Тошкент давлат Ўзбек тили ва адабиёти университети ташкил этилгач, миллий тилимиз асосчиси бўлган Алишер Навоий номи Самарқанд давлат университетидан янги ўқув масканига кўчирилди. Бу тўғри ва асосли қарор бўлгани шубҳасиз. Тошкент ахборот технологиялар университетига Муҳаммад ал-Хоразмий номининг берилиши ҳақида ҳам худди шундай фикрни айтиш мумкин. Аммо республикадаги аксарият олий илм масканларининг номланиши мантиқан тўғри эмас.

МИРЗО УЛУҒБЕКНИ САМАРҚАНДГА БЕРИНГ!..
Орифжон ОДИЛОВ
«Жомбой тонги» мухбири

Вазирлар Маҳкамаси эътиборига!

Республикамиз олий таълим тизими янгиланишга юз тутмоқда. Сўнгги йилларда Ўзбек тили ва адабиёти университети, Чирчиқ давлат педагогика институти, Инҳа университетининг Тошкент филиали каби янги муассасаларга асос солинди.

Вазирликнинг хабар қилишича, 2019 йилда яна 13 та ОТМ ва 8 та филиал ташкил этилиши режалаштирилган. Буларнинг барчаси соҳа йилдан йилга такомиллашиб бораётганидан далолат беради. Шу билан бирга, тизимда ислоҳ қилиниши зарур бўлган жиҳатлар ҳам борки, айримларига эътибор қаратмоқчимиз.

Тошкент давлат Ўзбек тили ва адабиёти университети ташкил этилгач, миллий тилимиз асосчиси бўлган Алишер Навоий номи Самарқанд давлат университетидан янги ўқув масканига кўчирилди. Бу тўғри ва асосли қарор бўлгани шубҳасиз. Тошкент ахборот технологиялар университетига Муҳаммад ал-Хоразмий номининг берилиши ҳақида ҳам худди шундай фикрни айтиш мумкин.

Аммо республикадаги аксарият олий илм масканларининг номланиши мантиқан тўғри эмас.

Келинг, сўзни отахон даргоҳ – Ўзбекистон Миллий университетидан бошлаймиз. Мазкур илм маскани кўплаб фан соҳаларида бошқа ОТМлар учун таянч вазифани бажариши сир эмас. Қолаверса, миллий мақомининг ўзиёқ нуфуз ва даражасидан дарак бериб турибди. Мирзо Улуғбек шахсини камситмаган ҳолда айтмоқчимизки, ушбу муассаса қомусий олимлардан бирининг номи билан аталгани маъқул. Зотан, Абу Райхон Беруний, Абу Наср Форобий каби илм-фаннинг ўнлаб тармоқларига катта ҳисса қўшган боболаримиз бор.

Бундан ташқари, Самарқанд давлат архитектура қурилиш институти ҳам Мирзо Улуғбек номи билан аталади. Хўш, мамлакатдаги икки олий ўқув юртига бир алломанинг номи берилиши қанчалик тўғри?

Шу тартибда Тошкент Ислом университетига ҳадис илмининг буюк намоёндаси Имом Бухорий, Тошкент тиббиёт академиясига медицина асосчиси Ибн Сино, Тошкент давлат юридик университетига биринчи ўзбек адвокати Убайдуллахўжа Асадуллахўжаев, Навоий давлат кончилик институтига академик-кончи Ҳабиб Абдуллаев номи берилиши мақсадга мувофиқ.

Педагогика олийгоҳлари ҳақида алоҳида тўхталиш жоиз. Аввало, республикада ягона бўлган педагогика университетининг Низомий номи билан аталиши ҳам мушоҳадага ундайди. Чунки Марказий Осиё халқлари ичида биринчи замонавий мактаблар яратган, илк дарсликларга муалллифлик қилган жадид намоёндалари турганда, ўқитувчилар тайёрлашнинг таянч марказига уларнинг номини бермаслик адолатдан эмас. Бугун Халқ таълими раҳбар ходимлари малакасини ошириш марказий институти Абдулла Авлоний номи билан аталади. Шу икки муассаса номини ўзаро алмаштиришнинг ўзи масалага ижобий ечим бўла олади, бизнингча.

Шунингдек, педагогика институтларининг номланиши ҳам бугун мақбул ечимга муҳтож. Олайлик, Жиззах давлат педагогика институти Абдулла Қодирий номи билан аталади. Навоий ҳамда Чирчиқ давлат педагогика институтларига эса муайян шахс номи берилмаган. Ваҳоланки, Шароф Рашидов номи Жиззах, Абдулла Қодирий номи Чирчиқ (Тошкент) педагогика институтларига берилса, мантиқан тўғри бўлади. Навоий педагогика институтига эса ўзбек филологияси ва таржима назариясининг билимдони Fайбулла ас-Салом номини бериш мумкин. Вилоятлардаги давлат университетлари ҳам шу тарзда номланиши керак. Мисол тариқасида, Наманган давлат университетига мутафаккир Исҳоқхон Ибрат номининг берилишини таклиф этамиз.

Мамлакатимизда олий илм масканлар сони юзга яқин. Ҳар бирига тўхталиш учун бир мақолада имконият етмайди, албатта. Аммо олий таълим муассасаларини мантиқий изчилликда қайта номлаш фурсати етгани аниқ. Аслини олганда бунинг ижобий тажрибаси бизда бор. Зеро, Қорақалпоқ давлат университетига Бердақ, Нукус давлат педагогика институтига Ажиниёз, Қўқон давлат педагогика институтига Муқимий номининг берилганини эслашнинг ўзи кифоя.

Хўш, бунинг таълим сифатини оширишда қандай аҳамияти бор, дерсиз? Аввало, талаба-ёшларда аждодларга муносиб авлод бўлиш иштиёқи ошади. Бунда мустақиллик дарслари давомида талабаларга олийгоҳ тарихи, номи берилган шахс ҳаёти ва ижоди ҳақида тушунча бериш мақсадга мувофиқ.

Қолаверса, ҳар бир ҳудуднинг ўзига хос илмий-ижодий муҳити бор. Халқ эса ўзидан етишиб чиққан фарзандлари билан фахрланишга ҳақли.

Манба: «Жомбой тонги» газетаси, 39-сон.

Toshkent davlat Oʻzbek tili va adabiyoti universiteti tashkil etilgach, milliy tilimiz asoschisi boʻlgan Alisher Navoiy nomi Samarqand davlat universitetidan yangi oliygohga koʻchirildi. Bu toʻgʻri va asosli qaror boʻlgani shubhasiz. Toshkent axborot texnologiyalar universitetiga Muhammad al-Xorazmiy nomining berilishi haqida ham xuddi shunday fikrni aytish mumkin. Ammo respublikadagi aksariyat oliy ilm maskanlarining nomlanishi mantiqan toʻgʻri emas.

MIRZO ULUGʻBЕKNI SAMARQANDGA BЕRING!..
Orifjon ODILOV
“Jomboy tongi” muxbiri

Vazirlar Mahkamasi eʼtiboriga!

Respublikamiz oliy taʼlim tizimi yangilanishga yuz tutmoqda. Soʻnggi yillarda Oʻzbek tili va adabiyoti universiteti, Chirchiq davlat pedagogika instituti, Inha universitetining Toshkent filiali kabi yangi muassasalarga asos solindi.

Vazirlikning xabar qilishicha, 2019 yilda yana 13 ta OTM va 8 ta filial tashkil etilishi rejalashtirilgan. Bularning barchasi soha yildan yilga takomillashib borayotganidan dalolat beradi. Shu bilan birga, tizimda isloh qilinishi zarur boʻlgan jihatlar ham borki, ayrimlariga eʼtibor qaratmoqchimiz.

Toshkent davlat Oʻzbek tili va adabiyoti universiteti tashkil etilgach, milliy tilimiz asoschisi boʻlgan Alisher Navoiy nomi Samarqand davlat universitetidan yangi oliygohga koʻchirildi. Bu toʻgʻri va asosli qaror boʻlgani shubhasiz. Toshkent axborot texnologiyalar universitetiga Muhammad al-Xorazmiy nomining berilishi haqida ham xuddi shunday fikrni aytish mumkin.

Ammo respublikadagi aksariyat oliy ilm maskanlarining nomlanishi mantiqan toʻgʻri emas.

Keling, soʻzni otaxon dargoh – Oʻzbekiston Milliy universitetidan boshlaymiz. Mazkur ilm maskani koʻplab fan sohalarida boshqa OTMlar uchun tayanch vazifani bajarishi sir emas. Qolaversa, milliy maqomining oʻziyoq nufuz va darajasidan darak berib turibdi. Mirzo Ulugʻbek shaxsini kamsitmagan holda aytmoqchimizki, ushbu muassasa qomusiy olimlardan birining nomi bilan atalgani maʼqul. Zotan, Abu Rayxon Beruniy, Abu Nasr Forobiy kabi ilm-fanning oʻnlab tarmoqlariga katta hissa qoʻshgan bobolarimiz bor.

Bundan tashqari, Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti ham Mirzo Ulugʻbek nomi bilan ataladi. Xoʻsh, mamlakatdagi ikki oliy oʻquv yurtiga bir allomaning nomi berilishi qanchalik toʻgʻri?

Shu tartibda Toshkent Islom universitetiga hadis ilmining buyuk namoyondasi Imom Buxoriy, Toshkent tibbiyot akademiyasiga meditsina asoschisi Ibn Sino, Toshkent davlat yuridik universitetiga birinchi oʻzbek advokati Ubaydullaxoʻja Asadullaxoʻjayev, Navoiy davlat konchilik institutiga akademik-konchi Habib Abdullayev nomi berilishi maqsadga muvofiq.

Pedagogika oliygohlari haqida alohida toʻxtalish joiz. Avvalo, respublikada yagona boʻlgan pedagogika universitetining Nizomiy nomi bilan atalishi ham mushohadaga undaydi. Chunki Markaziy Osiyo xalqlari ichida birinchi zamonaviy maktablar yaratgan, ilk darsliklarga muallliflik qilgan jadid namoyondalari turganda, oʻqituvchilar tayyorlashning tayanch markaziga ularning nomini bermaslik adolatdan emas. Bugun Xalq taʼlimi rahbar xodimlari malakasini oshirish markaziy instituti Abdulla Avloniy nomi bilan ataladi. Shu ikki muassasa nomini oʻzaro almashtirishning oʻzi masalaga ijobiy yechim boʻla oladi, bizningcha.

Shuningdek, pedagogika institutlarining nomlanishi ham bugun maqbul yechimga muhtoj. Olaylik, Jizzax davlat pedagogika instituti Abdulla Qodiriy nomi bilan ataladi. Navoiy hamda Chirchiq davlat pedagogika institutlariga esa muayyan shaxs nomi berilmagan. Vaholanki, Sharof Rashidov nomi Jizzax, Abdulla Qodiriy nomi Chirchiq (Toshkent) pedagogika institutlariga berilsa, mantiqan toʻgʻri boʻladi. Navoiy pedagogika institutiga esa oʻzbek filologiyasi va tarjima nazariyasining bilimdoni Faybulla as-Salom nomini berish mumkin. Viloyatlardagi davlat universitetlari ham shu tarzda nomlanishi kerak. Misol tariqasida, Namangan davlat universitetiga mutafakkir Isʼhoqxon Ibrat nomining berilishini taklif etamiz.

Mamlakatimizda oliy ilm maskanlar soni yuzga yaqin. Har biriga toʻxtalish uchun bir maqolada imkoniyat yetmaydi, albatta. Ammo oliy taʼlim muassasalarini mantiqiy izchillikda qayta nomlash fursati yetgani aniq. Aslini olganda buning ijobiy tajribasi bizda bor. Zero, Qoraqalpoq davlat universitetiga Berdaq, Nukus davlat pedagogika institutiga Ajiniyoz, Qoʻqon davlat pedagogika institutiga Muqimiy nomining berilganini eslashning oʻzi kifoya.

Xoʻsh, buning taʼlim sifatini oshirishda qanday ahamiyati bor, dersiz? Avvalo, talaba-yoshlarda ajdodlarga munosib avlod boʻlish ishtiyoqi oshadi. Bunda mustaqillik darslari davomida talabalarga oliygoh tarixi, nomi berilgan shaxs hayoti va ijodi haqida tushuncha berish maqsadga muvofiq.

Qolaversa, har bir hududning oʻziga xos ilmiy-ijodiy muhiti bor. Xalq esa oʻzidan yetishib chiqqan farzandlari bilan faxrlanishga haqli.

Manba: “Jomboy tongi” gazetasi, 39-son.