Ўша олис 80-йилларда ўзбек адабиётига кириб келаётган ёш ижодкорларни қўллаб-қувватлаш учун Ғафур Ғулом нашриётида «Ёшлар баёзи», «Ёш гвардия» нашриётида «Ёшлик» альманахи ташкил этилган эди. Уларнинг ҳар бирини олиб варақласангиз, шеърият майдонига нафақат кимлар кириб келганини, шу билан бирга ўзбек адабиётида юз бераётган янгиланиш жараёнини кузатгандай бўласиз.

  Баёз ҳам, альманах ҳам бугун тарихга айланди. Аммо, бу икки тўпламда босилган шеърлару ҳикояларнинг анча қисми юрагимизга кўчиб ўтган. Бугун «Ёшлик» альманахининг 1980 йили нашр этилган 10-сонидан ўрин олган Шавкат Раҳмон шеърларини сизга тақдим этаман.

ШАВКАТ РАҲМОН
ШЕЪРЛАР

ДАРАХТЛАР ЭРГАШАР ИЗИМДАН

Бу ерда зангори каптардай
дарахтлар эргашар изимдан.
Ҳатто тош устида юлдуздай
чечаклар уйғонар сўзимдан.

Қартайган қўтослар подаси
каби жим ўтлаган тоғларим.
Либоссиз жувонлар йиғилган
оқ тунга ўхшайди боғларим.

Ман севиб яшарман умрбод
булбулдай сайроқи сойларни.
Бағримга босганча қаритгум
жувондай тўлишган ойларни.

Бу ерда мен мангу яшарман
нурларини сарфлаб кўзимнинг.
Бировнинг еримас бу ерлар,
ўзимнинг ерларим, ўзимнинг.

* * *

Тонг очар кўзларин эриниб:
севинчдан йиғлайди қиёқлар,
чечаклар жилмаяр севиниб,
шамолда чўмилар гиёҳлар.

Ўйноқи шуълалар—болалар
жимгина тарқалар сайҳонга,
ўргимчак тўқир оқ толалар,
хонқизи йўл олар меҳмонга.

Қурбақа варақлар баёзин,
гулдан бол сўради арилар,
чигиртка қайрайди овозин,
парвозда ниначи — парилар.

Чумоли, меҳнаткаш чумоли,
куйинма, атрофга бир қара —
майсалар, оҳ, қандай ҳумоли,
дунёни қилма кўп масхара.

* * *

Тун ярмида шаллақи шамол
сокин боғда кўтаради дод.
Ҳар томонга шаталоқ отиб
дарахтларни уйғотади бот.

Алаҳсирар ухлаётган боғ,
бошланади оғир оҳ-воҳлар.
Қоматларин эгару саннаб
кўз ёшларин тўкар гиёҳлар.

Ажиб тушлар кўриб кузакка
бораётган олмалар қўрқиб
қоқилару шарбатга тўлган
меваларин юборар тўкиб.

Бу шаллақи шамол ишидан
ғазабланиб, улкан, улуғвор
бошин чайқаб қўяр-да, узоқ
ғижирлатар тишларин чинор.

* * *

Тик қояга чиқаман базўр,
оёқларим остида қоя.
Чарақлаган кенгликда кўзим
қирғий каби сузар, ниҳоят.

Туялардек чўккан адирлар…
Кўк оловда ёнар ҳар ёним.
Кўрса бўлар ўйчан оққанин
гулдираган тоғлик дарёнинг…

Уфқларда мангулик сари
сузар қари тоғлар қорайиб.
Юрагингни эзмайди бунда
пастдагидай дунё торайиб…

Кўз ўнгингда дунё шаклга
сиғмайди ҳам билмайди ҳудуд.
Кенгликларни кўрсатмоқ учун,
яхши ҳамки, чўққилар мавжуд.

* * *

Ҳемингуэйга

Кўкрагимни майсага босиб,
буталарнинг панасида жим,
кенг камарда чўмилаётган
юлдузларни узоқ кузатдим.

Икки кўзим ўйнар мириқиб,
хаёлимда гуллар очилар.
Қасирлатиб қуруқ шохларни
чакалакдан чиқар овчилар,

Тўниб қолар вужудим ногоҳ,
юрак тўхтар тошдайин қотиб.
Хайриятки, бу ойдин тунда
юлдузларни бўлмайди отиб.

* * *

Боғларда кўзларим қамашар
шохларга илинган ойлардан.
Тошларга урилиб, шарқираб
юлдузлар оқади сойларда.

Босдим оқ илонни тўсатдан —
биланглаб оралар сайхонни…
Дарахтлар елпийди бемадор
саратон куйдирган осмонни.

Тўлин ой очилган кўксига
булутдан сийнабанд топади.
Шабада — шўх жувон юракни
ўйнаб гоҳ очади, ёпади.

Сукунат ўтирган дўнгликда
юракнинг кўйлагин ечаман…
Шаробдай тотимли бу тунни
томчилаб, томчилаб ичаман.

* * *

Қизиган садолар сўнади,
Қуш каби чўчийди хаёл.
Кўксига капалак қўнади,
кулгиси келади аёлнинг.

Ёноғи ловиллаб қизийди,
Капалак — бўсалар юзида.
Аланга сочлари тўзийди,
у кетиб боради ўзидан.

Ифорли ўтларга кўмилар,
тикилиб қолади осмонга.
Мастона кўзлари юмилар,
капалак ёқади жувонга…

ЛОРКА

Қовирғада ханжарни қисиб
ётмоғи шарт қайроқтош йўлда.
Чўққилардан қуламоғи шарт,
чўкмоғи шарт дарёда, кўлда.

Сакро-Монто ғорида ўлар
лўли қизнинг аччиқ оҳидан.
Корридада йиқилар кўп бор
буқаларнинг тиғдай шохидан.

У чалқанча ётар майдонда
оқиб кирар оғзига ёмғир.
Бу дунёда минг бора ўлмоқ —
оғир, оғир, оҳ қандай оғир…

Бироқ борар ўлимга қарши,
Камборьодай бир кун отилар.
Пўла жисмин дарёга ташлаб
Бенамехга қочар қотиллар…

Ва бу аҳвол кўзим ўнгида
айланади, кетмас ҳеч йироқ.
Ёт ўлимга келаверар дуч,
ўз ўлими йўқ эди бироқ…

* * *

Кунлар пиша бошлайди яна,
рангин шамол югуриб елар.
Хаёлингни чақмоқлар каби
ёритувчи лаҳзалар келар.

Яна япроқ ёзган дарахтга,
атиргулга дўнарсан нуқул.
Кечалари чап кўкрагингда
қафасини синдирар булбул.

Бор кадарни енгмоққа яна
етади ҳам, ортар бардошинг.
Энди ўзинг истамасанг ҳам
юлдузларга тегади бошинг.

* * *

Ўсаётган, кучли дарахтман,
шохларимда пишар сўзларим.
Ўйчан кузак йўлига икки
мусичадек боқар кўзларим.

Фурсат эса — шошқалоқ бола
меваларнинг хуш бўйин туйиб,
атрофимда тинмай айланар,
гоҳо кундуз, гоҳ тунни кийиб…

* * *

Нурларини йиғиб олар кун,
осмон ерга ташлар соясин.
Юлдузларин ёқиб қўяр тун,
кесиб қўяр ойнинг поясин.

Шуълаланиб шарқираб ётар
кўк сувларда ой синиқлари.
Етиб келар муздай шабада —
қари тоғнинг хўрсиниқлари.

Ялпизларнинг бўйин уфуриб
шўх жилғалар воҳага чопар.
Ҳовузларни ёпиниб олган
қурбақалар жимликни қопар.

Қизиб кетган ер томирлари,
тунга илиқ бўйлар таралар
ва тўсатдан ёз оқиб келар
жимиб қолган боғлар оралаб.

УРУШНИНГ БИР ЛАҲЗАСИ

Кулмайдиган кунлар келади
тарвақайлаб кетган кўчадан,
ҳовлиларга мўралар, фарёд
хаёлларни йиртиб кўчади…

Узоқларда сингар мозийга
кўланкасиз йигитлар сафи.
Қизлар қолар куз оғушида
унутилган мевалар каби.

* * *

Тун гуркираб ўсар ёбонда
ўсганидай бир тўп гулхайри.
Бошланади синган сувларда
ялангоёқ ойларнинг сайри.

Бутазорга ташлар ўзини
исиб кетган тоғлик шабада, —
шивир-шивир бошланиб кетар
бу юлдузли, ойдин капада.

Ёнарқуртлар чақнар, жимликка
биров солиб қўяр саратон.
Ағдарилиб баҳайбат, қора
сағрисини кўрсатар осмон…

Қушлар дўниб қолар баргларга,
нурлар сўнар шаб намларида
ва бақалар ёрила бошлао
йўловчи — Вақт қадамларидан.

* * *

Вақт сенга қул бўлмас асло,
ундан кутма мурувват, таъма.
Сиғин унга, ёлборгин, авра,
бир амаллаб, вужудга қама—

қул бўлолмас сенга бари бир,
вақт ҳамиша ҳушёр, жангари —
ёриб ташлар жисмингни ногоҳ,
чиқиб кетар сендан ташқари.

    O’sha olis 80-yillarda o’zbek adabiyotiga kirib kelayotgan yosh ijodkorlarni qo’llab-quvvatlash uchun G’afur G’ulom nashriyotida «Yoshlar bayozi», «Yosh gvardiya» nashriyotida «Yoshlik» al`manaxi tashkil etilgan edi. Ularning har birini olib varaqlasangiz, she’riyati maydoniga nafaqat kimlar kirib kelganini, shu bilan birga o’zbek adabiyotida yuz berayotgan yangilanish jarayonini kuzatganday bo’lasiz.

Bayoz ham, a`manax ham bugun tarixga aylandi. Ammo, bu ikki to’plamda bosilgan she’rlaru hikoyalarning ancha qismi yuragimizga ko’chib o’tgan. Bugun «Yoshlik» al`manaxining 1980 yili nashr etilgan 10-sonidan o’rin olgan Shavkat Rahmon she’rlarini sizga taqdim etaman.

SHAVKAT RAHMON
SHE’RLAR

DARAXTLAR ERGASHAR IZIMDAN

Bu yerda zangori kaptarday
daraxtlar ergashar izimdan.
Hatto tosh ustida yulduzday
chechaklar uyg’onar so’zimdan.

Qartaygan qo’toslar podasi
kabi jim o’tlagan tog’larim.
Libossiz juvonlar yig’ilgan
oq tunga o’xshaydi bog’larim.

Man sevib yasharman umrbod
bulbulday sayroqi soylarni.
Bag’rimga bosgancha qaritgum
juvonday to’lishgan oylarni.

Bu yerda men mangu yasharman
nurlarini sarflab ko’zimning.
Birovning yerimas bu yerlar,
o’zimning yerlarim, o’zimning.

* * *

Tong ochar ko’zlarin erinib:
sevinchdan yig’laydi qiyoqlar,
chechaklar jilmayar sevinib,
shamolda cho’milar giyohlar.

O’ynoqi shu’lalar—bolalar
jimgina tarqalar sayhonga,
o’rgimchak to’qir oq tolalar,
xonqizi yo’l olar mehmonga.

Qurbaqa varaqlar bayozin,
guldan bol so’radi arilar,
chigirtka qayraydi ovozin,
parvozda ninachi — parilar.

Chumoli, mehnatkash chumoli,
kuyinma, atrofga bir qara —
maysalar, oh, qanday humoli,
dunyoni qilma ko’p masxara.

* * *

Tun yarmida shallaqi shamol
sokin bog’da ko’taradi dod.
Har tomonga shataloq otib
daraxtlarni uyg’otadi bot.

Alahsirar uxlayotgan bog’,
boshlanadi og’ir oh-vohlar.
Qomatlarin egaru sannab
ko’z yoshlarin to’kar giyohlar.

Ajib tushlar ko’rib kuzakka
borayotgan olmalar qo’rqib
qoqilaru sharbatga to’lgan
mevalarin yuborar to’kib.

Bu shallaqi shamol ishidan
g’azablanib, ulkan, ulug’vor
boshin chayqab qo’yar-da, uzoq
g’ijirlatar tishlarin chinor.

* * *

Tik qoyaga chiqaman bazo’r,
oyoqlarim ostida qoya.
Charaqlagan kenglikda ko’zim
qirg’iy kabi suzar, nihoyat.

Tuyalardek cho’kkan adirlar…
Ko’k olovda yonar har yonim.
Ko’rsa bo’lar o’ychan oqqanin
guldiragan tog’lik daryoning…

Ufqlarda mangulik sari
suzar qari tog’lar qorayib.
Yuragingni ezmaydi bunda
pastdagiday dunyo torayib…

Ko’z o’ngingda dunyo shaklga
sig’maydi ham bilmaydi hudud.
Kengliklarni ko’rsatmoq uchun,
yaxshi hamki, cho’qqilar mavjud.

* * *

Xemingueyga

Ko’kragimni maysaga bosib,
butalarning panasida jim,
keng kamarda cho’milayotgan
yulduzlarni uzoq kuzatdim.

Ikki ko’zim o’ynar miriqib,
xayolimda gullar ochilar.
Qasirlatib quruq shoxlarni
chakalakdan chiqar ovchilar,

To’nib qolar vujudim nogoh,
yurak to’xtar toshdayin qotib.
Xayriyatki, bu oydin tunda
yulduzlarni bo’lmaydi otib.

* * *

Bog’larda ko’zlarim qamashar
shoxlarga ilingan oylardan.
Toshlarga urilib, sharqirab
yulduzlar oqadi soylarda.

Bosdim oq ilonni to’satdan —
bilanglab oralar sayxonni…
Daraxtlar yelpiydi bemador
saraton kuydirgan osmonni.

To’lin oy ochilgan ko’ksiga
bulutdan siynaband topadi.
Shabada — sho’x juvon yurakni
o’ynab goh ochadi, yopadi.

Sukunat o’tirgan do’nglikda
yurakning ko’ylagin yechaman…
Sharobday totimli bu tunni
tomchilab, tomchilab ichaman.

* * *

Qizigan sadolar so’nadi,
Qush kabi cho’chiydi xayol.
Ko’ksiga kapalak qo’nadi,
kulgisi keladi ayolning.

Yonog’i lovillab qiziydi,
Kapalak — bo’salar yuzida.
Alanga sochlari to’ziydi,
u ketib boradi o’zidan.

Iforli o’tlarga ko’milar,
tikilib qoladi osmonga.
Mastona ko’zlari yumilar,
kapalak yoqadi juvonga…

LORKA

Qovirg’ada xanjarni qisib
yotmog’i shart qayroqtosh yo’lda.
Cho’qqilardan qulamog’i shart,
cho’kmog’i shart daryoda, ko’lda.

Sakro-Monto g’orida o’lar
lo’li qizning achchiq ohidan.
Korridada yiqilar ko’p bor
buqalarning tig’day shoxidan.

U chalqancha yotar maydonda
oqib kirar og’ziga yomg’ir.
Bu dunyoda ming bora o’lmoq —
og’ir, og’ir, oh qanday og’ir…

Biroq borar o’limga qarshi,
Kambor`oday bir kun otilar.
Po’la jismin daryoga tashlab
Benamexga qochar qotillar…

Va bu ahvol ko’zim o’ngida
aylanadi, ketmas hech yiroq.
Yot o’limga kelaverar duch,
o’z o’limi yo’q edi biroq…

* * *

Kunlar pisha boshlaydi yana,
rangin shamol yugurib yelar.
Xayolingni chaqmoqlar kabi
yorituvchi lahzalar kelar.

Yana yaproq yozgan daraxtga,
atirgulga do’narsan nuqul.
Kechalari chap ko’kragingda
qafasini sindirar bulbul.

Bor kadarni yengmoqqa yana
yetadi ham, ortar bardoshing.
Endi o’zing istamasang ham
yulduzlarga tegadi boshing.

* * *

O’sayotgan, kuchli daraxtman,
shoxlarimda pishar so’zlarim.
O’ychan kuzak yo’liga ikki
musichadek boqar ko’zlarim.

Fursat esa — shoshqaloq bola
mevalarning xush bo’yin tuyib,
atrofimda tinmay aylanar,
goho kunduz, goh tunni kiyib…

* * *

Nurlarini yig’ib olar kun,
osmon yerga tashlar soyasin.
Yulduzlarin yoqib qo’yar tun,
kesib qo’yar oyning poyasin.

Shu’lalanib sharqirab yotar
ko’k suvlarda oy siniqlari.
Yetib kelar muzday shabada —
qari tog’ning xo’rsiniqlari.

Yalpizlarning bo’yin ufurib
sho’x jilg’alar vohaga chopar.
Hovuzlarni yopinib olgan
qurbaqalar jimlikni qopar.

Qizib ketgan yer tomirlari,
tunga iliq bo’ylar taralar
va to’satdan yoz oqib kelar
jimib qolgan bog’lar oralab.

URUSHNING BIR LAHZASI

Kulmaydigan kunlar keladi
tarvaqaylab ketgan ko’chadan,
hovlilarga mo’ralar, faryod
xayollarni yirtib ko’chadi…

Uzoqlarda singar moziyga
ko’lankasiz yigitlar safi.
Qizlar qolar kuz og’ushida
unutilgan mevalar kabi.

* * *

Tun gurkirab o’sar yobonda
o’sganiday bir to’p gulxayri.
Boshlanadi singan suvlarda
yalangoyoq oylarning sayri.

Butazorga tashlar o’zini
isib ketgan tog’lik shabada, —
shivir-shivir boshlanib ketar
bu yulduzli, oydin kapada.

Yonarqurtlar chaqnar, jimlikka
birov solib qo’yar saraton.
Ag’darilib bahaybat, qora
sag’risini ko’rsatar osmon…

Qushlar do’nib qolar barglarga,
nurlar so’nar shab namlarida
va baqalar yorila boshlao
yo’lovchi — Vaqt qadamlaridan.

* * *

Vaqt senga qul bo’lmas aslo,
undan kutma muruvvat, ta’ma.
Sig’in unga, yolborgin, avra,
bir amallab, vujudga qama—

qul bo’lolmas senga bari bir,
vaqt hamisha hushyor, jangari —
yorib tashlar jismingni nogoh,
chiqib ketar sendan tashqari.