvchimiz.

Sinf jim-jit. Qari muallim
Kitobdan bosh ko’tarmay o’qir,
Ammo uni uqmaydi qalbim,
Yuragimda Oybek she’r to’qir:

“Qish kechasi guvillar shamol,
Dalada qor, qush inida qor.
Ingrar og’riq kabi qari tol,
Oynalarni bezar qish – gulkor”.

Muallim bosh ko’tarar hayron,
So’ng o’rnidan turar shiddatkor,
Derazani zarb bilan ochib
Bizga qarab shivirlaydi: — Qor!..

1986