Бундан 4 йил аввал Озод Мўъминнинг «Буюк Амир Темур ёқути» эссесини сайтда тақдим этган эдик (Уни мана бу саҳифада мутолаа қилишингиз мумкин). Куни-кеча «Ўзбекистон» нашриётида ёзувчининг «Буюк Амир Темур ёқути» номли китоби нашрдан чиқди.Бугун ўша эссе ва фантастик ҳикоялардан иборат янги китобдан икки ҳикояни тақдим этамиз.

Озод МЎЪМИН
ИККИ ФАНТАСТИК ҲИКОЯ

Озод Мўъмин Хўжа 1952 йил 12 ноябрда Тошкентда туғилган. Тошкент Давлат Университети Физика факультетини тамомлаган. 1975 йили ВНИИПромгазнинг Ўрта Осиё филиалида инженерлик фаолиятини бошлаган. 1980 йилдан то 1990 йилгача Ўзбекистон Фанлар Академияси Физика-Техника илмий-текшириш институтига ўтиб, илмий ходим сифатида фаолият олиб борган.
Шу йиллар давомида адабиётга қизиқиб фантастик ҳикоялар бита бошлаган. 1987 йилда “Хиёбондаги уч учрашув” фантастик ҳикоялар тўплами, 1989 йилда “Мен – робот” китоби, 1990 йилда “Энг доно от” китоби (таржима асар) босмадан чиққан. 1992 йилда “Буюк Амир Темурнинг ёқути” тарихий асари “Шарқ юлдузи” журналида ва 1993 йили алоҳида тўпламда чоп этилган. “Бир йигит ва уч қиз ҳангомаси” ҳажвий ҳикоялари тўплами (1997), “Сардор “Бешагачский” – тоза ўғри” криминал қиссаси (2004), “Ваҳдат ул-ҳақойиқ” фалсафий трактати (2006), “Ойжамол” чойхонаси” криминал триллери (2007) чоп этилган.
2006 йилдан Ўзбекистон тарихидаги ноёб хислатли инсонлар ҳаётига қизиқиб, уларни ўргана бошлаган. 2008 йилда буюк Баҳоуддин Нақшбанднинг устози ҳақида “Ҳазрат Сайид Амир Кулол”, 2010 йилда бошқа бир бухоролик авлиё ҳақида “Хўжа Муҳаммад Паррон” деб номланган тарихий воқеаномалар асарини битган.
Озод Мўъмин Хўжа 1991 йилдан Ўзбекистон Ёзувчилари Уюшмаси аъзоси.

УЧҚУН ВА АЛАНГА

Ҳар бир фантастик ҳикояда ғайри табиий ҳолат бўлиши керак. Акс ҳолда у жанр талабига жавоб бера олмайди. Шунинг учун, ушбу асарга реал ҳаётда бўлмаган кичик бир элемент киритамиз ва ёзамиз.

Айтилаётган фантастик элемент шундан иборатки, ҳикоянинг асосий персонажида, яъни менда рўпарамдаги одамларнинг қалбида чақнаётган учқунларни кўра олиш ва улар хавфли бўлсалар, алангага айланиб улгурмасдан аввал уни ўчириш имконияти мавжуддир. Бошладик…

Биринчи суҳбатдошим найнов йигит бўлди. Унга иш жуда керак экан. Қўлидан барча юмуш келар эмиш. Олти ой бекорчи бўлиб юриб, зерикиб кетибди.
– Ота-онамнинг кўзига қараш оғирлик қиляпти, – деди у. – Девдай йигитман. Қачонгача текинхўрлик қиламан? Мени ишга олинг, илтимос!

Мен унинг қалбига боқдим. Ишга нисбатан бирор учқун тугур, учқунча ҳам йўқ! Ғирт ишёқмас. Текинхўр. Агар қабул қилсам, то ҳайдамагунимча фирмамнинг иши юришмайди.
– Бу гапларни сенга ким ўргатди? – сўрадим мен.

У жилмайди.
– Онам! – деди у ҳиссиз оҳангда.

Тўғри-да, қалбда учқун бўлмагандан кейин сўз оҳанги ҳисли бўлармиди?

– Нега ишлашни хоҳламайсан?
– Нима кераги бор ўзни уринтиришни. Инсон дунёга бир марта келади. Меҳнат қилиб, меҳнат қилиб, бир куни ўлиб кетади.
– Ҳозир сени ота-онанг боқяпти. Улардан сўнг, нима қиласан? Қандай қорин тўйдирасан?

Найновнинг қалбида ниҳоят учқун чақнади. Менга аҳмоққа қарагандай боқди.
– Шу ҳам муаммоми? – жилмайди у, ҳис-ҳаяжон билан. – Жуда содда одам экансиз! Ўйлаб кўринг, чўлоқ ва маймоқмасман. Бутун йигитман. Қизларга ёқаман. Бир бадавлат қайнота топсам бўлди. Олам – гулистон!

Мен нима дейишни билмай қолдим.
– Лекин, уни бу дунёга боғлаб қўйишмаган-ку! Тўсатдан ўлиб қолса-чи? – дедим ниҳоят. Мен бу йигитнинг фалсафасини тўлиқ билиб олишга жазм қилгандим.

– Шу ёшга кириб, атрофни тузукроқ кузатмаган экансиз! Ёши сал каттароқ, турмушга чиқолмаган қанчадан-қанча қизлар бор. Уларнинг кўпчилиги ўз ишини топиб олган. Бадавлат қайнатам вафот этиб, оч қолсам, хотиним билан ажрашаман. Эр керак бўлган, иши яхши, ўтириб қолган қизларнинг бирига уйланаман-қўяман.
– Сендакаларни биласанми, нима дейишади?

– Ҳа, биламан, альфонс деб аташади. Менга эса фарқи йўқ. Одамлар гапириб-гапириб, қолиб кетишаверади.

У сўзлар экан, қалбида учқунлар чақнар эди. Дарҳол қарор чиқардим. Найновнинг қалбидаги бу альфонслик мақсадидаги уйланишга интилиш учқунларини ўчирмасам, у келажакда алангага айланиб, кўп бегуноҳ қизларни ва инсонларни катта ташвишга солади. Ва шу заҳотиёқ ўзимдаги учқун ўчириш қобилиятимни ишга солдим. Натижа кўринди. Фақат менга. Йигит буни сезгани ҳам йўқ.

– Сен уйлана олмайсан, – дедим оҳиста.
У ҳайрон бўлиб боқди.
– Нега энди? – сўради у. – Тўрт мучам соғ. Қизларга интилиш бор. Истаган пайтимда уйлана бераман.

– Эртадан бошлаб, бунга ҳам хафсаланг қолмайди. Сен Ер юзида юрган керакмас балластсан. Суҳбатимиз тугади. Онангга, ҳамма ўргатган гапларингизни айтдим, лекин ёқмадим, ишга қабул қилишмади, дегин.
– Майли. Бу одатдаги жавобим. Хайр. Яхши қолинг!

У жилмайди. Топширилган вазифани қойиллатган одамдек енгил тин олди. Ишга қабул қилмаганимдан хурсанд эди. Чиқиб кетди.
Энди бу йигит альфонслик қила олмайди. Ота-онасига тирик товон бўлиб яшайди ва қирқ ёшга тўлар-тўлмас бу дунёни тарк этади. Борлиққа текинхўрлар керак эмас.

Кейинги йигит ўрта бўй ва вазмингина экан. Лаблари жилмайиш шаклида, кўзлари совуқ.

– Эълон бўйича келдим, – деди у. – Сизга ишчилар керак экан.
– Ҳа, керак, – жавоб бердим мен. – Фақат, хизмат жуда оғир бўлади.

– Ҳар қандай иш қилиб ўрганиб қолганман. Оғир ишдан чўчимайман.

– Унда, жуда соз. Ҳафтада олти кун ишлайсан. Тушлигинг текин. Маош эълонда кўрсатилган. Агар, ишинг ёқмаса, дарҳол ҳайдайман, розимисан?

– Ишлаганимга пул берасизми?
– Бераман, лекин норози бўлиб.
– Майли, келишдик! – деди у, хурсанд ҳолда.

Мен оҳиста унинг қалбига назар солдим. Унда мендаги ишга нисбатан учқун йўқ эди. Ҳайрон бўлдим. Аввал, ўзимга ўзим савол бердим: “Нега менга ишга кирмоқчи?” Кейин унга бошқача савол бердим.
– Кимнинг истаги билан келдинг?

У ўнғайсизланди. Қандай жавоб беришни билмасди. Чунки, мен мўлжалга аниқ теккандим.
– Ўзимнинг, – деди у ниҳоят.

– Алдаяпсан! Тўғрисини айтсанг, сени урдирмайман! – пўписа қилдим.
– Нега мени урдирасиз?!

– Чунки, сен жосусликка келяпсан! Ким юборди?
– Қандай урдирасиз? Мен милицияга арз қиламан!

– Далил-исботинг бўлмайди. Нима, мени аҳмоқ деб ўйлаяпсанми? Охирги марта сўраяпман. Ким юборди? Агар, тўғри жавоб бермасанг, ўзингдан кўр.
– Жасур ака…

– Маҳсулотларим технологияси билан қизиқяптими?
– Ҳа.

– Жасур акангнинг ўзи қишда қор сўрасанг бермайди. Унга қанча яхшилик қилдим. Битта маслаҳат сўрасам, аввал икки миллион сўм чўзинг, деди. Беш йил аввал ишхонамга тўрт тонна мелни сизда туриб турсин, туширишга жойим йўқ, деб ташлаб кетди. Айтган муддатида олиб кетмади. Унинг қоплари чириб, ёрилиб ҳамма ёқни ифлос қилди. Охири, ахлат машина чақириб, унинг пулини тўлаб, жўнатвордим. Краска ишлаб чиқарувчи қурилмасини олти йил сақлаб бердим. Бунга пул сўрамадим. Раҳмат ҳам демади. Энди, сени жосусликка юбордими?

– Мени кечиринг, пул зарур бўлиб қолганди.
– Кечирмайман. Сени ҳам, уни ҳам! Фарзандинг борми?
– Ҳа!

– Унинг катта бўлганда ўғри, муттаҳам, наркоман бўлишини истайсанми?

– Йўқ.
– Унда ҳалол пул топ.
– Тушундим… – жавоб берди у.

Яна унинг қалбига боқдим. Тушундим, деяптию, учқун йўқ. Яна алдаяпти. Нега баъзи одамлар шунақа? Бировни лақиллатса, учқун пайдо бўлади. Кечирим сўраса, ҳеч қандай учқун йўқ, демак узри – ёлғон. Бу йигитдаги алдаш учқунларини келгусида алангага айланмаслиги учун ўчиришга тўғри келди. Энди, унда одамларни алдашга рағбат бўлмайди.

– Бўлди, кетабер. Сени урдирмайман. Жасур акангга индама. Ишга қабул қилинмадим, десанг бўлди. Тушундингми?
– Ҳа! – деди у ва чиқиб кетди.

Мен ўтирган жойимдан узоқдаги Жасурнинг қалбига қарадим. Унинг дилида пул топишга, бошқаларни юлишга, очкўзликка нисбатан учқунлар чақнаб турарди. Унга ёрдам бердим, яъни ўша учқунларни ўчирдим. Улар алангага айланиб кетмасин. Энди, у пул топишга, таниш бизнесменларни алдашга, ўзгаларни юлишга, очкўзликка интилмайди. Ўзига борлиқ томонидан берилаётган ризққа қониқиб яшайберади. Қандай фикрдасиз, тўғри қилдимми?..

Хонам эшиги очилиб, яна бир йигит кирди. Уни ўтиришга ундадим.
– Мархамат!

Қаршимдаги инсон озғингина, кўзлари қоп-қора ва чақноқ эди.

– Хўш, хизмат? – сўрадим мен.
– Шу… ишга кирмоқчи эдим. Қанақа шарт-шароитлар бор, билмоқчиман.

– Менда фақат оғир, қўл меҳнати мавжуд.
– Ишнинг оғир-енгили йўқ, сидқидилдан бажарилган ҳар қандай иш шодлик келтиради, – жавоб қилди у.

– Файласуф экансан! – хитоб этдим мен.
– Қизиқаман…

– Яна қандай шарт-шароитларни билмоқчисан?
– Маошдан ташқари мукофот пули бериб туриладими?
– Йўқ! – дедим мен, – Фақат тушлик бизнинг ҳисобимиздан.

– Тушунарли, – хўрсинди у. – Биласизми, мен янги уйланганман. Ота-онам “дом” олиб беришди. Икки хонали. Ва, хайр, севган қизинг билан қандай истасанг, ўшандай яша, дейишди. Сабаби, улар айтган номзодга рад жавоб берганим. Хотиним – талаба. Ҳеч кимдан ёрдам кутолмайман.

– Ҳаёт шунақа! – жилмайдим. – Менда ҳам шундай ҳолат бўлган. Кунда-кунора мастава ва бўлка нон билан қорин тўйғазиб яшаганмиз. Аммо, бахтли эдик. Сен чида ва бетиним ҳаракат қил. Тўкинлик аста-секин келади.

– Бир қанча вақтдан кейин маошимни ошира оласизми?
– Фақат маҳсулотларимнинг сотилиш ҳажми кўпайсагина.
– Шунда қанча қўшилади?

Мен айтдим. У чуқур хўрсинди.
– Йўқ, бўлмайди. Унда мардикор бозорга чиққаним дуруст.

Оҳиста унинг қалбига назар солдим. Фирмамдаги ишга нисбатан учқун бор. Мардикор бозорга йўқ.

– Сен кўп пул топаман деб орзу қилма, бахтли яшашим керак, деб ният қил. Ҳаёт фалсафаси шундан иборат.
– Етишмовчилик қийнаяпти-да…

– Айтдим-ку, чида ва ҳаракат қил деб. Мардикор бозорда кўпроқ пул топарсан, лекин у ишга рағбатинг йўқ. Ўзингга ёқмаган юмушни қилсанг – тез чарчайсан, асабларинг зўриқади. Тажанг бўлиб қоласан. Хотининг билан унар-унмасга уришаберасан. Ҳаётдан доимо норози бўлиб юрасан. Шу сенга керакми?

– Ўзингиз файласуф экансиз!
– Ҳа. Сенга ўхшаб, ёшлигимдан жуда қизиқаман.

– Майли. Узр. Бундай маошга ишлай олмайман. Бошқа жойларни ҳам суриштириб кўраман.
– Ихтиёр ўзингда. Ҳаёт – сеники. Истаганингдай яша.

Йигит чиқиб кетди. Мен унинг қалбига ҳеч қандай таъсир кўрсатмадим. У ҳали кўп адашади, аммо бир кунмас бир кун ўз қозиғини топиб олади, деган фикрга келгандим. Асосийси, ўз севганига уйланибди. Латта-ландавурлик қилмабди. Турли ёлғон-яшиқларданми ё ота-онасининг менталитети торлигиданми вужудга келган тўсиқларни енгибди. Ҳақиқий севги қалбда беҳуд учқунланмайди. У – илоҳиёт мўъжизасидир. Борлиқ йигитга ҳали ўз мукофотини беради.

Тўртинчи одам кирди. Салом берди. Алик олдим. Қаршимга ўтирди.

– Мени ишга олинг! – деди у, дабдурустдан.
– Оламан, фақат менда қандай иш шароити мавжудлигини билмайсан-ку?

– Мен бир неча йил Россияда ишлаганман. Роса чиниққанман. Совуқ мамлакат жонимга тегди. Нима иш бўлса ҳам ишлайбераман.

Мен унинг қалбини кўздан кечирдим. Ҳақиқатдан фирмамдаги ишга нисбатан учқунлар бисёр.

– Маошга розимисан?
– Ҳа, албатта. Менга етади. Қаноатли одам қадрли бўлади.

– Унда, келишдик. Сенга бир ҳафта синов муддати бераман. Меҳнатинг сифати ёқмаса, хайрлашамиз. Англадинг-а?
– Ҳа. Бундай бўлмайди, деган ниятдаман.

– Айтгандай, тушлик овқатинг мендан.
– Раҳмат! – жилмайди у.

– Эртадан келабер. Иш соат 8°°да бошланади. Ҳаммасини тушунтираман.
Йигит қувонч билан чиқиб кетди.

Шунинг билан мақсадимга етдим. Назаримда, ташкилотимга яна бир яхши ходим қабул қилдим. Ташқарига – коридорга чиқдим. Яна уч йигит кутиб ўтирган экан. Уларга вакансия тугаганлигини айтдим. Индамай кетишди. Шу пайт учинчи, севгилисига уйланган йигит қайтиб келаётганлигини пайқадим. У тўғри менинг олдимга келди.

– Мен фикримни ўзгартирдим, – хитоб қилди у. – Мени ишга қабул қилинг. Барча шартларингизга розиман.
– Келинпошша билан телефонлашдингми? – сўрадим мен, унинг ёш рафиқасини кўзда тутиб.

– Ҳа, – жавоб берди у.
– Кечикдинг! – хабар қилдим мен. – Вакансия тугади.
– Вакансияни яратинг! Сиз вакансиялари чекланган давлат корхонаси раҳбари эмассиз-ку!

Мен яна унинг қалбига боқдим. Унда учқунлар кўпайганди. Деярли аланга олаётганди. Рафиқасининг қалбидаги учқунлар қўшилибди, хулоса қилдим мен. Агар, икки қалб бир ишга нисбатан баробар учқунласа, алангаланса, улар мустаҳкам қояга айланадилар. Ва бу қоя то умрнинг охиригача қилт этмай туради. Бу қоя эгалари эса ўта бахтли яшайдилар, ҳаётдаги барча орзу-мақсадларига етадилар.

– Менда энди оғир иш йўқ!
– Унда, енгилини беринг! – деди у. – Рафиқамга барча сўзларингизни баён этдим.

– У қандай фикр билдирди?
– Ҳақиқатни айтибдилар, деди.
– Сен ўзинг нима дейсан?

– Менга ҳамма фикрларингиз ёққанди. Сизга жуда ишга киргим келганди. Лекин, яна бошқа вариантларни ҳам кўрмоқчи бўлгандим. Нотўғри қарор чиқарибман.

Йигит алдамаётганди. Унинг қалбидаги учқунлар мени ишонтирдилар.

– Яхши, – сўз қотдим мен. – Эртага 8°°га етиб кел. Менга реклама бўйича ҳам одам керак. Билмасанг, ўргатаман. Маош ва шартлар ўша-ўша. Маҳсулотлар сотилиши ҳажмини кўпайтирсанг, оладиган пулинг ҳам кўпаяди. Келишдикми?

Унинг оғзи қулоғига етди.
– Раҳмат! – деди у. – Жон-дилим билан ишлайман.

Йигит қувонч билан орқасига ўгирилди-да, шаҳдам қадамлар билан юриб кетди.

Мен хонамга қайтиб кирдим. Жойимга ўтириб олиб, мушоҳада қилдим. Инсон қалби шундай яққол ойнаки, унда барча яширин ниятлар яққол намоён бўлади. Фақат унга бехато қарашни билиш керак. Менда қалблардаги учқунларни кўра олиш ва ўчира олишдек хусусият бор. Уни қайдан олганимни сизга айта олмайман. Узр.

Чах-Чам қишлоғи. 30.03.15.

ШАҲАРДА КИМ БОР?

Осмондаги булутлар қаерда яхши кўринади? Шаҳардами ё қишлоқдами? Албатта қишлоқда! Тунги юлдузлар қаерда яққол, қўл узатсангиз етгудай бўлиб нур сочади? Албатта қишлоқда ёки тоғда ва чўлда! Шаҳарда уларни кўриб бўбсиз! Куппа-кундуз куни булутларни базўр ва ғира-шира илғайсиз-ку! Сиз қаерда яшашни хоҳлайсиз? Биламан, қишлоқда! Лекин, бунинг баъзи бир шартлари бор. Айтайлик, уйингизда ҳеч қачон чироқ ўчмаслиги, ҳамиша иссиқ сув бўлиши ва сердаромад ишга эга бўлишингиз лозим. Ана шунда, қишлоқда яшашга нима етсин! Кенг далалар, зангори осмон, серсоя дарахтлар, зилол сув оқадиган ариқлар ва ғир-ғир эсаётган шабада! Қандай маза!

Афсуски, мен шаҳарда туғилганман. “Дом”да яшайман. Тағин, темир-бетонлисида. Ёзда исиб кетади – димиқасиз. Қишда минг ҳаракат қилинг, турли иситгичларни ёқинг, иситолмайсиз ва дийдираб ўтирасиз. Тепа қўшнингизнинг боласи югурса, шипингиз дўпирлайди – қўрқиб кетасиз. Уйингизга кириб олсангиз, ташқарига чиқишингиз амри маҳол. Кийим алмаштиришга эринасиз. Лекин, бу уйнинг бир ажойиб томони бор. Қўшниларингиздан бири шалтоқ ва тозалик нималигини билмайдиган бўлса, тунда ошхонангизга мўйловларини қимирлатиб, ҳаётингизга қандайдир бўлса ҳам мазмун бағишлаб, суваракжонлар ёпирилишади. Бечоралар егулик қидиришади. Қўшнингиз яхши боқмаса керак-да! Ҳа, қурумсоқ, суваракни кўпайтирганингдан кейин ўзинг боқ-да! Нима қиласан, меникига юбориб? Қишлоқда ҳамма қўй ёки мол боқса, биз на гўшт, на сут берадиган таракан боқамиз. Хуллас, баъзилар шаҳар, шаҳар, шаҳар яхши дейди-ку, бу ерда яшаш соғлиққа жуда зарар. Айниқса, асаб системасига.

Энди, асосий воқеага ўтамиз. Кириш қисми тугади.

Бир куни, тоқатим тоқ бўлиб, шаҳарни тарк этишга қарор қилдим. Қолган умримни бир гўзал қишлоқда, фақат ижод билан ўтказиш орзусига тушдим. Бунга аёлимни ҳам кўндирдим. Нимагадир, кўнди. Асли қишлоқни ёқтирмасди. Тинч, осуда ҳаётнинг қадрига етиб қолибди, шекилли. Турмуш қуриб, алоҳида бўлиб чиқиб кетган фарзандларим ҳам хурсанд бўлишди. “Жуда соз! Шанба, якшанба қишлоққа бориб, маза қилиб, янги соғилган экологик тоза сут ичамиз. Ўтлоқда думалаймиз, сойларда чўмиламиз! Болаларимиз кенгликларда чопиб хумордан чиқишади!..”, дейишди.

Танишларимдан суриштирдим. Қайси қишлоқни танлай экан? Ҳаммадан ҳар хил маслаҳат чиқди. “Чўлга яқинроқ қишлоқ танланг! – деди асли мирзачўллик дўстим. – Чўлдан гўзал манзара борми бу дунёда! Сиз барибир тракторчилик қилмайсиз. Чўл ҳавосидан баҳра олиб, “Чўли ироқ”ни эшитиб, ижод билан шуғилланиб юраверасиз!”

“Тоққа нима етсин! – деди хумсонлик оғайним. – Мен ҳар гал қишлоғимга борганимда, шаҳарга кетганимга афсус қиламан. Аммо, ишим шаҳарда-да! Қайтишга илож йўқ! Ижодкорга илҳом қаерда келади, биласизми? Фақат тоғда! Истасангиз, яхши ҳовли бор, гаплашиб бераман.”
Бошқа бир дўстим Сирдарё бўйидаги Чиноз деган жойда туғилган эди. “Сиз тўппа-тўғри Чинозга йўл олинг, ҳавоси зўр, дарё бўйи, балиқлар сероб! Биласизми, японлар кўп балиқ ейишгани учун юз йил умр кўришади!..”

Хуллас, таклифлар кўп бўлди. Хаттоки, Гурлан, Қўнғирот ва Учқудуқларгача чақиришди.
Мен эса, ўйлай, ўйлай… биласизми, қаерни танладим? Айтмайман!..

Ҳа, майли, кўнглим бўш, сирни очақолай: Чирчиқ дарёси бўйидаги бир қишлоқдан жой олдим. Бир ёғим Ғазалкент шаҳри, бошқа томоним Чирчиқ шаҳри. Эрталаб, ўрнимдан турсам, ҳаво шунақанги тиниқки – сув қилиб ичсангиз бўлади. Ҳовлимда ўсаётган ўсимликлар, дарахтлар менга табиат қўйни қандай гўзаллигини таъкидлашади. Деразани очиб қўйиб, қушларнинг чуғурини эшитиб, асарлар ёзишга тушдим.

Лекин, қувончим узоққа чўзилмади. Уч-тўрт кунда бу ердан хафсалам пир бўлди. Сабаби, яқинимдаги катта трассада, бетиним – эрта-ю кеч машиналар қатнар экан. Кимдир сигнал чалган, кимдир қаттиқ тормоз берган, ғир-ғир қатнов шовқини. Хуллас – бу шароит асло ёқмади. Наилож, тарк этдим, бу сўлим гўшани.

“Дом”имга қайтиб, бошқа қишлоқ излай бошладим. Ниҳоят, бир таклиф маъқул тушди. Янгийўл томонда, катта трассадан узоқда, бир ажойиб қишлоқ бор экан. Беш-ўн кунлик озиқ-овқат ғамлаб олсангиз, тинч яшайверар экансиз. Ҳеч ким безовта қилмас экан. Машиналар қатнови ҳам йўқ, ҳаво ҳам мусаффо, одамлари содда, тўпори, тоза кўнгилли – барчаси деҳқончилик ёки чорвадорлик билан кун кечиришар экан. Экологик сут, қатиқ ва гўшт бемалол. Пул бўлса бўлди. Бироқ, биласизми, бу жой ҳам икки ҳафтада ёқмай қолди. Сабаби, ярим кечагача ишлайман, уйқуга тўйиб улгурмасимдан, тонг ҳам ёришмасдан хўрозлар қу-қу-қулаб уйғотадилар, моллар мўърашади, қўйлар маърашади. Эшаклар эса… Айтмай қўя қолай. Бу ҳам майли, айниқса улардан тараладиган ҳид жуда ўзига хос экан. Ўрганолмадим. Ниҳоят, бу ифор франциялик атиршуносларнинг асло эътиборини тортмаган бўлса, менга не керак, деган фикрга келдим. Бундан ташқари, интернет йўқ. Жаҳондаги энг охирги янгиликлардан бехабар юраберасиз. Тушунгандирсиз… тез орада бу қишлоқ ҳам мен учун тарихга айланди.

Шундан сўнг, трассадан узоқ, интернети бор, яқинида мол-қўйлари йўқ, лекин баҳаво, табиати гўзал қишлоқ ахтара бошладим. Жуда бахти кулган одамман-да, кўп ўтмай, шундай маскан топилди! Қаерда бор экан бундай антиқа, ҳар қандай инжиқ одамнинг талабларига жавоб берадиган қишлоқ, деб ўйлаётгандирсиз? Албатта, ҳайрон бўласиз! Аммо, шундай маскан бор экан!

Топилиш воқеаси қуйидагича рўй берди.
Тунда, биласизки, деярли барча ухлайди. Фақат софдил қоровуллар, масъулиятли навбатчи шифокору ҳамширалар, посбонларимиз – милиция ходимлари, ўт ўчирувчилар, тўй ўтказиб келиб, қистирилган пулларни қайта-қайта санаётган ва бўлишаётган қўшиқчи санъаткорлар дам олиш нималигини билмай, тонггача бетиним меҳнат қиладилар. Кейин, то пешингача пишша-пишша ухлайдилар.

Мен, бу санаб ўтилган меҳнаткашлар сирасига кирмайман, шунинг учун миқ этмай ухлаб ётгандим, кимдир келиб уйғотди. “Одамзот! Тур ўрнингдан, уйғон!” Ким экан бу менга мурожаат қилаётган кимса, деб ҳайрон бўлдим. Ёнимдаги тумбада турган соатга қарадим: 3:47! Қўлимни узатиб, торшернинг ёқгичини босдим. Хона ёришди. Не кўз билан кўрайки, шундоқ қаршимда стулда бир ғалати, одамга ўхшаш хилқат ўтирибди. Аввалига қўрқдим. Бир неча сониялардан сўнг англадим: ахир бу кимса ўғри эмас, умуман Ер одами эмас! Ўзга сайёралик! Ва унга сўз қотдим.

– Ҳа, оғайни! Нима гап? Нега уйимга кириб олиб, мени уйғотяпсан?

– Мен, билиб қўйгинки, инсон орзуларини амалга оширувчи фирманинг вакилиман. Сенинг буюртманг бўйича келдим.

– Нега тунда келасан? Ахир, ухлаяпман-ку! Бу – биринчидан! Иккинчидан, мен сизнинг фирмангизга буюртма бермаганман!

У жилмайди. Ҳар ҳолда, сал бошқачароқ юз ифодасида шунга ўхшаш ўзгариш рўй берди.

– Одамзот, сен албатта расман мурожаат қилганинг йўқ. Биз ҳеч қачон расмий мурожаатлар бўйича ишламаганмиз. Ҳаёлингдаги орзу бутун коинотга тарқалиб кетган. Ўзинг, бу ҳақда деярли бутун дунёга жар соляпсан. Биз эшитдик. Вақт топиб, мана, мени юборишди. Кундуз кунги иш соатларимиз барчаси банд. Шунинг учун, узр сўрайман, тунда безовта қилганимга!

Мен аста-секин ўзимга келиб, уйғона бошладим. Бошим сал тетикроқ ишлай бошлади. Калавотдан туриб мен ҳам ўтириб олдим-да, савол бердим.

– Хўш, ўзга сайёралик фирма вакили, исминг нима? Сени қандай чақирай?

– Менинг исмимни айтиш тилингга қийинчилик туғдиради, шунинг учун, оддийроқ қилиб, “Орзувакил” деб айтақол.

– Яхши Орзувакил, бўлмаса жавоб бер-чи, сен қандай қилиб, кўнглимдагидек қишлоқ топиб бера оласан?

– Ҳа-ҳа-ҳа! – кулди у. – Хавотир олма. Топиб бера оламан!.. Бу менга асло чўт эмас. Лекин, менинг шартларимни бажаришинг керак!

– Вой! – дедим мен. – Мен сени чақирмадим. Ўзинг келдинг. Яна менга шартлар қўясанми?

– Ҳа, қўяман! Чунки, менинг бунга ҳаққим бор! – кескин жавоб берди Орзувакил.

Мен албатта қизиқдим.

– Орзувакил! Қандай ҳаққинг бор? Ва бу ҳақларни сенга ким берган?

– Бу ҳақларни менга фирмамиз хўжайини берган, тушундингми? Ҳаққим эса жуда кўп ишлар қилишга бор! Хаттоки, сен шартларимга кўнмасанг, жазолай ҳам оламан!

– Ё, товба! – ҳайрон бўлдим. – Бу зот ўзлари уйимга тунда берухсат келиб, уйғотиб, орзуингни амалга ошириб бераман, деб ваъда берадилар-да, ва кейин шартлар қўядилар. Шундан сўнг, бу шартларни бажармасам, жазолайман, деб қўрқитадилар! Яхшиси, орзуимдан кеча қолай. Шу “дом”имда қанча йил яшадим, яна яшайбераман.

– Одамзот! Орзудан воз кеча олмайсан. Кеч бўлди. Буюртма фирмамиз каталогига киритилган. Уни ўчириб бўлмайди. Агар, орзуимдан воз кечаман, деб туриб олсанг, ҳаёт жараёнинг тўхтатилади.

Мен эсхонам чиқди.
– Нега, ҳе йўқ, бе йўқ, ҳаёт жараёним тўхтатилар экан?!

– Чунки, орзуларини тугатган одам ўлади! – жавоб берди Орзувакил. – Унинг Ер юзида яшашга ҳаққи йўқ! Инсон ҳамиша орзу билан яшаши керак.

Мен чуқур хўрсиндим.

– Майли, орзуимдан воз кечмайман. Шартларингни айта қол.
– Шартлар жуда оддий. Қўрқмасанг ҳам бўлади. Биз ҳеч кимга оғир шартлар қўймаймиз. Булар – барчанинг қўлидан келади!

– Ростданми? – жонландим мен. – Асло қийналмайманми?
– Йўқ! Жуда оддий ишлар!

– Қани, айт, бўлмаса!
– Биринчи шартим: ташкилотингни кенгайтириб, у ердаги иш кўламини оширишинг лозим.

Мен жилмайдим.
– Вой, ўзимнинг мўлжалим ҳам шунақа эди! Иккинчиси нимадан иборат?

– Хўш, кейинги шартим шуки, бизнес ишингда ўзингга яна янги соф виждонли ходимлар ва ишчилар ол!
– Ҳа-ҳа-ҳа! – кулдим мен. – Бу ҳам навбатдаги босқичдаги ишим-ку!
– Учинчи шарт, охиргиси: ижодга кўпроқ аҳамият бер, кўпроқ вақт ажрат!

– О, бу мен учун жуда нозик масала! – дедим мен. – Бир томондан ташкилотимнинг ишлари кўп, бизнесимга катта меҳр-муҳаббатим бор. Янги-янги маҳсулотларни ишлаб чиқаришга шайланаяпман. Иккинчи ёқдан, ижодим, бу менга борлиқ томонидан топширилган вазифа! Қани, вақтим мўл бўлса! Яхши-яхши, одамларга манзур бўладиган, уларга маънавий ёрдам берадиган асарларни кўпроқ ёзсам!

Орзувакил менга жиддий боқди. Ва сўради.
– Нега, ташкилотинг ишларини ташлаб, қишлоққа кетишни орзу қилдинг, унда?

– Сабаби, мен ўзимни синаб кўрмоқчи эдим. Фақат ижод қиламан деб мўлжаллагандим. Афсуски, ташкилотим ишларисиз яшай олмас эканман. Энди тушундим. У ерни ўпоқ, бу жойни сўпоқ, деб шаҳарга қайтиб келишимга ҳам шу қалбим тубидаги истак сабабчи экан! Мен фақат ижод билан яшай олмас олмас эканман.

– Унда, мен ўзимга берилган ваколатдан фойдаланиб, сенга бир яшаш вариантини таклиф қиламан.
– Қандай?

– Сен тўрт кун шаҳарда яшайсан, ташкилотинг ишлари билан машғул бўласан. Кечқурунлари ижод уммонига шўнғийсан. Қолган уч кунда мен сенга тоғ янбағридаги мол-қўйлари камроқ, хўроз қичқирмайдиган қишлоқдан жой топиб бераман. Жума куни у ерга кетиб, уч кун ва уч кеча тўлиқ ижод билан шуғилланасан. Душанба куни шаҳрингга қайтасан, бўладими?

– Қачон дам оламан? – сўрадим мен.

– Сен дам олиш учун эмас, ишлаш учун яратилгансан! – жавоб берди у ва сўради. – Ижод сен учун дам эмасми? Шу жараёнда яйрамайсанми?

– Гапинг тўғри… Жуда яйрайман. Бир асарни кўнглимдагидек қилиб ёзолсам, мендан бахтли одам бўлмайди! – сўз қотдим мен.

– Одамзот, мана сенга манзил! – у менинг қўлимга қаердандир пайдо бўлиб қолган қоғозни тутқизди. – Шу қишлоққа борасан. Бир боғли уй сенга маҳтал бўлиб турибди. Сотиб ол. Мўлжалингдаги нархда. Бу жой сенга аталган. Шунинг учун, қачондан бери эгасини топмаяпти. Буюрсин! У ерда яхши асарлар ёзасан!

– Раҳмат! – дедим мен. – Шартларинг менинг ниятларимга мос келар экан. Уларни албатта бажараман. Фирмангиз директорига ҳам миннатдорчилигимни билдириб қўй!

– Хўп бўлади, – деди у. – Албатта етказаман.
– Айтгандай, қайси сайёрадансан?

– Сайёрамиз жуда олисда. Уни ерликлардаги энг охирги, Хаббл телескопига ўхшаш қурилмалар орқали ҳам кўриб бўлмайди. Номини сўрамай қўяқол. Бу, барибир, сенга ҳеч қандай ахборот бермайди.

– Шунчалик олисда бўлсангиз, менинг орзуимни қандай эшитдингиз?

– Сенга бир сирни очаман. Бизнинг сайёрамиз жуда ғаройиб. Инсоният ривожини кузатиш сайёраси. Махсус. Ҳар бир инсоннинг қалбидаги орзу-ниятлар, хаттоки оҳ-фиғонлар сайёрамиздаги Суперкомпьютерга етиб келади, унда таҳлил қилинади ва икки фирма директорига жўнатилади.
– Нега иккита?

– Чунки, фирма иккита: бири бизники – “Инсон орзуларини амалга оширувчи”, иккинчиси – “Инсон оҳ-фиғонларини кўриб чиқувчи”. Англадингми?
– Ҳа, фақат бир нарсани тушунмадим?
– Нимани?

– Масофа шундай чексиз олис бўлса, қалбимиздаги фикрлардан пайдо бўлаётган жуда кучсиз электромагнит тўлқинлар қандай қилиб сайёрангизга етиб боради? Ўзинг ҳам қандай қилиб, ўша ердан ғир этиб келиб, ёпиқ эшик ва ёпиқ деразаларни писанд қилмай уйимга кириб олдинг?

– Одамзот! Наҳотки, тушунмасанг? Қалбдаги электромагнит тўлқинлар инсоннинг назарида кучсиз. Аслида, у коинотда баралла эшитилади. Мен эса сендек вужудга эга эмасман. Ҳозир шу шаклга кирдим. Аслида мен электромагнит майдонман. Ёруғлик тезлигида ҳаракатланаман. Мен учун ҳеч қандай тўсиқ йўқ!

– Ҳа, энди англадим, – жилмайдим мен.

Орзувакил ўрнидан турди. Яқин одамлардек, ҳазиломуз, сизлаб сўз қотди.

– Тақсир! Энди, менга рухсат беринг! Кетишим керак. Ишлар жуда мўл!
– Орзувакил! Шошмайтур, бир-иккита саволим бор!

– Майли, бер. Фақат иккита. Тез ва қисқа жавоб бераман.
– Биринчи саволим шуки, иккинчи фирма қандай ишлар билан шуғилланади?

– У жабрланганларга ёрдам беради, ўша вақт учун энг мақбул ҳаракат йўлларини кўрсатади. Ва зулмкорларга жазо операцияси тайёрлайди.
– Вуй! – қўрқиб кетдим. – Сизларда жазо отрядлари ҳам борми?

– Ҳа! Ҳеч ким хомтаъма бўлмасин, зулм қилса албатта, эртами-кечми, ўзига лойиқ “улуш”ини олади! Иккинчи саволингни бер!
– Шартларингни бажармасам, менга нима жазо тайин қилардинг?

– Бундан сўнг, ҳеч қайси орзуинг амалга ошмасди. Омадсизликда ва итнинг кейинги оёғи бўлиб, яшаб ўтардинг умрингни! Тушунарлими?
– Ҳа!
– Унда мен кетдим. Бошқа саволга ўрин йўқ. Инсонсан, қолган саволларга ўзинг ўйлаб, ўзинг жавоб топ! Ва қалбингга қулоқ сол. Суперкомпьютеримиздан жавоб келиши эҳтимоли ҳам бор. Хайр!

Орзувакил қўлини силкиди-да, оҳиста ҳавода эриб, кўринмай қолди.

Мен ўрнимга чўзилдим. Кейин, бирдан ҳайронлик чулғади. Орзувакил билан шунча гаплашдим, рафиқам уйғонмабди-я! Унга қарадим – ухлаб ётибди. Кейин, кўзим тумбадаги соатга тушди, у ҳамон 3:47 ни кўрсатарди…

Шаҳарда ким бор, бу мулоқот гувоҳи бўлган?

Чах-чам қишлоғи. 17.02.15.

Bundan 4 yil avval Ozod Mo‘’minning “Buyuk Amir Temur yoquti” essesini saytda taqdim etgan edik (Uni mana bu sahifada mutolaa qilishingiz mumkin). Kuni-kecha “O‘zbekiston” nashriyotida yozuvchining “Buyuk Amir Temur yoquti”  nomli kitobi nashrdan chiqdi.Bugun o‘sha esse va fantastik hikoyalardan  iborat yangi kitobdan ikki hikoyani taqdim etamiz.

Ozod MO‘’MIN
IKKI FANTASTIK HIKOYA

Ozod Mo‘’min Xo‘ja 1952 yil 12 noyabrda Toshkentda tug‘ilgan. Toshkent Davlat Universiteti Fizika fakultetini tamomlagan. 1975 yili VNIIPromgazning O‘rta Osiyo filialida injenerlik faoliyatini boshlagan. 1980 yildan to 1990 yilgacha O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Fizika-Texnika ilmiy-tekshirish institutiga o‘tib, ilmiy xodim sifatida faoliyat olib borgan.
Shu yillar davomida adabiyotga qiziqib fantastik hikoyalar bita boshlagan. 1987 yilda “Xiyobondagi uch uchrashuv” fantastik hikoyalar to‘plami, 1989 yilda “Men – robot” kitobi, 1990 yilda “Eng dono ot” kitobi (tarjima asar) bosmadan chiqqan. 1992 yilda “Buyuk Amir Temurning yoquti” tarixiy asari “Sharq yulduzi” jurnalida va 1993 yili alohida to‘plamda chop etilgan. “Bir yigit va uch qiz hangomasi” hajviy hikoyalari to‘plami (1997), “Sardor “Beshagachskiy” – toza o‘g‘ri” kriminal qissasi (2004), “Vahdat ul-haqoyiq” falsafiy traktati (2006), “Oyjamol” choyxonasi” kriminal trilleri (2007) chop etilgan.
2006 yildan O‘zbekiston tarixidagi noyob xislatli insonlar hayotiga qiziqib, ularni o‘rgana boshlagan. 2008 yilda buyuk Bahouddin Naqshbandning ustozi haqida “Hazrat Sayid Amir Kulol”, 2010 yilda boshqa bir buxorolik avliyo haqida “Xo‘ja Muhammad Parron” deb nomlangan tarixiy voqeanomalar asarini bitgan.
Ozod Mo‘’min Xo‘ja 1991 yildan O‘zbekiston Yozuvchilari Uyushmasi a’zosi.

UCHQUN VA ALANGA

Har bir fantastik hikoyada g‘ayri tabiiy holat bo‘lishi kerak. Aks holda u janr talabiga javob bera olmaydi. Shuning uchun, ushbu asarga real hayotda bo‘lmagan kichik bir element kiritamiz va yozamiz.

Aytilayotgan fantastik element shundan iboratki, hikoyaning asosiy personajida, ya’ni menda ro‘paramdagi odamlarning qalbida chaqnayotgan uchqunlarni ko‘ra olish va ular xavfli bo‘lsalar, alangaga aylanib ulgurmasdan avval uni o‘chirish imkoniyati mavjuddir. Boshladik…

Birinchi suhbatdoshim naynov yigit bo‘ldi. Unga ish juda kerak ekan. Qo‘lidan barcha yumush kelar emish. Olti oy bekorchi bo‘lib yurib, zerikib ketibdi.
– Ota-onamning ko‘ziga qarash og‘irlik qilyapti, – dedi u. – Devday yigitman. Qachongacha tekinxo‘rlik qilaman? Meni ishga oling, iltimos!

Men uning qalbiga boqdim. Ishga nisbatan biror uchqun tugur, uchquncha ham yo‘q! G‘irt ishyoqmas. Tekinxo‘r. Agar qabul qilsam, to haydamagunimcha firmamning ishi yurishmaydi.
– Bu gaplarni senga kim o‘rgatdi? – so‘radim men.

U jilmaydi.
– Onam! – dedi u hissiz ohangda.

To‘g‘ri-da, qalbda uchqun bo‘lmagandan keyin so‘z ohangi hisli bo‘larmidi?

– Nega ishlashni xohlamaysan?
– Nima keragi bor o‘zni urintirishni. Inson dunyoga bir marta keladi. Mehnat qilib, mehnat qilib, bir kuni o‘lib ketadi.
– Hozir seni ota-onang boqyapti. Ulardan so‘ng, nima qilasan? Qanday qorin to‘ydirasan?

Naynovning qalbida nihoyat uchqun chaqnadi. Menga ahmoqqa qaraganday boqdi.
– Shu ham muammomi? – jilmaydi u, his-hayajon bilan. – Juda sodda odam ekansiz! O‘ylab ko‘ring, cho‘loq va maymoqmasman. Butun yigitman. Qizlarga yoqaman. Bir badavlat qaynota topsam bo‘ldi. Olam – guliston!

Men nima deyishni bilmay qoldim.
– Lekin, uni bu dunyoga bog‘lab qo‘yishmagan-ku! To‘satdan o‘lib qolsa-chi? – dedim nihoyat. Men bu yigitning falsafasini to‘liq bilib olishga jazm qilgandim.

– Shu yoshga kirib, atrofni tuzukroq kuzatmagan ekansiz! Yoshi sal kattaroq, turmushga chiqolmagan qanchadan-qancha qizlar bor. Ularning ko‘pchiligi o‘z ishini topib olgan. Badavlat qaynatam vafot etib, och qolsam, xotinim bilan ajrashaman. Er kerak bo‘lgan, ishi yaxshi, o‘tirib qolgan qizlarning biriga uylanaman-qo‘yaman.
– Sendakalarni bilasanmi, nima deyishadi?

– Ha, bilaman, alfons deb atashadi. Menga esa farqi yo‘q. Odamlar gapirib-gapirib, qolib ketishaveradi.

U so‘zlar ekan, qalbida uchqunlar chaqnar edi. Darhol qaror chiqardim. Naynovning qalbidagi bu alfonslik maqsadidagi uylanishga intilish uchqunlarini o‘chirmasam, u kelajakda alangaga aylanib, ko‘p begunoh qizlarni va insonlarni katta tashvishga soladi. Va shu zahotiyoq o‘zimdagi uchqun o‘chirish qobiliyatimni ishga soldim. Natija ko‘rindi. Faqat menga. Yigit buni sezgani ham yo‘q.

– Sen uylana olmaysan, – dedim ohista.
U hayron bo‘lib boqdi.
– Nega endi? – so‘radi u. – To‘rt mucham sog‘. Qizlarga intilish bor. Istagan paytimda uylana beraman.

– Ertadan boshlab, bunga ham xafsalang qolmaydi. Sen Yer yuzida yurgan kerakmas ballastsan. Suhbatimiz tugadi. Onangga, hamma o‘rgatgan gaplaringizni aytdim, lekin yoqmadim, ishga qabul qilishmadi, degin.
– Mayli. Bu odatdagi javobim. Xayr. Yaxshi qoling!

U jilmaydi. Topshirilgan vazifani qoyillatgan odamdek yengil tin oldi. Ishga qabul qilmaganimdan xursand edi. Chiqib ketdi.
Endi bu yigit alfonslik qila olmaydi. Ota-onasiga tirik tovon bo‘lib yashaydi va qirq yoshga to‘lar-to‘lmas bu dunyoni tark etadi. Borliqqa tekinxo‘rlar kerak emas.

Keyingi yigit o‘rta bo‘y va vazmingina ekan. Lablari jilmayish shaklida, ko‘zlari sovuq.

– E’lon bo‘yicha keldim, – dedi u. – Sizga ishchilar kerak ekan.
– Ha, kerak, – javob berdim men. – Faqat, xizmat juda og‘ir bo‘ladi.

– Har qanday ish qilib o‘rganib qolganman. Og‘ir ishdan cho‘chimayman.

– Unda, juda soz. Haftada olti kun ishlaysan. Tushliging tekin. Maosh e’londa ko‘rsatilgan. Agar, ishing yoqmasa, darhol haydayman, rozimisan?

– Ishlaganimga pul berasizmi?
– Beraman, lekin norozi bo‘lib.
– Mayli, kelishdik! – dedi u, xursand holda.

Men ohista uning qalbiga nazar soldim. Unda mendagi ishga nisbatan uchqun yo‘q edi. Hayron bo‘ldim. Avval, o‘zimga o‘zim savol berdim: “Nega menga ishga kirmoqchi?” Keyin unga boshqacha savol berdim.
– Kimning istagi bilan kelding?

U o‘ng‘aysizlandi. Qanday javob berishni bilmasdi. Chunki, men mo‘ljalga aniq tekkandim.
– O‘zimning, – dedi u nihoyat.

– Aldayapsan! To‘g‘risini aytsang, seni urdirmayman! – po‘pisa qildim.
– Nega meni urdirasiz?!

– Chunki, sen josuslikka kelyapsan! Kim yubordi?
– Qanday urdirasiz? Men militsiyaga arz qilaman!

– Dalil-isboting bo‘lmaydi. Nima, meni ahmoq deb o‘ylayapsanmi? Oxirgi marta so‘rayapman. Kim yubordi? Agar, to‘g‘ri javob bermasang, o‘zingdan ko‘r.
– Jasur aka…

– Mahsulotlarim texnologiyasi bilan qiziqyaptimi?
– Ha.

– Jasur akangning o‘zi qishda qor so‘rasang bermaydi. Unga qancha yaxshilik qildim. Bitta maslahat so‘rasam, avval ikki million so‘m cho‘zing, dedi. Besh yil avval ishxonamga to‘rt tonna melni sizda turib tursin, tushirishga joyim yo‘q, deb tashlab ketdi. Aytgan muddatida olib ketmadi. Uning qoplari chirib, yorilib hamma yoqni iflos qildi. Oxiri, axlat mashina chaqirib, uning pulini to‘lab, jo‘natvordim. Kraska ishlab chiqaruvchi qurilmasini olti yil saqlab berdim. Bunga pul so‘ramadim. Rahmat ham demadi. Endi, seni josuslikka yubordimi?

– Meni kechiring, pul zarur bo‘lib qolgandi.
– Kechirmayman. Seni ham, uni ham! Farzanding bormi?
– Ha!

– Uning katta bo‘lganda o‘g‘ri, muttaham, narkoman bo‘lishini istaysanmi?

– Yo‘q.
– Unda halol pul top.
– Tushundim… – javob berdi u.

Yana uning qalbiga boqdim. Tushundim, deyaptiyu, uchqun yo‘q. Yana aldayapti. Nega ba’zi odamlar shunaqa? Birovni laqillatsa, uchqun paydo bo‘ladi. Kechirim so‘rasa, hech qanday uchqun yo‘q, demak uzri – yolg‘on. Bu yigitdagi aldash uchqunlarini kelgusida alangaga aylanmasligi uchun o‘chirishga to‘g‘ri keldi. Endi, unda odamlarni aldashga rag‘bat bo‘lmaydi.

– Bo‘ldi, ketaber. Seni urdirmayman. Jasur akangga indama. Ishga qabul qilinmadim, desang bo‘ldi. Tushundingmi?
– Ha! – dedi u va chiqib ketdi.

Men o‘tirgan joyimdan uzoqdagi Jasurning qalbiga qaradim. Uning dilida pul topishga, boshqalarni yulishga, ochko‘zlikka nisbatan uchqunlar chaqnab turardi. Unga yordam berdim, ya’ni o‘sha uchqunlarni o‘chirdim. Ular alangaga aylanib ketmasin. Endi, u pul topishga, tanish biznesmenlarni aldashga, o‘zgalarni yulishga, ochko‘zlikka intilmaydi. O‘ziga borliq tomonidan berilayotgan rizqqa qoniqib yashayberadi. Qanday fikrdasiz, to‘g‘ri qildimmi?..

Xonam eshigi ochilib, yana bir yigit kirdi. Uni o‘tirishga undadim.
– Marxamat!

Qarshimdagi inson ozg‘ingina, ko‘zlari qop-qora va chaqnoq edi.

– Xo‘sh, xizmat? – so‘radim men.
– Shu… ishga kirmoqchi edim. Qanaqa shart-sharoitlar bor, bilmoqchiman.

– Menda faqat og‘ir, qo‘l mehnati mavjud.
– Ishning og‘ir-yengili yo‘q, sidqidildan bajarilgan har qanday ish shodlik keltiradi, – javob qildi u.

– Faylasuf ekansan! – xitob etdim men.
– Qiziqaman…

– Yana qanday shart-sharoitlarni bilmoqchisan?
– Maoshdan tashqari mukofot puli berib turiladimi?
– Yo‘q! – dedim men, – Faqat tushlik bizning hisobimizdan.

– Tushunarli, – xo‘rsindi u. – Bilasizmi, men yangi uylanganman. Ota-onam “dom” olib berishdi. Ikki xonali. Va, xayr, sevgan qizing bilan qanday istasang, o‘shanday yasha, deyishdi. Sababi, ular aytgan nomzodga rad javob berganim. Xotinim – talaba. Hech kimdan yordam kutolmayman.

– Hayot shunaqa! – jilmaydim. – Menda ham shunday holat bo‘lgan. Kunda-kunora mastava va bo‘lka non bilan qorin to‘yg‘azib yashaganmiz. Ammo, baxtli edik. Sen chida va betinim harakat qil. To‘kinlik asta-sekin keladi.

– Bir qancha vaqtdan keyin maoshimni oshira olasizmi?
– Faqat mahsulotlarimning sotilish hajmi ko‘paysagina.
– Shunda qancha qo‘shiladi?

Men aytdim. U chuqur xo‘rsindi.
– Yo‘q, bo‘lmaydi. Unda mardikor bozorga chiqqanim durust.

Ohista uning qalbiga nazar soldim. Firmamdagi ishga nisbatan uchqun bor. Mardikor bozorga yo‘q.

– Sen ko‘p pul topaman deb orzu qilma, baxtli yashashim kerak, deb niyat qil. Hayot falsafasi shundan iborat.
– Yetishmovchilik qiynayapti-da…

– Aytdim-ku, chida va harakat qil deb. Mardikor bozorda ko‘proq pul toparsan, lekin u ishga rag‘bating yo‘q. O‘zingga yoqmagan yumushni qilsang – tez charchaysan, asablaring zo‘riqadi. Tajang bo‘lib qolasan. Xotining bilan unar-unmasga urishaberasan. Hayotdan doimo norozi bo‘lib yurasan. Shu senga kerakmi?

– O‘zingiz faylasuf ekansiz!
– Ha. Senga o‘xshab, yoshligimdan juda qiziqaman.

– Mayli. Uzr. Bunday maoshga ishlay olmayman. Boshqa joylarni ham surishtirib ko‘raman.
– Ixtiyor o‘zingda. Hayot – seniki. Istaganingday yasha.

Yigit chiqib ketdi. Men uning qalbiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmadim. U hali ko‘p adashadi, ammo bir kunmas bir kun o‘z qozig‘ini topib oladi, degan fikrga kelgandim. Asosiysi, o‘z sevganiga uylanibdi. Latta-landavurlik qilmabdi. Turli yolg‘on-yashiqlardanmi yo ota-onasining mentaliteti torligidanmi vujudga kelgan to‘siqlarni yengibdi. Haqiqiy sevgi qalbda behud uchqunlanmaydi. U – ilohiyot mo‘’jizasidir. Borliq yigitga hali o‘z mukofotini beradi.

To‘rtinchi odam kirdi. Salom berdi. Alik oldim. Qarshimga o‘tirdi.

– Meni ishga oling! – dedi u, dabdurustdan.
– Olaman, faqat menda qanday ish sharoiti mavjudligini bilmaysan-ku?

– Men bir necha yil Rossiyada ishlaganman. Rosa chiniqqanman. Sovuq mamlakat jonimga tegdi. Nima ish bo‘lsa ham ishlayberaman.

Men uning qalbini ko‘zdan kechirdim. Haqiqatdan firmamdagi ishga nisbatan uchqunlar bisyor.

– Maoshga rozimisan?
– Ha, albatta. Menga yetadi. Qanoatli odam qadrli bo‘ladi.

– Unda, kelishdik. Senga bir hafta sinov muddati beraman. Mehnating sifati yoqmasa, xayrlashamiz. Anglading-a?
– Ha. Bunday bo‘lmaydi, degan niyatdaman.

– Aytganday, tushlik ovqating mendan.
– Rahmat! – jilmaydi u.

– Ertadan kelaber. Ish soat 8°°da boshlanadi. Hammasini tushuntiraman.
Yigit quvonch bilan chiqib ketdi.

Shuning bilan maqsadimga yetdim. Nazarimda, tashkilotimga yana bir yaxshi xodim qabul qildim. Tashqariga – koridorga chiqdim. Yana uch yigit kutib o‘tirgan ekan. Ularga vakansiya tugaganligini aytdim. Indamay ketishdi. Shu payt uchinchi, sevgilisiga uylangan yigit qaytib kelayotganligini payqadim. U to‘g‘ri mening oldimga keldi.

– Men fikrimni o‘zgartirdim, – xitob qildi u. – Meni ishga qabul qiling. Barcha shartlaringizga roziman.
– Kelinposhsha bilan telefonlashdingmi? – so‘radim men, uning yosh rafiqasini ko‘zda tutib.

– Ha, – javob berdi u.
– Kechikding! – xabar qildim men. – Vakansiya tugadi.
– Vakansiyani yarating! Siz vakansiyalari cheklangan davlat korxonasi rahbari emassiz-ku!

Men yana uning qalbiga boqdim. Unda uchqunlar ko‘paygandi. Deyarli alanga olayotgandi. Rafiqasining qalbidagi uchqunlar qo‘shilibdi, xulosa qildim men. Agar, ikki qalb bir ishga nisbatan barobar uchqunlasa, alangalansa, ular mustahkam qoyaga aylanadilar. Va bu qoya to umrning oxirigacha qilt etmay turadi. Bu qoya egalari esa o‘ta baxtli yashaydilar, hayotdagi barcha orzu-maqsadlariga yetadilar.

– Menda endi og‘ir ish yo‘q!
– Unda, yengilini bering! – dedi u. – Rafiqamga barcha so‘zlaringizni bayon etdim.

– U qanday fikr bildirdi?
– Haqiqatni aytibdilar, dedi.
– Sen o‘zing nima deysan?

– Menga hamma fikrlaringiz yoqqandi. Sizga juda ishga kirgim kelgandi. Lekin, yana boshqa variantlarni ham ko‘rmoqchi bo‘lgandim. Noto‘g‘ri qaror chiqaribman.

Yigit aldamayotgandi. Uning qalbidagi uchqunlar meni ishontirdilar.

– Yaxshi, – so‘z qotdim men. – Ertaga 8°°ga yetib kel. Menga reklama bo‘yicha ham odam kerak. Bilmasang, o‘rgataman. Maosh va shartlar o‘sha-o‘sha. Mahsulotlar sotilishi hajmini ko‘paytirsang, oladigan puling ham ko‘payadi. Kelishdikmi?

Uning og‘zi qulog‘iga yetdi.
– Rahmat! – dedi u. – Jon-dilim bilan ishlayman.

Yigit quvonch bilan orqasiga o‘girildi-da, shahdam qadamlar bilan yurib ketdi.

Men xonamga qaytib kirdim. Joyimga o‘tirib olib, mushohada qildim. Inson qalbi shunday yaqqol oynaki, unda barcha yashirin niyatlar yaqqol namoyon bo‘ladi. Faqat unga bexato qarashni bilish kerak. Menda qalblardagi uchqunlarni ko‘ra olish va o‘chira olishdek xususiyat bor. Uni qaydan olganimni sizga ayta olmayman. Uzr.

Chax-Cham qishlog‘i. 30.03.15.

SHAHARDA KIM BOR?

Osmondagi bulutlar qayerda yaxshi ko‘rinadi? Shahardami yo qishloqdami? Albatta qishloqda! Tungi yulduzlar qayerda yaqqol, qo‘l uzatsangiz yetguday bo‘lib nur sochadi? Albatta qishloqda yoki tog‘da va cho‘lda! Shaharda ularni ko‘rib bo‘bsiz! Kuppa-kunduz kuni bulutlarni bazo‘r va g‘ira-shira ilg‘aysiz-ku! Siz qayerda yashashni xohlaysiz? Bilaman, qishloqda! Lekin, buning ba’zi bir shartlari bor. Aytaylik, uyingizda hech qachon chiroq o‘chmasligi, hamisha issiq suv bo‘lishi va serdaromad ishga ega bo‘lishingiz lozim. Ana shunda, qishloqda yashashga nima yetsin! Keng dalalar, zangori osmon, sersoya daraxtlar, zilol suv oqadigan ariqlar va g‘ir-g‘ir esayotgan shabada! Qanday maza!

Afsuski, men shaharda tug‘ilganman. “Dom”da yashayman. Tag‘in, temir-betonlisida. Yozda isib ketadi – dimiqasiz. Qishda ming harakat qiling, turli isitgichlarni yoqing, isitolmaysiz va diydirab o‘tirasiz. Tepa qo‘shningizning bolasi yugursa, shipingiz do‘pirlaydi – qo‘rqib ketasiz. Uyingizga kirib olsangiz, tashqariga chiqishingiz amri mahol. Kiyim almashtirishga erinasiz. Lekin, bu uyning bir ajoyib tomoni bor. Qo‘shnilaringizdan biri shaltoq va tozalik nimaligini bilmaydigan bo‘lsa, tunda oshxonangizga mo‘ylovlarini qimirlatib, hayotingizga qandaydir bo‘lsa ham mazmun bag‘ishlab, suvarakjonlar yopirilishadi. Bechoralar yegulik qidirishadi. Qo‘shningiz yaxshi boqmasa kerak-da! Ha, qurumsoq, suvarakni ko‘paytirganingdan keyin o‘zing boq-da! Nima qilasan, menikiga yuborib? Qishloqda hamma qo‘y yoki mol boqsa, biz na go‘sht, na sut beradigan tarakan boqamiz. Xullas, ba’zilar shahar, shahar, shahar yaxshi deydi-ku, bu yerda yashash sog‘liqqa juda zarar. Ayniqsa, asab sistemasiga.

Endi, asosiy voqeaga o‘tamiz. Kirish qismi tugadi.

Bir kuni, toqatim toq bo‘lib, shaharni tark etishga qaror qildim. Qolgan umrimni bir go‘zal qishloqda, faqat ijod bilan o‘tkazish orzusiga tushdim. Bunga ayolimni ham ko‘ndirdim. Nimagadir, ko‘ndi. Asli qishloqni yoqtirmasdi. Tinch, osuda hayotning qadriga yetib qolibdi, shekilli. Turmush qurib, alohida bo‘lib chiqib ketgan farzandlarim ham xursand bo‘lishdi. “Juda soz! Shanba, yakshanba qishloqqa borib, maza qilib, yangi sog‘ilgan ekologik toza sut ichamiz. O‘tloqda dumalaymiz, soylarda cho‘milamiz! Bolalarimiz kengliklarda chopib xumordan chiqishadi!..”, deyishdi.

Tanishlarimdan surishtirdim. Qaysi qishloqni tanlay ekan? Hammadan har xil maslahat chiqdi. “Cho‘lga yaqinroq qishloq tanlang! – dedi asli mirzacho‘llik do‘stim. – Cho‘ldan go‘zal manzara bormi bu dunyoda! Siz baribir traktorchilik qilmaysiz. Cho‘l havosidan bahra olib, “Cho‘li iroq”ni eshitib, ijod bilan shug‘illanib yuraverasiz!”

“Toqqa nima yetsin! – dedi xumsonlik og‘aynim. – Men har gal qishlog‘imga borganimda, shaharga ketganimga afsus qilaman. Ammo, ishim shaharda-da! Qaytishga iloj yo‘q! Ijodkorga ilhom qayerda keladi, bilasizmi? Faqat tog‘da! Istasangiz, yaxshi hovli bor, gaplashib beraman.”
Boshqa bir do‘stim Sirdaryo bo‘yidagi Chinoz degan joyda tug‘ilgan edi. “Siz to‘ppa-to‘g‘ri Chinozga yo‘l oling, havosi zo‘r, daryo bo‘yi, baliqlar serob! Bilasizmi, yaponlar ko‘p baliq yeyishgani uchun yuz yil umr ko‘rishadi!..”

Xullas, takliflar ko‘p bo‘ldi. Xattoki, Gurlan, Qo‘ng‘irot va Uchquduqlargacha chaqirishdi.
Men esa, o‘ylay, o‘ylay… bilasizmi, qayerni tanladim? Aytmayman!..

Ha, mayli, ko‘nglim bo‘sh, sirni ochaqolay: Chirchiq daryosi bo‘yidagi bir qishloqdan joy oldim. Bir yog‘im G‘azalkent shahri, boshqa tomonim Chirchiq shahri. Ertalab, o‘rnimdan tursam, havo shunaqangi tiniqki – suv qilib ichsangiz bo‘ladi. Hovlimda o‘sayotgan o‘simliklar, daraxtlar menga tabiat qo‘yni qanday go‘zalligini ta’kidlashadi. Derazani ochib qo‘yib, qushlarning chug‘urini eshitib, asarlar yozishga tushdim.

Lekin, quvonchim uzoqqa cho‘zilmadi. Uch-to‘rt kunda bu yerdan xafsalam pir bo‘ldi. Sababi, yaqinimdagi katta trassada, betinim – erta-yu kech mashinalar qatnar ekan. Kimdir signal chalgan, kimdir qattiq tormoz bergan, g‘ir-g‘ir qatnov shovqini. Xullas – bu sharoit aslo yoqmadi. Nailoj, tark etdim, bu so‘lim go‘shani.

“Dom”imga qaytib, boshqa qishloq izlay boshladim. Nihoyat, bir taklif ma’qul tushdi. Yangiyo‘l tomonda, katta trassadan uzoqda, bir ajoyib qishloq bor ekan. Besh-o‘n kunlik oziq-ovqat g‘amlab olsangiz, tinch yashayverar ekansiz. Hech kim bezovta qilmas ekan. Mashinalar qatnovi ham yo‘q, havo ham musaffo, odamlari sodda, to‘pori, toza ko‘ngilli – barchasi dehqonchilik yoki chorvadorlik bilan kun kechirishar ekan. Ekologik sut, qatiq va go‘sht bemalol. Pul bo‘lsa bo‘ldi. Biroq, bilasizmi, bu joy ham ikki haftada yoqmay qoldi. Sababi, yarim kechagacha ishlayman, uyquga to‘yib ulgurmasimdan, tong ham yorishmasdan xo‘rozlar qu-qu-qulab uyg‘otadilar, mollar mo‘’rashadi, qo‘ylar ma’rashadi. Eshaklar esa… Aytmay qo‘ya qolay. Bu ham mayli, ayniqsa ulardan taraladigan hid juda o‘ziga xos ekan. O‘rganolmadim. Nihoyat, bu ifor fransiyalik atirshunoslarning aslo e’tiborini tortmagan bo‘lsa, menga ne kerak, degan fikrga keldim. Bundan tashqari, internet yo‘q. Jahondagi eng oxirgi yangiliklardan bexabar yuraberasiz. Tushungandirsiz… tez orada bu qishloq ham men uchun tarixga aylandi.

Shundan so‘ng, trassadan uzoq, interneti bor, yaqinida mol-qo‘ylari yo‘q, lekin bahavo, tabiati go‘zal qishloq axtara boshladim. Juda baxti kulgan odamman-da, ko‘p o‘tmay, shunday maskan topildi! Qayerda bor ekan bunday antiqa, har qanday injiq odamning talablariga javob beradigan qishloq, deb o‘ylayotgandirsiz? Albatta, hayron bo‘lasiz! Ammo, shunday maskan bor ekan!

Topilish voqeasi quyidagicha ro‘y berdi.
Tunda, bilasizki, deyarli barcha uxlaydi. Faqat sofdil qorovullar, mas’uliyatli navbatchi shifokoru hamshiralar, posbonlarimiz – militsiya xodimlari, o‘t o‘chiruvchilar, to‘y o‘tkazib kelib, qistirilgan pullarni qayta-qayta sanayotgan va bo‘lishayotgan qo‘shiqchi san’atkorlar dam olish nimaligini bilmay, tonggacha betinim mehnat qiladilar. Keyin, to peshingacha pishsha-pishsha uxlaydilar.

Men, bu sanab o‘tilgan mehnatkashlar sirasiga kirmayman, shuning uchun miq etmay uxlab yotgandim, kimdir kelib uyg‘otdi. “Odamzot! Tur o‘rningdan, uyg‘on!” Kim ekan bu menga murojaat qilayotgan kimsa, deb hayron bo‘ldim. Yonimdagi tumbada turgan soatga qaradim: 3:47! Qo‘limni uzatib, torsherning yoqgichini bosdim. Xona yorishdi. Ne ko‘z bilan ko‘rayki, shundoq qarshimda stulda bir g‘alati, odamga o‘xshash xilqat o‘tiribdi. Avvaliga qo‘rqdim. Bir necha soniyalardan so‘ng angladim: axir bu kimsa o‘g‘ri emas, umuman Yer odami emas! O‘zga sayyoralik! Va unga so‘z qotdim.

– Ha, og‘ayni! Nima gap? Nega uyimga kirib olib, meni uyg‘otyapsan?

– Men, bilib qo‘yginki, inson orzularini amalga oshiruvchi firmaning vakiliman. Sening buyurtmang bo‘yicha keldim.

– Nega tunda kelasan? Axir, uxlayapman-ku! Bu – birinchidan! Ikkinchidan, men sizning firmangizga buyurtma bermaganman!

U jilmaydi. Har holda, sal boshqacharoq yuz ifodasida shunga o‘xshash o‘zgarish ro‘y berdi.

– Odamzot, sen albatta rasman murojaat qilganing yo‘q. Biz hech qachon rasmiy murojaatlar bo‘yicha ishlamaganmiz. Hayolingdagi orzu butun koinotga tarqalib ketgan. O‘zing, bu haqda deyarli butun dunyoga jar solyapsan. Biz eshitdik. Vaqt topib, mana, meni yuborishdi. Kunduz kungi ish soatlarimiz barchasi band. Shuning uchun, uzr so‘rayman, tunda bezovta qilganimga!

Men asta-sekin o‘zimga kelib, uyg‘ona boshladim. Boshim sal tetikroq ishlay boshladi. Kalavotdan turib men ham o‘tirib oldim-da, savol berdim.

– Xo‘sh, o‘zga sayyoralik firma vakili, isming nima? Seni qanday chaqiray?

– Mening ismimni aytish tilingga qiyinchilik tug‘diradi, shuning uchun, oddiyroq qilib, “Orzuvakil” deb aytaqol.

– Yaxshi Orzuvakil, bo‘lmasa javob ber-chi, sen qanday qilib, ko‘nglimdagidek qishloq topib bera olasan?

– Ha-ha-ha! – kuldi u. – Xavotir olma. Topib bera olaman!.. Bu menga aslo cho‘t emas. Lekin, mening shartlarimni bajarishing kerak!

– Voy! – dedim men. – Men seni chaqirmadim. O‘zing kelding. Yana menga shartlar qo‘yasanmi?

– Ha, qo‘yaman! Chunki, mening bunga haqqim bor! – keskin javob berdi Orzuvakil.

Men albatta qiziqdim.

– Orzuvakil! Qanday haqqing bor? Va bu haqlarni senga kim bergan?

– Bu haqlarni menga firmamiz xo‘jayini bergan, tushundingmi? Haqqim esa juda ko‘p ishlar qilishga bor! Xattoki, sen shartlarimga ko‘nmasang, jazolay ham olaman!

– Yo, tovba! – hayron bo‘ldim. – Bu zot o‘zlari uyimga tunda beruxsat kelib, uyg‘otib, orzuingni amalga oshirib beraman, deb va’da beradilar-da, va keyin shartlar qo‘yadilar. Shundan so‘ng, bu shartlarni bajarmasam, jazolayman, deb qo‘rqitadilar! Yaxshisi, orzuimdan kecha qolay. Shu “dom”imda qancha yil yashadim, yana yashayberaman.

– Odamzot! Orzudan voz kecha olmaysan. Kech bo‘ldi. Buyurtma firmamiz katalogiga kiritilgan. Uni o‘chirib bo‘lmaydi. Agar, orzuimdan voz kechaman, deb turib olsang, hayot jarayoning to‘xtatiladi.

Men esxonam chiqdi.
– Nega, he yo‘q, be yo‘q, hayot jarayonim to‘xtatilar ekan?!

– Chunki, orzularini tugatgan odam o‘ladi! – javob berdi Orzuvakil. – Uning Yer yuzida yashashga haqqi yo‘q! Inson hamisha orzu bilan yashashi kerak.

Men chuqur xo‘rsindim.

– Mayli, orzuimdan voz kechmayman. Shartlaringni ayta qol.
– Shartlar juda oddiy. Qo‘rqmasang ham bo‘ladi. Biz hech kimga og‘ir shartlar qo‘ymaymiz. Bular – barchaning qo‘lidan keladi!

– Rostdanmi? – jonlandim men. – Aslo qiynalmaymanmi?
– Yo‘q! Juda oddiy ishlar!

– Qani, ayt, bo‘lmasa!
– Birinchi shartim: tashkilotingni kengaytirib, u yerdagi ish ko‘lamini oshirishing lozim.

Men jilmaydim.
– Voy, o‘zimning mo‘ljalim ham shunaqa edi! Ikkinchisi nimadan iborat?

– Xo‘sh, keyingi shartim shuki, biznes ishingda o‘zingga yana yangi sof vijdonli xodimlar va ishchilar ol!
– Ha-ha-ha! – kuldim men. – Bu ham navbatdagi bosqichdagi ishim-ku!
– Uchinchi shart, oxirgisi: ijodga ko‘proq ahamiyat ber, ko‘proq vaqt ajrat!

– O, bu men uchun juda nozik masala! – dedim men. – Bir tomondan tashkilotimning ishlari ko‘p, biznesimga katta mehr-muhabbatim bor. Yangi-yangi mahsulotlarni ishlab chiqarishga shaylanayapman. Ikkinchi yoqdan, ijodim, bu menga borliq tomonidan topshirilgan vazifa! Qani, vaqtim mo‘l bo‘lsa! Yaxshi-yaxshi, odamlarga manzur bo‘ladigan, ularga ma’naviy yordam beradigan asarlarni ko‘proq yozsam!

Orzuvakil menga jiddiy boqdi. Va so‘radi.
– Nega, tashkiloting ishlarini tashlab, qishloqqa ketishni orzu qilding, unda?

– Sababi, men o‘zimni sinab ko‘rmoqchi edim. Faqat ijod qilaman deb mo‘ljallagandim. Afsuski, tashkilotim ishlarisiz yashay olmas ekanman. Endi tushundim. U yerni o‘poq, bu joyni so‘poq, deb shaharga qaytib kelishimga ham shu qalbim tubidagi istak sababchi ekan! Men faqat ijod bilan yashay olmas olmas ekanman.

– Unda, men o‘zimga berilgan vakolatdan foydalanib, senga bir yashash variantini taklif qilaman.
– Qanday?

– Sen to‘rt kun shaharda yashaysan, tashkiloting ishlari bilan mashg‘ul bo‘lasan. Kechqurunlari ijod ummoniga sho‘ng‘iysan. Qolgan uch kunda men senga tog‘ yanbag‘ridagi mol-qo‘ylari kamroq, xo‘roz qichqirmaydigan qishloqdan joy topib beraman. Juma kuni u yerga ketib, uch kun va uch kecha to‘liq ijod bilan shug‘illanasan. Dushanba kuni shahringga qaytasan, bo‘ladimi?

– Qachon dam olaman? – so‘radim men.

– Sen dam olish uchun emas, ishlash uchun yaratilgansan! – javob berdi u va so‘radi. – Ijod sen uchun dam emasmi? Shu jarayonda yayramaysanmi?

– Gaping to‘g‘ri… Juda yayrayman. Bir asarni ko‘nglimdagidek qilib yozolsam, mendan baxtli odam bo‘lmaydi! – so‘z qotdim men.

– Odamzot, mana senga manzil! – u mening qo‘limga qayerdandir paydo bo‘lib qolgan qog‘ozni tutqizdi. – Shu qishloqqa borasan. Bir bog‘li uy senga mahtal bo‘lib turibdi. Sotib ol. Mo‘ljalingdagi narxda. Bu joy senga atalgan. Shuning uchun, qachondan beri egasini topmayapti. Buyursin! U yerda yaxshi asarlar yozasan!

– Rahmat! – dedim men. – Shartlaring mening niyatlarimga mos kelar ekan. Ularni albatta bajaraman. Firmangiz direktoriga ham minnatdorchiligimni bildirib qo‘y!

– Xo‘p bo‘ladi, – dedi u. – Albatta yetkazaman.
– Aytganday, qaysi sayyoradansan?

– Sayyoramiz juda olisda. Uni yerliklardagi eng oxirgi, Xabbl teleskopiga o‘xshash qurilmalar orqali ham ko‘rib bo‘lmaydi. Nomini so‘ramay qo‘yaqol. Bu, baribir, senga hech qanday axborot bermaydi.

– Shunchalik olisda bo‘lsangiz, mening orzuimni qanday eshitdingiz?

– Senga bir sirni ochaman. Bizning sayyoramiz juda g‘aroyib. Insoniyat rivojini kuzatish sayyorasi. Maxsus. Har bir insonning qalbidagi orzu-niyatlar, xattoki oh-fig‘onlar sayyoramizdagi Superkompyuterga yetib keladi, unda tahlil qilinadi va ikki firma direktoriga jo‘natiladi.
– Nega ikkita?

– Chunki, firma ikkita: biri bizniki – “Inson orzularini amalga oshiruvchi”, ikkinchisi – “Inson oh-fig‘onlarini ko‘rib chiquvchi”. Angladingmi?
– Ha, faqat bir narsani tushunmadim?
– Nimani?

– Masofa shunday cheksiz olis bo‘lsa, qalbimizdagi fikrlardan paydo bo‘layotgan juda kuchsiz elektromagnit to‘lqinlar qanday qilib sayyorangizga yetib boradi? O‘zing ham qanday qilib, o‘sha yerdan g‘ir etib kelib, yopiq eshik va yopiq derazalarni pisand qilmay uyimga kirib olding?

– Odamzot! Nahotki, tushunmasang? Qalbdagi elektromagnit to‘lqinlar insonning nazarida kuchsiz. Aslida, u koinotda baralla eshitiladi. Men esa sendek vujudga ega emasman. Hozir shu shaklga kirdim. Aslida men elektromagnit maydonman. Yorug‘lik tezligida harakatlanaman. Men uchun hech qanday to‘siq yo‘q!

– Ha, endi angladim, – jilmaydim men.

Orzuvakil o‘rnidan turdi. Yaqin odamlardek, hazilomuz, sizlab so‘z qotdi.

– Taqsir! Endi, menga ruxsat bering! Ketishim kerak. Ishlar juda mo‘l!
– Orzuvakil! Shoshmaytur, bir-ikkita savolim bor!

– Mayli, ber. Faqat ikkita. Tez va qisqa javob beraman.
– Birinchi savolim shuki, ikkinchi firma qanday ishlar bilan shug‘illanadi?

– U jabrlanganlarga yordam beradi, o‘sha vaqt uchun eng maqbul harakat yo‘llarini ko‘rsatadi. Va zulmkorlarga jazo operatsiyasi tayyorlaydi.
– Vuy! – qo‘rqib ketdim. – Sizlarda jazo otryadlari ham bormi?

– Ha! Hech kim xomta’ma bo‘lmasin, zulm qilsa albatta, ertami-kechmi, o‘ziga loyiq “ulush”ini oladi! Ikkinchi savolingni ber!
– Shartlaringni bajarmasam, menga nima jazo tayin qilarding?

– Bundan so‘ng, hech qaysi orzuing amalga oshmasdi. Omadsizlikda va itning keyingi oyog‘i bo‘lib, yashab o‘tarding umringni! Tushunarlimi?
– Ha!
– Unda men ketdim. Boshqa savolga o‘rin yo‘q. Insonsan, qolgan savollarga o‘zing o‘ylab, o‘zing javob top! Va qalbingga quloq sol. Superkompyuterimizdan javob kelishi ehtimoli ham bor. Xayr!

Orzuvakil qo‘lini silkidi-da, ohista havoda erib, ko‘rinmay qoldi.

Men o‘rnimga cho‘zildim. Keyin, birdan hayronlik chulg‘adi. Orzuvakil bilan shuncha gaplashdim, rafiqam uyg‘onmabdi-ya! Unga qaradim – uxlab yotibdi. Keyin, ko‘zim tumbadagi soatga tushdi, u hamon 3:47 ni ko‘rsatardi…

Shaharda kim bor, bu muloqot guvohi bo‘lgan?

Chax-cham qishlog‘i. 17.02.15.