«Қора девор» ва «Сиёвуш» устоз Рауф Парфи умрининг сўнгги йилларида ёзган “Тавба” сонетлар туркумидан ўрин олган бетакрор асарлардан десак асло хато қилмаймиз. Шоир таваллудининг 75 йиллиги арафасида тақдим этилаётган саҳифада бу икки туркумни мутолаа қилишингиз, аудиода эса уларни ўқиган шоир овозини эшитишингиз мумкин.
Рауф Парфи
ҚОРА ДЕВОР
I. Қандайин сирдир бу, бу қандай тушдир,
Бу қандай уйқудир, уйғонган уйқу.
Кўзларимдан қора қузғунлар учди
Мудҳиш қора девор ортида, ёҳу!
Қора девор қаьри, сотқинлар юрти,
Тилсиз, ватансизлар ватани қолди.
Санқиган жасад-ла телбариб юрдим,
Ақлимга рўёлар калолат солди.
Заҳарга айландим, ёғочдек синдим,
Қайта ўлдим, руҳим қайтмади танга.
Ҳазрат Султонимга синграб сиғиндим
Аллоҳим, мадад бер. Бир Сўз бер менга,
Жонимнинг парвозин бергил, соғиндим,
Ишқ бер! Қайтар мени ёруғ Ватанга.
II. Кўрдим созинггизни чайнади алам,
Бузғунзор қўйнида унган соф гулим.
Мажруҳлар юртида хўрланган онам,
Зўрланган қонсинглим, мангу севгилим.
Тупроққа йиқилдим, кўкка осилдим,
Минг йил изладимми? Топдимми? Қачон?
Сўриб тўйдиларми сизни қонсинглим?
Эзиб бездиларми сиздан, онажон?
Ерга чўккан осмонларни кузатдим,
Чопилган оёғим билан чопдим мен,
Кесилган қўлимни сизга узатдим.
Бу дунё гулларга тўлди. Қотдим мен,
Сўқир кўзларимни нур-ла безатдим.
Меҳрибоним, қоним, Сизни топдим мен.
III. Меҳрибоним, изинггиздан борамен,
Шивирлайдир шеьрим. Бу қайси оят?
Бу дунёда қирқ Мажнуннинг бири мен,
Ўлимга чап бериб келдим ниҳоят.
Юрагим зиндони. Бир яланғоч дор,
Солланиб турадир фақат мен учун.
Бунда бир муҳаббат заҳри қотил бор,
Бу зиндонда бир Лайло бор, бир Мажнун.
Меҳрибоним, хуним, мен Сизни топдим,
Қоним бердим бу сирли хаёлларга.
Сўйдим юрагимни, кўксимни чопдим,
Ай, совурдим ул совуқ шамолларга,
Ҳукм қилдим ўзимни. Тонг чоғи отдим.
Нуқта қўйдим жавобсиз саволларга.
IV. Надир бу? Тилим лол, вужуд валангар,
Кўргали кўзим йўқ, кўзим ўйилғон.
Бир шарпа илғамас, қулоқларим кар…
Билдим, Сиздан бошқа барчаси ёлғон…
Эйвоҳ, қора девор сирти оқланган,
Бўйнимга чирмашган иблисни қувдим.
Кавсар чашмасида минг йил покланган
Тош билан қадимий танимни ювдим.
Бир қудрат шаьшаси тентир изимда,
Хилқатни англаган зотдек хомушман,
Етти водий айланадир измимда.
Бори ёлғон, мен саробман, мен тушман,
Йўқ, мен қушман, чала сўйилган қушман,
Айтилмаган Бир Сўзим бор бўғзимда.
V. Алданган, чархланган қалб билан ўтдим,
Ёру дўстлар бошим узра йиғилди.
Ҳукм кутган каби мен Сизни кутдим.
Унутдим ўзимни, ўзим туғилдим.
Кўзимнинг қаьрида ул Қора Девор,
У тараф қоронғу ҳар нарса йўқдир,
У тараф заҳардир, ханжардир, ўқдир,
Кеча йўқ. Букун йўқ. Эрта йўқ. Сиз бор.
Тирикликдан кечдим, ўлимдан кечдим,
Осмон деганлари менинг фиғоним,
Дунё заҳарини бир ўзим ичдим.
Ёнди тун чароғим, кулди жаҳоним,
Мен қанот боғладим, кўкларга учдим,
Ассалом, севгили Инсоним, қоним.
VI. Танамдан чиқдим-да мен ерга индим,
Менга бари аён, тириклар кўрмас.
Эй сиз кўр оломон, мен руҳман, дедим,
Улар кўрмас мени, ҳолимни сўрмас.
Бани одам овчи, одамни овлар,
Тишлаб тўймас, ғажиб тўймас, бедаво.
Ночор майитларнинг чўнтагин ковлар,
Пинжида хиёнат, қабоҳат, ғавғо.
Сўзимга тўлди соғинч, сўзим-да ёлғиз.
Кўзимга тўлди ёлғиз Аллоҳ жамоли.
Белги берди фалак. Номаьлум бир из.
Жисмимни синдирди ажал шамоли…
Тобутимни қучиб йиғладинггиз, Сиз,
Нечун, Дунёнинг Энг гўзал Аёли?!
СИЁВУШ
“Эй қора юракли бойқуш, сенга қолған
Вайронани қутламак учун келдим.”-
Абдурауф Фитратнинг “Абулфайзхон” драмасидан.
1. Эй сен, сўқир қувваъ, эй сен чиркин тахт,
Туғдирган тухмингнинг оқини ичдинг.
Мақтулнинг, олтуннинг фарёди бир бахт,
Қутурган нафсингнинг занжирин ечдинг.
Маъбадлар тобламиш ўзига башар,
Онларин ичинда энг шуми шайтон,
Ўликлар устинда машварат, ҳашар,
Тоғ келбат ўғлонлар майити майдон,
Ирфоннинг қўлларин, қанотин кесдинг,
Ёвуз саодат сен, ёнлишқон кўлка.
Остингда ётқонни бағрингда эздинг,
Тепангга минганни ирғитдинг кўкка.
Борлиқни талатдинг, вабо таратдинг,
Яратганни писқиб ўзинг яратдинг.
2. Тириклик синчини, авом тинчини,
Синдирдинг- кўксимнинг синиқларини.
Eрларнинг сиртини, аёл ичини
Булғотдинг- сувларнинг тиниқларини.
Қаламдан ўч олдинг, Сўзини ўйдинг,
Сенинг қўлингдами ойнинг ажали?!
Отанинг тийғи-ла ўғилни сўйдинг,
Санчилди отага ўғил ханжари.
Эртўнгадан тортиб то Раҳим тўнка,
Харом хоин, варам сотқин туғилмиш.
Инсоннинг хаёли, ҳиддати тўнган.
Осмон нафас олмас, инсон бўғилмиш,
Ўзинг тобиндириб, ўзинг сўясан.
Ҳақиқат этига қачон тўясан?!
3. Нечун юракда тош, кўзларда ҳузун,
Нечун?! Хўрланган инсонлар фарёди?
Нечун? Нечун, ёлғоннинг умри узун.
Нечун? Тирилмасми ўтканлар ёди?
Нечун иймонини сотиб яшайдир.
Нечун қуллигидан бехабар ҳар қул,
Нечун зулм яшар, зулм ошайдир?!
Ҳақсиз оломоннинг тириклиги шул.
Инсонни таҳқирлаш йўллари кўпдир,
Бошинда палаҳмон, жигарида ўқ.
Ютгани оғудир, топгани чўпдир.
Наҳот иймон ўчган топталган ҳуқуқ,
Наҳот, бу миллатнинг қаҳрамони йўқ,
Наҳот, бу миллатнинг шоири йўқдир?!
4. Офтоб нурин ютар зулмат аҳкоми,
Шоқолдек увлайсан, итдек ҳурасан,
Эй бойқуш қафаси, аждаҳо коми,
Дунёни дунёга токай урасан.
Инсонлик фитрати уйғонгунча тур,
Ич ҳақнинг қонини юҳо жомида.
Чорасиз Ҳақиқат, ул илоҳий нур,
Абад қолиб кетмас ваҳшат домида.
Қачон уйғонадир халоскор даҳо?
Бир жаҳон қуёшга чулғаниб келур!..
Жаҳон ганжиға шоҳ эрур аждаҳо,
Ки ўтлар сочар қаҳр ҳангомида,
Унинг коми бирла тирилмак эрур,
Маош айламак аждаҳо комида.
(Сўнгги тўрт сатр Алишер Навоий қитъаларидан.)
3.09.01.
“Qora devor” va “Siyovush” ustoz Rauf Parfi umrining soʻnggi yillarida yozgan “Tavba” sonetlar turkumidan oʻrin olgan betakror asarlardan desak aslo xato qilmaymiz. Shoir tavalludining 75 yilligi arafasida taqdim etilayotgan sahifada bu ikki turkumni mutolaa qilishingiz, audioda esa ularni oʻqigan shoir ovozini eshitishingiz mumkin.
Rauf Parfi
QORA DЕVOR
I. Qandayin sirdir bu, bu qanday tushdir,
Bu qanday uyqudir, uygʻongan uyqu.
Koʻzlarimdan qora quzgʻunlar uchdi
Mudhish qora devor ortida, yohu!
Qora devor qari, sotqinlar yurti,
Tilsiz, vatansizlar vatani qoldi.
Sanqigan jasad-la telbarib yurdim,
Aqlimga roʻyolar kalolat soldi.
Zaharga aylandim, yogʻochdek sindim,
Qayta oʻldim, ruhim qaytmadi tanga.
Hazrat Sultonimga singrab sigʻindim
Allohim, madad ber. Bir Soʻz ber menga,
Jonimning parvozin bergil, sogʻindim,
Ishq ber! Qaytar meni yorugʻ Vatanga.
II. Koʻrdim sozinggizni chaynadi alam,
Buzgʻunzor qoʻynida ungan sof gulim.
Majruhlar yurtida xoʻrlangan onam,
Zoʻrlangan qonsinglim, mangu sevgilim.
Tuproqqa yiqildim, koʻkka osildim,
Ming yil izladimmi? Topdimmi? Qachon?
Soʻrib toʻydilarmi sizni qonsinglim?
Ezib bezdilarmi sizdan, onajon?
Yerga choʻkkan osmonlarni kuzatdim,
Chopilgan oyogʻim bilan chopdim men,
Kesilgan qoʻlimni sizga uzatdim.
Bu dunyo gullarga toʻldi. Qotdim men,
Soʻqir koʻzlarimni nur-la bezatdim.
Mehribonim, qonim, Sizni topdim men.
III. Mehribonim, izinggizdan boramen,
Shivirlaydir sherim. Bu qaysi oyat?
Bu dunyoda qirq Majnunning biri men,
Oʻlimga chap berib keldim nihoyat.
Yuragim zindoni. Bir yalangʻoch dor,
Sollanib turadir faqat men uchun.
Bunda bir muhabbat zahri qotil bor,
Bu zindonda bir Laylo bor, bir Majnun.
Mehribonim, xunim, men Sizni topdim,
Qonim berdim bu sirli xayollarga.
Soʻydim yuragimni, koʻksimni chopdim,
Ay, sovurdim ul sovuq shamollarga,
Hukm qildim oʻzimni. Tong chogʻi otdim.
Nuqta qoʻydim javobsiz savollarga.
IV. Nadir bu? Tilim lol, vujud valangar,
Koʻrgali koʻzim yoʻq, koʻzim oʻyilgʻon.
Bir sharpa ilgʻamas, quloqlarim kar…
Bildim, Sizdan boshqa barchasi yolgʻon…
Eyvoh, qora devor sirti oqlangan,
Boʻynimga chirmashgan iblisni quvdim.
Kavsar chashmasida ming yil poklangan
Tosh bilan qadimiy tanimni yuvdim.
Bir qudrat shashasi tentir izimda,
Xilqatni anglagan zotdek xomushman,
Yetti vodiy aylanadir izmimda.
Bori yolgʻon, men sarobman, men tushman,
Yoʻq, men qushman, chala soʻyilgan qushman,
Aytilmagan Bir Soʻzim bor boʻgʻzimda.
V. Aldangan, charxlangan qalb bilan oʻtdim,
Yoru doʻstlar boshim uzra yigʻildi.
Hukm kutgan kabi men Sizni kutdim.
Unutdim oʻzimni, oʻzim tugʻildim.
Koʻzimning qarida ul Qora Devor,
U taraf qorongʻu har narsa yoʻqdir,
U taraf zahardir, xanjardir, oʻqdir,
Kecha yoʻq. Bukun yoʻq. Erta yoʻq. Siz bor.
Tiriklikdan kechdim, oʻlimdan kechdim,
Osmon deganlari mening figʻonim,
Dunyo zaharini bir oʻzim ichdim.
Yondi tun charogʻim, kuldi jahonim,
Men qanot bogʻladim, koʻklarga uchdim,
Assalom, sevgili Insonim, qonim.
VI. Tanamdan chiqdim-da men yerga indim,
Menga bari ayon, tiriklar koʻrmas.
Ey siz koʻr olomon, men ruhman, dedim,
Ular koʻrmas meni, holimni soʻrmas.
Bani odam ovchi, odamni ovlar,
Tishlab toʻymas, gʻajib toʻymas, bedavo.
Nochor mayitlarning choʻntagin kovlar,
Pinjida xiyonat, qabohat, gʻavgʻo.
Soʻzimga toʻldi sogʻinch, soʻzim-da yolgʻiz.
Koʻzimga toʻldi yolgʻiz Alloh jamoli.
Belgi berdi falak. Nomalum bir iz.
Jismimni sindirdi ajal shamoli…
Tobutimni quchib yigʻladinggiz, Siz,
Nechun, Dunyoning Eng goʻzal Ayoli?!
SIYOVUSH
“Ey qora yurakli boyqush, senga qolgʻan
Vayronani qutlamak uchun keldim.”-
Abdurauf Fitratning “Abulfayzxon” dramasidan.
1. Ey sen, soʻqir quvvaʼ, ey sen chirkin taxt,
Tugʻdirgan tuxmingning oqini ichding.
Maqtulning, oltunning faryodi bir baxt,
Quturgan nafsingning zanjirin yechding.
Maʼbadlar toblamish oʻziga bashar,
Onlarin ichinda eng shumi shayton,
Oʻliklar ustinda mashvarat, hashar,
Togʻ kelbat oʻgʻlonlar mayiti maydon,
Irfonning qoʻllarin, qanotin kesding,
Yovuz saodat sen, yonlishqon koʻlka.
Ostingda yotqonni bagʻringda ezding,
Tepangga minganni irgʻitding koʻkka.
Borliqni talatding, vabo taratding,
Yaratganni pisqib oʻzing yaratding.
2. Tiriklik sinchini, avom tinchini,
Sindirding- koʻksimning siniqlarini.
Erlarning sirtini, ayol ichini
Bulgʻotding- suvlarning tiniqlarini.
Qalamdan oʻch olding, Soʻzini oʻyding,
Sening qoʻlingdami oyning ajali?!
Otaning tiygʻi-la oʻgʻilni soʻyding,
Sanchildi otaga oʻgʻil xanjari.
Ertoʻngadan tortib to Rahim toʻnka,
Xarom xoin, varam sotqin tugʻilmish.
Insonning xayoli, hiddati toʻngan.
Osmon nafas olmas, inson boʻgʻilmish,
Oʻzing tobindirib, oʻzing soʻyasan.
Haqiqat etiga qachon toʻyasan?!
3. Nechun yurakda tosh, koʻzlarda huzun,
Nechun?! Xoʻrlangan insonlar faryodi?
Nechun? Nechun, yolgʻonning umri uzun.
Nechun? Tirilmasmi oʻtkanlar yodi?
Nechun iymonini sotib yashaydir.
Nechun qulligidan bexabar har qul,
Nechun zulm yashar, zulm oshaydir?!
Haqsiz olomonning tirikligi shul.
Insonni tahqirlash yoʻllari koʻpdir,
Boshinda palahmon, jigarida oʻq.
Yutgani ogʻudir, topgani choʻpdir.
Nahot iymon oʻchgan toptalgan huquq,
Nahot, bu millatning qahramoni yoʻq,
Nahot, bu millatning shoiri yoʻqdir?!
4. Oftob nurin yutar zulmat ahkomi,
Shoqoldek uvlaysan, itdek hurasan,
Ey boyqush qafasi, ajdaho komi,
Dunyoni dunyoga tokay urasan.
Insonlik fitrati uygʻonguncha tur,
Ich haqning qonini yuho jomida.
Chorasiz Haqiqat, ul ilohiy nur,
Abad qolib ketmas vahshat domida.
Qachon uygʻonadir xaloskor daho?
Bir jahon quyoshga chulgʻanib kelur!..
Jahon ganjigʻa shoh erur ajdaho,
Ki oʻtlar sochar qahr hangomida,
Uning komi birla tirilmak erur,
Maosh aylamak ajdaho komida.
(Soʻnggi toʻrt satr Alisher Navoiy qitʼalaridan.)
3.09.01.
